vizirvizir.net

1
ANA MENÜ

• Internet Nedir? Türkiyede Internet
• Internet Nedir? Temel Kavramlar
• Elektronik Posta (e-posta, e-mail)
• Bir Yerden Dosya Alma ve Bir Yere Dosya Gönderme
  FTP
• World Wide Web (WWW, Web) Nedir?

2

• INTERNET NEDIR? - TEMEL KAVRAMLAR
• Internet Nedir?
• TCP/IP Nedir?
• Internete Kimler Dahildir? Kaç Tane Bilgisayar
  Internet'e Baglidir? Kaç Kisi Internet
  Kullaniyor?
• Internet Ne Sunar?
• Internet Adresi Nedir? Domain Ismi Ve IP Numarasi
  Ne Demektir?
• Internet Üzerinde Istedigimiz Bilgiler Nasil
  Yerlerine Ulasiyorlar ?
• Internet Adreslerinde Görülen Kisaltmalar Ne
  Anlama Gelir?
• Internet'te Bilgiler Hangi Hizlarla iletilir?
  Bant Genisligi Nedir? Doluluk Orani Nedir?
• ISDN Nedir?
• Internet Disinda Baska Yaygin Kullanilan Aglar
• Elektronik Para (E-PARA, E-CHASH, Sanal Para)
• Intranet Nedir?
• Proxy Servisleri Nedir?
• Internet Society Nedir?
• Internet Kullanim Etigi
• Internet'in Sosyal Boyutu (Kisisel Yorumlar)
• Internet'in Ticari Boyutu

3

• INTERNET NEDIR? - TÜRKIYE'DE INTERNET
• Internetin Tarihçesi
• Web Adreslerinin Yazim Biçimi
• Web Adresleri
• Türkiye'nin Internet Çikislari Nerelerdendir?
  Hizlari Nedir?
• Türkiye Internet'e Ne Zamandan Beri Baglidir?
• Türkiye'de Hangi Kuruluslar Internet'e Baglidir?
• Türkiye'de Hangi Internet Numaralari
  Kullanilmaktadir?
• Türkiye'de Kisisel Internet Servisi Veren
  Kuruluslar.
• Türkiye'de Internet Ile Ilgili Yapilan
  Toplantilar, Konferanslar
• Internet'in Ülkemizdeki Ticari Boyutu
• Ana Sayfaya Dön

4

• ELEKTRONIK POSTA (E-POSTA,E-MAIL)
• E-MAIL (E-POSTA) Nedir?
• E-POSTA adresi Nedir?
• Adresini Bildigim Birisine Nasil E-POSTA
  Gönderirim?
• E-POSTA Programlarinda Görülen "From,To,Subject,Cc
  , Bcc, Forward To" Gibi Kisaltmalar Ne Anlama
  Gelir?
• Nickname (Takma Ad) Nedir?
• Signature (Imza) Nedir? Nasil Kullanilir?
• Folder (Notebook) Nedir?
• Gönderdigim e-posta Yerine Ulasmadan Bana Geri
  Döndü. Problem Ne Olabilir?
• E-POSTA Ne Kadar Güvenli?
• E-POSTA Gönderirken Dikkat Edilecek Noktalar
• Sadece E-MAIL Erisimim Var. Ne Ölçüde Internet
  Servislerinden Yararlanabilirim?
• POP3 Nedir? Ne Gibi Avantajlar Saglar?
• E-POSTA Içinde Türkçe Karakter Kullanimi
• E-POSTA Ile Gelen Iletilerden Sistemime Virüs
  Bulasir Mi?
• Ana Sayfaya Dön

5

• Bir Yerden Dosya Alma ve Bir Yere Dosya Gönderme
  FTP
• FTP Nedir?
• FTP Yapmakta Ne Demek? FTP Yapmak Için Nelere
  Ihtiyacim Var?
• FTP Nasil Yapilir? Temel FTP Komutlari Nelerdir?
• Web Üzerinden FTP Nasil Yapilir?
• FTP Yaparken, Bir Dosyayi Nasil Almadan
  Okuyabilirim ?
• Ismini bildigim bir dosyanin hangi FTP merkezinde
  oldugunu nasil bulabilirim?
• FTP Ile Bir Dosyayi Alirken, Herhangi Bir
  Nedenle, Baglanti Kesildi. Daha Sonra Kaldigim
  Yerden Aktarima Devam Edebiliriyim?
• FTP Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Internet Erisimim yok. E-MAIL ile FTP Yapilabilir
  Mi?
• FTP' nin Gelecegi
• Ana Sayfaya Dön

6

• World Wide Web (WWW, Web)
• World Wide Web Nedir?
• HTTP ve HTML Nedir?
• URL Nedir?
• Web Ile Farkli Veri Yapisinin Bir Arada Kullanimi
• Web Sayfasi Nedir?
• Web Servislerine Nasil Erisilir? Popüler Web
  Listeleyici Programlari Hangileridir?
• Bir Web Sayfasina Baglanildiginda Bilgisayara
  Virüs Girme Durumu
• Web ile Gopher ve WAIS Arasinda Fark
• Helper Applications ve Plug-In'ler
• Java, HotJava ve JavaScript
• ActiveX ve VBScript
• CGI Nedir?
• Web Televizyonu (Web TV) Nedir?
• Web in Gelecegi
• Web in Kisa Tarihi
• Ana Sayfaya Dön

7

• Internet Nedir?
• Internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine
  bagli oldugu, dünya çapinda yaygin olan ve
  sürekli büyüyen bir iletisim agidir. Internet,
  insanlarin her geçen gün gittikçe artan "üretilen
  bilgiyi saklama/paylasma ve ona kolayca ulasma"
  istekleri sonrasinda ortaya çikmis bir
  teknolojidir. Bu teknoloji yardimiyla pek çok
  alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hizli ve
  güvenli bir sekilde erisebilmektedir. Interneti
  bu haliyle bir bilgi denizine, yada büyükçe bir
  kütüphaneye benzetebiliriz. Internete,  bakis
  açimiza bagli olarak farkli tanimlamalar da
  getirebiliriz Internet,
• 1997 sonu itibariyla 100,000,000u askin insanin
  kendi arasinda etkilestigi, bilgi degisikligi
  yapabildigi ve kendi yazisiz kurallari olan büyük
  bir topluluktur. Bu, Internetin sosyal yönüdür.
• Pek çok yararli bilginin bir tusa basmak kadar
  yakin oldugu dev bir kütüphanedir.
• 1997 sonu itibariyla, 20,000,000u askin
  bilgisayarin bagli oldugu çok büyük bir
  bilgisayar ve iletisim agidir.
• Kisilerin degisik konularda fikirlerini serbestçe
  söyleyebilecekleri ortamlar barindiran bir
  demokrasi platformudur.
• Evden alis-veris, bankacilik hizmetleri,
  radyo-televizyon yayinlari, günlük gazete
  servisleri vb gibi uygulamalari ile aslinda
  Internet ayni zamanda bir hayat
  kolaylastiricidir.
• Tüm bu tanimlarin arakesitinde yer alan ise
  "Bilgiye Ulasim ve Onu Paylasim, sonrasinda da
  elde edilen bilgiyi kullanim" dir.

