Witam Panstwa na wykladzie z podstaw polityki gospodarczej, :)

1
1
Witam Panstwa na wykladzie z podstaw polityki
gospodarczej, )
2
2
Boguslaw Czarny KSAP 2011 P O L I T Y K A G
O S P O D A R C Z A   I. PLAN ZAJEC 1. Cele
panstwa w gospodarce (efektywnosc i
sprawiedliwosc). 2. Ochrona konkurencji. 3.
Kontrola efektów zewnetrznych. 4. Dobra
publiczne i klopoty z informacja. 5. Produkt
Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu zycia I.
6. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki
poziomu zycia II. 7. Model AD-AS i analiza
polityki makroekonomicznej panstwa. 8. Spory o
polityke makroekonomiczna. 9. Panstwo a lad
instytucjonalny w gospodarce (przyklad zmiany
ustroju gospodarczego w Polsce u schylku
XX wieku). II. SPOSÓB PROWADZENIA ZAJEC
Zajecia maja charakter konwersatorium. Przed
zajeciami sluchacze po-winni zapoznac sie z
literatura. III. LITERATURA 1. N. G. Mankiw,
P. H. Taylor Mikroekonomia, Makroekonomia,
Warsza-wa, PWE, 2009 (fragmenty). 2. J. E.
Stiglitz Ekonomia sektora publicznego, Warszawa,
PWN, 2004 (fragmenty). 3. B. Czarny
www.podstawyekonomii.pl/politykagospodarcza/
skrypt in-ternetowy). Warszawa, 17
czerwca 2011 r. Boguslaw
Czarny
3
E F E K T Y Z E W N E T R Z N E
4
4
Forma zawodnosci rynku, z która zmaga sie
panstwo, sa takze EFEKTY ZEWNETRZNE (ang.
externalities). ?Kiedy ktos gospodarujac
wplywa na koszty i zado- wolenie innych
inaczej niz za posrednictwem rynku, mamy do
czynienia z efektem zewnetrznym.
5
5
?Kiedy ktos gospodarujac wplywa na koszty
i zado- wolenie innych inaczej niz za
posrednictwem rynku, mamy do czynienia z efektem
zewnetrznym. Innymi slowy efekty zewnetrzne sa
dotyczacymi osób pos-tronnych ubocznymi skutkami
czyjegos gospodarowania (konsumo-wania i
produkowania dóbr). Np. efektem zewnetrznym
JEST lepsza znajomosc angiel-skiego wsród Polakow
spowodowana ekspansja telewizji kablowych i
internetu w Polsce. NIE sa nim natomiast korzysci
Rosji z wyz-szych cen ropy naftowej po
ograniczeniu produkcji przez Arabie Sa-udyjska.
6
6
EFEKTY ZEWNETRZNE pozytywne, negatywne,
produkcyjne, konsumpcyjne, miedzy gospo-darstwami
domowymi, miedzy firmami, miedzy gospodarstwami
domowymi a firmami PRZYKLADY Tyton Tlenek
azotu Wscibska sasiadka Bezpieczenstwo w okolicy
renomowanego hotelu Zaklad utylizacji odpadów
organicznych i dom wczasowy
7
7
Efekty zewnetrzne czesto powoduja, ze ponoszone
przez producen-tów prywatne koszty produkcji (np.
MPC) sa nizsze od obejmuja-cych straty
postronnych osób spolecznych (pelnych) kosztów
pro-dukcji (np. MSC).
8
8
Szkodliwe efekty zewnetrzne na rynku konkurencji
doskonalej
W rezultacie dochodzi do nieefektywnej alokacji
zasobów. Innymi slowy pojawia sie ubytek nadwyzki
calkowitej (spoleczna strata) (ang. deadweight
loss) w tym przypadku spowodowana efektem
zew-netrznym).
9
9
Czy ludzie sami sa w stanie poradzic sobie z
efektami zewnetrznymi?
10
10

• PRYWATNE ROZWIAZANIA PROBLEMU EFEKTÓW
  ZEW-NETRZNYCH
• NORMY SPOLECZNE
• Wielu nie smieci, bo jest to zle. Nakaz moralny
  sklania ich do brania pod uwage skutków naszych
  dzialan dla innych ludzi, czyli - w jez-zyku
  ekonomii do INTERNALIZOWANIA efektów
  zewnetrznych.

