PRESMETKA NA PROIZVODSTVOTO

1
PRESMETKA NA PROIZVODSTVOTO
Dimitrov Revizija

• predava Duko Dimitrov

2
Celi na presmetkata

• Vrednuvawe (procenka) na zalihata na nedovreno
  proizvodstvo i gotovite proizvodi
• Utvrduvawe na troocite sodrani vo prodadenite
  gotovi proizvodi (Cost of goods sold)
• Da ovozmoi sprotivstavuvawe (matshing) na
  prihodite od prodaba na gotovite proizvodi i
  troocite
• Da ovozmoi objektivno vrednuvawe na zalihite
  spored barawata na MSS.

3
Zakonska regulativa za vrednuvawe (merewe) na
zalihite (valuation, measurement)

• Smetkovodstvena praksa formirana vo Makedonija
  spored Zakonot za smetkovodstvo (donesen 1989
  godina od Vladata na Ante Markovi 1993 prenesen
  kako zakon na RM to vael do 10 juli 2001
  godina)
• Zakon za trgovski drutva (posle 10 juli 2001
  godina)
• Meunarodnite smetkovodstveni standardi (posle 10
  juli 2001 godina celosno se primenuvaat vo RM)
• Konkretno za ovaa materija MMS 2 - Zalihi.

4
Spored MSSZalihite treba da se merat spored
nabavnata vrednost (trookot) ili neto
realizacionata vrednost, vo zavisnost od toa koja
od niv e poniska (MSS 2, 6). Spored ova,
zalihite na nedovrenoto proizvodstvo (NP) i
gotovite proizvodi (GP) treba da se merat spored
nivnite proizvodni trooci ili neto
realizacionata vrednost, vo zavisnost od toa koja
od niv e poniska.

• Spored poraneniot Zakon za smetkovodstvo
• "Zalihite na nadovrenoto proizvodstvo i
  gotovi proizvodi se procenuvaat najmnogu po polna
  cena na inewe, odnosno najmnogu po prodanite
  ceni namaleni za davakite i troocite na
  prodabata dokolku ovie ceni se poniski (len
  45).
• Reenijata od poraneniot Zakonot za
  smetkovodstvo ne bea precizni, poradi to
  dozvoluvae da se vri procenka na proizvodstvoto
  do najmnogu polna cena na inewe, a ne bee
  kaana dolnata granica.

5
Vrednuvawe na zalihite spored MSS

• Troocite na zalihite na nedovrernoto
  proizvodstvo i gotovite proizvodi gi opfaaat
• nabavnata vrednost na troocite na materijalite i
• troocite na konverzija (MSS 2, 7).
• Nabavnata vrednost (troocite na nabavkata) na
  zalihite na materijali gi opfaa nabavnata cena,
  uvoznite carini, troocite na prevozot, troocite
  na manipulacija i drugite trooci koi moat
  direktno da se stavat na tovar na zalihata do
  nivna lokacija vo magacin (MSS 2, 8).

6
Vrednuvawe na zalihite spored MSS

• Troocite na konverzija na zalihite gi opfaaat
  troocite to se direktno povrzani so
  proizvodstvoto, kako to se
• direktnite plati,
• rasporedenite fiksni i varijabilni opti
  trooci na sistematska osnova koi se odnesuvaat
  na proizvodstvoto, a koi nastanale so
  pretvaraweto (konverzija) na materijalite vo
  gotovi proizvodi osposobeni za prodaba.
• Vsunost troocite na materijalot i troocite
  na konverzija moeme da gi naznaime kako
  proizvodni trooci.

7
Vrednuvawe na zalihite spored MSS

• Fiksnite opti trooci na proizvodstvo se
  onie indirektni trooci na proizvodstvo koi
  ostanuvaat relativno konstantni nezavisno od
  obemot na proizvodstvo, kako to e amortizacijata
  i odruvawe na gradenite objekti i opremata,
  kako i trookot na upravata i administracijata.
• Varijabilnite opti trooci na proizvodstvo
  se onie indirektni trooci na proizvodstvo koi
  direktno zavisat od obemot na proizvodstvoto,
  kakvi to se indirektnite materijali i
  indirektnite plati (MSS 2, 10).