GERI
ILERI
8
Sonuç olarak, Internet, önümüzdeki yillarda
üretilecek bilgilerin dolasim sistemidir. Ticari
boyutunun da ortaya çikmasiyla yasamla daha çok
iç içe girmeye baslamistir. Internet farkli  bir
ortam, farkli bir uzay. Kendi, yazili olmayan,
kurallari olan kendi toplumu olan bambaska bir
uzay. Klasik yasama  biçimlerini, deger
yargilarini degistiren hayatimiza yeni
kavramlar, yeni ugraslar getiren bir sey.
Hayatimizi etkiliyor. Hem  de çok fazla bir
biçimde. Internet'in etkilerini görmek ve onu
hissetmek sanirim çok daha kolay. Hayatimizda
normal sartlarda yaptiklarimizi göz önüne
getirelim ve Internet'in bunlari nasil
degistirdigini bunlara nasil yeni anlamlar
yükledigini gözlemleyelim. Belki bazilarimiz için
daha az (yada hiç), bazilarimiz için daha çok
(yada asiri çok) etkilenmeler olacaktir. Ancak
gerçek olan, önümüzdeki yillarda (2000'e
girerken) Internet olgusu her yönüyle bizimle
olacak ve hayatimizda onunla ilintili pek çok sey
yapiyor olacagiz (Ag üzerinden alisverisler,
uçak/tren rezervasyonlari, günlük gazetelere
erisim, bilimsel dergileri okumak gibi.)
GERI
9
TCP/IP Nedir? "Bilgi Agi" üzerindeki bilgi
iletimi ve paylasimi bazi kurallar dahilinde
yapilmaktadir. Bu kurallara kisaca "internet
protokolleri", yada TCP/IP protokoller ailesi 
denir. TCP/IP (Transmission Control
Protocol/Internet Protocol), bilgisayarlar ile
veri iletme/alma birimleri arasinda organizasyonu
saglayan, böylece bir yerden digerine veri
iletisimini olanakli kilan pek çok veri iletisim
protokolüne verilen genel addir. Bir baska
degisle, TCP/IP protokolleri bilgisayarlar arasi
veri iletisiminin kurallarini koyar. Bu
protokollere örnek olarak, dosya alma/gönderme
protokolü (FTP, File Transfer Protocol),
Elektronik posta iletisim protokolü (SMTP Simple
Mail Transfer Protocol), TELNET protokolü
(Internet üzerindeki baska bir bilgisayarda
etkilesimli çalisma için gelistirilen login
protokolü) verilebilir. Adini sikça duydugumuz
WWW ortaminda birbirine link objelerin
iletilmesini saglayan protokol ise Hyper Text
Transfer Protocol (HTTP) olarak
adlandirilmaktadir. TCP/IP protokolü ayni
zamanda, diger iletisim aglarinda da
kullanilabilir. Özellikle pek çok farkli tipte
bilgisayari veya is istasyonlarini birbirine
baglayan yerel aglarda (LAN) kullanimi yaygindir.
GERI
10
Internet'e Kimler Dahildir? Kaç Tane Bilgisayar
Internet'e Baglidir? Kaç Kisi Internet
Kullaniyor? Bütün dünya üzerinde Internet'e
üniversiteler, arastirma enstitüleri, kamu
kuruluslari, pek çok ticari kurulus vb gibi
degisik yerler baglidir ve Internet'e bagli
bilgisayar sayisi 25,000,000  civarinda tahmin
edilmektedir. (1997 sonundaki durum) Bu sayi her
gün süratle artmaktadir. Ortalama Internet
kullanicisi sayisinin ise, 100,000,000 'un
üzerinde oldugu tahmin edilmektedir (1997
sonlarindaki durum). Internet iletisim agina
bagli bir bilgisayarin bir tek kullanicisi
olabildigi gibi, birden çok (bazen yüzlerce,
binlerce) kullanicisi da olabilir. Kisisel
bilgisayarlar ve evden baglantilar tek
kullanicili Internet baglantilarina örnek olarak
verilebilirler. Öte yandan, ayni anda birden çok
kullanicinin erisebildigi ve kullandigi daha çok
"Unix" isletim sistemi ile çalisan orta ve büyük
boy sistemler de çok kullanicili Internet
baglanti örnekleridir.
GERI
11
Internet Ne Sunar? Internet'i bir "iletisim
agi" olarak tanimladiktan ve bu ag üzerinde bilgi
dolastigini belirttikten sonra, Internet'in bu
altyapi üzerinde neler sundugunu tahmin etmek
aslinda o kadar da güç degil. Bu "iletisim
agi"nin içinde bulunan her hangi iki bilgisayar
arasindaki en temel islem çift yönlü bilgi
aktarimidir. Burada bilgiden kasit,
bilgisayarlardan birinde bulunan bir dosya, bir
bilgisayar programi yada bir mesaj olabilir.
Internet, teknik olarak, TCP/IP protokolü ile
desteklenen pek çok servis sunar. Örnek olarak,
Internet erisimi olan bir kullanici, eger
kendisine yetki verilmisse, Internete bagli
diger herhangi bir bilgisayardaki bilgilere
erisebilir, onlari kendi bilgisayarina alabilir,
kendi bilgisayarindan da Internet erisimi olan
baska bir bilgisayara dosya/bilgi gönderebilir.
Bu özellik, dosya transfer protokolü olarak
bilinir. Benzer sekilde, Internet üzerindeki
kullanicilar birbirlerine elektronik posta
gönderebilirler. Bu da, posta iletim protokolü
olarak bilinir. Internet, degisik protokoller
araciligi ile, insanlara "bilgiye erisim"
olanaklari sunar. Yani, Internet yardimiyla "her
çesit" bilgiye erisebilirsiniz.
GERI
ILERI
12
Içerik bakimindan, Internetin sunduklari bazen
insan hayal gücünü zorlayacak boyutlara
varmaktadir. Vizyondaki filmlerin kisa
tanitimlarini kolayca evimizdeki ekrana
tasiyabilir yada Amerikan Kongre Kütüphanesi'nde
tarama yapabiliriz. Tübitak arsivine baglanip
Bilim ve Teknik dergilerinin yeni ve eski
sayilarini tarayabilir, yazilari okuyabiliriz.
Yada, Hacettepe Üniversitesi'ne uzanip o anki
Beytepe Kampüsü sicakliklarini grafiksel olarak
görebiliriz. Baska bir örnek olarak, katilmak
istedigimiz bir bilimsel toplantiya bildirimizi
Internet üzerinden gönderebiliriz. Örnekleri
arttirmak mümkün Nasa servislerine baglanip, son
uydu fotograflarini tarayabiliriz yada Siir
arsivlerine baglanip siirler okuyabiliriz. Son
yillarda gelistirilen World Wide Web (WWW, Web)
temelli Internet araçlari ile bilgiye ulasim daha
da kolaylasmis ve ulasilabilecek bilgiler ve
sunulan servisler miktar ve çesit olarak
artmislardir. Internet'in sunduklari onu
kullananlarin istekleri, hayal güçleri ve gelisen
Internet teknolojisi ile hep çogalmaktadir.
Internet, bilgiye ulasmayi kolaylastirmak için
degisik 'bilgi arama/tarama' yöntemleri de sunar.
Internet'in sunduklari çok genistir ve bu kadar
bilgi arasinda, bilinçsiz bir kullanimla, insan
yolunu çok kolay kaybedebilir. Internet'ten
alinabilecek servisler, temel kullanimlar vb ile
ilgili olarak CSS'nin "Internet Üzerinde
Arama/Sorgulama 'Bazi Baslangiç Noktalari"
kismina bakilabilir.
GERI
13
Internet Adresi Nedir? Domain Ismi Ve IP
Numarasi Ne Demektir? Internete bagli her
bilgisayarin kendine özgü bir adresi vardir.
Domain Name Sistem (DNS) olarak adlandirilan
hiyerarsik bir isimlendirme sistemi ile (Internet
adresi), Internete bagli bilgisayarlara ve
bilgisayar sistemlerine isimler verilir. DNS de,
bir TCP/IP servis protokolüdür. DNS, 'host'
olarak adlandirilan Internete bagli tüm
birimlerin yerel olarak bir agaç yapisi içinde
gruplandirilmasini saglar. Bu sekilde, bütün
adreslerin her yerde tanimli olmasina gerek
kalmaz. Örnek olarak, itu.edu.tr altinda,
ehb.itu.edu.tr, onun altinda da,
titan.ehb.itu.edu.tr vb seklinde dallanmis bir
çok adres olabilir. Her bir Internet adresine 4
haneli bir numara karsilik gelir. a.b.c.d
seklindeki bu numaralara IP (Internet Protokol)
numaralari denir. burada, a,b,c ve d 0-255
arasinda degisen bir tam sayidir. (32 bit
adresleme sistemi). Örnek olarak
titan.ehb.itu.edu.tr için bu numara 160.75.27.250
'dir. Her Internet adresinin ilk kismi bulundugu
domain'in Networks adresini, son kismi ise
makinenin (host) numarasini verecek sekilde ikiye
bölünür. Bir bilgisayar aginda bulunan
makinelerin miktarina göre makine numarasi için
ayrilan kismin daha büyük veya daha küçük olmasi
gerekebilir. Degisik ihtiyaçlara cevap
verebilmesi açisindan IP adresleri asagidaki
sekilde gruplanmistir.
GERI
ILERI
14

• Class A Networks adresleri 1.0.0.0 adresinden
  127.0.0.0 a kadar olan araligi kaplarlar. Her
  Networkste kabaca 1.6 Milyon makine bulunabilir
• Class B Networks adresleri 128.0.0.0 adresinden
  191.255.0.0 adresine kadar olan araliktadir
  16065 Networks adresi ve her Networkste kabaca
  65500 makine bulunabilir
• Class C Networks adresleri 192.0.0.0 adresinden
  223.255.255.0 adresine kadar olan araliktadir.
  Her biri 254 makineden olusan yaklasik 2 milyon
  Networks adresi barindirir.
• Class D 224 ve 254 arasinda kalan adresler
  herhangi bir Networks tanimlamazlar, ileri
  kullanimlar için rezerve edilmislerdir.
• Bu domain adreslerinin dagitimi NIC (Networks
  Information Center) tarafindan yapilir, daha
  sonra her domain sahip oldugu adresi kendi
  ihtiyaçlarina göre parçalayarak dagitabilir. (Son
  zamanlarda,sinirli sayidaki Internet adres
  uzayinin bitebilecegi düsüncesi ile, yeni bir
  adresleme stratejisine dogru da gidilmektedir.
  önümüzdeki yillarda, yeni tip IP adreslerinin
  (128 bit) ortaya çikacagini bekleyebiliriz.)
• Bu IP numaralarina (domain adreslerine) karsilik
  düsen bir makine ismi de bulunur. Bu sayede
  makinelerin isimleri daha kolay akilda kalir. Her
  domainse o domaine ait IP numaralari ile bu
  isimler arasinda geçisi saglayan bir servis
  (Domain Name Service) bulunur. Bu servis ayni
  zamanda diger domainlere ait isimleri ilgili
  DNS'lere sorarak ögrenir.