11
11
ZADANIE Siorbaniu zupy w restauracji towarzysza
negatywne efekty zewnetrzne. a) Co to znaczy?
b) Dlaczego wiekszosc ludzi nie siorbie w
restaurcji? c) Z jakim sposobem radzenia sobie
przez spoleczenstwo z ne-gatywnymi efektami
zewnetrznymi mamy tu do czynienia? (Wskazówka
Czy pamietasz jeszcze, ze nie tylko rynek i
pan-stwo decyduja o tym, jak jest
gospodarowane?). Wskaz inny przyklad takiej
sytuacji.
12
12
2. NIEKIEDY PRYWATNE ROZWIAZANIE MA CHARAKTER
UMOWY... A. Moze ono wtedy polegac na LACZENIU
RÓZNYCH RODZAJÓW DZIALALNOSCI. (Np. pomysl o
sasiadujacych wlascicielu sadu jabloni i hodowcy
pszczól...) Równiez wtedy dochodzi do
INTERNALIZOWANIA efek-tów zewnetrznych.
13
13
ZADANIE Sad sasiaduje z pasieka. Im wiekszy jest
sad, tym wiecej mio-du produkuja pszczoly. Im
wieksza jest pasieka, tym wiecej wisni rodzi sad.
a) Co wspólnego maja z tym efekty zewnetrz-ne?
b) Czy z punktu widzenia wlasciciela sadu
pasieka nie jest za mala? Dlaczego? c) Czy z
punktu widzenia wlasciciela pasieki sad nie jest
za duzy? Dlaczego? d) Wlasciciele pasieki i
sadu zamieszkali razem. Jak wplynie to na
wielkosc pasieki i sadu? e) Z jakim sposobem
kontrolowania efektów zewnetrznych mamy tu do
czynienia?
14
14
B. Innym sposobem, umozliwiajacym prywatne
rozwiazanie problemu efektów zewnetrznych, sa
NEGOCJACJE zainteresowanych stron i wyplata
stosownego odszkodowania.
15
15
Szkodliwe efekty zewnetrzne na rynku konkurencji
doskonalej
Czy negocjacje moga doprowadzic do wytworzenia
spolecznie opty-malnej ilosci Q1?
16
16
Szkodliwe efekty zewnetrzne na rynku konkurencji
doskonalej
Powiedzmy, ze prawo NIE ZMUSZA firm do
rekompensowania strat. JEST PRODUKOWANE Q1.
Istnieje bowiem taka rekompen-sata, X, wyplacana
trucicielom przez trutych, ze ACEltXltABEC!
17
17
Szkodliwe efekty zewnetrzne na rynku konkurencji
doskonalej
Powiedzmy, ze prawo ZMUSZA firmy do
rekompensowania strat. JEST PRODUKOWANE Q1.
Istnieje bowiem taka rekompensata, X, wyplacana
trutym przez trucicieli, ze GACPCgtXgtFACPC!
18
18
Twierdzenie Coasea
19
19
Twierdzenie Coasea
Zauwaz 1. Równiez w tym przypadku dochodzi do
INTERNALIZOWANIA efektów zewnetrznych.
20
20
Twierdzenie Coasea
Zauwaz 1. Równiez w tym przypadku dochodzi do
INTERNALIZOWANIA efektów zewnetrznych. 2.
Niezaleznie od tego, kto komu bedzie zmuszony
placic, I TAK DOJ-DZIE DO WYTWORZENIA OPTYMALNEJ
ILOSCI Q1.
21
21
Twierdzenie Coasea
Zauwaz 1. Równiez w tym przypadku dochodzi do
INTERNALIZOWANIA efektów zewnetrznych. 2.
Niezaleznie od tego, kto komu bedzie zmuszony
placic, I TAK DOJ-DZIE DO WYTWORZENIA OPTYMALNEJ
ILOSCI Q1. 3. Optymalna ilosc Q1 NIE JEST równa
0.
