Ag forbairt feasacht teanga sa seomra ranga sa scoil lnGhaeilge:

1

• Ag forbairt feasacht teanga sa seomra ranga sa
  scoil lán-Ghaeilge
• Moltaí praiticiúla
• Muiris Ó Laoire

2
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• Leagan amach na cainte
• An fheasacht teanga sainmhíniú agus cúlra
• An fheasacht teanga agus an curaclam
• 3. An fheasacht teanga agus múineadh na
  gramadaí
• 4. Cur chuige praiticiúil sa seomra ranga
• 5. Feasacht agus tabhairt faoi deara
• 6. Teanga(cha) i dtimpeallacht na scoile agus
  lasmuigh di

3
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Sainmhíniú agus cúlra
• Is iomaí cineál sainmhínithe atá tugtha ar an
  bhfeasacht teanga
• Míthuiscintí bfhéidir i dtaobh a bhfuil
• i gceist?

4
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• Obair Ghrúpa
• Líon an suirbhé (3-4 nóiméad)
• Cad iad na cineálacha tuairimí/tuiscintí atá ag
  baill an ghrúpa i leith na feasachta?
• 3. Is féidir an Ghaeilge a shealbhú gan feasacht
  ar bith Tuairim sciobtha ón ngrúpa

5
Cúlra

• Bullock Report (1975)-buartha faoi
  dhroch-chaighdeáin sa T1 agus i T2
• Macalla do Perren (1974) The Space Between
• Tosaíodh ar thaighde sna 1980í- saothair Hawkins,
  Donmall / James agus Garrett 7rl
• Bunaíodh ALA (Association of Language Awareness)
• Van Lier

6
An Fheasacht Teanga

• feasacht v. eolas
• úsáideach nuair a thagann sé chuig an dara nó
  chuig an tríú teanga a fhoghlaim má dhírítear
  uirthi sa teagasc.
• Bíonn an fheasacht mheitetheanga ag gach duine i
  ngan fhios dó féin m.sh-an tslí ina n-athraítear
  teanga sna fearainn éagsúla
• -canúintí
• -béarlagar
• -blas
• -focail ghaolmhara/struchtúir ghaolmhara

7
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Baineann an fheasacht teanga go bunúsach le dhá
  réimse dhifriúla
• 1. Teagasc agus foghlaim na teanga sa
  seomra ranga- cur chuige agus gníomhaíochtaí
  praiticiúla chun aird fhoghlaimeoirí a dhíriú ar
  ghnéithe den sprioctheanga agus ar an bhfoghlaim
  nó ar ghnéithe a mbíonn deacrachtaí ag
  foghlaimeoirí i gcoitinne leo

8
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Iarrachtaí le gnéithe áirithe den
  sprioctheanga a thabhairt faoi deara
• 2. An teanga agus teangacha eile sa scoil
  agus sa tsochaíNa fearainn úsáide agus na
  comhthéacsanna úsáide a chur ar a súile
  dfhoghlaimeoirí

9
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

10
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

11
An fheasacht teanga agus an curaclam

• Féachaimis ar na siollabais
• Bunscoil
• Is é is brí le feasacht teanga ná aire
  agus tuiscint an pháiste a dhíriú ar an nGaeilge,
  ar phatrúin éagsúla laistigh den Ghaeilge féin,
  agus ar na cosúlachtaí agus ar na difríochtaí atá
  idir an Ghaeilge agus an Béarla agus idir an
  Ghaeilge agus teangacha eile.

12
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Ba chóir géarchúis an pháiste a dhúiseacht
  i leith na teanga ina t(h)impeallacht. Is féidir
  suim a chothú i sloinnte agus i logainmneacha
  agus ina mbrí. Aithneoidh an páiste focail
  Ghaeilge i mBéarla na hÉireann agus i dtíortha
  eile (galore, colleen, clan).
• Tabharfaidh siad suntas do phatrúin áirithe
  ag deireadh focal Gaeilge, mar shampla san aimsir
  fháistineach agus san uimhir iolra. Chomh maith
  leis sin tá mórdhifríochtaí comhréire idir an
  Béarla agus an Ghaeilge le tabhairt faoi deara,
  mar shampla go dtosaíonn an abairt shimplí
  Ghaeilge le briathar agus an abairt shimplí
  Bhéarla le hainmfhocal.

