T

1
TÜTÜN BAGIMLILIGI
2
Tütün Bagimliligi

• Bagimliligin gelisiminde
• Merkezi sinir sisteminde nikotin etkisi
• Tütün bagimliliginin nörobiyolojik ve fizyolojik
  etkilerinde rol oynar

3
Nikotin Bagimliligi
4
Nikotin Bagimliligi

• Bagimliligin nedeni nikotin
• Nikotin yari ömrü 2 saatten kisa
• Nucleus accumbensden dopamin salinimi azalinca
  yoksunluk semptomlari baslar
• Konsantrasyon güçlügü, irritabilite, anksiyete,
  depresyona egilim, istah artisi
• Ilk 7 gün en yogun hissedilir, haftalar aylar
  sürebilir

5
Bagimliligin Evreleri
Akut pekistirme/sosyal madde alimi

• Sosyal olarak kabul edilen maddenin alimi ve akut
  pekistirmeyle baslar
• Kompulsif kullanimin artan tarzi
• Bagimlilik

Genetik degiskenler Çevresel faktörler Stres Kosul
lanma etkileri
Artan tarz/kompulsif kullanma
Bagimlilik
Geri çekilme
Alevlenme
Uzamis birakma
Iyilesme?
Le Moal et al. Eur Neuropsychopharmacol.
200717377-393.
6
Nikotin Bagimliligi DSM-IV-TR Ölçütleri

• 3 veya daha fazlasinin 1 yillik zaman içerisinde
  olmasi
• Azalmis etki veya ayni etkiyi saglamak için artan
  dozlarla maddeyi alma ve belirli nikotin
  toleransi
• Maddeyi almayinca yoksunluk belirtilerinin
  çikmasi
• Azaltma çabalarina karsilik israr eden sigara
  içme istegi
• Sigara içme veya tütün satin alma için yogun
  zaman harcama
• Sigara içme için is, sosyal, ve keyif verici
  aktiviteleri erteleme
• Saglik risklerine karsin sigara içmeyi sürdürme

American Psychiatric Association. Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders Fourth
Edition Text Revision. Washington, DC American
Psychiatric Association 2000 http//www.intox.or
g/databank/documents/supplem/supp/sup2.htm.
Accessed October 19, 2007.
7
Nikotin Bagimliliginda Dopaminin Rolü
NH2

• Nikotinin ödüllendirici etkisi mezolimbik
  sistemde dopamin aracili geçisle iliskili
• Nikotin bagimliligi olanlarda sürekli madde
  kullanim dürtüsü vardir
• Yükselmis dopamin konsantrasyonlarina duyulan
  ihtiyaçtan kaynaklanir

OH
OH
Dopamin
Adinoff. Harv Rev Psychiatry. 200412305-320.
http//www.biopsychiatry.com/dopamine/dopamine.jpg
. Accessed May 1, 2007.
8
Nikotinin Merkezi Sinir Sisteminde Etki
Mekanizmasi
?4?2 Nikotinik Reseptör
1. Jarvis MJ. BMJ 2004 328277-279. 2. Dani JA,
Harris RA. Nature Neuroscience 2005 81465-1470.
3. Coe JW. J Med Chem 2005 483474-3477.
9
Kronik Nikotin Maruziyeti Nikotin
Reseptörlerinin Up-Regulationu

• Kronik maruz kalma sonucu, nikotin ?4?2
  nikotinik reseptor aktivasyonunu ve
  desensitizasyonunu saglar
• Bu durum ?4?2 nikotinik reseptör
  up-regulation ve ?4?2 nikotinik reseptör
  sayisinda artisa yol açar

ödül
D
Akson
VTA
nAcc
Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res.
19991S121-S125 Corringer et al. J Phys Paris.
200699162-171.
10
Nikotin Bagimlilik Döngüsü

• Nikotin baglanmasi dopamin saliniminda artisa yol
  açar
• Dopamin keyif ve sakinlik hissi verir
• Sigaralar arasindaki dopamin azalmasi huzursuzluk
  ve stres gibi geri çekilme belirtilerine yol açar
• Kisi keyif ve huzuru saglayabilmede nikotin için
  siddetli istek duyar
• Sigara içenler genellikle maksimum uyariyi
  saglayan, yoksunluk ve asiri istegi engelleyen
  titrasyonu yaparlar