22
22
Negocjacyjne rozwiazanie problemu efektów
zewnetrznych jest bardzo trudne. Powodem sa
zazwyczaj 1. Rozmyte prawa wlasnosci (ang.
property rights).
23
23
Negocjacyjne rozwiazanie problemu efektów
zewnetrznych jest bardzo trudne. Powodem sa
zazwyczaj 1. Rozmyte (niejasno zdefiniowane)
prawa wlasnosci (ang.
property rights). 2. Wysokie koszty
transakcyjne.
24
24
Negocjacyjne rozwiazanie problemu efektów
zewnetrznych jest rzadkoscia. Powodem sa
zazwyczaj 1. Rozmyte (niejasno zdefiniowane)
prawa wlasnosci (ang.
property rights). 2. Wysokie koszty
transakcyjne. 3. Problem gapowicza.
25
ZADANIE On pali 10 papierosów dziennie w pokoju,
w którym pracujesz! Dla niego krancowa korzysc
(MB, ang. marginal benefit) z 1. papierosa wynosi
10 z kazdym kolejnym papierosem maleje ona o 1.
Nie zno-szisz dymu krancowy koszt spoleczny
(MSC, ang. marginal social cost) jego 1.
papierosa (czyli Twój dyskomfort), wynosi 1
rosnie on o 1 z kazdym wypalonym papierosem. Cóz,
prawo nie zabrania mu palic w biurze... a) Oblicz
wysokosc krancowych korzysci i kranco-wych
kosztów kolejnych wypalanych papierosów (wypelnij
tabele). b) Odbyliscie negocjacje,
maksymalizujac uzytecznosc. Ile papiero-sów
zostanie wypalonych? c) Kto, komu i ile
zaplaci? d) Zabroniono palic w pracy bez zgody
innych! Jeszcze raz odpo-wiedz na pytania b),
c). e) Dlaczego negocjacyjne rozwiazanie
problemu efektów zew-netrznych jest rzadkoscia?
25
Papieros 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
MB
MSC
26
26
W praktyce zwykle gospodarstwa domowe i
przedsiebiorstwa same nie sa w stanie poradzic
sobie z efektami zewnetrznymi. 1. Normy
spoleczne okazuja sie czesto zródlem zbyt slabej
motywacji. (Pamietasz zadanie o siorbiacych
gosciach restauracji?).
27
27
W praktyce zwykle gospodarstwa domowe i
przedsiebiorstwa same nie sa w stanie poradzic
sobie z efektami zewnetrznymi. 1. Normy
spoleczne okazuja sie czesto zródlem zbyt slabej
motywacji. (Pamietasz zadanie o siorbiacych
gosciach restauracji?). 2. Laczenie róznych
rodzajów dzialalnosci rzadko jest mozliwe.
28
28
W praktyce zwykle gospodarstwa domowe i
przedsiebiorstwa same nie sa w stanie poradzic
sobie z efektami zewnetrznymi. 1. Normy
spoleczne okazuja sie czesto zródlem zbyt slabej
motywacji. (Pamietasz zadanie o siorbiacych
gosciach restauracji?). 2. Laczenie róznych
rodzajów dzialalnosci rzadko jest mozliwe. 3.
Negocjacje, np. trutych z trucicielami, sa
mozliwe tylko przy dobrze zdefiniowanych prawach
wlasnosci (ang. property rights).
29
29
W praktyce zwykle gospodarstwa domowe i
przedsiebiorstwa same nie sa w stanie poradzic
sobie z efektami zewnetrznymi. 1. Normy
spoleczne okazuja sie czesto zródlem zbyt slabej
motywacji. (Pamietasz zadanie o siorbiacych
gosciach restauracji?). 2. Laczenie róznych
rodzajów dzialalnosci rzadko jest mozliwe. 3.
Negocjacje, np. trutych z trucicielami, sa
mozliwe tylko przy dobrze zdefiniowanych prawach
wlasnosci (ang. property rights). 4. Niekiedy
wysokie koszty transakcyjne sprawiaja, ze
negocjacje nie maja sensu (np. koszt tlumaczenia
z jezyka na jezyk, honoraria prawników).