GERI
ILERI
15
Örnegimize geri dönecek olursak. Istanbul Teknik
Üniversitesi bir Class B Networks numarasina
sahiptir. (160.75.0.0) www.itu.edu.tr domain inde
bulunan tüm IP numaralari 160.75. ile baslar.
Bilgi Islem Merkezi bu numarayi yerel aglara
dagitmistir. Elektronik-Haberlesme Bölümü
domain'i ne (160.75.27.0) numarasi verilmistir.
burasi da ehb.itu.edu.tr olarak tanimlanmistir.
Bu Networks içerisinde yer alan makinelerin hepsi
160.75.27. numarasi ile baslar, söz gelimi bu
Networkste yer alan titan ismi verilen makinenin
IP numarasi 160.75.27.250 --gt titan.ehb.itu.edu.tr
seklindedir. Dikkat edilirse bir host numarasi
1 den 254 e kadar 254 farkli deger alabilir. Zira
0 ve 255 bu numaralandirmada özel anlamlar
içerirler. 0, Networks 'u tanimlarken 255 de o
Networksteki tüm hostlari tanimlar. 127.0.0.1
adresi ve 127.0.0.0 Networksü test ve gelistirme
için kullanilir. 127.0.0.1 adresi her makinenin
kendisini tanimlar buraya gönderilen her sey,
sanki bir baska Networksten geliyormus gibi
makinenize geri dönecektir. Bu sayede herhangi
bir Networks baglantisi olmadan bazi denemeler
yapilarak Networks yazilimlari gelistirilebilir.
DNS, ayrica, Internet adresini nümerik adrese
çevirir. Domain'ler hiyerarsik DNS adresleme
sistemi içindeki farkli yapilari temsil ederler.
Her domain kendi içinde bagimsiz bir topluluktur.
Dogal olarak, herkes kafasina göre gelisi güzel
Internet domain ismi ve IP numarasi alamaz.
Networks Information Center (NIC)'e bunun için
basvurmak gerekir.
GERI
16
Internet Üzerinde Istedigimiz Bilgiler Nasil
Yerlerine Ulasiyorlar ? Internet'e bagli her
Networks su veya bu sekilde kendisine baglanti
saglayan bir servis sunucusuna veya kuruma
baglidir. Bu birlesme yerlerinde birden çok
baglantisi bulunan router'lar bulunur. Bu dügüm
noktalarinda dügümün belirli kollarinda hangi
Networkslerin bulunduguna dair bilgiler (ya
routerlar arasi haberlesme protokollerinden yada
sabit tanimlamalardan) yer alir. Bu tanimlara ek
olarak bir de default route tanimi bulunur,
dügümde tanimli bulunmayan adresler oraya
yönlendirilir. Tüm haberlesme ortalama olarak
100 ila 1000 Beyte arasinda yer alan bilgi
paketleri seklinde gerçeklesir. Her paketin
basinda nereden gönderildigi (IP adresi) ve
nereye gönderildigi yer alir. Paketin içerigi
kullanilan haberlesmeye göre büyük farkliliklar
gösterir. Bu sayede, örnek olarak bir mail,
üzerinde adres bulunan küçük paketler halinde
dügümden dügüme atlayarak geçer. Bu yapi
çerçevesinde, "bilgiyi isteyen" (istemci) ve
"bilgiyi gönderen" (sunucu) iki ana noktadan
bahsedebiliriz.
GERI
ILERI
17
Istemci (bilgiyi isteyen) bilgisayar, bu istegini
protokollerde belirtilen bazi kurallar dahilinde
istedigi bilginin oldugu bilgisayara (Sunucu)
bildirir. Bu iki bilgisayar arasinda bilginin
geçtigi veya yönlendirildigi baska bilgisayarlar
da vardir.
GERI
18
Internet Adreslerinde Görülen Kisaltmalar Ne
Anlama Gelir? Internet'e bagli kuruluslar
degisik gruplara ayrilabilir ve bir kurulusun
domain adresi, o kurulus hangi gruba dahilse
ilgili kisaltmayi bazi istisnalar disinda mutlaka
içerir. Ayrica, ülkelerin 2 harfli tanitim
kodlari da (Amerika Birlesik Devletleri ve Kanada
çikisli adreslerin çogu ve genis bir kitleye
servis sunan bazi birimler disinda) adresin
sonuna eklenir. Internet adresi, eger özel amaçli
bir servise (ftp, gopher, www gibi) aitse,
genellikle, bu durum, adresin basinda kullanilan
bir kisaltmayla verilir. Asagidaki liste,
adreslerde kullanilan bazi kisaltmalari ve ne
anlama geldiklerini göstermektedir gov   
Hükümet kuruluslari  edu  Egitim kurumlari
(üniversiteler gibi)  org  Ticari olmayan,
kar amaci gütmeyen kuruluslar  com  Ticari
kuruluslar  mil    Askeri kuruluslar  net 
Servis Sunuculari (Internet Servis
Saglayicilari gibi) ac  Akademik
kuruluslar (bazi ülkelerde edu yerine
kullanilmaktadir)  int Uluslararasi
organizasyonlar, kuruluslar ftp    FTP
Arsiv Sitesi (ön ek) www  World Wide Web
Sitesi (bazen web de kullanilir) -ön ek-
GERI
ILERI
19
Bazi ülke kisaltmalari trTürkiye, jpJaponya,
ukIngiltere, itItalya, chIsviçre, caKanada,
ruRusya, idEndonezya, nlHollanda, deAlmanya,
frFransa, ilIsrail, noNorveç, seIsveç,
fiFinlandiya, grYunanistan, hrHirvatistan,
yuYeni Yugoslavya, brBrezilya, bgBulgaristan
Örnek domain adresleri hokudai.ac.jp
(jpJaponya), bilkent.edu.tr (trTürkiye),
oak.oakland.edu, servis.net.tr,
http//www.microsoft.com/, ftp//ftp.netscape.com/
, tubitak.gov.tr, garbo.uwasa.fi (fiFinlandiya,
http//www.nato.int/. Genel olarak bu
siniflamaya uyulsa da, bazi domain adlarinda daha
farkli sözcük gruplari da olabilir ( rl.ac.uk
(ukIngiltere), www2.itu.edu.tr gibi). Özellikle
.com domain-lerindeki sikismadan dolayi, yeni
global domain adlari olusturma çalismalari 1997
ortalarinda tamamlanmistir. Yeni kullanima açilan
alan adlari sunlardir arts    Sanat ve kültür
ile ilgili siteler  firm   Ticari Firmalar
info    Bilgi servisi sunan siteler nom  
Kisisel domainler için kullanilan adresler  rec 
  Eglence siteleri  stor    Alisveris
merkezleri, ticari ürün satilan yerler web   
www ile ilgili servis sunan siteler
GERI
20
Internette Bilgiler Hangi Hizlarla Iletilir?
Band Genisligi Nedir? Doluluk Orani Nedir? Band
genisligi, bir iletisim ortaminin tasiyabilecegi
bilgi miktarini gösteren bir ölçüdür. Söz gelimi,
ses iletimi için band genisligi, iletilebilen en
yüksek ve en düsük frekanslar arasindaki farktir
(Hertz). Bilgisayarlar arasi haberlesme için de
benzer sekilde, band genisligi, saniyede iletilen
bit sayisi ile verilir. Internet'teki bilgi
iletim hizlari çesitlilik gösterir.
Bilgisayarlari ve degisik aglari birbirine
baglayan hatlar, kablo (çogunlukla fiber optik),
uydu yada radyo link (yakin birimler için)
baglantili olabilir. Internette hat hizi,
saniyede iletilen "bit" sayisi ile (bps, bit/san)
ölçülür. Söz gelimi, 64 Kilobit/saniye hizindaki
bir hat saniyede 64kbit65556 bit iletebilir. Bu
da, ideal sartlarda, yaklasik 8 Kilobyte/saniye
hizina denk gelmektedir. Söz gelimi, böyle bir
hat ile, tam kapasite kullaniminda, 1 Megabyte
lik bir dosya yaklasik 2 dakikada iletilecektir.
Bir birimin, baglantilarinda kullanabilecegi en
fazla hiza "Band Genisligi" denir. 64kbit/saniye
bant genisligi olan bir hatti ayni anda 10 birime
kullandirirsak, buna göre hizimiz, en fazla hizin
ortalama 10'una kadar düser. Günümüzde baglanti
hizlari 9.6kbit/saniyelerden (modem baglantisi)
100Megabit/saniyelere kadar genis bir aralikta
degismektedir. Yurt disindaki baglantilarda,
tipik hizlar, yaklasik 5-10 Mega bit/saniyeler
mertebesinde iken, bu oran ülkemiz için,
64Kbit/san-2Mbit/saniyeler mertebesindedir.
GERI
ILERI
21
Bir hattin bant genisliginin ne kadarinin
kullanildigi, o hattin doluluk oranini verir.
Eger 64kbit/san lik bir hat, 1 saat boyunca, 100
çalisirsa 360064kbit 'lik veri aktarimi yapmasi
gerekir. Gerçekte ne kadar veri aktardigini bulup
bu iki sayiyi birbirine oranlarsak, hattin, o
saat için doluluk oranini bulmus oluruz. Bunu 1
ay boyunca yaparsak, hattin 1 ay boyunca ortalama
kaç doluluk orani ile çalistigini tespit
edebiliriz. Doluluk orani ne kadar fazlaysa, o
hatti kullananlarin veri aktarimlari da o kadar
yavaslar. Asagidaki tablo, herhangi bir ag
üzerindeki bilgisayarlarin ve Internet üzerinde
bilgisayarlar ve bilgisayar sistemlerininin
birbirleriyle haberlesmesinde kullanilan bazi
standart baglanti hizlarini göstermektedir
(orijinali http//www.whatis.com/ ).
Ülkemizdeki (özellikle Internet için) baglanti
hizlari asagidaki tanimlamalardan biraz uzaktir. 
GERI
ILERI
22
GERI
ILERI
23
GERI
ILERI
24
GERI
ILERI
25
GERI
26
ISDN Nedir? ISDN (Integrated Services Digital
Network), özellikle normal telefon hatlari (ve
diger bazi ortamlar) üzerinden daha yüksek hizli
entegre ses (analog) ve veri (dijital)
aktarilmasini saglayan bir dizi iletisim
protokolüne verilen addir. ISDN'de, her iki uçta
da, modemin disinda, bazi özel adaptörler
kullanmak gerekir. Bu sekilde, 64kbps ve 128 kbps
gibi hizlara (normal hatlar üzerinden) çikmak
münkün olmaktadir. ISDN'de iki temel seviye
hizi vardir (1) Basic Rate (2) Primary Rate.
Her iki seviyede de, iki farkli tip kanal bulunur
B (bearer) kanallari (sayilari birden çok
olabilir) ve D (delta) kanali (1 tane). B
kanallari, her türlü ses, veri vb tasirlar. D
kanali ise iletisimde kullanilacak kontrol ve
yönlendirme bilgilerini tasir. "Basic Rate"
seviyesi daha çok evden kisisel kullanimlar ve
küçük sirketlerin kullanimlari için
tasarlanmistir ve iki tane 64Kbps B kanali ile 1
tane 16Kbps D kanali içerir. Ulasilabilecek en
yüksek hiz 128 Kbps olmaktadir. "Primary Rate"
seviyesi ise, daha yogun kullanimlar için
tasarlanmistir ve 23 tane 64Kbps B kanali (Avrupa
için 30 tane) ve 1 tane 64Kbps D kanali içerir.
Ulasilabilecek en yüksek hiz ise yaklasik 7 Mbps
e kadar çikar. Yeni gelistirilen BISDN
(Broadband ISDN) teknolojisi ise, Frame Relay'a
bir alternatif olarak düsünülebilir. ISDN
kullanimi (özellikle evden kisisel baglantilarda)
önümüzdeki yillarda çok daha fazla yayginlasacaga
benzer.
GERI
27
Internet Disinda Baska Yaygin Kullanilan Aglar
Bunlardan en yaygin kullanilanlari UUCP ve
BITNET'tir. Bunlarin disinda da firma temelli
(Decnet. Ibmnet) gibi, görev temelli, yerel vb.
binlerce ag vardir. UUCP agi, UUCP
(Unix-to-Unix Copy Program) protokolü ile
haberlesen sistemleri bünyesinde bulundurur. Bu
protokolde, iki sistem belirli araliklarla
(polling) birbirlerine baglanir ve bu iki
sistemden herhangi biri üzerinde birtakim planli
programlar çalistirirlar (mail aktarimi, dosya
aktarimi, kisaca bir sistemden digerine
kopyalama). USENET News, ve Mail aktarimi disinda
tip' gibi programlarla uzaktaki makine üzerinde
çalisma olanagi vardir. BITNET (Because It's
Time Network) ise, birbirlerine NJE protokolü ile
bagli sistemlerden olusur. BITNET esas olarak
agaç (tree) seklinde bir yapiya sahiptir, statik
bir yönlendirme vardir. Mail, sinirli sekilde FTP
ve Telnet (VTAM) destegi vardir. Mail, bir
depola ve ilet' mantigi ile bir dügümden
komsusuna gider, oradan bir öteye gider. Hatlar
kesildigi zaman, yada makine yüklü oldugu zaman
yolda bir yerde bekler. Internet ile diger aglar
arasindaki ileti trafigi için geçis görevi yapan
merkezlere "Internet Gateway" denir. Türkiyedeki
"Bitnet-Internet Gateway" Ege Üniversitesi
(TREARN, vm.ege.edu.tr) dir (1997 basi
itibariyla).
GERI
28
Elektronik Para (E-PARA, E-CHASH, Sanal
Para) E-Para, tam olarak, kullandiginiz
bilgisayarin sabit diskinde sizin adiniza
bulunan, ve Internet üzerinde yaptiginiz
alisverislerde harcayabileceginiz paradir. Siz
harcama yaptikça, harcadiginiz miktar toplamdan
düsülür. e-para kullanimi pek yaygin degildir.
Ancak, gelecekte sik kullanacagimiz bir araç
olabilir. Asagidaki satirlar bazilarimiza su an
bir fantezi gibi gelebilir. Temel olarak,
gidip, e-para servisi veren bir bankadan, kredi
kartimizla yada pesin ödemeyle, bir miktar e-para
aliyoruz. Daha sonra, banka bu miktari bizim
bilgisayarimiza transfer ediyor.Internet üzerinde
bir alisveris yaptigimizda da, eger burada e-para
geçiyorsa, siparis formunda e-para ile ödeme
yapilacagini belirtiyoruz. Miktar otomatik olarak
bilgisayarimizdaki miktardan düsülüyor. Bütün bu
islemler, e-para servisi veren bankamizdan da
kontrol ediliyor. Bazi uygulamalarda, e-para
ödemesi dogrudan bankadan yapiliyor. Bu durumda,
size bir e-posta mesaji ile, ilgili siparisi alip
almayacaginiz soruluyor. Böylece, alisverislerde,
fiziksel olarak alisageldigimiz "para dolasimi"
ortadan kalkiyor. 1997 itibariyla, 3 tane
e-para sistemi var Digital Cash
(http//www.digicash.com), Cyber Cash
(httpwww.cybercash.com) ve First Virtual
(http//www.fv.com). Ilgili yerlere web
listeleyicinizle baglanip daha ayrintili bilgiler
alabilirsiniz. Tüm dünyada, e-para kabul eden
banka sayisi ise su anda 4. (3 ABD'de, 1
Almanya'da) -Agustos 1997 itibariyla.
GERI
29
Intranet Nedir? Intranet, sadece belirli bir
kurulus içindeki bilgisayarlari, yerel aglari
(LAN) ve genis alan aglarini (WAN) birbirine
baglayan, çogunlukla TCP/IP tabanli bir agdir.
Yani, küçük Internet!, Internet'in daha özel bir
hali. Intranetler Gateway'ler ile diger
Networkslere baglanabilir. Temel olusturulma
amaçlari, kurulus bünyesinde bilgileri ve bilgi
islem kapasitesini paylasmaktir. Intranetler,
sirket(ler) içi tele-konferans uygulamalarinda ve
farkli birimlerdeki kisilerin bir araya
gelebildigi is gruplarinin olusturulmasinda da
kullanilirlar. Intranetler üzerinden HTTP, FTP
vb gibi pek çok protokol uygulamalari
çalistirilabilir. Günümüzde, Intranetler içinde,
Web erisimi ile kaynaklarin kullanimi oldukça
yaygindir. Bazi sirketlerdeki Intranetlerden,
"Firewall" sistemleri üzerinden (bazi emniyet
tedbirleri ile), Internet çikisi da
yapilmaktadir. Bu sayede, her iki yönde de ileti
trafigi kontrol edilebilmekte ve güvenlik
saglanmaktadir.
GERI
30
Proxy Servisleri Nedir? Proxy servisi, Internet
üzerindeki yerel bir ag (yada Internete bagli
bir bilgisayar) ile, dis dünya arasindaki
iliskiyi saglayan bir yardimci geçis (Gateway)
sistemidir. Iki amaç için kullanilabilirler
Bir proxy servisi (sunucusu), sizin adiniza
(proxy'nin kelime anlami vekildir) sizden aldigi
"Internetten bilgi alma" isteklerini yürütür ve
sonucu yine size iletir. Ancak, ayni anda, bu
bilgilerin bir kopyasi da (cache),bu proxy
sunucusu üzerinde tutulur ve bir dahaki erisimde
kullanicinin istedigi bilgiler dogrudan ilgili
siteden degil de, proxy servisinden gelir
dolayisiyla, iletisim daha hizli olur. Internet'e
erisim için mutlaka bir proxy servisine ihtiyaç
yoktur, ancak, size en yakin bir servis
noktasindaki proxy servisini kullanmaniz,
Internet erisiminizi bir hayli hizlandiracaktir.
Özellikle evinizden modemle Internete
erisiyorsaniz, proxy servislerini kullanmaniz
performansinizi arttirir. Çünkü, istediginiz
bilgileri, dis baglanti hizi daha fazla olan
proxy bilgisayari sizin adiniza alir, siz de
kisisel baglantinizla bu bilgilere daha hizli
erismis olursunuz. Firewall-güvenlik
sistemlerinin kullanildigi yerlerde,
kullanicilari çikislari tek bir makine üzerinden
olabilir. Bu durumda proxy servis makinesi sadece
bir araci olarak çalisir. Proxy servisi
kullanmanin avantaji çoktur. Herhangi bir siteden
istediginiz bir bilgi (web sayfasi, ftp dökümani
vb) eger kullandiginiz proxy servisinde henüz
depolanmamissa, bu bilginin oldugu siteden alinir
ve size iletilir. Ancak, daha sonra baska bir
kullanici (yada siz) ayni dökümani/bilgiyi
istediginizde, ilgili döküman/bilgi proxy
servisinde depolandigi (cache) için, dogrudan
oradan size iletilir ve erisiminiz de çok daha
hizli olur.
GERI
ILERI
31
Proxy servisleri, uluslararasi Internet
baglantilarindaki yogunlugu azaltmak, erisimleri
hizlandirmak ve agi daha etkin kullanmak için çok
yararli araçlardir. En popüler proxy servisleri,
Web (http), FTP, Gopher ve Wais Internet araçlari
için tanimlidir. Türkiye'deki bazi  Proxy
servisleri ve (Temmuz 1997 itibariyla) ilgili
port numaralari sunlardir Turnet Ankara
http//proxy1.turnet.net.tr8080 Turnet Istanbul
http//proxy2.turnet.net.tr8080 Turnet Izmir
http//proxy3.turnet.net.tr8080 ODTÜ
http//www-proxy-for-tr.metu.edu.tr5580 Ege
Üniv. http//proxy.ege.edu.tr8080 ITÜ
http//proxy.itu.edu.tr8080 Istanbuldaki
Turnet'e bagli servis saglayicilarindan hizmet
alanlarin Turnet Istanbul, Ankara Turnet
üzerinden çikan Internet Servis saglayicilarindan
hizmet alanlarin Turnet Ankara Izmir'
bölgesindeki Turnet'e bagli Internet Servis
Saglayicilarindan hizmet alanlarin Turnet Izmir
Proxy servislerini kullanmalari en iyi
performansi verecektir. Ulusal Akademik Ag
kullanicilari ise, kendi durumlarina göre, ODTÜ
ve Ege servislerini kullanmalidirlar. 
Yukaridakilerin disinda, birçok kurulusun kendi
özel proxy servisleri vardir. Size en yakin proxy
servisini kullanmaniz çogunlukla en iyi sonucu
verir. Bu yüzden, Internet servisini aldiginiz
yerin proxy servisini ögrenin ve kullanmaya
çalisin. Önemli proxy servislerin bir zincir
olusturarak ortak kullanimina yönelik çalismalar
yapilmaktadir.
GERI
32
Internet Society (Internet Grubu) Nedir?
Internet Society (IS) , 1992'de kurulan ve
amaci Internet ile ilgili gelisimler, yeni
çalismalar için bir nevi yol göstericilik olan,
kar amaci gütmeyen (non-profit) bir kurulustur.
IS, Internet ile ilgili teknik çalismalari
yönlendiren ve denetleyen Internet Architecture
Board (IAB)'un çalismalarini destekler. IAB'nin
aktivitelerinden bir digeri de, TCP/IP konusunda
çalismalar yapan Internet Engineering Task Force
(IETF) tir. IAB'nin diger aktiviteleri arasinda,
Ag Teknolojileri ile ilgili çalismalar yapan
Internet Research Task Force IP adreslerinin
verilmesi ile ilgili çalismalar yapan Internet
Assigned Numbers Authority ve DNS ile ilgili
konularda çalisan Internet Registary grubu
gösterilebilir. Internet Society web adresi
http//www.isoc.org/ . Buradan ilgili bütün
linklere ulasilabilir
GERI
33
Internet Kullanim Etigi Ag üzerindeki her
kullanicinin, servisleri, sistemleri kullanmalari
konusundaki sorumluluklarini fark etmeleri
önemlidir. Kullanici, agdaki her servise
ulastiginda yaptigi hareketlerden sorumlu olmak
zorundadir. "Internet" yada kisaca "Net" , tek
bir ag degildir, hatta bir birinde ayri
protokollere, yapilara sahip binlerce irili
ufakli aglarin toplamidir. Internet'teki bilgi
akisi, bir çok degisik ag'dan gelip geçmekte,
ulasacagi yere öylece varmaktadir. Bu yüzden, her
kullanicinin, kendi bölgesindeki ag yükünü
dengede tutmasi gerekmektedir. Bir ag
kullanicisi olarak, baska bilgisayar aglarina
ulasmaniza izin verilmis olabilir. Her agin
kendine ait sorumluluklari, kurallari ve
yasaklari vardir, Ag üzerindeki izin verilmis
islemler, bu agdaki sorumlular tarafindan her
zaman izlenebilecek sekilde tasarlanmistir.
Fakat, bir yerde izin verilen bir hareket , baska
bir agda yasaklanmis olabilir. Bu kurallari
bilmek ve bunlara uymak, kullanicinin
sorumlulugundadir. Sunu unutmayin ki, izin
verilen hareketleri kötü yönde de
"YAPABILIRSINIZ" , ama yapmaniz gerekmez. Ag'in,
özellikle Internet'in kullanimi, bir
ayricaliktir, bir "hak" degildir. Bu ayricalik,
istenildigi zaman, kötüye kullanim yada baska
sebeplerle, elinizden alinabilir. Bu kötüye
kullanim, bir sistemdeki gizli bilgileri hileli
yollarla almak, kötü, anlasilmaz mesajlarla
digerlerini rahatsiz etmek, sistemin kaynaklarini
kullanip sistemi yavaslatmak, ardi ardina
mesajlar postalayarak baskalarinin e-posta
kutularini doldurmak, ag üzerinde yasalarla
belirlenmis kurallarin disina çikmak vs vs olarak
sayilabilir.
GERI
ILERI
34

