Hazirlayan GURUP SAYISAL

1
CANLILAR VE ENERJI ILISKILERI

• Hazirlayan GURUP SAYISAL

2
FOTOSENTEZ
1-FOTOSENTEZ Bütün canlilarin enerji kaynagi
günestir. Günesten gelen enerjiyi sadece
fotosentez yapan canlilar dogrudan
kullanabilir. Diger canlilar ise günes enerjisini
baska bir enerjiye dönüstürerek
kullanirlar. Bitkiler fotosentez yaparken
havadaki karbondioksiti yani insanin kullanmadigi
zararli gazi alir ve onun yerine atmosfere
oksijen birakir. Atmosferdeki oksijenin yaklasik
30'u karadaki bitkiler tarafindan üretilirken,
geri kalan 70'lik bölüm denizlerde ve
okyanuslarda bulunan ve fotosentez yapabilen
bitkiler, algler ve bazi bakteriler tarafindan
üretilir. Fotosentez günes enerjisini organik
moleküllerde kimyasal enerjiye dönüstüren bir
olaydir. Fotosentez olayini yesil bitkiler,
mavi-yesil algler ve klorofil tasiyan bakteriler
tarafindan gerçeklestirilir. Kisaca fotosentezi
kloroplast veya klorofil tasiyan canlilarda
gerçeklesir. Fotosentezin gerçeklesmesi için
mutlaka isik enerjisine ihtiyaci vardir. Bitkiler
gündüzleri fotosentez yapar geceleri ise
yapmazlar.
3
FOTOSENTEZ
Fotosentez Olayi Karbondioksit Su
Glikoz (besin )
Oksijen Fotosentezle üretilen besin daha sonra
aminoasitlere, yag asidine (gliserol), vitamine
ve nisastaya dönüstürülebilir.
ISIK
Klorofil
Bitkinin yesil renkli olan kisminda kloroplastlar
bulunur. Kloroplastlarin içerisinde bulunan
klorofil pigmentleri günesten gelen isigi
tutarlar. Su ve havadaki karbondioksiti de
kullanarak besin ve oksijen üretir.
4
FOTOSENTEZ
Fotosentez için gerekli olan faktörler 1- Isik 2-
Klorofil 3- Karbondioksit 4- Su 5- Enzimler 6-
Mineraller 7- Uygun sicaklik
5
FOTOSENTEZ

• FOTOSENTEZ HIZINI ETKILEYEN FAKTÖRLER
• Kalitsal ( Genetik ) Faktörler
• 1- Yaprak sayisi arttikça fotosentez hizi artar
• 2-Yaprak yüzeyinin genisligi arttikça fotosentez
  hizi artar
• 3-Yaprak üzerindeki gözeneklerin ( stoma ) sayisi
  ve büyüklügü arttikça fotosentez hizi artar
• 4-Enzim miktari arttikça fotosentez hizi da artar
  
• 5-Klorofil ve kloroplast miktari arttikça
  fotosentez hizi artar
• 6- Yaprak üzerindeki mumsu tabakanin kalinligi
  arttikça fotosentez hizi azalir.

