1
ÇELTIK BEYAZ UÇ NEMATODU (Aphelenchoides besseyi
Christie)
1Prof. Dr. I. Halil ELEKÇIOGLU 2Adnan
TÜLEK 1Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
ADANA 2Trakya Tarimsal Arastirma Enstitüsü EDIRNE
2
ÇELTIKTE ZARARLI OLAN NEMATODLAR VE YAYILMA
YOLLARI
NEMATODLAR YAYILMA YOLLARI
Yesil aksamda
Aphelenchoides besseyi Bitki sapi, çiçek salkimi, tohum, toprak
Ditylenchus angustus Bitki sapi, çiçek salkimi, toprak
Köklerde
Criconemoides onoensis Toprak
Heterodera elachista Toprak ve kökler
H. oryzae Toprak ve kökler
H. oryzicola Toprak ve kökler
H. sacchari Toprak ve kökler
Hirschmanniella belli Toprak ve kökler
H. gracilis Toprak ve kökler
H. imamuri Toprak ve kökler
H. mexicana Toprak ve kökler
H. mucronata Toprak ve kökler
H. oryzae Toprak ve kökler
H. spinicaudata Toprak ve kökler
Hoplolaimus indicus Toprak ve kökler
Meloidogyne graminicola Toprak ve kökler
NEMATODLAR YAYILMA YOLLARI
Yesil aksamda
Köklerde
M. hainanensis Toprak ve kökler
M. incognita Toprak ve kökler
M. javanica Toprak ve kökler
M. arenaria Toprak ve kökler
M. oryzae Toprak ve kökler
M. salasi Toprak ve kökler
M. triticoryzae Toprak ve kökler
Paralongidorus australis Toprak
Pratylenchus brachyurus Toprak ve kökler
P. indicus Toprak ve kökler
P. pseudopratensis Toprak ve kökler
P. zeae Toprak ve kökler
Xiphinema ifacolum Toprak
3
TANIMI
Aphelenchida takimi, Aphelenchoide familyasina
ait olan Çeltik beyaz uç nematodu (Aphelenchoides
besseyi) ilk kez 1915 yilinda Kakuta tarafindan
saptanmistir (Van Nieuwenhuyzen, 1977).
Tanimlanmasi ise, 1942de Christie tarafindan
yapilmistir. Franklin ve Siddiqi (1972)ye göre,
zararlinin tür sinonimi Aphelenchoides oryzae
Yokoo, 1948dir.
4

• Disi,
• B. Diside bas,
• C. Diside yüz tarafin görünüsü,
• D. Lateral (yan) alan,
• EF. Diside yemek borusuna ait median bulb ve
  sinir halkasiyla bosaltim açikliginin pozisyonu,
• G. Erkekte anterior sonu,
• H. Diside yildiz (mucro)seklindeki kuyruk ucu
  görünümü,
• I-K. Erkekte kuyruk sonu,
• L-N. Vulva sonrasi döl yatagi uzantisi
• Fortuner, R. 1970.

5

• Gelisebilmesi için optimum sicaklik 21-25 0Cdir
• Hayat devrini 21 0Cde 10 günde tamamlar
• A. besseyi bulasik tohumlarda dormant dönemde
• 2-3 yil canli kalabilir

6

• Baslica inokulum kaynagi tohumdur
• Tohumluk ekildiginde nematodlar aktif hale
  gelir
• Büyüme noktasina dogru hareket eder
• Apikal meristemde ektoparazit olarak beslenirler
• Nematod sayisindaki artis kardeslenmenin sonuna
• dogru meydana gelir

7
A.besseyi çeltik çiçeklerine giris yaparak tohum
kavuzlarinin altinda 4. dönem larva veya ergin
olarak kislar (Nandakumar et al., 1975).
63x
80x
8
Literatür Ortalama 14 A.besseyi ad./tohum
(1-64) Bizim çalismalarimizda
Ortalama 17.26 A.besseyi ad./tohum (1-70)
9
BELIRTILERI VE ZARAR SEKLI

• Yapraklarin uç kisminda 3-5 cm mesafede
• beyazlasma olur
• Belirtileri Mg ve Zn noksanligi ile
• karistirilabilir
• Enfekte olmus çiçek salkimi daha kisa ve
• dik durur
• Çiçekler kisir olabilecegi gibi ciliz, biçimsiz
• çimlenme potansiyeli düsük taneler elde
• edilir

