Slajd 1

1
RENOWATOR
Staze Osrodka RENOWATOR
2
Anna Pfützner-Kopcinska
Analiza danych o jednostkach samorzadu
terytorialnego z poziomu gmin w celu
identyfikacji typów gmin i ich charakterystyk.
Staz w Instytucie Badan Systemowych PAN W ramach
projektu szkoleniowego Osrodka RENOWATOR Pod
kierunkiem dr inz. Jana W. Owsinskiego
3
Przedmiotem mojej pracy jest analiza danych o
jednostkach samorzadu terytorialnego (JST) w celu
wyodrebnienia typów gmin w odniesieniu do ich
formalnej klasyfikacji. Poslugiwalam sie
danymi dostarczonymi przez GUS dotyczacymi
wszystkich gmin w Polsce (2479 obiektów)
wyznaczonymi na podstawie sprawozdan
statystycznych gmin w 2005 roku. Gminy podzielone
sa na trzy typy miejskie (1), wiejskie (2) i
miejsko-wiejskie (3). Dane dotycza powierzchni,
ludnosci, wielkosci ekonomicznych i zjawisk
cywilizacyjnych. Wystepuja w dwóch grupach jako
wielkosci bezwzgledne i obliczone wzgledem liczby
mieszkanców.
4
Poszukiwalam cech, które okreslaja typ gminy. W
tym celu obliczylam i przeanalizowalam statystyki
wybranych cech dla wszystkich gmin w kraju
pogrupowanych wedlug oficjalnej klasyfikacji. Na
podstawie wyników tych badan wybralam pewne gminy
do szczególowego badania.
5
Gestosc zaludnienia we wszystkich gminach
miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich.
40 os/ha

Typ gminy 1 2 3
srednia 12,41 0,68 1,03
odchylenie standardowe 7,82 0,58 0,90
min 0,13 0,05 0,08
max 41,85 5,46 8,03
k1 6,33 0,37 0,53
k3 17,31 0,76 1,21
35
30
25
20
15
10
5
1
Gminy miejskie
Gminy wiejskie
Gminy wiejsko-miejskie
6
Jako porównanie dla tych badan obliczalam
analogiczne statystyki i wykresy dla trzech
wybranych powiatów sochaczewskiego (woj.
Mazowieckie), slupskiego (woj. Pomorskie) i
nowosadeckiego (woj. Malopolskie) z
uwzglednieniem powiatów grodzkich Slupsk i Nowy
Sacz.
7
Powiat sochaczewski
Powiat slupski
Powiat nowosadecki
Gestosc zaludnienia w wybranych powiatach
przedstawia sie typowo wartosci mieszcza sie w
granicach najczesciej wystepujacych dla danych
typów gmin, z wyjatkiem Grybowa, gminy miejskiej
w powiecie nowosadeckim.
8
Analizowalam charakter gmin miejskich o niskim
wskazniku gestosci zaludnienia. Po uporzadkowaniu
gmin miejskich rosnaco wzgledem gestosci wybralam
pierwszych 71 obiektów o wartosci tej cechy
ponizej pierwszego kwartyla tj. od 0,13 do 6
os/ha. Wszystkie gminy wiejskie i prawie
wszystkie gminy miejsko-wiejskie mieszcza sie w
tym przedziale. Szukalam wlasnosci, które
odrózniaja te gminy. Zauwazylam, ze az
25 gmin to znane miejscowosci turystyczne lub
uzdrowiska. Ponadto 19 gmin posiada ponad
15000 mieszkanców - tj. powyzej pierwszego
kwartyla dla liczby ludnosci i dosc duza
powierzchnie. Gminy miejskie o malej gestosci
nazwalam malymi miastami.
9
Nastepnie przeanalizowalam podatek rolny.
Stworzylam nowa zmienna podatek rolny na hektar