• Bulundugunuz ag'in durumuna göre, disiplin
  cezasindan isten çikarilmaya hesabinizin
  silinmesinden hapse kadar cezalara
  çarptirilabilirsiniz.
• Bilgisayar Ahlaki Üzerine 10 Altin Kural
• Kesinlikle, bilgisayari, baskalarina zarar
  vermekte kullanmayin.
• Kesinlikle, bilgisayarla, baskalarinin isine mani
  olmayin.
• Kesinlikle, baskalarinin dosyalarini
  karistirmanin yollarini aramayin.
• Kesinlikle, bilgisayari hirsizlik yapmakta
  kullanmayin.
• Kesinlikle, bilgisayari yalanci sahitlikte, sahte
  delil hazirlamada kullanmayin.
• Kesinlikle, sahibinden izinsiz baskalarinin
  bilgisayar kaynaklarini kullanmayin.
• Kesinlikle, baskalarinin fikirlerini bilgisayarla
  çalip kendinize mal etmeyin.
• Kesinlikle, sosyal içerigini düsünmeden bir
  program yazmayin.
• Kesinlikle, bilgisayari, saygi ve ilgi
  göstermeksizin kullanmayin.
• Bu kurallarin orijinalinin bulundugu yer
  ftp//ftp.unm.edu/ethics/netiquette

