SOBIB

1
OBÓZ ZAGLADY

• SOBIBÓR

2
SOBIBÓR - HITLEROWSKI OBÓZ ZAGLADY (kryptonim
SS Sonderkommando Sobibor) Sobibór funkcjonowal w
okresie od maja 1942 do pazdziernika 1943 roku.
Pierwsze transporty ludnosci zydowskiej dotarly
do Sobiboru z koncem kwietnia 1942 r. Zdecydowana
wiekszosc przybylych kierowano do natychmiastowej
zaglady. Nielicznych tylko wiezniów wyznaczano do
pracy w róznych "komandach" roboczych na terenie
obozu. Liczbe ofiar Sobiboru oblicza sie na ok.
250 tys. osób - Zydów z Polski, Niemiec, Austrii,
Czechoslowacji, Francji, Holandii, Rumunii,
Wegier, Belgii i okupowanych terenów ZSRR -
glównie Bialorusi, a takze okolo 1000 Polaków.
3
BUDOWA OBOZU

• Decyzja o budowie obozu zaglady w Sobiborze
  zapadla najprawdopodobniej w lutym 1942 r. - po
  konferencji na temat "ostatecznego rozwiazania
  kwestii zydowskiej" zorganizowanej przez
  Reinharda Heydricha i Adolfa Eichmanna w Wannsee
  pod Berlinem 20 stycznia 1942 r. Budowe obozu,
  znanego w oficjalnej nomenklaturze jako "SS -
  Sonderkommando Sobibór" rozpoczeto w marcu 1942
  r. Prace budowlane nadzorowal kierownik Zarzadu
  Budowlanego SS i policji w Zamosciu, SS -
  Hauptsturmfuhrer Richard Thomalla - jednoczesnie
  pierwszy komendant obozu. W marcu 1942 r.
  zbudowano nowa bocznice linii kolejowej
  Chelm-Wlodawa, która konczyla sie betonowa rampa.
  Rampa byla usytuowana naprzeciwko budynku
  stacyjnego. Ogrodzenie (poprzetykane galeziami)
  bylo zbudowane w taki sposób, aby zarówno rampa,
  jak i bocznica znajdowaly sie wewnatrz obozu, ale
  jednoczesnie uniemozliwialy pasazerom stacji
  ogladanie tego, co dzialo sie za ogrodzeniem.
  Tak, wiec pociagi kierowane na bocznice wjezdzaly
  przez brame i znikaly za sciana zieleni. W
  obrebie stacji znajdowaly sie trzy budynki
  stacja, dom lesniczego i dwupietrowa poczta.
• Kontroli postepujacych prac budowlanych
  (wykonywanych przez 80 Zydów z pobliskich gett)
  dokonywala komisja, która kierowal
  SS-Hauptsturmführer Naumann, szef Glównego Biura
  Budowlanego Waffen-SS i policji w Lublinie. Po
  ukonczeniu pierwszej fazy prac robotnicy zydowscy
  zostali rozstrzelani. W kwietniu 1942 r.
  mianowany komendant obozu - SS-Obersturmführer
  Franz Stangl. Jego pierwszym zadaniem bylo
  przyspieszenie tempa budowy obozu. Po wskazówki i
  doswiadczenie Stangl udal sie do Wirtha,
  komendanta obozu w Belzcu. Po powrocie komendanta
  prace nabraly wiekszego tempa. W polowie kwietnia
  1942 r. obóz byl gotowy na przyjecie pierwszego
  transportu.

4

• TORY PROWADZACE DO RAMPY

• STACJA-SOBIBÓR

5
TOPOGRAFIA OBOZU

• Obóz mial ksztalt prostokata o wymiarach 400 x
  600 m, otoczonego trzymetrowym podwójnym drutem
  kolczastym, czesciowo przetykanym sosnowymi
  galeziami, które maskowaly teren (przed
  obserwacja na przyklad z terenu stacji). Wzdluz
  ogrodzenia i w rogach obozu usytuowano drewniane
  wiezyczki straznicze. Kazda z 4 czesci obozu
  miala osobne ogrodzenie budynki zalogi SS
  (Vorlager), mieszkania i warsztaty wiezniów
  (Lager I), obszar przyjmowania transportów i
  segregacji (Lager II) i wlasciwe miejsce zaglady
  (Lager III). W czesci zwanej Vorlager znajdowala
  sie rampa, na której przygotowano przestrzen dla
  20 wagonów, jak równiez czesc mieszkalna zalogi
  SS zarówno niemieckiej, jak i ukrainskiej (tzw.
  "Trawnikowców), tutaj tez miescila sie glówna
  brama. Na jej szczycie widnial drewniany znak o
  wymiarach okolo 0.60 x 2.40 m, z napisem
  SS-Sonderkommando, namalowanym gotycka czcionka.
  W odróznieniu od Belzca, zolnierze SS, mieszkali
  w obozie.