10
Dla porównania stworzylam analogiczne wyliczenie
i wykres dla 3 powiatów
Powiat sochaczewski
Powiat slupski
Powiat nowosadecki
11
Jak widac, w gminach wiejskich podatek rolny na
ha jest równy lub znacznie mniejszy od podatku
rolnego na glowe. W wyróznionych miastach jest
odwrotnie. Dzieje sie tak dlatego, poniewaz
zachodzi równanie (podatek rolny na glowe) x
gestosc podatek rolny na hektar Stworzylam
kolejna zmienna procentowy udzial podatku
rolnego w dochodach gmin. Wyodrebnilam nowa grupe
obiektów do badania gminy miejskie o wskazniku
procentowym powyzej 1. Nazwalam je miastami z
rolnictwem.
12
Róznice miedzy wskaznikami na korzysc podatku
rolnego na ha tlumaczy gestosc zaludnienia gt 1,
natomiast ciekawa jest obserwacja odstajaca
Sandomierz. Gestosc zaludnienia 8,88 os/ha oraz
obszary sadownicze w granicach gminy.
13
Postawilam hipoteze, ze formalna klasyfikacja
typów gmin jest przeprowadzona prawidlowo, tj.
odpowiada charakterystyce gmin przeprowadzonej na
podstawie danych o JST. Przeprowadzilam
analize korelacji i regresji danych wzglednych
dla poszczególnych formalnych typów gmin (1, 2 i
3), oraz dla wyodrebnionych przeze mnie grup gmin
miejskich malych miast i miast rolniczych.
Poszukiwalam charakterystyk zaleznych, które
róznicuja te grupy gmin. Objasnienia
kolorów w tabeli korelacji na nastepnym slajdzie
  bardzo slaba korelacja rlt0,6 (porównawczo)
  slaba korelacja 0,6ltrlt0,7 (porównawczo)
  umiarkowana korelacja 0,7ltrlt0,8
  dobra korelacja 0,8ltrlt0,9
  bardzo dobra korelacja rgt0,9
14
Tabela korelacji r i wspólczynników dopasowania R² Gminy miejskie 1 Gminy miejskie 1 Male miasta Male miasta Miasta rolnicze Miasta rolnicze Gminy wiejskie 2 Gminy wiejskie 2 Gminy wiejsko-miejskie 3 Gminy wiejsko-miejskie 3
  r R² r R² r R² r R² r R²
Dochody wlasne budzetów gmin per ca/ wplywy z podatku od nieruchomosci 0,63 0,40 0,75 0,56 0,69 0,52 0,97 0,93 0,91 0,84
Dochody wlasne budzetów gmin per ca/ wplywy z PIT 0,62 0,38 0,42   0,85 0,72        
Dochody wlasne budzetów gmin per ca/ Wplywy z CIT 0,44   0,02   0,49   0,75 0,74    
Dochody wlasne budzetów gmin per ca / liczba podmiotów gospodarczych 0,57   0,75 0,57 0,26          
Podatek rolny per ca /gestosc zaludnienia     -0,11   -0,50   -0,34   -0,38  
Wplywy z podatku PIT / gestosc zaludnienia 0,34   0,17   0,47          
Wplywy z PIT per ca / Liczba pracujacych na 1000 M 0,26   0,07   0,48   0,27   0,54  
Wydatki inwestycyjne / dochody wlasnych budzetów gmin per ca 0,49   0,55   0,17   0,86 0,76 0,61  
Wydatki inwestycyjne per ca / podatek od nieruchomosci per ca 0,31   0,36   0,30   0,84 0,72 0,65  
Liczba pracujacych na 1000M /gestosc zaludnienia 0,16   0,41   0,61 0,37        
Liczba pracujacych na 1000 M / Dochody budzetów wlasnych gmin per ca 0,24   0,08   0,54   0,88 0,77 0,44  
Liczba pracujacych na 1000 M / Podatek od nieruchomosci per ca 0,16   0,04   0,13   0,88 0,81    
Liczba pracujacych na 1000M / wplywy z CIT per ca 0,49   0,62 0,40 0,82 0,67 0,84 0,87 0,38  
Liczba pracujacych na 1000 M/ Liczba absolwentów ponadgimnazjalnych na 1000 M 0,56   0,50   0,80 0,67     0,40  
Odsetek M obslugiwanych przez kanalizacje / gestosc zaludnienia 0,49   0,26   0,38       0,17  
Odsetek M objetych oczyszczalnia scieków / odsetek M obslugiwanych przez kanalizacje 0,64 0,41 0,61 0,37 0,65 0,42 0,87 0,75 0,85 0,72
15

• Wnioski
• Nie ma istotnych korelacji zadnych danych z
  gestoscia zaludnienia dla zadnej grupy gmin.
  Jedynie dla wplywów z podatku PIT korelacja ta
  waha sie miedzy 0,3 a 0,47 i dla odsetka
  mieszkanców objetych kanalizacja w miastach r
  0,49. Dla miast "rolniczych" istnieje slaba
  zaleznosc (r0,61) liczby pracujacych od
  gestosci.
• Istotne natomiast sa korelacje i regresje dla
  danych dotyczacych dochodów gmin i wplywów z
  podatków oraz liczby pracujacych od budzetów
  gmin i podatku od nieruchomosci ( tylko na wsi).
• Wydatki inwestycyjne zaleza od dochodów gmin i
  podatku od nieruchomosci na wsi (r0,86, 0,84 ) i
  slabo w gminach mieszanych.
• Liczba pracujacych na 1000 M zalezy od wplywów z
  CIT i liczby absolwentów w miastach
  rolniczych, natomiast od dochodów, nieruchomosci
  i CIT na wsi.
• Odsetek M objetych oczyszczalnia zalezy slabo od
  odsetka M obslugiwanych przez kanalizacje we
  wszystkich miastach (0,63) i dosc mocno (0,84) w
  gminach wiejskich i mieszanych.