GERI
35
Internet'in Sosyal Boyutu Yaygin bir görüse
göre Internet, kisilerin sosyal yasamlarinda
olumsuz etkilere sahiptir. Gerçek dünyadan farkli
bir ortamda, "sanal dünyada, insanlar arasi
iliskiler degismektedir. Bu bir bakima dogru.
Çogu durumda birbirleri ile etkilesen insanlar
bir Internet adresi, bir e-mail adresi vb gibi.
Öte yandan Internet, kisiler arasindaki mesafe,
yas, cinsiyet, irk, kültür vb gibi gerçek dünyada
önemli olabilecek pek çok özelligi de ortadan
kaldirmaktadir. Yerinden alisveris, yerinden
bankacilik, hatta ise gitmeden evden çalisma vb
gibi kullanimlar insanin sosyal yasamini
etkileyebilecek unsurlardir.  
GERI
36
Internet'in Ticari Boyutu Internet'in
1990'larin baslarindan itibaren bu kadar
yayginlasmasinin en temel nedenlerinden birisi ve
belki de en önemlisi "para kazandirabilecek
potansiyele sahip" bir imkan olmasidir. Bu
iletisim agina bagli bilgisayarlar yolu ile
alisverisler yapilabilmekte, borsa/bankacilik
islemleri yerine getirilebilmektedir. Bu
haliyle Internet'in "ag teknolojisi" kimliginin
yaninda bir de "medya" özelliginden söz
edebiliriz. Internet artik ciddi reklam
paralarinin dönmeye basladigi ve sirketlerin
ürünlerini pazarladigi bir ortam haline gelmeye
baslamistir.
GERI
37
Türkiye'nin Internet Çikislari Nerelerdendir?
Hizlari nedir? Su anda Türkiye'nin Internet
çikisini saglayan merkezler dört grupta
toplanabilir Üniversiteler ve akademik
kuruluslarin Internet baglanti çikislari
Genellikle ticari kuruluslarin ve Internet
Servis Saglayicilarinin (ISS) yararlandigi
TURNET çikislari Diger bazi özel sirketlerin ve
servis saglayicilarin, Turnet ile yaptiklari
Internet Erisim Noktasi (IEN) anlasmasi
sonrasinda kullandiklari firma bazli dogrudan
yurtdisi Internet çikislari. Bunlarin disinda
kalan diger baglantilar Akademik Kuruluslar
(Üniversiteler) Akademik kuruluslarin Internet
baglantilari, büyük ölçüde kendi olanaklari ile
olmaktadir. BITNET'li günlerde ortaya çikan
TUVAKA (Türkiye Üniversiteler ve Akademik
Kuruluslar Agi), özellikle 1993'ten sonra
ihtiyaca cevap verememeye baslamistir. Bu amaçla,
TUVAKA-TRNET ve nihayet ULAKBIM (Ulusal Akademik
Ag ve Bilgi Merkezi) olusumu ile TR deki
akademik ag omurgasi ve yüksek hizli Internet
çikislari planlanmaktadir. ULAKBIM ile ilgili
bilgiyi "Türkiye'de Internet Hizmetini
yönlendiren kuruluslar" basligi altinda
bulabilirsiniz. ODTU-USA ve EGE-Almanya
baglantilari, su an için, ULAKBIM çikislari
olarak görülmektedir. Dogrudan Internet
baglantisi olan akademik kuruluslari listelemek
gerekirse (Tüm bilgiler, 1997 Subat sonu
itibariyla geçerlidir liste tüm baglantilari
içermeyebilir)
GERI
ILERI
38
ULAKNET, Türkiye'deki üniversiteler ve diger
akademik kuruluslari içine alan ve bunlara
Internet erisimi saglayan bir iletisim agi
kurmaktadir. Ulak netin yurtdisi Internet
çikislari, Ankara (512kbit/san) ve Izmir
(512kbit/san) dendir. Ankara çikisinin Ekim 1997
sonlarinda 2MBit/san olmasi planlanmaktadir. Ulak
net yurtiçi omurgasi, Istanbul-Ankara-Izmir
arasinda yüksek hizli (34Mbit/san) baglantilar ve
bu merkezlere diger kuruluslarin baglantilari
seklinde gelismektedir. Bu aga, Ekim
1997itibariyla 30'un üzerinde akademik kurulus
baglidir ve sayi her geçen gün artmaktadir. Ulak
nete, Ekim 1997 sonu itibariyla bagli olan uç
sayisi 41 (planlanan sayinin 43'ü) bu uçlara
saglanan bant genisligi 34.7Mbit/san (planlanan
bant genisliginin 75'i) dir. Ulak nete halen
bagli ve sonradan baglanacak kurumlari ve
baglanti takvimi hakkinda ayrintili bilgi Ulusal
Akademik Ag Bilgi Merkezi (ULAKBIM)'in
http//www.ulakbim.gov.tr/ulak.html  adresinden
alinabilir.
GERI
ILERI
39
Kendi yurtdisi baglantilari olan üniversiteler
ise (ITU, Bogaziçi Üniv. gibi) ulak net
omurgasini yurtiçi baglantilar için kullanmakta
yurtdisi baglantilar için ise kendi
baglantilarini kullanmaktadirlar.   Ticari
Kuruluslar ve TURNET Yilan hikayesine dönen
Türk Telecomun TURNET macerasi nihayet 1996
Agustos ayinda noktalandi ve 1995 Kasim'indan
beri defalarca açilisi ertelenen TURNET açildi
(!!!). TURNET'in, ikisi Istanbuldan (2MBit/san
ve 512 kbit/san hizlarinda) digeri Ankara'dan
2Mbit/san hizinda 3 tane USA hattindan, sayilari
su an 80 civarinda olan Internet Servis Saglayici
Sirketler ticari olarak yararlanmakta ve bu
hizmeti 3. kisilere (ticari kurulus baglantilari
ve kisisel baglantilar olarak) belirledikleri
fiyatlardan satmaktadir. TURNET Türkiye
Omurgasinda ise, Istanbul-Ankara-Izmir üçgeni
birbirlerine 2MBit/san. ile baglidir. TURNET ile
ilgili bilgileri ve tüm anlasmali Internet Servis
Saglayicilarinin listesini http//www.turnet.net.t
r/ adresinden almak mümkündür. Turnet ile Ulusal
Akademik Ag (Ulak Net) arasindaki geçis ise,
Turnet Ankara-ODTÜ arasinda 512 kbit/san ve
Turnet--Izmir arasindaki 2MBit/san hizlariyla
saglanmaktadir. Yazilan tüm bilgiler Ekim 1997
sonu itibariyla geçerlidir.
GERI
ILERI
40
IEN Anlasmasina Dahil Olan Baglantilar Isteyen
Servis Saglayicilar, Turnet ile Internet Erisim
Noktasi (IEN) anlasmasi imzalayarak kendi
yurtdisi Internet çikislarini alabilmektedir.Bu
anlasmaya göre "ISPler, IEN'na minimum 512
Kbit yurt disi data hatti ile baglanacak ve
IEN'na bagli ISS'ler ve TURNET'in trafiginin
tasinmasi için Türk Telecomun belirleyecegi
yerde kurulacak olan IEN'nda olusturulacak havuza
yurt disi kapasitesinden minimum 256Kbps
saglayacaktir. IEN da olusturulacak havuz
trafiginin 70 oraninda dolmasi durumunda
ISP'ler, en geç iki ay içerisinde havuza
biraktiklari bant genisligini 256 Kbps'in katlari
olarak arttiracaklardir. IES, havuzdaki bant
genisligi kullaniminda, yapilacak teknik çalisma
sonucunda TÜRK TELEKOM tarafindan öneriler
dogrultusunda belirlenecek kurallara uyacaktir.
(Sözlesme metninden aynen alinmistir). Bu
sözlesmenin diger bir maddesi, yurtiçi trafigin
sadece Turnet omurgasi üzerinden olabilecegini
karara baglamaktadir. Bu bilgiler, Ekim 1997 sonu
itibariyla geçerlidir ve konu ile ilgili daha
ayrintili bilgi, http//www.turnet.net.tr/
adresinden alinabilir. Diger Baglantilar  
Bütün bu baglantilarin yaninda, burada
listelenmemis, (yabanci firmalarin kendi dogrudan
hatlari vb gibi) baglantilar da olabilir.  
GERI
41
Türkiye Internet'e Ne Zamandan Beri Baglidir?
Türkiye Internet'e Nisan 1993'ten beri
baglidir. Ilk baglanti ODTÜ'den
gerçeklestirilmistir. 64kbit/san hizinda olan bu
hat, çok uzun bir süre, tüm ülkenin tek çikisi
olmus ve ilgili arkadaslar büyük bir özveriyle
Internet'i tüm Türkiye'de (öncelikle akademik
ortamlarda) yayginlastirmaya çalismislardir. Ege
Üniversitesi'nden olan baglanti ise, 1994
baslarinda, 64kbit/san. hizi ile
gerçeklestirilmistir. Ardindan sirayla, Bilkent
Ün.(1995 Eylül), Bogaziçi Üniv. (1995 Kasim) ve
ITÜ (1996 Subat) baglantilari gerçeklesmistir.
1996 yili Agustos ayinda da Turnet çalismaya
baslamistir.
GERI
42
Türkiye'de hangi kuruluslar Internet'e baglidir?
Türkiye'deki ulusal Internet ag yapisi, büyük
bir üzüntüyle söylemek gerekirse, henüz
tamamlanmamistir. Ilk ODTÜ baglantisindan sonra,
1993-96 yillari arasinda, üniversitelerimizin
çogu X.25/leased line vb seklindeki baglantilarla
ODTÜ'ye baglanmislardir. Istanbuldan ITÜ ve
Bogaziçi Üniv., Ankara'dan Bilkent Üniv., Gazi
Üniv. ve Hacettepe Üniv. bunlara örnek olarak
gösterilebilir. Kamu kuruluslari arasindan, MTA,
TT, DIE, vb gibi kuruluslar da, ODTÜ üzerinden
Internet erisimine sahip olmuslardir. Sonralari,
Internet servisi alan özel kuruluslarin sayisi da
sürekli artmistir. Ayrica TÜBITAK, TR-NET çatisi
altinda, ayni dönemde, servis.net.tr ve
servis2.net.tr servis saglayicilarinda bir
kullanici numarasi üzerinden dial-up türü
baglantilarla bazi özel kuruluslar ve özel
sahislara Internet hizmeti vermeye çalismistir.
Su an için (1997 sonlari itibariyla) pek çok
büyük sirket, degisik Internet servis
saglayicilari üzerinden Internet servisi
almaktadir. Kesin sayiyi ve isimleri saptamak
zor. Internet Servisleri yayginlastikça TR de
Internete bagli kuruluslari tarayabilecek
mekanizmalar da devreye sokulabilir. Ülkemizdeki
Internet kamuoyunda her geçen gün daha fazla
bilinçlenmesi oldukça sevindirici bir gelismedir.
Televizyon/radyo programlarinin e-mail
adreslerini, www servislerini ilan etmeleri,
günlük gazetelerin yayinlarini Internet üzerinden
verebilme çabalari, siyasi partilerin Internete
baglanma çalismalari, millet vekillerimizin
bazilarinin artik e-mail de kullanmaya baslamasi
ve insanlarin artik "Internet" varligindan
haberdar olmalari hep olumlu kilometre
taslaridir. Önümüzdeki dönemlerde Türkiye
Internet altyapisi ve gelisimi ile ilgili
planlarin,yatirimlarin ve hedeflerin siyasal
parti ve hükümet programlarina girmesi hepimizin
ortak dilegidir.
GERI
43
Türkiye'de Hangi Internet Numaralari
Kullanilmaktadir? Türkiye'de Internet
numaralari için belirlenen (bazi?) gruplar ve bu
gruplari su anda kullanan bazi birimler asagida
listelenmistir
Yeni birimler baglandikça yukaridaki hiyerarside
gerekli IP numaralari bu birimlere tahsis
edilmektedir. Yukaridaki tabloda görülen adres
uzaylari çogu baglantiyi kapsamaktadir ancak,
kendi baglantilari olan özel kuruluslarin da
kendi IP numaralari vardir (farkli gruplarda).
Ayrica, su anda kullanilan ve burada
listelenmeyen IP adres uzaylari da olabilir
(!!!!).
GERI
44
Türkiye'de Kisisel Internet Servisi Veren
Kuruluslar Bu bölümde, Türkiye'deki Internet
Servis Saglayicilari (ISS) ile ilgili bilgileri
bulacaksiniz. ISPler, Ekim 1996'dan beri, TURNET
üzerinden ve 1997 ortalarindan beri de (bazilari)
IEN anlasmasi yoluyla kisilere ve sirketlere,
karsilikli sözlesmelerle, degisik Internet
Servisleri sunan ve destek/hizmet satan özel
sirketlerdir. Turnet üzerinden servis alan
ISPlerin tam listesini, Turnet Web Sitesi'nden
alabilirsiniz. Ayrica, TT de, kendisi 3.kisilere
Internet servisi vermektedir. Bu amaçla, bagli
bulundugunuz Telefon Basmüdürlügüne müracaat
ederek ayrintili bilgi alabilirsiniz. Haklarinda
elimize bilgi ulasan ISPleri tabloya dahil
ettik. Ne yazik ki, çok az bilgi geldi. (Bu
konuda genel bir duyuru, INET_TR listesine 23
Kasim ve 10 Aralik 1996 tarihlerinde -2 kez-
gönderildi). Eger bir ISS sorumlusu, kendi
sirketleri ile ilgili bilgileri burada görmek
isterse, gokcol_at_sariyer.cc.itu.edu.tr adresine
e-mail ile gerekli bilgileri iletebilir. Bir
sonraki güncellemede ilgili ISS de tabloda yer
alacaktir. Tablodaki sirketler, isimlere göre
alfabetik siralanmislardir. Bilgiler, 1997 basi
itibariyla dogrudur. Yeni bilgi geldikçe
güncellenecektir.
GERI
ILERI
45
GERI
ILERI
46
GERI
47
Türkiye'de Internet Ile Ilgili Yapilan
Toplantilar, Konferanslar 1. Türkiye'de
Internet Konferansi 1995 Kasim'inda Bilkent
Üniversitesinde yapildi. 2.si ise, 15-16 Aralik
1996 tarihlerinde, Yeditepe Üniversitesi'nde
(Istanbul) yapilmistir. Bu konferanslarda,
Internet ile ilgili teknik konularin yaninda
büyük çapta, Internet kullanimi ile ilgili
konular da tartisilmaktadir. Konferanslar
kapsaminda egitim seminerleri (Linux Semineri
gibi), çagrili konusmalar, sözlü makale
sunuslari, forumlar yapilmaktadir. Yeditepe Üniv.
deki seminerde, "Kullanici Egitimi" semineri
düzenlenmis ve su an okuyor oldugunuz CSS deki
konular uygulamali olarak 4.5 saat 'lik bir
sürede katilimcilara aktarilmistir. Bu
konferanslarin 3.sü 24-26 Kasim 1997 tarihleri
arasinda ODTÜ, Ankara'da yapilacaktir. Artik
geleneksellesen bu toplantilar ve benzeri
aktivitelerle ilgili her türlü bilgiyi
http//web.bilkent.edu.tr/ adresinden
alabilirsiniz. Ayrica, sene içinde yapilan
degisik Bilgisayar ve Iletisim temali fuarlarda,
sempozyumlarda (Bilisim, Açik Sistem
Konferanslari, EMO Konferanslari, Bilgisayar
Fuarlari vb) Internet ile ilgili tartismalar da
yapilmaktadir. 1-4 Nisan 1997 tarihleri
arasinda Istanbulda uluslararasi bir Internet
toplantisi (Internet_at_97) ve fuari düzenlenmistir.