6
PLAN OBOZU WYKONANY PRZEZ PANA TOMASZA BLATTA
7
DZIALANIA OBOZU

• Kazda czesc obozu w Sobiborze otoczona byla
  dodatkowymi wewnetrznymi ogrodzeniami z drutu
  kolczastego tworzac odrebna, odizolowana od
  innych calosc. Szczególnie zabezpieczona byla
  tzw. "droga smierci". Przebiegala ona lukiem z
  obozu II do obozu III - miejsca bezposredniej
  zaglady. Wiezniowie nazywali te droge "wezem", a
  niemieccy czlonkowie zalogi "Niebianska Aleja".
  Przybycie kazdego transportu oznaczalo
  podporzadkowanie calego obozu jednemu celowi -
  natychmiastowej eksterminacji wiezniów. Zarówno
  SS-mani, jak i straznicy zatrudniani byli przy
  rozladunku i zabezpieczaniu drogi przemarszu
  wiezniów. Czynnosci zawsze byly te same.
  Transport dzielono na czesci i po 3 - 4 wagony
  wtaczano na rampe obozowa. Nastepnie zamykano
  brame obozu. Starców, kaleki i chorych ladowano
  na platformy kolejki obozowej ( obecni przy tym
  SS-mani nosili opaski Czerwonego Krzyza) i
  mówiono im, ze jada do lazaretu. W rzeczywistosci
  na terenie obozu III byli rozstrzeliwani.

• Po przeprowadzonej na rampie selekcji wedlug plci
  i wieku pozostali wiezniowie kierowani byli
  "wezem" na teren obozu II. Stad nadzy, podzieleni
  na grupy liczace od 50 do 100 osób trafiali do
  komór gazowych. Kobiety po drodze prowadzone byly
  przez barak przejsciowy, gdzie grupa "fryzjerów"
  obcinala im wlosy. Komory gazowe byly urzadzone w
  taki sposób, ze faktycznie przypominaly laznie..
  W poczatkowym okresie miescily one okolo 240 osób
  jednoczesnie. Po rozbudowie pojemnosc komór
  ulegla podwojeniu. Ofiary usmiercano gazami
  spalinowymi doprowadzanymi do kabin ze specjalnej
  przybudówki, w której znajdowal sie 8 cylindrowy
  silnik dieslowski. Proces usmiercania trwal okolo
  15 - 20 minut. Po zagazowaniu zwloki
  pomordowanych wyciagano z komór i przeszukiwano w
  celu znalezienia zlota i ukrytych kosztownosci.
  Nastepnie ciala wrzucano do wielkich masowych
  grobów na terenie obozu III. Od jesieni 1942 r.
  rozpoczeto spalanie cial na specjalnych rusztach
  z szyn kolejowych. Warstwy zwlok przekladano
  drewnem, oblewano plynem latwopalnym i podpalano.
  Prochy zrzucano do dolów na terenie obozu III.

8
Do Sobiboru transporty Zydów dotarly w dniach

• 5 - 12 maja 1942 r. - transporty Zydów z powiatu
  pulawskiego, z miejscowosci Baranów, Deblin,
  Józefów, Konskowola , Markuszów, Michów, Opole i
  Ryki
• 12 - 15 maja - z powiatów krasnostawskiego i
  zamojskiego, miejscowosci Izbica, Gorzków,
  Krasnystaw, Turobin, Zamosc i Zólkiewka
• 15 - 30 maja - z powiatu chelmskiego, z
  miejscowosci Chelm, Cyców ,Siedliszcze, Staw i
  Wlodawa oraz z powiatu krasnostawskiego i
  pulawskiego, z Krasniczyna, Lysobyków, Rudnika,
  Wawolnicy i Wysokiego
• 1 - 10 czerwca - deportowani Zydzi z powiatu
  Hrubieszowskiego, z miejscowosci Belz, Dubienka,
  Grabowiec, Hrubieszów i Uchanie
• 10 - 30 czerwca - deportowani Zydzi z powiatów
  bialskopodlaskiego i chelmskiego, z miejscowosci
  Biala Podlaska, Cyców , Dubeczno, Krzywowierzba,
  Olchowiec, Pawlów i Sawin.

