YETENEK KESFETME MODELLERI

1
YETENEK KESFETME MODELLERI

• Prof. Dr. Mustafa Ferit ACAR
• Bu metin Antalya da yapilan 6. Futbol ve Bilim
  Dünya Kongresindeki Ingilizce sunumun özetlenmis
  tercümesidir..

2
YETENEK NEDIR

• Belli bir alanda normalin üzerinde, ancak henüz
  tam olarak gelismemis özelliklere sahip olmaktir.
  Daha genis olarak söyle açiklayabiliriz bireyin
  daha genç yaslarinda, spor, sanat ve çesitli
  bilim dallarinda kendi yasitlari arasinda
  ortalamanin üzerinde iyi bir performans
  göstermesi özelligidir.
• Yapilan bir çok arastirmada belli bir yas grubu
  içinde, ortalamanin üzerinde olan kisi sayisinin
  5-6 arasinda oldugu saptanmistir.
• Spor bilimleri ansiklopedisine göre, yetenekli
  sporcu normal ölçüleri asarak, belirli bir yönde
  ilerleyen, kalitimla gelen ve henüz tam olarak
  gelismemis özelliklere sahip bir sporcudur.
• Yetenek büyük ölçüde atalardan genetik olarak
  alinan bir özelliktir.
• Yetenek belki erken yaslarda tam olarak
  saptanamayabilir fakat yetenekliligi gösteren
  bazi ipuçlari mutlaka vardir.
• Bu erken ipuçlarini yakalayabilmek yetenegin
  gelistirilmesinde anahtar faktördür.

3
FUTBOLDA YETENEK

• Futbol gibi takim sporlari dogasi geregi
  karmasik bir yapidadir antropometrik,
  fizyolojik, algisal ,psikolojik ve teknik
  yeteneklerin performansa katkisi bulunmaktadir.
  Bütün bu yeteneklerin stratejileri kapsayan
  taktik ögelerle birlestirilmesi gerekir.

4

• Genetik avantaj
• Genetik yapi sporda basari için en önemli
  avantajdir.
• Biyologlar ve davranis bilimcileri genetik
  yönün futbol gibi bir sporda performans için
  en önemli ayirt edici faktör oldugunu
  belirtmislerdir.
• Belirli göstergeler Elit genç futbolcular
  akranlarina göre daha büyük biyolojik yasa ( daha
  fazla fiziksel olgunluk ) sahiptirler. Bir çok
  antrenör bu faktöre dikkat etmektedir ancak
  sadece bu faktörü dikkate almak yaniltici
  olabilmektedir.

5
Antropometrik Degerler

• Boy Uzunlugu basli basina belirleyici bir faktör
  degildir.
• Örnek olarak yurt disinda oynayan bazi Türk
  oyuncularin boylari uzun degildir( Tugay/
  Blackburn Rowers, Emre/ Newcastle, Nihat /
  Villareal, Yildiray/ Stutgart ,geçmis yillarda
  Okan/Inter) , fakat bazi oyuncular da uzun
  boyludurlar (Hakan Sükür /Torino, Inter ) .

6

• Sonuç olarak Yetenekli futbolcularin
  gelisiminde büyüme ve olgunlasma faktörlerini
  beraber degerlendirmek gerekmektedir.

7
Sek.1. Yetenegin tanimlanmasinda ve
gelistirilmesinde anahtar süreçler ( Williams ve
Franksdan 1998 uyarlanmistir).
8
MODELLER

• Kulüpler ekonomik yönden bakildiginda daha dar
  fakat daha iyi seçilmis gruplarla çalismak
  istemektedirler. Bu ciddi is sansa birakilma-
• malidir.

9
GENEL DURUM

• Genellikle kulüpler veya deneyimli seçiciler
  yeni yildizlar kesfetmek için resmi maçlari,sokak
  oyunlarini veya antrenmanlari izlemeyi tercih
  ederler. Bu yetenek avcilari (her yastan ve her
  kaliteden) genellikle yasli ve deneyimlidirler.
  Kararlari dogal olarak subjektiftir.
  Öngörülerinin dogrulugu ve güvenirligi her zaman
  tartisilabilir.