GERI
48
Internet'in Ülkemizdeki Ticari Boyutu Dünyadaki
kullanima paralel olarak, Internet ve ticaret
olgusu ülkemizde de popüler olmaya baslamistir.
1997 ortalarindan itibaren birçok banka,
müsterilerine Internet üzerinden kisisel
bankacilik servisleri vermeye baslamistir. Öte
yandan, 1996 sonlarindan itibaren birçok günlük
gazete ve derginin (ayni baskisi olmasa bile)
Internet üzerinden yayinlandigini görüyoruz. 1997
sonlarina dogru, deneme amaçli da olsa, bazi
popüler alisveris merkezlerinin Internet
üzerinden alis-veris imkanlarini yavas yavas
müsterilerine açmaktadir. Diger bir popüler dal
da Internet üzerinden radyo ve TV yayimciligi.
Hat hizlari su an fazla yeterli olmasa da, bir
çok sirket bu konuda ciddi atilimlar yapmaktadir.
Kullanici sayisi ve kullanim oranlari arttikça
özellikle reklam gelirlerinin hatiri sayilir
oranlarda artmasini bekleyebiliriz.
GERI
49
Web Adreslerinin Yazim Biçimi
Internet Dünya üzerinde bulunan birbirinde
farkli büyüklükteki yerel bilgisayar aglarinin
birbirine baglayan bilgisayar agidir. Kisaca
aglarin agi olarak tanimlanmaktadir. Internet'e
üniversiteler, arastirma kurumlari, kamu
kuruluslari, ticari kuruluslar baglidir. Bir
bilgisayar aginin görevi Kaynaklarin (ör
yazici) ve dosyalarin paylasilmasini ve ag
üzerindeki kisilerin haberlesmelerini
saglamaktir. Bir ag üzerindeki kisiler ayni
dosyayi birlikte kullanabilirler. Birbirlerine
bilgi alisverisinde bulunabilirler. Yazici ve
fax-modem, CD Sürücüyü birlikte
kullanabilirler. Internet ise dünyadaki
bilgisayarlarin telefon kablolari araciligiyla
birbirine baglandigi agdir.
GERI
ILERI
50
Islevi, üretilen her türlü bilginin saklanmasi,
paylasilmasi ve kolay erisimidir. Internet
teknolojisi yardimiyla bilgiler insanlara kolay,
ucuz, hizli ve güvenli bir sekilde
erisebilmektedir.
GERI
ILERI
51