30
30
W praktyce zwykle gospodarstwa domowe i
przedsiebiorstwa same nie sa w stanie poradzic
sobie z efektami zewnetrznymi. 1. Normy
spoleczne okazuja sie czesto zródlem zbyt slabej
motywacji. (Pamietasz zadanie o siorbiacych
gosciach restauracji?). 2. Laczenie róznych
rodzajów dzialalnosci rzadko jest mozliwe. 3.
Negocjacje, np. trutych z trucicielami, sa
mozliwe tylko przy dobrze zdefiniowanych prawach
wlasnosci (ang. property rights). 4. Niekiedy
wysokie koszty transakcyjne sprawiaja, ze
negocjacje nie maja sensu (np. koszt tlumaczenia
z jezyka na jezyk, honoraria prawników). 5.
Kiedy liczba zainteresowanych porozumieniem jest
duza, osiagnie-cie efektywnego porozumienia jest
szczególnie trudne, takze z po-wodu efektu
gapowicza (ang. free riding).
31
31
KIEDY PRYWATNE ROZWIAZANIA ZAWODZA, DO GRY MU-SI
WLACZYC SIE PANSTWO. PANSTWO MOZE KONTROLO-WAC
EFEKTY ZEWNETRZNE NA WIELE RÓZNYCH SPOSO-BÓW...
32
32
KIEDY PRYWATNE ROZWIAZANIA ZAWODZA, DO GRY MU-SI
WLACZYC SIE PANSTWO... 1. Bywa, ze za pomoca
prawa panstwo stara sie stworzyc w gospodarce
takie REGULY GRY, KTÓRE SPRZYJAJA SAMODZIELNEMU
ROZWIAZANIU PROBLEMU EFEKTÓW ZEWNETRZNYCH PRZEZ
GOSPODARUJACYCH LUDZI.
33
33
1. Bywa, ze za pomoca prawa panstwo stara sie
stworzyc w gospodarce takie REGULY GRY, KTÓRE
SPRZYJAJA SAMODZIELNEMU ROZWIAZANIU PROBLEMU
EFEKTÓW ZEWNETRZNYCH PRZEZ GOSPODARUJACYCH LUDZI.
A. Niekiedy wystarcza stworzenie precyzyjnych
praw wlasnosci (ang. property rights).
34
34
Przykladem jest prywatyzacja dzikiej przyrody
(ang. privatization of wildlife). Slonie
zabijano w Afryce od stuleci (np. dla kosci
sloniowej). W la-tach 80. XX w. populacja sloni
np. w Kenii zmalala o 50. Potem, np. w
Botswanie, sprywatyzowano slonie, przy-znajac
lokalnym spolecznosciom (wioskom) prawo do
sprzedazy praw do odstrzalu pewnej liczby sloni
rocznie mysliwym, a takze prawo do organizacji
turystyki na obszarach, na których chroniono
slonie. Innymi slowy, stada sloni staly sie
prywatna wlasnoscia wiosek, których mieszkancy
zyskali motywacje do maksymalizacji wartosci tych
aktywów. W latach 90. XX w. populacja sloni w
Botswanie wzrosla ponad dwukrotnie.
35
35
B. Podobnie, systemy patentowe zachecaja
podmioty prywatne do wy-najdywania i odkrywania.
Wynalazkom towarzysza pozytywne efekty
zewnetrzne. Wynalazki (np. nowy typ robota
przemyslowego) sprzyjaja nowym wynalaz-kom (nowe,
jeszcze lepsze roboty przemyslowe). Itd. Autorzy
pierw-szego wynalazku nie biora tego pod uwage w
swojej kalkulacji ko-rzysci i kosztów, wiec z
punktu widzenia interesów calego spole-czenstwa -
za malo sie staraja. Jednak, aby zapobiec
monopolizacji, patenty zapewniajace autorom
wynalazków wylaczne prawo ich wykorzystania
wygasaja po jakims czasie.
36
DYGRESJA Niekiedy panstwo wspiera postep
techniczny (m. in. dla pozytyw- nych efektów
zewnetrznych), bezposrednio (np. finansowo)
angazu-jac sie w realizacje konkretnych wielkich
projektów badawczych (np. reaktor termojadrowy).