13
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Curaclam na Bunscoile (lch 44)
• Cruinneas
• Tugtar oiread saoirse agus is féidir do
  na páistí agus iad ag iarraidh an teanga a úsáid
  agus chuige seo caithfear glacadh leis an
  gcoincheap gur dlúthchuid dfhoghlaim teanga é
  míchruinneas a bheith i dteanga an pháiste agus
  é/í ag iarraidh cumarsáid a dhéanamh. Is minic a
  chuimsíonn an ceacht tréimhse machnamh
  iarchumarsáide, rud a chuirfidh deis ar fáil le
  haghaidh cleachtaí simplí feasachta teanga

14
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• Siollabas na hiar-bhunscoile lch 3
• Is féidir leas a bhaint as an eolas agus as
  taithí atá ag daltaí ar chórais teangacha eile

15
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Tuigeann daoine a bhfuil i gceist agus an
  tábhacht a bhaineann leisbfhéidir
• Achbaineann dúshláin leis an bhfeasacht teanga a
  chur i bhfeidhm sa seomra ranga
• Dfhéadfadh gur rud deas/suimiúil nó
  imeallach a bheadh ann nó rud a dhéantar ó am
  go chéile.
• Coincheapanna teibí cuid mhaith ach conas is
  féidir iad a chur i bhfeidhm?

16
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• Aird a dhíriú ar an teanga féin
• Gníomhaíocht amháin ar a laghad chun an
  fheasacht a chothú i ngach rang
• nó
• Aird a dhíriú ar an bhfoghlaim féin
• nó
• Aird ar úsáid/ ar an nGaeilge/ ar theangacha eile
  sa phobal

17
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

An Fheasacht Teanga
FONN
Fiosracht
18
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

19
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Cad a chiallaíonn sé seo go praiticiúíl?
• Díríonn na foghlaimeoirí ar ghnéithe den teanga a
  théann i bhfeidhm orthu/ a mbíonn deacrachtaí acu
  leo/ atá dúshlánach/ suimiúil 7rl.
• Ó rang a trí ar aghaidh moltar go gcoimeádfaidh
  foghlaimeoirí dialann.ríomhbhlag

20
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Focail a thaitníonn leo (dhá cheann in aghaidh an
  ranga)
• Focail a dtaitníonn na fuaimeanna iontu leo
• Focail atá deacair
• Focail atá cosúil le focail Bhéarla

21
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Briathra/focail/fuaimeanna atá deacair agus cén
  fáth
• conas a chuimhneoidh siad orthu (cleasanna
  cuimhne)
• rudaí atá ait faoi fhocal/ainmfhocal
• rudaí atá ait/neamhghnách/deas faoin bhfuaim
• fhocail nua-aimseartha
• samlacha
• chora cainte
• sheanfhocail

22
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• De réir a chéile dírítear ar an eolas faoin
  teanga (KAL)
• ar
• bhriathra
• ainmfhocail
• aidiachtaí
• comhréir
• rudaí atá ait/neamhghnách faoin litriú
• fhocail chomhchiallacha
• fhocail iasachta
• fhocail ghaolmhara

23
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Is rud simplí, neamhchasta é seo ach is rud
  an-éifeachtach éan dalta ag roghnú agus i mbun
  tabhairt faoi deara

24
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge
25
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge
26
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge
27
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• San iar-bhunscoil
• Go minic.tar éis aonad foghlama/teagaisc

28
An fheasacht teanga sa scoil lan-Ghaeilge

• Fiú le téacsanna litríochta

29

An Bunús Teoiriciúil

• Tá léargas curtha ar fáil sa taighde atá déanta
  ag Van Patten (2007) ar thábhacht an tabhairt
  faoi deara (noticing)

Schmidt, R. (1990). The role of consciousness in
second language learning. Applied Linguistics 11,
129-158. Schmidt, R. (1993). Awareness and second
language acquisition. Annual Review of Applied
Linguistics 13, 206-226. Schmidt, R. (1994).
Implicit learning and the cognitive unconscious
Of artificial grammars and SLA. In N. Ellis
(Ed.), Implicit and explicit learning of
languages ( 165-209). London Academic Press.
-8-
30


An Bunús Teoiriciúil

• Tá gluaisteáin amuigh sa charrchlós
• Sealbhaítear focail go tapaidh a chuireann ábhar
  fisiciúil in iúl
• Content lexical items

31

• Bíonn fonn ar fhoghlaimeoirí brí a bhaint as an
  ionchur teanga le linn tuisceana
• Déanann siad tréaniarracht- cuirtear an IP (Input
  Processing) ag obair
• Díríonn siad ar an mbrí agus ní gá go ndíríonn
  siad ar fhoirm (form) an fhocail

32

• If the learner does not process non-content
  words or/and inflections on nouns and verbs it is
  likely that the processes responsible for data
  storage and grammar building may not yet be able
  to make sense of them and will dump them

33

• Buntáistí (eile!) Ghaelscoileanna!
• Taighde Dillon (2009) an fheasacht
  mheitheatheanga níos forbartha i measc dhaltaí
  Gaelscoileanna
• Níos ullmhaíthe dfhoghlaim T3
• Griffin (2003) níos mó straitéisí foghlama

34
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Feasacht na foghlama
• Foghlaim agus sealbhú
• Bíonn an fhoghlaim níos éifeachtaí nuair a
  dhírítear i gceart uirthi