8
Rasporeduvawe na fiksnite opti trooci

• Rasporedot na fiksnite opti trooci na
  proizvodstvoto se zasnova na normalniot
  kapacitet na proizvodstvoto.
• Normalen kapacitet e proizvodstvo za koe se
  oekuva deka, pod normalni uslovi, proseno e se
  postigne vo tekot na pogolem broj na periodi.
  Faktikoto nivo na proizvodstvo moe da se
  koristi ako e priblino na normalniot kapacitet.
• Iznosot na fiksnite opti trooci rasporedeni
  na sekoja edinica na proizvodstvo ne se zgolemuva
  kako posledica na pomaliot obem na proizvodstvo
  ili na neiskoristenata oprema.
• Vo periodi na nevoobiaeno visoko proizvodstvo,
  iznosot na fiksnite opti trooci rasporedeni na
  sekoja edninica na proizvodstvo, se namaluvaat
  taka da zalihite ne se merat kako pogore
  navedenite trooci (MSS 2, 11).

9
Rasporeduvawe na varijabilnite opti trooci

• Varijabilnite opti trooci na proizvodstvo se
  rasporeduvaat na sekoja edinica na proizvodstvo
  vrz osnova na faktikoto koristewe na
  proizvodnite kapaciteti.
• Pri rasporeduvaweto na optite fiksni i
  varijabilni trooci vo korist na proizvodstvoto
  se koristi sopstvenoto iskustvo so cel na
  racionalna i dosledna osnova da se izvri
  alokacija na ovie trooci i najverodostojno da se
  proceni (izmeri) vrednosta na proizvodstvoto.
• Nerasporedenite opti (indirektni) trooci se
  priznavaat kako rashodi vo periodot vo koj
  nastanale. Tie imaat tretman na trooci na
  periodot i se pokrivaat direktno od prihodot

10
Evidencija na troocite

• Troocite na zalihite na nedovrenoto
  proizvodstvo i gotovite proizvodi moe najdobro
  da se pratat vo sistemot na smetkovodstvo na
  troocite. Ova e posebna tema za rasprava, taka
  to nie samo e gi spomeneme glavnite metodi vo
  praksata koi se koristat vo proizvodnite
  pretprijatija za rasporeduvawe i kumulirawe na
  troocite na zalihite.
• Kluni metodi za presmetka na troocite vo
  zalihite na nedovrenoto proizvodstvo i gotovite
  proizvodi se
• presmetka na troocite po rabotni nalozi (po
  proizvodi)
• presmetka na pogonskite trooci (po mesta na
  trooci).

11
Evidencija na troocite

• Prvata metoda, presmetka na troocite po rabotni
  nalozi, obino se koristi vo pretprijatija koi
  proizveduvaat mnogu razlini proizvodi vo
  ogranieni koliini.
• Troocite na proizvodstvo za sekoj razlien
  proizvod se akumuliraat odvoeno na tovar na
  rabotniot nalog i se vkluuvaat vo vrednosta na
  nedovrenoto proizvodstvo se dodeka aktivnostite
  predvideni so rabotniot nalog ne se dovrat.
• Dovreniot raboten nalog i troocite sodrani vo
  nego se smeta za dovreno proizvodstvo (gotov
  proizvo11d) se' do momentot na prodabata.
• Ovaa metoda naoa primena vo golem broj
  proizvodni pretprijatija kaj nas (vo mainska
  industrija, gradenitvoto i sl.).

12
Evidencija na troocite

• Vtorata metoda, presmetka na pogonskite trooci,
  obino se koristi vo onie sluai kade so postapka
  za montaa se proizveduvaat golem broj slini
  edinici na proizvodi.
• Obino se utvrduvaat posebni mesta na trooci
  (pogon), pa taka troocite na materijalot,
  direktnite plati i indirektnite trooci na
  proizvodstvo se kumuliraat na tovar na mestoto na
  trook.
• Trookot po edinica na proizvod se presmetuva so
  delewe na vkupnite trooci so vkupniot broj na
  proizvodi vo tekot na odreden period (nedela,
  mesec i sl.).
• Ovaa metoda naoa svoja primena, na primer, vo
  elianite, fabrikite za hartija i drugi
  pretprijatija koi proizveduvaat golema koliina
  na proizvodi.

