1831 to rok smierci Georga Wilhelma Friedricha Hegla, kt

1
FILOZOFIA WSPÓLCZESNA

• 1831 to rok smierci Georga Wilhelma Friedricha
  Hegla, który stworzyl ostatni wielki
  racjonalistyczny system filozoficzny. Jego smiec
  uznaje sie za koniec epoki nowozytnej.
• Rzeczywiscie po Kancie i po Heglu w filozofii XIX
  w. wszystko ulega glebokiej zmianie.

2
Filozofia zycia a filozofia pozytywistyczna

• Ogloszona i uzasadniona przez Kanta
  nienaukowosc metafizyki doprowadzila juz XIX w.
  do postania calego szeregu nurtów, w których w
  istocie zaniechano uprawiania metafizyki.
• Filozofia zycia i filozofia pozytywistyczna
  stanowia dwa zupelnie róznego tego przyklady.
• Byly to nurty, które oprócz szeregu pozytywnych
  twierdzen zazarcie zwalczaly sie nawzajem, co
  wynikalo stad, ze mialy zupelnie inne podejscia
  do traktowania wiedzy, nauki, filozofii.

3
Glówni przedstawiciele

• Filozofia zycia
• Artur Schopenhauer
• Friedrich Nietzsche
• Wilhelm Dilthey

• Pozytywizm
• August Comte
• J.S. Mill

4
Artur Schopenhauer (1788-1860)

• Zajmowal sie glównie etyka, ale ugruntowana na
  tezach metafizycznych
• W punkcie wyjscia
• 1. Poddal krytyce etyke Kanta za jej skrajnie
  racjonalistyczny wymiar.
• Jego zdaniem imperatyw kategoryczny, pojecie
  obowiazku oraz idea dobrej woli sa wylacznie
  hipotezami, które klóca sie z podstawowymi
  intuicjami nt. zycia.

5

• Mysl Schopenhauera znajduje sie na pograniczu
  filozofii i psychologii. W wielu miejscach
  filozof ten analizuje doswiadczenie wewnetrzne na
  zasadzie introspekcji i wyciaga wnioski ogólne.
• To jest zatem nowa filozofia, gdyz przyjmuje nowe
  metody. (subiektywny punkt wyjscia)
• FILOZOFIA ZYCIA JEST WIEC ZUPELIE NOWA JAKOSCIA W
  PORÓWNANIU DO RACJONALIZMU KANTA. Jest to bowiem
  w duzej mierze filozofia irracjonalistyczna. XIX
  wiek jest w tym wzgledzie przedmurzem dla nowej
  epoki.

6

• Pesymistyczna filozofia zycia
• i filozofia woli
• Schopenhauer uznal, ze swiatem i ludzmi rzadzi
  nieprzewidywalna i niezmienna sila, na która
  wplywu nie mamy.
• Jest nia irracjonalna wola, a jej zewnetrznym
  przejawem jest zycie.
• Wola w istocie jest (jako irracjonalna)
  bezcelowa, bezsensowna, a przede wszystkim
  wiecznie nienasycona.
• Czlowiek nadto jest istota swiadoma, wiec
  skazany jest na cierpienie.

Przypomnijmy w filozofii Kanta wola miala byc
powiazana z racjonalnoscia, jako dwie istotne
wlasnosci natury ludzkie. Filozofia zycia
dokonuje wiec istotnej separacji.
7
Nalezy zauwazyc, ze Schopenhauer mówi o woli jako
zasadzie zycia w dwóch wymiarach

• Z jednej strony mówi o woli jako zasadzie i
  istocie swiata. Niepoznawalnej, bezkresnej sile,
  która rzadzi calym swiatem.
• (to jest teza metafizyczna)

• Z drugiej strony jest wola ludzka, indywidualna,
  równiez nieokielznana (moze przeciez wybrac
  wszystko) wiecznie nienasycona, a jako taka,
  jest zródlem naszego cierpienia.
• (to jest teza z pogranicza psychologii)

8

• Zycie jest zatem z istoty cierpieniem, wywolanym
  frustracjami wynikajacymi z nienasyconej woli.
• Czy mozna za zycia temu jakos zaradzic?
• Schopenhauer zapewne nie da nam recepty na
  uszczesliwianie ludzkosci, bedzie tylko mówil w
  kategoriach minimalizacji zla plynacego z natury
  rzeczywistosci.

9
Etyka Schopenhauera

• Wola jest nieunikniona, u wszystkich jednakowa,
  ale nasze usposobienia sa rózne
  (altruistyczne-egoistyczne).
• Podstawa wszelkiego czynu moralnego jest
  wspólczucie, i wynikajace z niego bezinteresowne
  dzialanie. (tylko wtedy mozemy okielznac wole,
  Schopenhauer mówi o usmierceniu woli nastaje
  spokój)
• Nadto ascetyczny tryb zycia oraz kontemplacja
  sztuki i natury pozwalaja poskromic nienasycona
  wole, a tym samym osiagnac wzgledny spokój ducha.
  (to jest jednak dla wybranców). Muzyka byla dla
  Schopenhauera szczytem mozliwosci czlowieka,
  dlatego Wagner tak lubowal sie w jego filozofii.

10

• Schopenhauer
• pesymista czy realista?
• Na czym polega jego etyka?