6
FOTOSENTEZ
B) Çevresel Faktörler 1- Isik siddeti Isik
siddeti arttikça fotosentez hizi da belli bir
noktaya kadar artacaktir. Sonra isik siddeti
artsa da fotosentez hizi degismeyecektir.
Fotosentez isik olmayan ortamda gerçeklesmez.
7
FOTOSENTEZ
2- Karbondioksit Miktari Ortamdaki karbondioksit
miktari arttikça fotosentez hizi da belli bir
noktaya kadar artar. Sonra karbondioksit miktari
artsa da fotosentez hizi degismez.
8
FOTOSENTEZ
3- Sicaklik Bitkilerde ki enzimlerin en iyi
çalistigi sicaklik 30 oC civarindadir. Bu
sicakliga kadar fotosentez hizi artarken bu
sicakligin üstünde ise fotosentez hizi azalir. 50
oC ise fotosentez durur.
Fotosentez Hizi
Sicaklik
30 oC
50 oC
0 oC
9
FOTOSENTEZ
4- Isigin Rengi ( dalga boyu ) Klorofiller isigin
çogunu yansittiklarindan fotosentez hizi en az
yesil isikta olur. Kirmizi mor ve mavi isikta
fotosentez hizi yüksektir.
Fotosentez Hizi
Mavi
Isik rengi
Kirmizi
Sari
Mor
Yesil
Turuncu
10
FOTOSENTEZ
5- Su ve Madensel Tuzlar Fotosentezin
gerçeklesmesi için bitkinin mutlaka su almasi
gereklidir.Ayrica suda çözünmüs Mg, Fe ,P ve N
gibi mineralleri de alir.
Not Fotosentez için CO2 sarttir.
Bir bitkinin yapraginin yarisini isik geçirmez
bir kagitla kaplayip bitkiyi isik alan bir ortama
yerlestirelim. Bir süre bekledikten sonra
yapraktaki kagidi çikartip her iki tarafa da iyot
çözeltisi damlatalim. ( Iyot çözeltisi nisastanin
ayracidir. Nisastanin bulundugu bölgeyi mavi
renge degistirir.) Isik alan yaprak kismi mavi
renge dönüsür ve isik almayan kismin ise rengi
degismez.
11
FOTOSENTEZ
SOLUNUM Bütün canlilar hayatlarini devam etmek
için enerjiye ihtiyaçlari vardir. Canlilar besin
maddelerini kullanarak enerji elde etmelerine
solunum denir. Solunum oksijenli solunum ve
oksijensiz solunum olmak üzere ikiye ayrilir. 1-
Oksijenli Solunum Besinlerin oksijen ile
yakilarak enerji elde edilmesine oksijenli
solunum denir. Oksijenli solunumun gerçeklestigi
organel mitokondridir.
Mitokondri
Oksijen Glikoz Su
Karbondioksit Enerji
Oksijenli solunumda besinler tam olarak
parçalandigindan açiga çikan enerji miktari
fazladir. Oksijenli solunumda açiga çikan enerji
oksijensiz solunumda açiga çikan enerjinin 19
katidir.
12
FOTOSENTEZ
Oksijenli Solunumu Hangi Canlilar
Yapar? Oksijenli solunum hemen hemen her canlida
meydana gelen bir olaydir. Bazi bakteriler,
hayvanlar, insanlar, mantarlar, çimlenmekte olan
tohumlar ve bitkiler solunum yapan
canlilardir. Canlilar solunumu gece-gündüz
yapabilmektedir. Bitkiler gündüzleri solunum ile
ürettikleri oksijeni fotosentez yapmak için
kullanilir.
13
FOTOSENTEZ
OKSIJENSIZ SOLUNUM Bazi canlilar oksijen
kullanmadan yasamlarini sürdürebilmek için enerji
elde ederler. Glikozdan oksijen kullanmadan
enerji elde edilmesine oksijensiz solunum
denir. Oksijensiz solunum sitoplazmada
gerçeklesir. Oksijensiz solunumda glikoz büyük
besin maddelerine parçalanir Enerji üretimi
oksijenli solunuma göre daha azdir. Omurgalilarin
çizgili kas hücrelerinde oksijen yetersiz ise kas
hücreleri oksijensiz solunum yaparlar. Bu
durumda kaslarda yorgunluk asiti olarak bilinen
laktik asit olusur. Bazi canlilarda oksijensiz
solunum sonucu üretilen büyük moleküller etil
alkol olarak olusur.
14
FOTOSENTEZ
Oksijensiz Solunumu Hangi Canlilar Yapar? Birçok
bakteride, maya mantarlarinda, bazi bir hücreli
canlilarda, insanlarin ve hayvanlarin çizgili
kas hücrelerinde görülür. Hamurun ya da yogurdun
mayalanmasinda Üzüm suyunun sirke veya sarap
eldesin de Tursu veya soya sosu eldesin de Sütten
peynir yapiminda oksijensiz solunum gerçeklesir.
15
FOTOSENTEZ
OKSIJENLI SOLUNUM OKSIJENSIZ SOLUNUM
Bazi bakteriler, bir hücreliler ve çok hücrelilerde görülür Bir çok bakteriler, maya mantarlarinda ve oksijensiz kalan kaslarda gerçeklesir
Mitokondride gerçeklesir Sitoplazmada gerçeklesir
Oksijen kullanilir Oksijen kullanilmaz