13
GRUPA 49 - RASPORED NA TROOCITE

• Soglasno Pravilnikot za sodrina na
  oddelnite smetki vo smetkovniot plan (len 37),
  preku smetkite na grupata 49 - Raspored na
  troocite, se prenesuvaat vkupnite trooci pri
  sostavuvawe na bilansot na uspehot, spored
  nazivite.
• Smetkite od grupata 49 se zatvoraat so
  smetkite na soodvetnite grupi od klasa 4 na
  krajot na godinata, odnosno pri izrabotka na
  godinata smetka.
• Vo ramkite na smetkata 490 - Raspored na
  troocite moe da se vodat dve analitiki smetki
  za prefrluvawe na troocite od klasa 4 i toa
• 4900 - Raspored na
  troocite za presmetka na proizvodite i uslugite,
  i
• 4901 - Raspored na
  troocite neposredno vrz tovar na vkupniot
  prihod.

14
Prenesuvawe na troocite

• Pri prefrluvawe na troocite od smetkite na
  klasata 4 na klasata 7, za da se tovari vkupniot
  prihod isto iskaan na klasata 7, razlino
  postapuvaat proizvodnite od trgovskite i drugite
  pretprijatija koi nemaat proizvodstvo
• Proizvodnite pretprijatija, direktnite
  trooci na materijalot i troocite na konverzija,
  kako pogolem del od vkupnite trooci koi direktno
  ili indirektno se odnesuvaat na proizvodstvoto,
  gi prenesuvaat na zalihite na nedovrenoto
  proizvodstvo i na gotovite proizvodi na klasata
  6, a samo troocite na periodot (troocite na
  prodabata i administrativnite trooci) direktno
  gi prefrluvaat na klasata 7 i se pokrivaat
  direktno od vkupniot prihod za soodvetniot
  presmetkoven period.

15
Prenesuvawe na troocite

• So zbirnata presmetka na proizvodstvoto,
  za koe e stane zbor pokasno, del od troocite na
  direktnite materijali za izrabotka i troocite na
  konverzija se ostavaat vo zalihite na
  nedovrenoto proizvodtvo i na gotovite proizvodi
  vo visina na procenetite zalihi, a delot na ovie
  trooci koi se odnesuvaat na prodadenite gotovi
  proizvodi se prenesuvaat isto na klasata 7
  (smetka 700) i se pokrivaat od vkupniot prihod.
• Trgovskite i drugite pretprijatija koi nemaat
  proizvodstvo, site trooci iskaani na klasata 4
  direktno gi prefrluvaat na klasata 7 i gi
  pokrivaat od vkupniot prihod za soodvetniot
  presmetkoven period.
• Prefrluvaweto na troocite od klasata 4
  na tovar na zalihite na proizvodite i na klasata
  7 zaradi pokrivawe od vkupniot prihod go
  prikauvame grafiki i tabelarno na sledniot
  nain

16
Vid na trooci (po funkcija) Klasa 4 4900 Klasa 6 Proizvods. Klasa 6 Proizvods. Klasa 7
(s-ki) 60 63 (s-ka)
1 2 3 4 5
TROOCI VO PRODADENITE PROIZVODI
Materijali za izrabotka 400-d 600 630 7000
Potroena energija 401-d 600 630 7000
Potroeni rezervni delovi 402-d 600 630 7000
Otpis na siten inventar 405-d 600 630 7000
Transportni uslugi (samo za vlez do magacin, dokolku ne se vlezeni vo nabavnata vrednost) 410-d 600 630 7000
Uslugi za izrabotka na proizvodi 411 600 630 7000
Uslugi za odruvawe i zatita 412-d 600 630 7000
Naemnini - lizing 414-d 600 630 7000
Ostanati uslugi 419-d 600 630 7000
Rezervirawa za trooci 420 600 630 7000
Rezervirawa za penzii na vrabot. 421-d 600 630 7000
Rezervirawa za investiciono odruvawe 422 600 630 7000
Ostanati dolgoroni rezervir. 429-d 600 630 7000
Amortizacija 430-d 600 630 7000
Amortiz. nad minimalni stapki 431-d 600 630 7000
Nadomest na troocite na vrabotenite, podaroci i pomoti 441-d 600 630 7000
Vkalkulirani plati za izrabotka 470-d 600 630 7000
Vkalkulirani nadomesti na plati 471-d 600 630 7000