Uczestniczac w realizacji wielu takich
projektów, panstwo jest w stanie polaczyc
zwiazane z tym ryzyko (sukces jednego pro-jektu
umozliwi pokrycie strat, spowodowanych zalamaniem
sie in-nych projektów!). Natomiast firm
prywatnych nie stac na jednoczes-ne zaangazowanie
sie w realizacje kilku takich projektów. W
efekcie ryzyko prywatnych przedsiebiorstw jest
wyzsze niz ryzyko panstwa, co hamuje badania i
rozwój. KONIEC DYGRESJI
36
37
37
C. Innym skutecznym rozwiazaniem bywa stworzenie
prawa, które umozliwia poszkodowanym uzyskanie
odszkodowania od sprawcy.
Linia MPC przesuwa sie wtedy w góre i jest
produkowane mniej dobra...
38
38
D. W wielu krajach darowizny dla takich
organizacji jak uniwersytety mozna odpisac od
podatku dochodowego. Dzieki temu rozwija sie
oswiata i edukacja. Konsumpcji uslug
edukacyjnych równiez towarzysza efekty
zewne-trzne. Na przyklad, wyksztalceni wyborcy
wybieraja bardziej kompetentnych polityków, niz
wyborcy zabobonni lub wyborcy-anal-fabeci, co
sprzyja m. in. efektywnosci gospodarowania, a
zatem jest korzystne dla wszystkich.
39
39
2. Panstwo za pomoca prawa i decyzji
administracyjnych REGULUJE DZIALANIA PRODUCENTOW
I KONSUMENTÓW w celu bez-posredniego rozwiazania
problemu efektów zewnetrznych.
40
40
2. Panstwo za pomoca prawa i decyzji
administracyjnych REGULUJE DZIALANIA PRODUCENTOW
I KONSUMENTÓW w celu bez-posredniego rozwiazania
problemu efektów zewnetrznych. A. Ograniczenia
ilosciowe (nakazy, limity) (ang. command
control).
41
41
B. Podatek od emisji zanieczyszczen (podatek
Pigou MSC-MPC).
42
42
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
43
43
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Ograniczenia ilosciowe (limity) co to jest
krancowy koszt zmniej-szenia emisji, MC?
Krancowym kosztem zmniejszenia emisji, MC,
nazywamy koszt, który truciciel (np. firma)
musi poniesc, aby zmniejszyc emisje
za-nieczyszczen o jednostke (np. o tone). Na
przyklad, na rysunku chodzi o koszt równy MCA i
MCB dla odpowiednio 999. oraz 99. tony
zanieczyszczen.
44
44
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Zauwaz im bardziej truciciel (np. firma)
ogranicza emisje, tym wiekszy jest koszt
zmniejszenia emisji o kolejna porcje (MCAlt
MCB!) .
45
45
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Ograniczenia ilosciowe (limity) krancowy koszt
zmniejszenia emis-ji, MC, nie wyrównuje sie we
wszystkich firmach...
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
MCB ? MCA. To oznacza marnotrawstwo! Dlaczego?
46
46
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
MCB ? MCA! To oznacza marnotrawstwo. Cel w
postaci sprowa-dzenia emisji w tym regionie do
poziomu (HAHB) mozna osiagnac mniejszym kosztem.
47
47
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
1. Jesliby firma B zwiekszyla emisje o
jednostke, a firma A zmniejszyla emisje o
jednostke, laczna wielkosc emisji nie uleglaby
zmianie.
48
48
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
1. Jesliby firma B zwiekszyla emisje o
jednostke, a firma A zmniejszyla emisje o
jednostke, laczna wielkosc emisji nie uleglaby
zmianie. 2. Jednak firma B zaoszczedzilaby
wtedy MCB, a firma A ponioslaby koszt MCA.
49
49
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
1. Jesliby firma B zwiekszyla emisje o
jednostke, a firma A zmniejszyla emisje o
jednostke, laczna wielkosc emisji nie uleglaby
zmianie. 2. Jednak firma B zaoszczedzilaby
wtedy MCB, a firma A ponioslaby koszt MCA. 3.
