Aktif Dinleme - Iletisim Kursu, Kirikkale - Ocak 2005

1
Aile Hekimliginde Koruyucu Hekimlik
Uygulamalari Periyodik Saglik Muayeneleri
Doç. Dr. Zekeriya Aktürk, 29 Aralik 2005
2
Periyodik Saglik Muayenelerinde Yöntem- Güncel
Periyodik Saglik Muayenesi Önerileri
3
Biz Ne Yapariz?
Üçüncül Korunma
Birincil Korunma
Ikincil Korunma
Biz Bireysel Koruyucu Hekimlik Yapariz!
4
Nelerden Koruyacagiz?
5
Hastaliklarin Nedenleri ()
6
Tarihçe

• Çin Çiplak ayakli hekimler
• Osmanli Fatih vakfiyesi
• 1800 Amerika
• 1922 Yillik check-up
• II.Dünya S. Tedavi edici hizmetler
• 1970- Çagdas PSM kriterleri
• Ülkemizde Check-up (altin check-up, gümüs check
  up ?
• Esnaf muayeneleri Okul taramalari

7
Sigorta sirketi Düzenli saglik kontrolünden
geçen kisilerde mortalite düsüyor!
CHECK-UP (1921)
Bazi hastaliklar basta yeterli bulgu vermiyor,
tani alacak duruma gelince ise tedaviye yeterli
süre kalmiyordu check-up bitti yas, maruziyet,
cinsiyet, kisisel risk gibi kavramlar ile degisen
PERIYODIK MUAYENE geldi. (1970)
8
Tanim
Danismanlik, fizik muayene, asilama, laboratuar
tetkikleri gibi bir dizi standart islem
kullanilarak saglikli gözüken insanlarin belli
araliklarla degerlendirilmelerine Periyodik
Saglik Muayenesi denir.
9
Ise Yariyor mu?

• ABDde Inme mortalitesi 1972den beri 50
  azalmistir
• Hipertansiyonun erken tanisi ve etkin tedavisi
• Serviks kanseri mortalitesi 80 azalmistir
• Neonatal tarama
• Zihinsel engellilikte azalma
• Fenilketonüri taramasi
• Dogumsal hipotiroidi

National Center for Health Statistics.
http//www.cdc.gov/nchs/rd/ndi/ndi.htm
10
Asilama ve Polio

• Türkiyede Polio eradikasyon çalismalari 1989da
  basladi.
• Her yil 6.5 milyon çocuk asilaniyor
• Son vaka 1998de görüldü

Saglik Bakanligi, Polio morbidite ve mortalite
hizlari. http//www.saglik.gov.tr/extras/istatisti
kler/temel2000/97.htm
11
Günlük Pratigimizi Düsünelim

• 30 yasinda bir kadin size check-up amaciyla
  basvuruyor. Herhangi bir hastalik öyküsü yok ama
  meme kanserinden endise ediyor.
• Meme muayenesi yapmali misiniz?
• Kendi kendine meme muayenesi yapmasini ögretmeli
  misiniz?
• Mamografi istemeli misiniz?
• Nasil karar verirsiniz?

12
Etkili Tarama Kriterleri

1. Hastaligin yayginligi (prevalansi) yüksek
   olmaliPrevalansi çok düsük olan hastaliklara
   yönelik PSM anlamli degil.- Osteogenezis
   imperfekta insidansi 1/10 bin/yil

Medline Plus. Medical Encyclopedia. Osteogenesis
imperfecta. http//www.nlm.nih.gov/medlineplus/en
cy/article/001573.htm
13
Etkili Tarama Kriterleri
2. Tahmin ettirici risk faktörleri veya testler
olmaliTestin güvenilirligi ve maliyeti
bilinmeli- CRP Ucuz ama özgül (spesifik) degil
- EKO Duyarli (sensitif) ve özgül ama pahali
14
Hangi Tarama Testi ?

• Insidans
• Prevalans
• Morbidite
• Mortalite

• Sensitivite (Duyarlik)
• Spesifite (Özgüllük)
• PPV (Pozitif Tahmin)
• NPV (Negatif Tahmin)

15
Temel Parametreler
Toplum-100 kisi
() Test
(-) Test
Hasta (Prevalans)
Sensitivite (Duyarlik)
10 4 6 80
Spesifite (Özgüllük)
Saglikli
PPV
NPV
16
PPVnin Prevalansla Iliskisi
Nüfus 100,000 Sensitivite
90 Spesifite 90 Kanser Prevalansi
1 Kanser Kanser Var Yok Positif
test 900 9,900 Negatif test 100
89,100 PPV 8.3
Kanser Prevalansi 0.1 Kanser Kanser Var
Yok Positif test 90 9,990 Negatif test
10 8 9,910 PPV 0.9
17
Etkili Tarama Kriterleri
3. Hastaligin morbidite ve mortalitesi yüksek
olmaliHastaligin türü disinda morbidite ve
mortaliteye etki eden faktörler
- Yas- Cins- Irk- Cografi konum- Yasam tarzi
(kültür)
18
(No Transcript)
19
Yas Gruplarina Göre Mortalite
0-18 ay- Perinatal nedenler- Konjenital
anomaliler 2-6 yas- Motorlu araç disindaki
kazalar - Motorlu araç kazalari 7-12 yas-
Motorlu araç disindaki kazalar - Motorlu araç
kazalari
20

• 13-18 yas- Motorlu araç kazalari - Cinayet
• 19-39 yas- Motorlu araç kazalari - Cinayet
• 40-64 yas- Kalp hastaliklari - Akciger kanseri
• 65 yas ve üzeri- Kalp hastaliklari -
  Serebrovasküler hastaliklar