Parçalanan besin glikozdur Parçalanan besin glikozdur
Ürün, su ve karbondioksittir Ürün, etil alkol veya laktik asittir.
Açiga çikan ATP oksijensiz solunumdan daha fazladir Açiga çikan ATP oksijenli solunumdan azdir.
16
FOTOSENTEZ
OKSIJENLI SOLUNUM FOTOSENTEZ
Bazi bakteriler, bir hücreliler ve çok hücreleriler de görülür Klorofil içeren bazi bakterilerde ve tek hücrelilerde ve bitkilerde görülür
Besin ve oksijen kullanilir Su ve karbondioksit kullanilir
Su ve karbondioksit açiga çikar Besin ve oksijen açiga çikar
Gece- gündüz olur Isikli ortamda olur.
17
FOTOSENTEZ
KLOROPLAST
Karbondioksit
SU
Oksijen
Besin
MITOKONDRI
18
FOTOSENTEZ
CANLILAR Canlilar beslenme özelligine göre üçe
ayrilirlar 1-Üreticiler (Ototrof canlilar
) 2-Tüketiciler ( Hetetrof canlilar ) 3-Hem
üreticiler hem de tüketiciler 1-Üreticiler (
ototrof ) Canlilar Kendi besinini kendisi
sentezleyen canlilara üretici canlilar
denir. Fotosentez yaparlar (yesil bitkiler ve
klorofil tasiyan bütün bakteriler olup) ihtiyaç
duyduklarinda enerjiyi günesten
alirlar. 2-Tüketiciler ( Hetetrof ) Canlilar
Ihtiyaç duyduklari organik besinleri
çevrelerinden hazir olarak alirlar Aldiklari
besinlerine göre Etçiller, Otçullar, Hem otçul
hem de etçiller, Çürükçül yasayanlar ve Ortak
yasayanlar olarak ayrilirlar.
19
Otçullar Otlari yiyerek beslenirler Dogrudan
üretici canliyi yiyerek birinci tüketici
durumundadirlar. At, esek, koyun, inek gibi
hayvanlar bu gruptandir. Otçul hayvanlara
herbivorlar denir Sindirim sistemleri bitkisel
besinlerdeki selülozu sindire bilecek kadar iyi
gelismistir. Etçiller Et yiyerek beslenen
canlilardir. Aslan, kaplan, köpek, kurt gibi
hayvanlar bu gruba girerler Köpek disleri,
iskelet ve kas sistemleri iyi gelismistir. Et ile
beslenen canlilara karnivorlar da denir.
20
Hem Etçiller Hem Otçullar Bu tür hayvanlara
omnivor hayvanlar denir. Ayi, insan ve bazi
baliklar bu gruba girerler Et ve ot yiyerek
beslenirler Çürükçül Yasayan Canlilar Bu tür
canlilara saprotif canlilar denir. Ölü organik
artiklari inorganik maddelere dönüstürürler Çürükç
üllere ayristiricilarda denir. Bazi mantar ve
bakteri türleri bu gruba girer. Bu tür canlilarin
enzim sistemleri oldukça gelismistir. Çürükçül
canlilar çok zehirli maddelere az zehirli
maddelere dönüstürürler Ayrica üreticilere
inorganik madde kaynagi saglarlar.
21
Ortak Yasayan Canlilar ( simbiyoz yasam ) Iki
ayri türün birlikte yasamasina denir. Asalaklar (
parazitler ) bu gruba girerler Hem Ototrof - Hem
Hetetrof Canlilar Hem üretici hem de tüketici
olan canlilardir. Bu grupta yer alan canlilarin
en tipik örnekleri böcek yiyen bitkiler ve
öglenadir. Bu canlilar kloroplast tasidiklari
için fotosentezle inorganik maddelerden organik
madde sentezlerler. Bu bakimdan ototrof
canlilardir. Ancak böcek yiyen bitkiler azot
bakimindan fakir topraklarda yasadiklari için
ihtiyaç duyduklari azotlu bilesikleri
yakaladiklari böcekleri sindirerek karsilarlar.
Bu bakimdan da hetetrof özelligi
gösterirler Kisaca hem üretir hem de tüketirler.
22
BESIN ZINCIRI Besin zinciri üretici tüketici ve
ayristiricilardan olusmaktadir. Besin zincirinin
ilk halkasinda üreticiler vardir, diger
halkalarinda tüketiciler bulunur. Canlilar enerji
gereksinimlerini besinlerden karsilarlar Besinleri
n temel enerji kaynagi günestir. Besin zincirinin
ilk halkasini olusturan üreticiler günes
enerjisini kimyasal enerjiye çevirerek
depolarlar Üreticiler fotosentez yaparak
tüketiciye besin üretirler. Dogadaki birbirine
bagli çok sayida besin zincirinin olusturdugu
yapiya besin agi denir. Bitkileri besin olarak
kullanan hayvanlar otoburlar ( herbivorlar )
dir. Otobur hayvanlari besin olarak kullanan
hayvanlar II. Tüketicilerdir. II. Tüketicileri
besin olarak kullanan hayvanlar da III.
Tüketiciler dir.
23
Ayristiricilarin basinda Bakteri ve mantarlar