• Internet,
• Dünya çapinda bir kütüphanedir.
• Büyük bir bilgisayar ve iletisim agidir.
• Fikirlerin paylasildigi bir demokrasi
  platformudur.
• Insan hayatini kolaylastirici (banka, alisveris,
  dergi, gazete, TV hizmetleri) yönleri vardir.
• Çift yönlü bilgi aktarimi yapilabilmektedir.
• Internet birbirinden çok farkli donanim (PC,
  Macintosh,) ve yazilim (Isletim SistemleriUNIX,
  LINUX, DOS, WINDOWS, MOS, OS/2 ) özelliklere
  sahip olan bilgisayarlarin birbiriyle iletisim
  içinde bulunmasini saglamaktadir.
• Internetin sahibi yoktur (kimse denetleyemez.)
• Internetin çatisini üniversiteler, kamu
  kurumlari ve ticari kuruluslarin bilgisayarlari
  olusturmaktadir. Kullanicilar Internete bu
  kurumlardan aldiklari hizmet araciligiyla
  erisirler. Bu kurum ve kuruluslar
  bilgisayarlarini hiç kapatmazlar. Bu
  bilgisayarlara sunucu denilmektedir.
• Genellikle, ofis ve evlerdeki kullanicilar
  (istemci) bilgisayarlarina taktiklari fax-modem
  ile telefon hatlari üzerinden sunuculara
  ulasmaktadir.  

GERI
ILERI
52
Internetin Hizmetleri 1. e-mail _at_ elektronik
posta hizli, ucuz ve güvenli (?!) bir sekilde
haberlesme olanagi2. www / World Wide Web Hiper
media (çoklu ortam sekil, grafik, resim, yazi,
ses, görüntü, müzik..) yardimiyla Hyper Text
(içiçe-çapraz sayfalar) kullanimi saglar.3.
Newsgroups (Haber Gruplari) Herhangi bir konu
üzerine dünyada tartisma olanagi
saglar. news.akdenizk.com.tr,  news.ato.org.tr, 
news.bir.net.tr,   news.cenajans.com.tr, 
news.dominet.com.tr,  news.egenet.com.tr,  
news.escortnet.com,  news.farmanet.com.tr, 
news.ges.net.tr,   news.global-one.net.tr, 
news.kaynet.com.tr,  news.mayanet.com.tr,
news.metu.edu.tr,  news.netone.com,
news.netone.net.tr, news.raksnet.com.tr,
news.sim.net.tr, news.superonline.com, 
news.tb.net.tr, news.tru.net.tr,
news.turknet.com.tr, news.unimedya.net.tr,
news.verisoft.com.tr, news.vol.com 4. Ftp File
Transfer Protocol Internete bagli iki bilgisayar
arasinda ve dosya arsivlerinin bulundugu
bilgisayarlara girerek oradaki dosyalari kisisel
bilgisayara aktarma olanagi saglar.  Ag üzerinden
dosya göndermenin yoludur. Dosyalarin saklandigi
sitelere ftp siteleri denir. FTP sitelerinin
adresleri ftp// ile baslar. 5. Gopher Farkli
bilgisayarlardaki metinlerin ve diger dosyalarin
bulunmasini ve aktarilmasini saglar6. IRC
Internet Relay Chat Internet ve klavye
yardimiyla gerçek zamanli sohbet etme.  7.
Telnet 8. Archie Archie Server, tüm dünyadaki
FTP Server'larinin içeriklerini kapsayan bir veri
bankasi vardir.
GERI
ILERI
53