11
Friedrich Nietzsche (1844-1900)

• antymetafizyczne
• antyracjonalistyczne
• antyobiektywistyczne czyli relatywistyczne
• podejscie Nietzschego to glówne skladniki jego
  twórczosci, które zarazem sa zaprzeczeniem calej
  dotychczasowej tradycji, poczawszy od Platona
  skonczywszy na Kancie.

12

• Wielki kontynuator Schopenhauera, dokona jednak
  zupelnie innego wartosciowania woli, jak równiez
  sformuluje diametralnie rózna etyke. Odrzucil
  zarówno pesymizm Schopenhauera jak i jego teorie
  wspólczucia.

13
Filozofia zycia w wydaniu Nietzschego

• Poglad Kanta o tym, ze nie docieramy do istoty
  rzeczywistosci doprowadzil do ekstremum.
• Nie tylko nie docieramy do obiektywnej
  rzeczywistosci, lecz w ogóle cos takiego nie
  istnieje.
• Nadto nie ma zadnego ladu, zadnych absolutnych
  wartosci niezaleznych od ludzi (czyli wartosci w
  sensie Platonskim)
• Istnieje tylko zmiennosc, stawanie sie,
  wylanianie ciagle nowych form, totalny chaos,
  nieprzewidywalny i niemozliwy do ogarniecia,
  czyli zycie jako ogrom obcy czlowiekowi.
• Tak nas poucza doswiadczenie.

14
ODP.Prawda jest tylko to, co sluzy zyciu,
biologiczno-spolecznym potrzebom. Prawda jest
wiec relatywistyczna i pragmatyczna.

• Skoro swiat jest bezkresna zmiana, ciaglym
  stawaniem sie nowych form i nie ma czegos takiego
  jak prawda obiektywna,
• jak zatem nalezy zyc, czym ma byc ludzkie
  dzialanie?
• (Nietzsche jest wielki admiratorem teorii
  ewolucji Darwina)

15

• 1859 r. K. Darwin wydal O powstawaniu gatunków
  droga doboru naturalnego
• Teoria Darwina odnosila sie do sfery stricte
  biologicznej. Nietzsche przeniósl ja do teorii
  spolecznej i etyki.

16
Swiat to zycie, a zycie to wola mocy

• MORALNOSC PANÓW

• Wymiar ewolucjonistyczny mysli Nietzschego
• Zycie jest moca i dazeniem do przetrwania, do
  zwyciestwa nad smiercia i slabszymi forami
• To, co najbardziej cenne w czlowieku to
  indywidualnosc, a ci co nie boja sie dac wyraz
  tej indywidualnosci, to formy zapowiadajace
  Nadczlowieka
• Przede wszystkim chodzi o wprowadzenie nowej
  moralnosci.

Dwie interpretacje koncepcji nadczlowieka
pozytywna negatywna
17
MORALNOSC NIEWOLNIKÓW

• Calkowicie zdegenerowanym przejawem woli mocy
  jest moralnosc skoncentrowana wokól idei winy i
  kary, grzechu i pokuty, posluszenstwa i pokory
• Jest to moralnosc istot mniej udanych przeciwko
  tym szlachetniejszym, lepszym (Litosc,
  sprawiedliwosc, równosc zostaly wymyslone przez
  jednostki marne, w celu osiagniecia dominacji nad
  tymi wyjatkowymi)
• Ówczesne spoleczenstwa katolickie i mieszczanskie
  zdaniem Nietzschego zdominowane byly przez oblude
  i oportunizm, ale przede wszystkim dzialaly
  przeciwko zyciu
• Cala kultura to NIHILIZM - podsumowal

18
- Jesli kultywuje sie litosc, wspólczucie,
hamowanie instynktów, w istocie zmierza sie ku
gorszemu, ku pustce i nicosci, gdyz nie ma szans
powstania nadczlowieka (form wyzszych)
19
Nietzschego recepta na nihilizm

• Glówne hasla Nietzschego
• Przewartosciowanie wszystkich wartosci
• Bóg umarl
• Wola mocy
• Idea nadczlowieka

• Odrzuc falszywa moralnosc niewolników
• Religia chrzescijanska wyczerpala sie (popadla w
  oportunizm, oblude)
• Przekraczaj samego siebie, nie bój sie swiata ,
  tylko wtedy bedziesz mial szanse na realny w nim
  udzial
• Poteguj swoja wolnosc i godnosc

20
Podsumowanie

• Mimo to, ze wzorowal sie na Schopenhauerze, jego
  wnioski byly przeciwstawne (etyka milosierdzia
  contra moralnosc panów)
• Doczekal sie najrózniejszych interpretacji
• Oddzialywal zarówno na filozofów zycia poczatku
  XX w.
• (np. Migeul de Unamuno, Freuda, Bergsona), jak i
  na egzystencjalizm tzw. ateistyczny (J.P. Sartre)
• Przede wszystkim uwaza sie go za duchowego ojca
  postmodernizmu

21

• Jeanne Hersch
• Nietzschego nalezy znac, ale pod zadnym pozorem
  nie nalezy wprowadzac jego teorii w zycie

22
PODSUMOWANIE filozofii zycia

• Cecha charakterystyczna calej filozofii zycia
  jest skoncentrowanie na faktach psychicznych.
• Kategorie zycia, woli, historii, wszystkie one
  lacza sie z psychika ludzka!
• Filozofia zycia stala sie przedsionkiem dla calej
  psychologii.