17
Vid na trooci (po funkcija) Klasa 4 4900 Klasa 6 Proizvods. Klasa 6 Proizvods. Klasa 7
(s-ki) 60 63 (s-ka)
1 2 3 4 5
TROOCI NA PERIODOT
Trooci na prodabata
Potroeno gorivo 401-d h h 7001
Potroeni rezervni delovi 402-d h h 7001
Transportni uslugi - samo za isporaka (izlez od magacin) 410-d h h 7001
Uslugi za odruvawe 412-d h h 7001
Trooci za saemi 413 h h 7001
Naemnini - lizing (za transportni vozila) 414-d h h 7001
Ostanati uslugi (uslugi povrzani so prodabata) 419-d h h 7001
Amortizacija ( za prodaba) 430-d h h 7001
Dnevnici za slubeni patuvawa i patni trooci 440 h h 7001
Nadomest na troocite na vrabotenite, podaroci i pomoti 441-d h h 7001
Trooci za promocija, reklama i reprezentacija 442 h h 7001
Ostanati nematerijalni trooci 449-d h h 7001
Vkalkulirani plati za prodaba 470-d h h 7001
Vkalkulirani nadomesti na plati 471-d h h 7001

18
Vid na trooci (po funkcija) Klasa 4 4900 Klasa 6 Proizvods. Klasa 6 Proizvods. Klasa 7
Trooci na administracijata
Materijali (kancelariski) 400-d h h 7002
Potroena energija i gorivo 401-d h h 7002
Otpis na siten nventar 405-d h h 7002
PTT trooci i potarina 410-d h h 7002
Uslugi za odruvawe 412-d h h 7002
Ostanati uslugi 419-d h h 7002
Rezervirawa za penzii na vrabot. 421-d h h 7002
Ostanati dolgor. rezervirawa 429-d h h 7002
Amortizacija na upravnata, zgrada, kancel. oprema i mebel 430-d h h 7002
Nadomest na troocite na vrabotenite, podaroci i pomoti 441-d h h 7002
Vkalkul. plati za adminstrac. 470-d h h 7002
Vkalkulirani nadomesti na plati 471-d h h 7002
Premii za osiguruvawe 443 h h 7002
Danoci, pridonesi, lenarini i drugi davki 444 h h 7002
Bankarski uslugi 447 h h 7002
Ostanati nematerijalni uslugi 449-d h h 7002
Ostanati trooci od raboteweto 45 gr. h h 7002
Vrednosni usoglasuvawa na zalihi, pobaruvawa, vlouvawata i dr. 43 gr., bez 430 i 431 h h 7002

DRUGI TROOCI (RASHODI OD FINANSIR.)
Rashodi za kamati, kursni razliki i finansiski transakcii 48 grupa h h 7003

VONREDNI STAVKI
Vonredni nevoobiaeni stavki h h h 72 gr.