21
Etkili Tarama Kriterleri

• Kabul edilebilir bir tedavi olmaliTedavi
  edilemeyecek hastaliklari taramanin bir anlami
  yok- Akciger kanseri
• 5. Sikayetlerin olmadigi bir erken dönem
  olmali- AIDS- Sifilis- Serviks kanseri- Meme
  kanseri

22
Hastaliklarin Dogal Seyri

• ? ? ?
• 1 ? ?2 ? ?3 ?? 4

1. Biyolojik baslangiç
2. Erken tani mümkün
3. Klinik tani
4. Sonuç

23
Agresif bir kanser türü
1 yil
6 ay
Baslangiç
Belirtiler
ÖLÜM
Yilda bir yapilan tarama testi
4 yil
2 yil
Belirtiler
ÖLÜM
Baslangiç
Ayni kanserin daha az agresif bir türü
24
Meme Kanseri Örnegi

• Kadinlar için önemli bir hastaliktir
• Kadinlarda en fazla görülen kanser. Türkiyede
  yilda 30 bin vaka.
• Belirtiler olusmadan saptanabilir
• Kendi kendine muayene, fizik muayene, Mamografi
• Tedavisi mümkün
• Cerrahi, Kemoterapi, Radyoterapi
• Tedavinin degeri verdigi rahatsizliktan fazladir

25
Periyodik Muayene Zararli Olabilir mi?
Bir testin ortalama hata olasiligi 5
Ian R. McWhinney. A Textbook of Family Medicine.
Oxford University Press, USA 1997.
26
Ülkemizdeki Checkup Kaosu
--Akciger hastaliklarini taramak için akciger
grafisi, --Idrar yolu hastaliklarinin taranmasi
için idrar tahlili, --Kalp hastaliklarinin
taranmasi için EKG, --Esnaflarda tuberküloz
taramasi için mikrofilm, --Prostat kanseri
taramasi için PSA bakilmasi, --Meme kanseri için
kendi kendine muayene, --Kan hastaliklarinin
taranmasi için tam kan sayimi, --Saglikli
gençlere gripten korunmak için grip asisi
27
PSM Nasil Yapilir?

• Bireyler saglikli olduklari halde belli
  araliklarla randevu verilerek kontrole
  çagrilirlar
• Bireysel PSM kriterlerine göre hizmet verilir-
  Danismanlik - Asi- Ev ziyareti - Muayene-
  Proflaksi - Test (tarama)

28
Ülkemiz için öneriler var mi?
29
Saglik Bakanligi TTR
30
www.aafp.org, Agustos 2005
31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
(No Transcript)
40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
(No Transcript)
43
(No Transcript)
44
(No Transcript)
45
(No Transcript)
46
(No Transcript)
47
(No Transcript)
48
(No Transcript)
49
(No Transcript)
50
(No Transcript)
51
(No Transcript)
52
(No Transcript)
53
PSM Önerileri

• Yapilmamasi Önerilenler
• Asemptomatik kisilerde pankreas kanseri taramasi
• Asemptomatik kisilerde mesane kanseri taramasi
• Asemptomatik kisilerde periferik arter hastaligi
  taramasi
• Asemptomatik kisilerde akciger kanseri taramasi
• Asemptomatik kisilerde tiroid kanseri taramasi
• Asemptomatik kisilerde tip 1 diabet için immun
  marker taramasi

54
PSM Önerileri

1. Asemptomatik kisilerde genital HSV taramasi
2. Asemptomatik kisilerde rutin EKG taramasi
3. Asemptomatik erkeklerde rutin tam idrar tetkiki
   yapilmasi
4. Diyabetikler ve evsiz kadinlar disinda rutin tam
   idrar incelemesi
5. Altmis yas alti ve yenidogan dönemi disinda rutin
   tiroid fonksiyon testleri
6. Risk altinda olmayan kadinlarda over kanseri
   taramasi

55
Özet

• Asagidakilerden hangisi periyodik saglik
  muayenesi unsurlarindan degildir?
• Danismanlik verilmesi
• Asilama çalismalari
• Muayene
• Hastaligin tedavisi
• Ev ziyaretleri

56
Soru 2

• PSM önerileri belirlenirken asagidaki- lerden
  hangisi dikkate alinmaz?
• Taranacak hastaligin semtomsuz bir dönemi
  olmalidir
• Hastaligin kabul edilebilir bir tedavisi
  olmalidir
• Hastaligin morbidite ve mortalitesi düsük
  olmalidir
• Hastaligin toplumdaki prevalansi yüksek olmalidir
• Hastaligi tahmin ettirici risk faktörleri veya
  erken tani testleri olmalidir

57
Soru 3

• Asagidakilerden hangisinin PSM kapsaminda
  uygulanmasi dogrudur?
• Kalp hastaliklarinin taranmasi için EKG çekilmesi
• Kan hastaliklarinin taranmasi için tam kan sayimi
• Tarama amaciyla akciger grafisi çekilmesi
• Çocuklarda her basvuruda kilo ve boy ölçülmesi
• Saglikli her bireye yilda bir kez checkup
  yapilmasi

58
Soru 4

• 65 yas üzerindeki bireylere her yil grip
  (influenza) asisi yapilmalidir
• Dogru
• Yanlis

59
Soru 5

• Sigara içmenin çocuk sagligina etkileri ve
  komplikasyonlari her basvuruda bütün eriskinlere
  anlatilmalidir.
• Dogru
• Yanlis

60
Doç. Dr. Zekeriya Aktürk Trakya Üniversitesi Tip
Fakültesi Aile Hekimligi AD naturamed_at_hotmail.com
0535 7140843