10
a
c
b
11
A.besseyi (adet/100 gr tohum) 20680 Ad. Ortalama
Kiriksiz Randiman () 49.8 (41-58.6)
12
DAGILIMI VE YAYGINLIK DURUMU

• Çeltik beyaz uç nematodunun ABD, Afrika,
  Banglades, El Salvador, Çin,
• Endonezya, Hindistan, Italya, Kore, Küba,
  Macaristan, Pakistan, Tayvan
• ve Rusyada bulundugu kaydedilmektedir
  (Franklin and Siddiqi, 1972).
• Ülkemizde ilk kez 1995 yilinda Ipsala (Edirne)
  ve Gönen (Balikesir)de
• saptanmistir (Öztürk ve Enneli, 1997).
• Balikesir ve Çanakkale illerinde zararliyla
  bulasiklik 11.75
• (Misirlioglu, 1999)
• Çankiri ve Çorum illerinde sirayla 7.80 ve
  15.26 (Karatas, 2007)
• Trakya Bölgesinde 2007 yilinda 19 ve 2008
  yilinda 43 bulunmustur
• (Tülek ve Çobanoglu, 2009).

13
EKONOMIK ÖNEMI
A.B.Dde yapilan çalismalarda hassas çesitlerde
farkli yillara ait olmak üzere 17,5, 4,9 ve
6,6 (Atkins ve Todd, 1959), Japonyada (Yamada ve
Shiomi, 1950) ise 10-30 verim kaybi tespit
edilmistir Çinde, bitkilerin bulasiklik
oraninin 50yi asmasi durumunda verim kaybinin
45lere kadar ulasabildigi belirtilmektedir
(Tsay et al., 1998). Rusyada A.besseyi ile
bulasik alanlarda 14100 arasinda agir verim
kayiplari meydana gelmektedir (Zelensky et al.
2008).
14
MÜCADELESI
1. YASAL ÖNLEMLER ÇBN, 6968 sayili Zirai
Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu kapsaminda
17.08.1995 tarih ve 22377 sayili resmi gazetede
yayimlanarak yürürlüge giren iç karantinaya tabi
zararlilar listesinde yer almaktadir.
15
Çeltik Beyaz Uç nematodu (Aphelenchoides besseyi
Christie)
Ulusal veriler
Bölgesel veriler
Mevcut
Mevcut
Sadece bazi alanlarda var
Sadece bazi alanlarda var
16
2. KÜLTÜREL ÖNLEMLER

• Sicak Su Uygulamasi
• IRRIda Çeltik beyaz uç nematoduna karsi
  karantina amaciyla tohumluk soguk suda 3 saat ve
  akabinde 52-57 Cde 15 dakika bekletilir

Sicak su uygulamasinin A.besseyi bireyleri
üzerine etkisi 100 gr tohum x 3 Tek. x 4 Uyg.
(kontrol, 40 ºC, 50 ºC, 55 ºC) CV() 11.47
0.01
17

• Dayanikli Çesit Kullanimi
• A.besseyiye karsi çesit reaksiyon çalismalari
  ilk defa 1949 yilinda A.B.Dde yapilan bir
  çalismada rapor edilmistir.
• Arkansas
• Fortuna
• Nira 43
• Bluebonnet

18
KIMYASAL MÜCADELE
Tohumluklara nematisid uygulamasi tohumdaki
nematodlarin ölümü üzerine çok az etkili olmustur
(Hoshino ve Togashi, 2000). Tohumluklarin
Metil Bromid (CH3Br) ile 30 g m-3 oraninda 18
saat süreyle 16-18 0Cde fumigasyona tabi
tutulmasi çeltik beyaz uç nematodu populasyonunu
96-97 oraninda düsürmektedir (Javor, 1973).
19
KONUKÇU YABANCI OTLAR Çeltik tarlasinda bulunan
yabanci otlardan darican (Echinocloa crus gali,
Gramineae) bitkisinin A.besseyiye konukçuluk
yaptigi tespit edilmis ve bilgilerimize göre ilk
rapor niteligindedir.
20
NEMATODLARIN ELDE EDILMESINDE KULLANILAN
YÖNTEMLER
Sekil . Modifiye Edilmis Baermann Funnel
(Elek-Huni Metodu)
Sekil . Whitehead teknigi (Elek Metodu) ile
nematodlarin elde edilmesinde kullanilan plastik
kaplar
21
HAVUÇ DISK METODU ILE NEMATODLARIN (A.besseyi)
ÇOGALTILMASI
22
Tesekkürler