Poniewaz MCBgtMCA, calkowity koszt sprowadzenia
emisji w tym regionie do poziomu (HAHB) zmalalby
o (MCB-MCA).
50
50
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
ALTERNATYWA DLA LIMITÓW JEST PODATEK (PIGOU)
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
Alternatywa dla limitów jest podatek. Powiedzmy,
ze jego poziom wynosi T (zob. rysunek)
51
51
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
ALTERNATYWA DLA LIMITÓW JEST PODATEK (PIGOU)
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
Jak sie okazuje, podatek moze spowodowac
wyrównanie sie kranco-wego kosztu zmniejszenia
emisji, MC, we wszystkich firmach, czyli
usuniecie marnotrawstwa. MCBMCAT!!!
52
52
Dlaczego ekonomisci nie lubia limitow i nakazów i
wola od nich in-strumenty finansowe (np.
podatki)?
ALTERNATYWA DLA LIMITÓW JEST PODATEK (PIGOU)
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
W dodatku limitom czesto towarzyszy narzucanie
przedsiebiorst-wom technologii oczyszczajacej, co
niszczy ich motywacje do po-szukiwania i
wdrazania czystszych technologii. (Badania
pokazu-ja, ze w USA limity sa rozwiazaniem dwa i
wiecej razy drozszym od idealu).
53
53
UWAGA! MAMY TU DO CZYNIENIA Z ILUSTRACJA OGÓL-NEJ
REGULY... Mianowicie Ilekroc nie doszlo do
wyrównania krancowego pozytku z dzialan, które
podejmujemy, aby osiagnac pewien cel, nie
dziala-my racjonalnie. (Uwaga! Niewyrównanie
sie krancowego pozytku z róznych dzialan jest
tozsame z niewyrównaniem sie krancowego kosztu
podejmowa-nia tych dzialan).
54
54
Ilekroc nie doszlo do wyrównania krancowego
pozytku z dzialan, które podejmujemy, aby
osiagnac pewien cel, nie dzialamy racjonal-nie.
PYTANIE Powiedzmy np., ze krancowe zadowolenie
z minuty przeznaczonej przez Adama na nauke
ekonomii, imprezowanie i sen wynosi
od-powiednio 3, 2 i 2. Co powinien zrobic Adam,
aby zwiekszyc po-ziom swojego calkowitego
zadowolenia z zycia?
55
55
Ilekroc nie doszlo do wyrównania krancowego
pozytku z dzialan, które podejmujemy, aby
osiagnac pewien cel, nie dzialamy racjonal-nie.
PYTANIE Powiedzmy np., ze krancowe zadowolenie
z minuty przeznaczonej przez Adama na nauke
ekonomii, imprezowanie i sen wynosi
od-powiednio 3, 2 i 2. Co powinien zrobic Adam,
aby zwiekszyc po-ziom swojego calkowitego
zadowolenia z zycia?
56
56
Ilekroc nie doszlo do wyrównania krancowego
pozytku z dzialan, które podejmujemy, aby
osiagnac pewien cel, nie dzialamy racjonal-nie.
Dygresja o ochronie ludzkiego zycia i
irracjonalnosci spo-leczenstw.
57
57
C. ZBYWALNE ZEZWOLENIA NA EMISJE Podobnie do
podatku dziala system zbywalnych zezwolen na
emisje (ang. tradable emission permits), czyli
kartek na trucie. W prak-tyce bywa on róznie
zorganizowany.
58
58
ZBYWALNE ZEZWOLENIA NA EMISJE Np. wsród
przedsiebiorstw rozprowadzane sa (np. na aukcji)
spec-jalne papiery wartosciowe. Ich posiadanie
jest warunkiem wyemito-wania, odpowiadajacej ich
nominalowi, ilosci zanieczyszczen. Mozna
handlowac tymi zbywalnymi zezwoleniami na emisje.
Powstala na rynku cena zbywalnych zezwolen na
emisje dziala ni-czym podatek, zapewniajac
wyrównanie sie kosztów krancowych ograniczania
emisji.