Jarvis. BMJ. 2004328277-279 Picciotto et al.
Nicotine Tob Res. 19991S121-S125.
11
Nikotin Bagimliliginda Çevresel Uyaranlarin Rolü

• Sigara içmeyle ilgili çevresel/sosyal uyaranlar
  nikotin bagimliligini pekistirmede rol oynarlar
• Nikotin disi uyaranlar sigara içme davranisinin
  hem motivasyonunda hem de sürmesinde önemlidir

Caggiula et al. Physiol Behav. 200277683-687.
12

• Nikotinin direkt farmakolojik etkisi tütün
  bagimliligini açiklamada gerekli, fakat yeterli
  degildir bu etkiler davranisin oldugu
  çevresel/sosyal durumla birlikte ele
  alinmalidir

Dr. Osman Örsel, Nikotin Bagimliligi ve Klinik
Degerlendirilmesi, Türk Toraks Dernegi Tütün
Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008 Ankara
13
ÖZET- Nikotin Bagimliligi

• Mekanizmasi iyi tanimlanmis bir bagimlilik
• Nikotinin Ventral Tegmental Area (VTA)daki ?4?2
  reseptörler üzerine olan etkileri
• Akut dopamin salinimi ve kisa-süreli ödül
• Kronik reseptör aktivasyonu, desensitizasyonu, ve
  up-regulasyonu
• Sigara içmenin dopamin araciligiyla olusan
  fiziksel ve psikolojik etkileri yeniden alma
  davranisini pekistirir
• Sigara içmede çevresel/sosyal uyaranlar nikotin
  bagimliliginin pekismesinde önemli rol oynar

14
(No Transcript)
15
Nikotin Yoksunlugu
16
Nikotin Yoksunlugu
Yoksunluk Sendromu
IrIritabilite, çabuk öfkelenme
Uykusuzluk, uyku bozukluklari
Artmis istah veya kilo alimi
Anksiyete (sigara birakmayla birlikte artabilir
veya azalabilir)
Disforik veya deprese durum
Huzursuzluk, sabirsizlik
Konsantrasyon güçlügü
American Psychiatric Association. Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders Fourth
Edition Text Revision. Washington, DC American
Psychiatric Association 2000.
17
Jarvis MJ. BMJ 2004 328277-279
Jarvis MJ. BMJ 2004 328277-279
18
Fagerström Testi (FTND)
Her gün genellikle kaç sigara içiyorsunuz? 10 veya daha az 11 - 20 21 - 30 31 0 1 2 3
Ilk sigaranizi uyandiktan ne kadar sonra içiyorsunuz? 5 dakika içinde 6-30 dakika 30 dakika 3 2 1
Sigara içilmeyen yerlerde sigara içmemekte zorlaniyor musunuz? Hayir Evet 0 1
Hangi sigaradan vazgeçmekte en çok zorlanirsiniz? Sabah ilk içilen Diger 1 0
Günün ilk saatlerinde sonraki saatlere göre daha sik sigara içiyor musunuz? Hayir Evet 0 1
Çok hasta oldugunuzda veya günün çogunu yatakta geçirdiginizde sigara içer misiniz? Hayir Evet 0 1
SONUÇLARIN DEGERLENDIRILMESI 0-2 düsük düzeyde
bagimlilik 3-7 orta düzeyde bagimlilik 8-10
yüksek düzeyde bagimlilik
19
EMASH Testi
Her gün genellikle kaç sigara içiyorsunuz? 10 veya daha az 11 20 21 30 31 0 1 2 3
Ilk sigaranizi uyandiktan ne kadar sonra içiyorsunuz? 5 dakika içinde 6-30 dakika 30 dakika 3 2 1
SONUÇLARIN DEGERLENDIRILMESI 0-2 düsük düzeyde
bagimlilik 3-4 orta düzeyde bagimlilik 5-6
yüksek düzeyde bagimlilik
20
(No Transcript)
21
Sigara Içenler Birakmayi Deniyor mu?