19
Prenesuvawe na troocite

• Klasifikacijata na troocite na
  proizvodni trooci, trooci na prodaabata i
  trooci na administracijata (iznesena vo
  Pregledot), se pravi, za potrebite na
  presmetkata, spored sruno rasuduvawe na
  smetkovoditelot i odnapred postaveni kriteriumi
  za klasifikacija.
• Problemot najesto se postavuva pri
  rasporeduvawe na optite fiksni trooci koi se
  odnesuvaat na proizvodstvoto, pri to se koristat
  razni kriteriumu za rasporeduvawe (razni kluevi
  i sl.), pri toa vodejki smetka za objektivnosta.
• Vo sekoj sluaj najdobro e da se vodi
  analitika evidencija na troocite (analitika na
  klsa 4), so koja e se obezbedi pri samoto
  kniewe na troocite istite da se iskauvaat na
  posebni analitiki smetki na proizvodni trooci,
  trooci na prodaabata i trooci na
  administracijata.

20
Prenesuvawe na troocite

• Vo dadeniot pregled, napravena e klasifikacij
  na troocite od klasa 4, po smetki (dadeni vo
  kolona 2), na
• proizvodni trooci koi se prenesuvaat na
  nedovrenoto proizvodstvo i gotovite proizvodi
  (klasa 6, vo kolonite 3 i 4)
• trooci na periodot (kolona 5) podeleni na
  trooci na prodabata i trooci na
  administracijata koi direktno se prenesuvaat na
  tovar na prihodite (na klasa 7) i
• Finansiski trooci koi imaat poseben tretman vo
  Bilansot na uspeh, koi isto taka dirtektno go
  tovarat vkupniot pihod (se prenesuvaat na klasa
  7).

21

• Primer 1 (Podatocite se dobieni od Pregledot)
• Proizvodno pretprijatie na krajot na
  presmetkovniot period gi ima slednite trooci na
  klasata 4, grupirani na napred izneseniot nain i
  toa
• - trooci na materijali i trooci na konverzija
  60.000.000
• - trooci na prodabata .........................
  .................. 15.000.000
• - trooci na administracija .....................
  ............... 20.000.000
• - finansiski trooci ...........................
  ..................... 5.000.000
• Vkupno klasa 4
  100.000.000
• Kniewe na 31.12.
• __________________________________________________
  ___________________________________
• R.br. O p i s Iznos
  D. P.
• __________________________________________________
  __________________________________________
• 1 Prenos na troocite na
  materijalot
• i troocite na konverzija
  60.000.000 600
  4900
• 1-a Prenos na troocite na
  prodaba 15.000.000 7001
  4901
• 1-b Prenos na troocite na
  administr. 20.000.000 7002
  4901
• 1-v Prenos na finansiskite trooci
  5.000.000 7003
  4901
• __________________________________________________
  ___________________________________
• 4900 - Raspored na troocite za presmetka
  na proizvodite i uslugite

22
GRAFIKI PRIKAZ ZA PRENOS NA TROOCITE
Klasa 4 Proizvodni trooci
Klasa 6 60-nedovr.proizv 63-got.proizv
Klasa 7 7000-Tro.vo prod.GP
del
del ostanuva
Klasa 4 Trooci na prodaba
Klasa 7 7001
Klasa 4 Trooci na administracija
Klasa 7 7002
Klasa 4 Finansiski trooci
Klasa 7 7003
23
GRUPA 60 - PROIZVODSTVO

• Soglasno Pravilnikot za sodrinata na smetkite
  vo smetkovniot plan (len 38), na smetkite od
  grupata 60 - Proizvodstvo, se opfaa vrednosta na
  proizvodstvoto, nedovrenite proizvodi,
  poluproizvodite i delovite kako i nezavrenite
  uslugi vo cenata na ineweto.

24
PROIZVODSTVO (SMETKA 600)

• Na smetka 600 se kniat troocite na
  proizvodstvoto i uslugite, odnosno na tovar na
  ovaa smetka se prenesuvaat troocite od klasata 4
  koi se odnesuvaat na proizvodstvoto (600/4900).
• Na dolgovnata strana na smetkata 600 se
  prenesuvaat site trooci koi treba da se
  rasporedat na proizvodstvoto, kako to se
  direktnite materijali i troocite na konverzija,
  to ovozmouva izrabotka na kalkulacija za
  cenata na inewe na proizvodite spored faktiki
  trooci.
• Indirektnite trooci koi ne moat da se
  rasporedat na tovar na proizvodstvoto, kako
  trooci na periodot se prefrluvaat direktno na
  klasata 7 i se pokrivaat od vkupniot prihod (703/
  4901).