gelir. Bu canlilarin ekosistemdeki rolü son
derece önemlidir. Ölmüs insan, hayvan ve
bitkilerin artiklarinda bulunan organik maddeleri
kullanirlar Bunlara Çürükçül ( saprofit )
beslenme denir. Böylece hem tabiat temizlenmis
olur hem de azot döngüsü devam eder.
24
Besin Piramidinde Üreticiden Tüketiciye Dogru
Gidildikçe 1-Kaybedilen enerji miktari
artar 2-Aktarilan enerji azalir 3-Birey sayisi
azalir ( tür ve canli sayisi azalir) 4-Vücut
büyüklügü artar 5-Kimyasal madde birikimi artar (
zehir miktari artar)
Besinlerdeki enerjilerin bir kismi canlilar
tarafindan kullanilir, bir kismi da isi enerjisi
seklinde kaybedilir. Her basamakta isi enerjisi
kaybolur.
25
DOGADA MADDE DÖNGÜLERI Dogadaki madde döngüsünde
en önemli rolü çürükçüller (saprofitler)
üstlenir. ( Bazi mantarlar ve bakteri türleri
) Organik artiklari inorganik maddelere
dönüstürürler 1-SU DÖNGÜSÜ Buz
Su Su Buhari
Tabiatta su kati, sivi ve gaz halinde
bulunur. Tüm canlilar yasamlarini
sürdürebilmeleri için suya ihtiyaç
duyarlar. Canlilar genellikle suyu sivi halde
alir buhar ve sivi halde tekrar dogaya tekrar
geri verirler. Yesil alanlarin azalmasi, hava
kirliligi, küresel isinma su döngüsünü
bozmaktadir. Zamanla kullanilan temiz suyun
azaldigi görülmektedir.
26
2- KARBONDIOKSIT VE OKSIJEN DÖNGÜSÜ Besinlerin
azalmasi, yakitlarin gereginden fazla
kullanilmasi, araç sayisinin ve insan sayisinin
zamanla artmasi karbondioksit ve oksijen
döngüsünü bozar. Atmosferde artan karbondioksit
gazi seralarda oldugu gibi günes isigini
tutar. Buna sera etkisi denir. Sera etkisinin
sonunda buzullar erir, deniz seviyeleri yükselir.
Sicaklik artisi görülür. Canlilar hayatlarini
sürdürebilmeleri için oksijene ihtiyaç vardir. Bu
gerekli olan oksijen fotosentez sonucu ortaya
çikar. Oksijen ayni zamanda ozon moleküllerini
olusturur. NOT Havadaki karbondioksit miktarinin
artmasi sera etkisine yol açar. Günesten gelen
isigin ve isin bir kismi karbondioksit tarafindan
tutulur. Bu durum dünyanin sürekli isinmasina
neden olur.
27
3-AZOT DÖNGÜSÜ Havanin 78 ini azot gazi
olusturmaktadir. Azot havadaki oksijenin
solunabilir olmasini saglar. Ayrica havanin
yanmasini önler. Azot, proteinin ve nükleik
asitlerin yapisina katildigindan canli için önemi
büyüktür. Canlilar havadaki azotu dogrudan
kullanamazlar. Azot, yildirim ve simsek yoluyla
topraga düser Azot baglayici bitkiler sayesinde
bitkilerin kullanabilecegi hale gelir ve
bitkilerle beslenen hayvanlar azotu
devralir. Daha sonra bitkiler ve hayvanlar ölerek
azotu tekrar dogaya birakirlar. Bilinçsizce
kullanilan gübre, fosil yakitlarindan çikan,
yanlis bitki ekimi doganin tabii azot döngüsünü
olumsuz etkiler.
28
4- FOSFOR DÖNGÜSÜ Fosfor nükleik asitler, ve ATP
gibi bir çok molekülün sentezi için
gereklidir. Fosforun tabiattaki kaynagi,
yerkabugundaki fosfatli kayaçlar ile sular
olusturur. Fosfor atmosferde gaz halinde
bulunmaz Kayaçlarin asinmasi sonucu suda eriyen
fosfatin bir bölümü bitkilere aktarilir. Bitkilerd
en de etçillere aktarilarak fosfor döngüsü
gerçeklestirilir.
29
ÇEVRE KIRLILIGI Her türlü madde ve enerji
birikiminin normal kosullardaki sayisindan daha
fazla çevreye katilmasina çevre kirliligi
denir. Asiri nüfus artisi, ulasim, sanayinin
gelismesi çevre kirliligine neden
olmaktadir. Çevre kirliligi denildikçe ilk akla
gelen su kirliligi, hava kirliligi, toprak
kirliligi ve nükleer kirliligi akla gelir.
Alinacak Önlemler Su kaynaklari
kirletilmemelidir. Agaçlar kesilmemeli düzenli
olarak yenileri dikilmelidir. Bilinçli tarim
yapilarak topraklar kirletilmemelidir. Sanayiler
biriktirdikleri atiklari aritarak zararsiz hale
geldikten sonra dogaya birakmalidir. Türlerin
yasam alanlarini korumak ve sayilarini
arttirmak Geri dönüstürülebilen artik maddeler
tekrar kullanilmalidir. Bütün koruma önlemleri
için insanlar egitilmelidir.
30
ENERJI KAYNAKLARI