• Sigara içmekten vazgeçmek hastaliklari önlemede
  en önemli adim
• Içenlerin 70 sigarayi birakmak istiyor
• Her yil 30 u birakma girisiminde bulunuyor
• Desteksiz birakma girisimlerinin 6 ay birakmis
  kalabilme basarisi 3 - 5
• Girisimlerinin 80i ilk 1 ay içinde relaps
  (nüks) ile sonlaniyor

22
Sigara içenler birakmak ister
Sigara içenler
70 Birakmak isteyenler1
23 Birakmis kalanlar3
30 her yil deneyenler2
1. Bridgwood et al, General Household Survey
1998. 2. West, Getting serious about stopping
smoking 1997. 3. Arnsten, Prim Psychiatry 1996.
23
Tütün Bagimliligi

• Sigara bagimliliginin psikolojik, fiziksel ve
  davranissal yönleri ile bas etmek gerekiyor
• Psikolojik olarak duygulanim durumu ile nikotine
  bagimli
• Olumsuz duygulanim relapsi çagirir

24
Tütün Bagimliligi

• Davranissal olarak günlük yasamda tekrarlayan
  birliktelikler var
• Sigara içenleri görmek
• Kahve içmek
• Alkol almak
• Yemek yemek
• Ders çalismak
• Araba sürmek

25
Sigara Birakma Davranisinin Motivasyon Asamalari
Sigara birakma motivasyonu
Velicer WF et al. Homeostasis 1998 38216-233.
26
Sigara Birakma Davranisi
Relaps
Birakmis kalma

Düsünme Öncesi
Degisimler siklusu
Birakma
Düsünme
Hazirlik / Kararlilik
27
Bagimlilik

• Miyokard infarktüsü olgularinin 60 i tekrar
  içiyor ( 40 olgu 2 gün içinde içiyor )
• Larenjektomi sonrasi 60 i içiyor
• Pnömonektomi sonrasi 50 si içiyor
• Hamilelik sirasinda birakmis olanlarin ¼ ü
  birakmis kaliyor

1. Bigelow GE et al. US DHHS 1986. 2. Himbury S
Br Med J 1995. 3. Davidson G et al. Thorax 1992.
4. ASH May 2004.
28
NIKOTIN BAGIMLILIGININ PSIKOLOJIK VE DAVRANIS
BOYUTU
29
Bagimlilik üçgeni
30
Nikotin bagimliliginin psikolojik ve davranis
boyutunu anlamak neden önemlidir?

• Psikolojik ve davranis boyutu algilanirsa
  bilissel ve davranisci tedavi yöntemlerini
  uygulanabilir
• Tedavi basarisini arttirir

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
31
Yaniti aranan sorular

• Degistirilmek istenen sorun davranisi kiskirtan
  faktörler nelerdir?
• Davranis hangi durumlarda ortaya çikmaktadir?
• Sonuçlari ne olmaktadir?
• Sorunun sürmesini saglayan faktörler nelerdir?

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
32
Sorun davranis Sigara içmekKiskirtici faktörler

• Durumsal faktörler
• Kimi isyerinde, kimi evde, kimi arabada
• Davranissal faktörler
• Çayla kahveyle, alkolle
• Bilissel faktörler
• Tetikleyici düsünceler
• Çok sikildim sigara içersem rahatlarim
• Bu yemegin üzerine sigara iyi gider

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
33
Sorun davranis Sigara içmekKiskirtici faktörler

• Duygusal faktörler
• Öfke,sikinti,nese
• Kisilerarasi faktörler
• Sigara içen kisilerle biraradayken sigara içme
• Fizyolojik faktörler
• Yoksunluk semptomlari

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
34
Sorun davranisi sürdürücü etkenler

• Içtikten sonraki rahatlama duygusu uzun dönemdeki
  olumsuz etkilerini gözardi etmeye yolaçar
• Yinemi içtin, zehir iç söylemleri tepkisel
  içmeye yolaçabilir

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
35
Sorun davranis sigara içmek

• Her sigara içende kiskirtici faktörler ve
  sürdürücü etkenler farklidir
• Sigara birakma tedavisi terzi isi olmalidir
• Kisiye özgü sigara içme davranisinin özellikleri
  saptanmali ve kisinin düzeltme çabasina yardimci
  olunmalidir