•  Internete bagli bilgisayarlar üzerinde
  farkli yazilim türleri bulunmaktadir.  
• Bunlar
• Herkese açik yazilimlar (Public Domain) Bu
  yazilimlari yazanlar, programlarin sinirsiz
  kopyalanmasina ve kullanilmasina izin verirler.
  Programin aslinin degistirilmemesini
  isteyebilirler. Programlarinin üçüncü kisilere
  parayla satilmasini istemezler. Ayrica, alinan
  dosya baska bir yerde kullanilacaksa yazarina
  bildirilmesi istenmektedir.
• Paylasilabilir Yazilimlar (Shareware) Kullanici
  yazilimi belirli bir süre kullanmakta (1 hafta,
  15 gün, 1 ay) eger begenirse satin almaktadir.
  Bu tür yazilimlar ucuzdur. Bu tür yazilimlar
  farkli özelliklere sahip olabilmektedir.
• Bazi yazilimlarin deneme süresi bitmesine ragmen
  kullanilabilirler. Programin açilisinda veya
  kullanirken bu programin kayitli bir yazilim
  olmadigini belirten mesajlar gelir. Örnegin
  winzip
• Bazi yazilimlar deneme süresi sonucunda
  kullanilamazlar.
• Bazi yazilimlarin deneme süresince tüm
  özellikleri kullanilmayabilir. Belirli bir miktar
  para ödedikten sonra tüm özelliklerine sahip
  olunabilir.
• http//www.download.comhttp//www.cnet.comhttp/
  /www.zdnet.comhttp//www.freeware.comhttp//www.
  shareware.com

GERI
ILERI
54

• Deneme Yazilimlari (Tryware) Gelistirilmis bir
  yazilimin tanitim amaciyla piyasaya sürdügü,
  sinirli olarak kullanilabilen yazilimlardir.
• Yama Yazilimlari (Patch) Bir yazilimin, eksik
  yönlerinin saptanip düzeltip güncellemek amaciyla
  piyasaya sürülen yazilimlardir.
• Posta karti programlari (Postcardware) Belirli
  günleri kutlamak amaciyla hazirlanan posta karti
  yazilimlaridir. http//www.bluemountain.com/index.
  html,
• 6. Internet üzerinde bulunan yazilim türlerine
  örnekler Programlar, ders yazilimlari, video,
  müzik yayinlari, oyunlar, belgeler, tanitim ve
  propaganda yayinlari, dergi, gazete, radyo ve TV
  yayinlari, kitaplar, hobiler, mali konular.

GERI
55
Web Adresleri Internette bilgisayarlarin
birbirlerini bulmalari için her ana bilgisayara
bir adres verilmistir. Bu adreslere IP (Internet
Protokol) numarasi denilmektedir. Bu numaralar 4
bölümden olusmakta, her bölüm nokta ile
birbirinden ayrilmaktadir. 144.144.144.144 gibi.
Bu sayilari kullanarak bilgisayarlara erismek
mümkündür. Fakat bu sayilarin animsanmasi güç
oldugundan her bilgisayara anamakine/alan
(domain) adi denilen bir isim verilmistir.Bu
isimler dört bölümden olusur. Internet
adreslerinin yazim biçimi
GERI
ILERI
56
GERI
ILERI
57
Örnek adresler
GERI
58
Internetin Tarihi Amerikan Federal Hükümeti
Savunma Bakanligi'nin arastirma ve gelistirme
kolu olan Savunma Ileri Düzey Arastirma Projeleri
Kurumu'na (DARPA- Defence Advanced Research
Project Agency) dayanir. 1969'da çesitli
bilgisayar bilimleri ve askeri arastirma
projelerini desteklemek için Savunma Bakanligi
ARPANET adinda Paket Anahtarlamali Ag'i
olusturmaya basladi. Bu ag, ABD'deki üniversite
ve arastirma kuruluslarinin degisik tipteki
bilgisayarlarini da içererek büyüdü. 1973
yilinda, ag için bir protokol seti gelistirmek
amaciyla Stanford Üniversitesi'nde - daha sonra
BBN'in ve University College, London'in da dahil
oldugu - bir Internetworking projesi baslatildi.
1978'e kadar 'Iletim Kontrol Protokolünün (TCP -
Transmission Control Protocol) dört uyarlamasi
gelistirildi ve denendi. 1980'de bu küme
sabitlesti ve ARPANET'e bagli bilgisayarlar
arasindaki iletisimi kolaylastirdi. 1983'te tüm
ARPANET kullanicilari Iletim Kontrol
Protokolü/Internet Protokolü (TCP/IP Transmission
Control Protocol/Internet Protocol) olarak
bilinen yeni protokole geçis yaptilar. O yil
TCP/IP, ARPANET de içeren Savunma Bakanligi
Internetinde kullanilmak üzere
standartlastirildi. ARPANET 1990 Haziran'inda
kullanimdan kaldirildi. Yerini ABD, Avrupa,
Japonya ve Pasifik ülkelerinde ticari ve hükümet
isletimindeki omurgalar (backbone) aldi.
ARPANET'in kaldirilmasina ragmen, TCP/IP
protokolü kullanilmaya devam etti ve gelisti.
GERI
ILERI
59
Internet, birçok bilgisayar sistemini TCP/IP
protokolü ile birbirine baglayan dünya çapinda
yaygin olan ve sürekli büyüyen bir iletisim
agidir. Kisaca, "aglarin agi" olarak da
tanimlanmaktadir. Bu agi üniversiteler, okullar,
arastirma kurumlari, devlet kurumlari, ticari
kuruluslar, sivil toplum örgütleri ve kisiler
olusturmaktadir. Internet 'de temel isleyis ve
nesne degisim mekanizmalari daginik hesaplama ve
istemci/sunucu modeline göre çalismaktadir.
Yaygin modelde istemci belirli bir protokole göre
sunucu makineye arzu edilen elektronik nesneyle
ilgili istegini iletmekte, sunucu makine de
yapilan istegi isleme koyup, sonucu istemci
makineye göndermektedir. Internet, teknik
olarak, TCP/IP protokolü ile desteklenen pek çok
servis sunar. Örnek olarak, Internet erisimi olan
bir kullanici, eger kendisine yetki verilmisse,
Internet e bagli diger herhangi bir
bilgisayardaki bilgilere erisebilir, onlari kendi
bilgisayarina alabilir, kendi bilgisayarindan da
Internet erisimi olan baska bir bilgisayara
dosya/bilgi gönderebilir. Bu özellik, dosya
transfer protokolü olarak bilinir. Benzer
sekilde, Internet üzerindeki kullanicilar
birbirlerine elektronik posta gönderebilirler.
GERI
ILERI
60
Türkiye'de Internet Türkiye Internete Nisan
1993'ten beri baglidir. Ilk baglanti ODTÜ'den
gerçeklestirilmistir. 64kbit/san hizinda olan bu
hat, çok uzun bir süre, tüm ülkenin tek çikisi
olmus Ege Üniversitesi'nden olan baglanti ise,
1994 baslarinda, 64kbit/san. hizi ile
gerçeklestirilmistir. Ardindan sirayla, Bilkent
Ün.(1995 Eylül), Bogaziçi Üniv. (1995 Kasim) ve
ITÜ (1996 Subat) baglantilari gerçeklesmistir.
GERI
61
E-MAIL (E-POSTA) NEDIR? Bilgisayar aglarinin
olusturulma nedenlerinden biri, kisilerin, bir
yerden digerine (hizli ve güvenli bir sekilde)
elektronik ortamda mektup gönderme ve haberlesme
istegidir. e-posta (electronic mail, e-posta), bu
amaçla kullanilan servislere verilen genel addir.
Internet ve diger aglar üzerinde kullanilan pek
çok e-posta sistemleri vardir. SMTP (Simple Mail
Transfer Protocol, TCP/IP protokolu), IBM PROFS
(Professional Office System), SNADS (SNA
Distributed Systems), VaxMail bunlardan
bazilaridir. Son zamanlarda, farkli sistemler
arasinda e-posta gönderilmesini saglamak için
X.400 isminde bir mesajlasma protokolü de bazi
merkezlerde (özellikle Avrupa ve Kanada)
kullanilmaktadir. e-posta, baslangiçta sadece
düz yazi mesajlar göndermek amaciyla
gelistirilmisken, 1995'li yillardan sonra
gelistirilen tekniklerle, e-posta içinde kompozit
yapilarin (resim, ses, video, html dokümanlari,
çalisabilir program vb) kullanimi mümkün hale
gelmistir. Ancak, henüz tüm e-posta programlari
bu tip formatlari desteklememektedir.
e-posta'nin kullanim yerlerinden biri de,
"e-posta tabanli bilgi alma" servisleridir.
"on-line" tarama yapmak yerine, bir e-posta
mesaji içinde gerekli komutlari vererek tarama
yapmak ve sonuçlari yine e-posta ile istemek bazi
durumlarda çok kullanislidir. e-posta, üyelik
tabanli bilgi servislerinde de yaygin olarak
kullanilan bir servistir.
GERI
62
E-POSTA ADRESI NEDIR? Birisine bir mektup
gönd