Arama islemleri ve Dosya Izinleri

1
Arama islemleri ve Dosya Izinleri
BILGISAYAR PROGRAMCILIGI BÖLÜMÜ AÇIK KAYNAK
ISLETIM SISTEMI DERSI
2
Dosya ve Dizin arama

• Dosya arama islemleri basta find ve locate olmak
  üzere which ve whereis komutlari ile yapilabilir.

3
Dosya ve Dizin arama locate

• locate komutunun ardindan aranan dosyanin ismi
  verilerek arama yapilabilir
• Bu komutun çalisabilmesi için daha önce updatedb
  komutunun çalistirilmis olmasi gereklidir.
  updatedb komutu dosya sistemini tarayarak bir
  veritabani olusturur ve arama isleminin sonucunu
  bu veritabanindan getirir. Bu veritabanin son
  güncelleme tarihinden sonraki degisiklikler
  sonuca yansimayacaktir. Bu veritabaninin her gün
  otomatik olarak güncellenmesi için
  /etc/updatedb.conf dosyasindaki DAILY_UPDATE
  kismi yes yapilmalidir.

4
Dosya ve Dizin arama find

• find komutu kullanilarak dosya sisteminde arama
  yapilabilir. Bu komut çalistirildigi anda aranan
  dizinleri tarayarak sonucu ekrana getirir. Bu
  nedenle locate komutuna göre daha yavas ama daha
  dogru sonuçlari ekrana getirir.

5
Dosya ve Dizin arama find

• find komutunun alabilecegi bazi parametreler
  sunlardir
• -name Isim ile arama yapmak için kullanilir.
  Dosyanin tam ismi verilebilecegi gibi, gibi yer
  tutucu karakterlerde kullanilabilir.
• -user kullaniciIstenilen kullaniciya ait
  dosyalarin bulunmasi için kullanilir
• -group grup Belirtilen gruba ait dosyalarin
  bulunmasi için kullanilir
• -perm izin Belirtilen izine sahip dosyalarin
  bulunmasi için kullanilir
• -newer dosya1Belirtilen dosyadan daha yeni
  dosyalarin bulunmasi için kullanilir
• -size/- büyüklük Belirtilen büyüklüge sahip
  dosyalarin bulunmasi için kullanilir
• -answer dosya1Belirtilen dosya yapilan erisimden
  daha sonra erisilmis dosyalari bulmak için
  kullanilir
• -amin/- süre Süre ile belirtilen dakika önce
  erisilen dosyalari bulmak için kullanilir

6
Dosya ve Dizin arama find

• -atime /- süre Süre ile belirtilen gün önce
  erisilen dosyalari bulmak için kullanilir
• -cmin/- süre Süre ile belirtilen dakika önce
  statüsü degistirilen dosyalari bulmak için
  kullanilir
• -ctime /- süre Süre ile belirtilen dakika
  önce statüsü degistirilen dosyalari bulmak için
  kullanilir
• -links/- sayi Sayi ile belirtilen miktarda
  hard linke sahip dosyalari bulmak için
  kullanilir
• -mmin/- süre Süre ile belirtilen dakika önce
  degistirilmis dosyalari bulmak için kullanilir
• -mtime /- süre Süre ile belirtilen gün önce
  degistirilmis dosyalari bulmak için kullanilir
• -nouser Hiçbir tanimli kullaniciya ait olmayan
  dosyalari bulmak için kullanilir
• -nogroup Hiçbir tanimli gruba ait olmayan
  dosyalari bulmak için kullanilir

7
Dosya ve Dizin arama which

• Komutlarin bulundugu tam yolu veya aliasini
  gösterir

8
Dosya Sistemlerine Erisim

• whereis komutu aranan kelimenin çalistirilabilir
  yolunu, kaynagini ve yardim sayfalarinin yolunu
  gösterir
• Bazi parametreler sunlardir
• -b sadece çalistirilabilir yolu arar
• -m sadece yardim sayfalarini arar
• -s sadece kaynagini arar

9
Dosya/Dizin Izinleri

• Linuxte temel dosya sistemi güvenligi
  kullanicilarin dosya ve dizinler üzerindeki
  erisim izinlerinin belirlenmesiyle saglanir. Bir
  dosya veya dizinlere ait 3 grup izin vardir
• Dosya sahibinin izinleri (Dosyanin sahibi u )
• Dosya grubunun izinleri (Kullanici grubu g )
• Sistemdeki diger kullanicilarin izinleri
• (Diger tüm kullanicilar o )
• Dosya ve dizinlerin sahip olduklari izinleri
  görmek için ls k(d) yada stat komutlari
  kullanilabilir.

10
Dosya/Dizin Izinleri

• Okuma (r)
• Dosya içerigini görebilir mi?
• (Klasörler için) dosya listesini alabilir mi?
• Yazma (w)
• (Ayni zamanda) dosyayi silebilir mi?
• (Klasörler için) bu klasör içinde dosya veya
  altklasör olusturabilir mi?
• Çalistirma (x)
• Dosyayi çalistirabilir mi?
• (Klasörler için) bu klasöre geçebilir mi?