• 1- Yenilenemez Enerji Kaynaklari
• Fosil yakitlari
• Nükleer Enerji
• Fosil Yakitlari
• Petrol, dogalgaz, kömür, LPG, mazot, plastik
  boya,
• B) Nükleer Enerji
• Uranyum, toryum, plütonyum gibi radyoaktif
  elementler kullanilarak nükleer enerji
  kullanilir.
• Nükleer enerjinin üretimi sirasinda radyasyon
  yayan artiklar olusur.
• Bu artiklar önlemler alinmadigi taktirde canliya
  zarar verir.

31
2- Yenilenebilir Enerji Kaynaklari Hidroelektrik
enerjisi (Suyun hareketinden yararlanilarak
elektrik enerji üretilir.) Rüzgar enerjisi (
Rüzgarin hizindan yararlanilarak elektrik
enerjisi elde edilir.) Jeotermal enerji ( Yer
kabugundan çikan sicak su ve buhardan
yararlanilarak isi ve elektrik enerjisi elde
edilir.) Günes enerjisi ( Aydinlatma günes
pilleri isinma elektrik enerjisi elde
edilir.) Biyokütle ( bitki ve hayvan artiklari )
(Hayvan artiklari yakilarak elektrik enerjisi
üretilir) Hidrojen enerjisi Hidrojen dogada
serbest olarak bulunmaz Bu nedenle dogal bir
enerji kaynagi degildir. Elde edilmesi için
enerji kullanilmasi gereklidir. Hidrojen
yandiginda açiga çikan enerji çok büyüktür. Su ve
biyokütlelerden elde edilir. Çevre dostu bir
kaynaktir.
32

• GERI DÖNÜSÜMÜN FAYDALARI
• Dogal kaynaklar korunur
• Enerji tasarrufu saglanilir
• Artik madde miktari azalir
• Dogaya katkida bulunur
• Ekonomiye katkida bulunur

33
.TESEKKÜR EDERIZ .GRUP SAYISAL