9
 Transport Zydów do obozu zaglady w Sobiborze.
10
KOMENDANCI I SYSTEM NADZORU.

• W obozie zwanym "SS - Sonderkommando Sobibor" na
  czele stal komendant odpowiedzialny za
  caloksztalt spraw organizacyjno -
  eksterminacyjnych. Jako pierwszy funkcje te objal
  oddelegowany z Zamoscia szef Zarzadu Budowlanego
  SS i Policji Richard Thomalla. Okres jego wladzy
  w obozie trwal niespelna 2 miesiace i wypelniony
  byl nadzorowaniem i organizacja prac budowlanych.
  W kwietniu 1942 r. skierowany zostal do Treblinki
  w zwiazku z rozpoczeciem budowy kolejnego obozu
  zaglady. Miejsce Thomalli zajal, oddelegowany
  razem z grupa esesmanów z berlinskiej Centrali
  Eutanazji T-4, Oberleutnant policji, czlonek SS i
  SD, z pochodzenia Austriak, Franz Pohl Stangl.
  Cechowala go bezwzglednosc w realizacji
  powierzonego mu zadania. W stosunku do
  podwladnych byl przystepny, pozostawiajacy duzo
  swobody, zarazem wymagajacy skrupulatnego
  wykonywania polecen. Za gorliwe wypelnianie
  obowiazków Himler awansowal go do stopnia SS -
  Hauptsturmführera i w sierpniu 1942 r. mianowal
  komendantem obozu w Treblince.
• Trzecim i zarazem ostatnim komendantem obozu w
  Sobiborze zostal SS - Hauptsturmführer Franz
  Reichleitner, równiez austriackiego pochodzenia.
  W przeciwienstwie do swoich poprzedników w
  stosunkach z podwladnymi byl oschly, surowy,
  zachowujacy dystans. W obozie przebywal raczej
  rzadko. Wiezniowie nazywali go oslem ( Trottel),
  gdyz czesto uzywal tego epitetu w stosunku do
  nich.
• Od poczatku 1943 r. w charakterze stalego
  przedstawiciela SS przebywal w obozie SS -
  Untersturmführer Johan Nieman. Funkcje zastepcy
  komendanta przez caly okres funkcjonowania obozu
  pelnil SS - Oberscharführer Gustaw Wagner,
  nazywany przez wiezniów "demonem Sobiboru"' "zyla
  obozowa" badz tez "wilkiem". Cechowal go
  bezwzgledny sadyzm. Bezposredni wplyw na zycie i
  prace wiezniów mieli komendanci poszczególnych
  czesci obozów. Komendant Obozu I przeprowadzal
  apele, rozdzielal prace, nadzorowal roboty
  wiezniów na terenie obozu i w innych miejscach z
  wylaczeniem Obozu III. Ta czesc Sobiboru ze
  wzgledu na swój charakter podlegala innemu
  komendantowi. Komendant Obozu III odpowiadal za
  caly proces gazowania i zakopywania, a w
  pózniejszym okresie spalania zwlok. Nadzorowal
  prace strazników i wiezniów. Jego obowiazkiem
  byla równiez stala troska o pelna izolacje i
  zabezpieczenie przed wydostaniem sie, jakiej
  kolwiek informacji o specyfice tego rewiru.
  Funkcje komendanta Obozu III pelnil miedzy innymi
  SS - Hauptsturmführer Siegfried Greischutz.
  Nadzór nad praca komór gazowych sprawowali SS -
  Oberscharführer Erich Bauer, SS - Oberscharführer
  Gustaw Götzinger oraz SS - Oberscharführer Hubert
  Gomerski. Administracja, rachunkowosc i sprawy
  gospodarcze podlegaly kierownikowi
  administracyjnemu ( Verworitungsführer).
  Odpowiadal on za utrzymanie w nalezytym stanie
  zabudowan, za pelna sprawnosc urzadzen obozowych,
  za sprawy gospodarcze oraz rozliczenie i wysylke
  zagrabionego mienia.
• Funkcje zaopatrzeniowca w zywnosc pelnil SS -
  Scharführer Kurt Beckman, a kierownika magazynu
  Paul Stich. Nadzór nad sortowniami rzeczy
  wiezniów obozu sprawowali SS - Scharführer Hans
  Schütt i Franz Wolf. Niemiecka zaloga obozu
  liczyla okolo 30 esesmanów w wieku 18 - 35 lat,
  którzy w czasie 18 miesiecznego jego istnienia
  pracowali tam na stale i 120 ukrainskich
  strazników.
• Poza komendantem i jego zastepca wszyscy Niemcy
  byli podoficerami.

11
Przywódcy Operacji Reinhard

• Odilo Globocnik - Szef Operacji Reinhard

12

• Herman Hoefle - Koordynator Operacji Reinhard

13

• Herman Hoefle - Koordynator Operacji Reinhard

14
Czolowi Hitlerowcy z Sobiboru