11
Dosya/Dizin Izinleri
-rwxrw-r--
Dosya tipinin belirtildigi kisim - Normal
dosya d Dizin c Karakter bazinda islem
yapan aygit sürücüleri b Blok bazinda islem
yapan aygit sürücüleri l Baska bir dosyayi
gösteren link dosyalari
12
Dosya/Dizin Izinleri
Izinlerin belirtildigi kisim
Dosyanin sahibi
Grup
Diger kullanicilar
-rwxrw-r--
13
Dosya/Dizin Izinleri

• root_at_localhost ls -l toplam 6744 drwxr-xr-x
  10 mustafa users 4096 Nov 14 2343 my_dir
• .

dgt dizin oldugunu gosteriyorilk üclü gt rwx
(okuma, yazma, calistirma) mustafa isimli
kullanici tüm haklara sahip ikinci uclu gt r-x
user grubuna üye olan kullanicilar okuma ve
çalistirma haklarina sahip ucuncu uclu gt diger
kullanicilar okuma ve çalistirma haklarina
sahip mustafa gt dosya/dizin sahibiusers gt
dosyanin/dizinin grubu
14
Izin Degistirme Islemleri
? chmod komutu belirtilen dosya ve
klasörlerin izinlerini degistir -R parametresi
alt klasör ve dosyalardaki izinleri de
degistir X çalistirilabilir dosyalara ve
klasörlere çalistirma izni ver
15
Sembolik tanimla Izin Degistirme

• izin eklemek için ,
• izin kaldirmak için
• sahibi u,
• grubu g,
• digerleri o,
• herkes a

• okuma r,
• yazma w,
• çalistirma x

chmod urwx,g-w,o-rwx dosya_adi
16
Sembolik tanimla Izin Degistirme

• chmod go-rwx prog1
• Bu durumda grup ve digerlerinden rwx yetkisinin
  geri alinacagi ve artik prog1in izinlerinin
  sadece rwx------ olacagi anlasiliyor

17
Örnekler

• chmod x dosya

18
Örnekler

• chmod x dosya
• (herkese çalistirma izni verilir)

19
Örnekler

• chmod urwx dosya

20
Örnekler

• chmod urwx dosya
• (dosya sahibine tüm haklar verilir)

21
Örnekler

• chmod g-wx dosya

22
Örnekler

• chmod g-wx dosya
• (dosya grubundan yazma ve çalistirma iznini
  kaldirir)

23
Örnekler

• chmod urwx, grx, ox dosya

24
Örnekler

• chmod urwx, grx, ox dosya
• (dosya sahibine tüm izinler, gruba okuma ve
  çalistirma izni, diger kullanicilara çalistirma
  izni verilir)

25
Sayisal tanimla izin degistirme

• chmod izin kodu dosya/dizin

26
Sayisal tanimla izin degistirme

• Dosya sahibine okuma izni 400
• Dosya sahibine yazma izni 200
• Gruba okuma izni 40
• Digerlerine okuma izni 4
• Toplam
  644
• chmod 644 orn.dat

27
Örnekler

• chmod 674 adosya

28
Örnekler

• chmod 674 adosya
• -rw-rwxr 1 mustafa users 0 Nov 15 0011 adosya

29
Örnekler

• chmod 700 adosya

30
Örnekler

• chmod 700 adosya
• -rwx 1 mustafa users 0 Nov 15 0017 adosya

31
Dosya Sahibini Degistirme

• Dosya sahibinin degistirilmesi için chown komutu
  kullanilir
• chown yeni_sahibinin_ismi dosya/dizin
• Bu komutu çalistirabilmek için kullanicinin dosya
  üzerinde gerekli izinlere sahip olmasi gerekiyor.

32
Örnek

• Önceki Durum
• -rwxr-xr-x 2 Ahmet users 182 Nov 16 0115 deneme
• chown Mehmet deneme
• Sonraki Durum
• -rwxr-xr-x 2 Mehmet users 182 Nov 16 0119 deneme

33
Grubu Degistirme

• Grubun degistirilmesi için chgrp komutu
  kullanilir
• chgrp yeni_sahibinin_ismi dosya/dizin
• Bu komutu çalistirabilmek için kullanicinin dosya
  üzerinde gerekli izinlere sahip olmasi gerekiyor.

34
Örnek

• Önceki Durum
• -rwxr-xr-x 2 Mehmet users 182 Nov 16 0123 deneme
• chgrp users2 deneme
• Sonraki Durum
• -rwxr-xr-x 2 Mehmet users2 182 Nov 16 0124 deneme

35
Kullanici maskesi

• Linuxta bir dizin veya dosya yaratilirken,
  otomatik olarak sistem tarafindan izinleri
  ayarlanir.
• Dosyalar için rw-rw-rw- 666 seklindedir.
• Dizinler için rwxrwxrwx 777 seklindedir
• Kullanicinin istegine bagli bir maske
  olusturularak sistem kabullerini degistirebilir.

36
Kullanici maskesi

• Maskeleme islemi yapmak üzere umask komutu
  kullanilir.
• umask, kisaca ontanimli olarak yeni yaratilacak
  dosya ve dizinlere olan erisim haklarini almak
  icin kullanilir.
• umask degeri 022 ise gerekli izinler nedir
  ?dizin haklari icin 777 - 022 750dosya
  haklari icin 666 - 022 644

37
Kaynaklar

• Ders Notlari Mustafa Sariöz
• Ders Notlari Gulshat Kulzhabayeva