35
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Le roinnt blianta anuas, tá an-bhéim ar an
  bhfoghlaimeoir aonair agus ar thréithe na
  dea-fhoghlama

36
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Go bunúsach, tá trí chúis i gceist leis na
  difríochtaí seo
• Toscaí/ cúinsí pearsanta/sochaíocha
• Toscaí / cúinsí cognaíocha
• Toscaí / cúinsí mothúnchánacha
• 
  

37
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge
38
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• INNIÚLACHT TEANGA (Language Aptitude)
• Cumas cuimhneamh ar fhocail
• Cumas anailíse abairtí/ structúr
• Cumas cuimhneamh agus idirdhealú a dhéanamh idir
  fuaimeanna éagsúla (códú fuaime)
• An ghramadach a thabhairt faoi deara
• An fhoghlaim ionduchtach- patrúin/rialtacht/neamhr
  ialtacht a thabhairt faoi deara
• Cumas rudaí a chur de ghlanmheabhair

39
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Trí rud eile i gceist le hinniúlacht teanga
• éirim anailíseach (anailís, comparáid,
  féinmheasúnú)
• éirim chruthaitheach (abairtí nua a chumadh- an
  teanga a úsáid i gcomhthéacsanna úra)
• éirim phraiticiúil (tuiscint ar úsáid teanga i
  gcomhthéacsanna úra éagsúla)

40
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Spreagadh
• Dhá chineál
• Seachtrach (fóinteach)
• Inmheánach (imeascthach) Ach athraíonn
  inspreagadhní rud seasmhach é
• Bíonn tionchar ag an inspreagadh ar an bhfoghlaim
  ach bíonn tionchar ag an bhfoghlaim ar an
  inspreagadh chomh maith.

41
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Cabhraíonn sé go mór le foghlaimeoirí nuair a
  thuigeann siad conas foghlaim ach caithfear díriú
  air seo
• Blaganna
• foghlama

42
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• There is nothing more deadly than being given a
  list of words and being told to learn them.
  Utterly essential as this is to language
  learning, it is probably the most missed
  homework of them all.
• Pupil But theyre hard to learn!
• Me Why? How do you learn them?
• Pupil I look at the paper theyre written on.
• Me And ?
• Pupil Well I look at them I take the paper
  out maybe two three times in an evening and
  look at them.
• Me And thats enough? You can learn them like
  that?
• Pupil Oh no! I dont learn them like that.
  Thats why its hard.
• Me Then why do you go on dong it like that? Why
  dont you do something else?
• Pupil (surprised) How else can you learn then?
• Her friends immediately stated telling her how
  they learnt their vocabulary. Their methods
  ranged from writing them out over and over again
  to getting a friend or family friend to test
  them. The pupil complaining was quite surprised.
  It apparently had not dawned on her in four years
  of language learning that to continue with a
  method of learning that wasnt working, was
  pointless. The idea of changing her method had
  never crossed her mind. Perhaps she had never had
  her attention drawn to various other possible
  ways of learning. Perhaps it had never been
  discussed before it had just been taken for
  granted that from the age of eleven onwards she
  would know how to learn off by heart. What was
  more saddening was the fact that her poor methods
  of learning had resulted in her being judged as a
  natural and for ever poor learner and no extra
  effort appeared to have been made to make her a
  better one.
• Rendall, CILT Pathfinder 1998

43
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Bfhiú go mór díriú ar na ceisteanna seo go
  rialta (blaganna nó
• Cad iad na buanna agus na laigí atá agat mar
  fhoghlaimeoir?
• Conas a fhoghlaimíonn tú focail nua?
• Conas a thagann tú ar bhrí fhocail nach dtuigeann
  tú?
• Cad iad na hiarrachtaí atá á ndéanamh agat an
  Ghaeilge a labhairt níos cruinne agus níos fearr?
• Cad iad na hiarrachtaí atá á ndéanamh agat chun
  an Ghaeilge a scríobh níos cruinne agus níos
  fearr?

44
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• An fheasacht teanga agus úsáid na Gaeilge
• An teanga i dtimpeallacht na scoile
• An teanga timpeall orainn

45
An fheasacht teanga sa scoil lán-Ghaeilge

• Ról ag tuismitheoirí agus an pobal tacú le hobair
  na scoile ina leith seo
• Tacú le teangacha eile na ndaltaí/ teangacha
  sa phobal- m.sh., an obair a rinneadh in
  Didenheim- an féidir tionscaimh bheaga mar seo a
  chur sa tsiúl?

46
Obair ghrúpa

• Le plé
• 1. Cén ról (má tá ról) atá ag an nGaelscoil nó ag
  an nGaelcholáiste i bhforbairt na feasachta
  teanga?
• 2. Cén ról (má tá ról) atá ag Gaelscoileanna i
  gcothú an ilteangachais?