59
59
ZBYWALNE ZEZWOLENIA NA EMISJE Rynkowa cena
zbywalnych zezwolen na emisje dziala niczym
poda-tek, zapewniajac wyrównanie sie kosztów
krancowych ograniczania emisji.
Przedsiebiorstwo A
Przedsiebiorstwo B
PT
60
60
ZBYWALNE ZEZWOLENIA NA EMISJE W dodatku
trucicielom (podobnie jak w przypadku podatku
op-laca sie zmniejszac emisje zanieczyszczen
(najbardziej efektywnymi sposobami!) i
odsprzedawac zezwolenia innym po powstalej na
ryn-ku cenie zezwolen.
61
61
ZRÓB TO SAM! TAK CZY NIE? Czy te opinie sa
prawdziwe, czy falszywe? Odpowiedzi uzasadnij.
1. W Polsce panstwo pomaga organizacjom
charytatywnym (np. Cari-tas, Markot) i zwalcza
przestepczosc (np. mafii pruszkowskiej,
wolo-minskiej) m. in. dlatego, poniewaz
dzialalnosci tych organizacji to-warzysza
odpowiednio pozytywne i negatywne efekty
zewnetrz-ne.  
62
2. W odróznieniu od podatków limity i zakazy sa
skuteczne, wiec sa lepsza metoda kontrolowania
efektów zewnetrznych.
62
63
ZADANIA
1. W pewnej galezi panuje konkurencja doskonala.
Prywatny i spo-leczny koszt krancowy produkcji sa
stale i wynosza odpowiednio 6 i 4. Linia
popytu jest dana wzorem Q-P10 (Q to
zapotrzebo-wanie, a P to cena). a) Jak to
mozliwe? Podaj stosowny przyklad. b) Narysuj
te sytuacje.
c) Ile wynosi strata nadwyzki calkowitej
spowodowana efektem zew-netrznym (zaznacz jej
obszar)? d) Zaproponuj sposób rozwiazania
problemu.
64
64

• 2.
• Co wspólnego ma klusownictwo z efektami
  zewnetrznymi?
• b) Na czym polega opisana w tym rozdziale
  prywatyzacja dzikiej przyrody (przypomnij sobie
  slonie w Botswanie) (koniecznie uzyj terminu
  prawa wlasnosci)?
• c) Czy prywatyzacja dzikiej przyrody nie jest
  godna potepienia jako przyklad skrajnej
  komercjalizacji zycia spolecznego i
  zawlasz-czenia dobra wspólnego?
• d) Moze lepiej byloby po prostu naklonic ludzi do
  ochrony przyrody w imie jej piekna?

65
3. Po wielu sporach roczne limity emisji
szkodliwych weglowodorów w firmach A i B
wyznaczono na odpowiednio LA i LB (zob.
rysu-nek). Linie MCA i MCB ilustruja krancowy
koszt zmniejszenia emi-sji w obu firmach. a) Jaka
oszczednosc srodków daloby zwiekszenie emisji w
firmie B o jednostke? (Odpowiedz zaznacz na
rysunku). b) Jakiego nakladu wymagaloby
zmniejszenie emisji w firmie A o jed-nostke?
(Odpowiedz zaznacz na rysunku).
65
c) Czy laczna emisje firm A i B mozna zmniejszyc
do poziomu (LALB) mniejszym kosztem? (Wskazówka
Porównaj odpowiedzi na pytania a i b).
66
66
TEST Plusami i minusami oznacz prawdziwe i
falszywe warianty odpowie-dzi. 1. Czy tu wchodza
w gre efekty zewnetrzne? A. Fabryczna wada tej
partii samochodów spowodowala smierc 20
kierowców! B. Sasiad lubi glosno sluchac
techno, którego ja nie cierpie. C. Popularnosc
mody topless. D. Wykupili zarówki, wiec
odszedlem z kwitkiem spod sklepu.  
67
67
2. Panstwo radzi sobie z efektami zewnetrznymi,
wykorzystujac m. in. A. Podatek Coasea. B.
Limity i zakazy (ang. command-and-control
approach). C. Efekt Pigou. D. Zbywalne
zezwolenia na emisje (ang. tradable emission
permits).