16
Do badanych uprzednio 3 powiatów dolaczylam
powiat lubartowski (woj. Lubelskie) i nowosolski
(woj. Lubuskie) . Patrzac na mape gospodarki i
PKB Polski wybrane regiony wydaja sie
reprezentowac zróznicowanie gospodarki w kraju.
Zrobilam wykres skumulowany kolumnowy
dochodów wlasnych gmin (na glowe) z
uwzglednieniem podatku rolnego i od
nieruchomosci, podatków PIT i CIT (na glowe) dla
5 powiatów. Obserwacje pogrupowalam wg typów
gmin, aby zaobserwowac róznice miedzy miastami,
wsiami i gminami miejsko-wiejskimi.
17
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Gminy miejsko-wiejskie
18
Sporzadzilam analogiczne wykresy dla malych
miast
19
- oraz dla miast rolniczych .
20
Poszukiwalam cech róznicujacych gminy na styku
miast (malych, rolniczych ) i gmin
miejsko-wiejskich. W tym celu wyodrebnilam pary
blizniaczych gmin miejskich i wiejskich
usytuowanych w jednej miejscowosci. Gmin takich
jest w Polsce 139 par, nie liczac wiekszosci par
zawierajacych powiaty grodzkie. Z takich miast
zaliczylam do mojej próby tylko Slupsk, lezacy w
obrebie jednego z 5 powiatów, jakie rozpatruje
jako próba porównawcza w moich badaniach. Gminy
blizniacze oznaczylam umownie 1 (miasta
towarzyszace wsiom) i 2 (wsie towarzyszace
miastom). Zastanawialam sie, dlaczego tych
gmin nie zaliczono do grupy gmin
miejsko-wiejskich. (3)
21
Utworzylam grupe 140 hipotetycznych gmin
polaczonych 12 i policzylam dla nich wybrane
charakterystyki
Ludnosc
22
Gminy polaczone bylyby duzo wieksze i liczniejsze
od gmin miejsko-wiejskich, zas dochodami per ca i
gestoscia zblizone bylyby do miast malych i
rolniczych. Jako samodzielne gminy moga sobie
pozwolic na utrzymanie dwóch urzedów.
23
Policzylam korelacje dla danych wzglednych i
wyznaczylam równania regresji dla tych par
zmiennych, które korelowaly ze soba w stopniu co
najmniej slabym (rgt0,6). Dla hipotetycznych gmin
polaczonych korelacje slabna, jedynie korelacja
dochodów wlasnych od podatku od nieruchomosci i
PIT wynosi 0,77 i 0,74, tj mniej niz dla gmin 2 i
3, oraz korelacja miedzy odsetkiem mieszkanców
objetych oczyszczalnia scieków do kanalizacji
odpowiada wskaznikom na wsi i w gminach
mieszanych r0,86 Policzylam regresje
wielorakie dla danych finansowych i dla Liczby
pracujacych na 1000 M we wszystkich grupach gmin.
24
Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca Wspólczynniki regresji wielorakiej dla dochodów wlasnych gmin per ca    
12   Podatek rolny Podatek od nieruchomosci per ca Wplywy z podatku PIT per ca Wplywy z CIT per ca Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 M stala R²
Dochody budzetów wsp   1,20 0,85 1,58 2,71   0,82
1                
Dochody budzetów wsp   1,26 1,16 1,51 3,69 -198,59 0,79
Male miasta                
Dochody budzetów wsp   1,22 0,89   4,21   0,80
Miasta z rolnictwem                
Dochody budzetów wsp 7,20 1,01 1,11 2,66 2,05   0,93
2                
Dochody budzetów wsp 1,02 1,67 0,61 1,03 3,86 -112,70 0,95
3                
Dochody budzetów wsp 1,27 1,34 0,97 1,16 2,41 -71,76 0,93
1                
Dochody budzetów wsp   1,09 1,16 1,01 2,26   0,71
2                
Dochody budzetów wsp 1,08 1,29 0,90 3,23 1,61   0,90
25
Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców Wspólczynniki regresji wielorakiej dla liczby pracujacych na 1000 mieszkanców    
12   gestosc zaludnienia Dochody budzetów per ca podatek od nieruchomosci wplywy z CIT Liczba absolwentów p.gimnazjalnych na 1000 M stala R²
Liczba pracujacych na 1000 M wsp 10,63   0,20   2,23 53,67 0,57
1                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp   0,04   0,75 2,31 91,96 0,54
Male miasta                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp       3,37 1,50 113,39 0,53
Miasta z rolnictwem                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp       3,00 2,15 74,11 0,83
2                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp   0,04 0,07 1,57 0,88 32,15 0,86
3                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp 12,23 0,09 -0,07 0,25 1,84 54,49 0,46
1                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp     0,28 0,44 2,05 64,09 0,54
2                
Liczba pracujacych na 1000 M wsp     0,11 1,31 1,17 41,58 0,48
26
Równania zaleznosci pokazuja, ze gminy
blizniacze maja zblizona strukture dochodów i
schemat czynników ksztaltujacych zatrudnienie,
chociaz wskazniki pracujacych i absolwentów
ponadgimnazjalnych sa typowo miejskie (1) i
wiejskie (2). Natomiast gminy polaczone nie
bylyby podobne do gmin miejsko-wiejskich.
Istniejaca klasyfikacja formalna wydaje sie wiec
w tym wypadku zasadna.
Statystyki opisowe porównawcze dla gmin polaczonych 12 Statystyki opisowe porównawcze dla gmin polaczonych 12 Statystyki opisowe porównawcze dla gmin polaczonych 12 Statystyki opisowe porównawcze dla gmin polaczonych 12
  Miasta rolnicze   Male miasta   3   Gminy polaczone   2   1  
Pracujacy/ 1000M Absolwenci/ 1000M Pracujacy/ 1000M Absolwenci/ 1000M Pracujacy/ 1000M Absolwenci/ 1000M Pracujacy/1000M Absolwenci/1000M Pracujacy/1000M Absolwenci/1000M Pracujacy/1000M Absolwenci/1000M
srednia 206,84 33,80 199,60 23,36 143,47 14,26 196,26 30,04 82,50 3,75 249,22 43,65
odch. St 116,92 26,26 93,34 24,22 69,11 12,51 51,47 11,25 47,21 8,47 69,80 18,79
min 60,53 0,00 60,53 0,00 38,83 0,00 81,73 0,00 22,89 0,00 90,24 0,00
max 531,65 93,67 524,75 117,18 810,13 61,62 360,53 82,82 338,35 42,85 531,65 119,04
27