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
36
Sigarayi sevme ve içme istegi nasil olusuyor?
37
DAVRANIS ? D Görüsürüm
DUYGU ? C Severim
DÜSÜNCE ? B Iyi insan, cana yakin
KISI ? A Ayse
Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
38
DAVRANIS ? D Sigara satin alma, Sigara
içme, Sigara içilen yerlere gitme
DUYGU ? C Sigara içmeye istekli olma, Sigarayi
sevme
NESNE ? A Sigara
DÜSÜNCE ? B Keyif veriyor, Yalnizligimi
gideriyor, Dert ortagim
Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
39
DUYGU ? C Korku Kaygi Nefret Tiksinme Içtikten
sonra pismanlik, kendini iradesiz hissetme
DAVRANIS ? D Sigara içmekten kaçinma, birakma
çabalari ve arayislari
NESNE ? A Sigara
DÜSÜNCE ? B Hastalik yapacak Nefesimi
daraltiyor Kanser olacagim Pis kokutuyor Zehirli
bir ot parçasi
Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
40
Sigaraya karsi olumlu duygu olusmasina neden olan
düsünceler

• Otomatiktir
• Birdenbire akla gelirler (Sigara benim tek
  dostum)
• Çarpitilmistir
• Gerçegi yansitmazlar
• Engelleyicidir
• Sigarayi birakma çabasina engel olurlar
• Sorgulanmazlar
• Gerçek ve dogru gibi göründüklerinden
  sorgulanmazlar
• Israrcilardir
• Akildan çikarip atmak zordur

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
41
Hatali düsünce- Sonucu

• Hatali düsünce
• Sigara tek lüksüm
• Duygu
• Içtigi zaman ödüllendirilmis,biraktigi zaman
  cezalandirilmis hissetme
• Davranis
• Sigara içmeyi sürdürme

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
42
Hatali düsünce- sonucu

• Hatali düsünce
• O benim parçam, onsuz yapamam
• Duygu
• Içince tamamlanmis ve güçlü, birakinca eksik ve
  güçsüz hissetme
• Davranis
• Sigara içmeyi sürdürür

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
43
Bu düsünceleri farketmek ve yeni düsünceler
gelistirmek bir beceridir ve ögrenilebilir
Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
44
Yeni düsünce- sonuç

• Yeni düsünce
• Sigara içerek kendime kötülük ediyorum,
  birakirsam saglikli olacagim
• Duygu
• Içtigi zaman suçluluk duygusu, içmeyince saglikli
  hissetme kendine güvenme
• Davranis
• Sigara içmekten kaçinma, birakma arayisi

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
45
Sigaraya karsi olumlu düsüncesini
degistirmeyenler

• Kendilerini cezalandirilmis, güçsüz duyumsama
• Yoksunluk,eksiklik,kayip duygusu
• Sigaraya özlem, içenlere imrenme
• Sudan bir sebeble tekrar baslama

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
46
Sigaraya karsi olumsuz düsünce gelistirenler

• Basari duygusu
• Kendine güvenme
• Kendisi için iyi bir sey yapma duygusu
• Iyimserlik
• Özsaygida artma
• Enerjik hissetme
• Sigara içenlere üzülme

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
47
Nüks önlemede bilissel davranisci yöntemler

• Bagimlilik tedavisinde yasaklanan maddenin
  kesinlikle kullanilmamasi amaçlanir
• Bir kez kullanim bile nüks kabul edilir
• Hep ya da hiç düsüncesi gerginlik yaratir
• Kesin denetim denetim yitimi

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
48
Nüks nasil algilanmali?

• Bir iki kez sigara içme hatadir (Lapse)
• Sürekli içme (Relapse)
• Nükse insancil ve esnek yaklasim yararlidir.
• Sigara içtim iradesizim yerine hata yaptim
  hatayi tekrarlamazsam amacima ulasabilirim

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
49
Sonuç

• Sigara birakma istek, kararlilik ve çaba
  gerektirir
• BASARI Istemek Inanmak çaba göstermek

Dr. Oguz Kilinç, Nikotin Bagimliliginin
Psikolojik ve Davranis Boyutu, Türk Toraks
Dernegi Tütün Kontrolü Kursu, 26-28 Aralik 2008
Ankara
50
TESEKKÜR

• Dr. Oguz Kilinç
• Dr. Osman Örsel
• Toraks Dernegi Tütün Kontrolü Çalisma Grubu