10

• SUBJEKTIF MODELLER
• Günümüzde, profesyonel futbol kulüpleri maç
  izleme görevlilerinin ve antrenörlerinin
  sübjektif degerlendirmelerine güvenmektedirler.
  Sübjektif olmakla beraber dikkat edilecek
  ölçütleri vardir. Bu ölçütler bir çok kulüp
  açisindan sembol slogan haline getirilmistir.
  Bunlardan bazi örnekleri inceleyelim
• TIPS (Teknik, Zeka, Kisilik, Sürat) ( AJAX
  Modeli ).
• TABS (Teknik,Davranis, Denge, Sürat),
• SUPS (Sürat, Anlama Yetisi, Kisilik, Beceri)
• TAPUS ( Teknik, Atletiklik, Kisilik, Anlama
  Yetisi ve Sürat)

11
OBJEKTIF VE SISTEMATIK MODELLER

• Uzun yillardir, bilim adamlar farkli spor
  dallari için yetenegi öngörü ölçütlerinde anahtar
  faktörleri tanimlamaya çalismislardir. ( Regnier
  et al., 1993).
• Futbol ve basketbolda yapilan arastirmalarda
  antropometrik ve fizyolojik faktörlerin basariyi
  etkileme ölçütleri saptanmistir. Ancak basariyi
  etkileyen çok daha farkli etkenler de
  bulunmaktadir.

12

• Gerçekte Önemli genetik faktörleri belirlemek
  ve yetenek potansiyelinin erken ipuçlarini
  görebilmek karar vermede kesin sonuçlar vermez.
• Erken yaslarda basariyi öngerecek performans
  göstergeleri veya belirli bir gen yoktur.

13

• Geçmiste Eski Sovyetler Birligi, Eski Dogu
  Almanya, Bulgaristan ve Romanya gibi eski Dogu
  Bloku ülkeleri , objektif test bataryalarini
  kullanan sistematik yetenek kesfetme
  programlarini uyguladilar , olimpiyatlar ve dünya
  sampiyonalari düzeyinde uzun süre basarili
  oldular.

14
TÜRKIYEDEN ÖRNEK BIR PROJEBJK UNIVERSITESPOR
BILIMLERI DERNEGI

• Bundan birkaç yil önce ( Gelecegin Yildizlari
  ) adli bir projede Besiktas Kulübü, Marmara
  Üniversitesi ve Türkiye Spor Bilimleri Dernegi
  belli ölçütler gelistirdikten sonra isbirligi
  yaparak yetenekli sporculari saptamada önemli bir
  model olusturdular.

15
Yaygin olarak kullanilan testler

• Sürat ve çabukluk testleri,
• Patlayici kuvvet testleri,
• Koordinasyon testleri,
• Teknik testler,
• Kisilik testleri,
• Karar verme testleri,
• Yaraticilik testleri,

16
BIRLESIK YAKLASIM

• Koçlarin ve yetenek tarama elemanlarinin bazi
  dogru saptamalarinin yaninda, bilimsel olmayan
  degerlendirmelere de rastlanilmistir (bakiniz
  Thomas ve Thomas, 1999). Bu konuda tüm objektif
  testlerin sonuçlarini ve koçlarin uzun yillari
  kapsayan deneyimleri sonucu vardiklari
  kararlarini birlestirmek en dogru yol olarak
  gözükmektedir.

17
SONUÇ

• Spor Bilimleri yetenekli sporcularin tanimlanmasi
  kesfedilmesi, yeteneklerinin gelistirilmesi ve
  izlenmesi sürecinde önemli bir role sahiptir.
  Basariyi hedefleyen bir çok kulübün ve antrenörün
  bu konuda isbirligine açik olmasi kendi
  basarilarina da büyük katkilar saglayacaktir.

18

19

20

21
(No Transcript)
22

23

24
(No Transcript)