• Nastepny slajd pokazuje w calosci zbiory gmin
  wyodrebnionych przeze mnie do badania
• Miasta blizniacze 140 miast wystepujacych w
  parze z gmina wiejska o tej samej nazwie.
• Male miasta 71 gmin miejskich o gestosci
  zaludnienia od 0,13 do 6 osób na hektar
• Miasta rolnicze 25 miast, w których dochodzie
  wlasnym na glowe ludnosci podatek rolny stanowi
  co najmniej 1.
• Rozpatrywanych gmin jest lacznie 194, co stanowi
  prawie 2/3 ogólnej liczby gmin miejskich.
• Prosze zwrócic uwage na czesci wspólne tych
  zbiorów.

28
Miasta blizniacze
Male miasta
10
43
9
116
5
9
2
Miasta rolnicze
29
Wyodrebnione przeze mnie gminy miejskie o malej
gestosci zaludnienia (male miasta) oraz
nietypowym dla miast podatku rolnym (miasta
rolnicze) maja nieco inna strukture dochodów i
zaleznosc zatrudnienia niz wiekszosc miast, ale
znacznie róznia sie od gmin miejsko-wiejskich i
wiejskich. Zatem sluszne wydaje sie, ze gminy te
naleza w ogólnej klasyfikacji to gmin miejskich
(typ 1). Natomiast gminy blizniacze, gdyby je
polaczyc, bylyby bardzo duze i niezbyt zamozne,
jest wiec organizacyjnie uzasadnione, ze
pozostaja para gmin typu 1 i typu 2 w jednej
miejscowosci. Jako takie pasuja tez do swoich
typów opisanych przez równania regresji
wielorakiej dla dochodów wzglednych i liczby
pracujacych na 1000 mieszkanców.
30
Wobec powyzszych wniosków formalna klasyfikacje
Jednostek Samorzadu Terytorialnego w Polsce
uwazam za przeprowadzona prawidlowo. Dziekuje
za uwage.