25
Metodi za presmetka na NP i GP

• 1.Apsorpciona metoda na trooci
• Vo praksata najupotrebuvana metoda za
  procenka na zalihite na nedovrenoto proizvodstvo
  i gotovite proizvodi bazira na apsorpciona
  osnova, to znai opfaawe na site trooci koi se
  odnesuvaat na proizvodstvoto i utvrduvawe na
  polna cena na inewe (full costing method ili
  absorption costing).

26
2.Metoda na direktni trooci

• Vo teorijata e poznata metodata na direktni
  trooci ili metoda na varijabilni trooci (Direct
  costing method ili Variable costing method),
  spored koja samo troocite koi variraat direktno
  so obemot na proizvodstvoto, odnosno
  varijabilnite trooci, se pripiuvaat na
  proizvodite. Ova voedno znai deka drugite
  trooci, osven direktnite trooci, se pokrivaat
  na tovar na vkupniot prihod.
• Ovaa metoda na direktni trooci mu
  odgovara na menaxmentot za kontrola na troocite,
  no ne e prifatliva za finansisko izvestuvawe i za
  danoni celi.
• Spored MSS 2 - Zalihi, treba da se
  primenuva Apsorcionata metoda na trooci, koja
  podrazbira vrednuvawe na zalihite na NP i GP vo
  visina na proizvodnite trooci.

27
ZBIRNA PRESMETKA NA PROIZVODSTVOTO I GOTOVITE
PROIZVODI

• Vrednuvawe odnosno procenka na zalihite se
  vri preku zbirna presmetka na nedovrenoto
  proizvodstvo i gotovite proizvodi. Vo osnova,
  pretprijatieto treba da nastojuva vo vrednosta na
  zalihite da gi vklui troocite na materijalot
  plus troocite na konverzija, odnosno
  proizvodnite trooci, to voedno ja pretstavuvaat
  cenata na inewe.
• Vrednosta na zalihite na nedovrenoto
  proizvodstvo i gotovite prozvodi na denot na
  sostavuvawe na bilanost na sostojba (godina
  smetka) se utvrduva so popisot i presmetkata na
  rabotnite nalozi, vrz osnova na podatocite od
  knigovodstvenata evidencija.
• Vo naiot primer davame zbirna presmetka
  na nedovrenoto proizvodstvo i gotovite proizvodi
  po cena na inewe so sodrani proizvodni trooci.

28
Primer 1 - Zbirna presmetka na
proizvodstvoto(podatocite se zemeni od primerot
daden kaj smetka 490)

• Proizvodno pretprijatie na krajot na
  presmetkovniot period gi ima slednite trooci na
  klasata 4, grupirani na napred izneseniot nain i
  toa
• trooci na materijali i trooci na konverzija
  60.000.000
• trooci na prodabata ........................
  .................................... 15.000.000
• trooci na administracija ........................
  ................................. 20.000.000
• finansiski trooci (kamati, kursni razliki i sl.)
  5.000.000
• Vkupno klasa 4
  
  100.000.000
• Pokraj ova, zemeni se slednite podatoci za
  zbirnata presmetka na proizvodstvoto i toa
• zaliha na nedovreno proizvodstvo (smetka 600)
  na 1.01. 6.000.000
• zaliha na nedovreno proizvodstvo utvrdena
• so popisot na 31.12...............................
  ..........................................
  9.000.000
• zaliha na gotovi proizvodi, sostojba na
  1.01.......................
  7.000.000
• zaliha na gotovi proizvodi utvrdena
• so presmetkata na den 31.12. po stvarni
  trooci (treba da se utvrdi)

29
Zbirna presmetka na proizvodstvoto i gotovite
proizvodi (smetka 600 i 630)

• Na krajot na godinata, so popisot se
  procenuva vrednosta na zalihata na nedovrenoto
  proizvodstvo spored vistinskite trooci sodrani
  vo proizvodstvoto, vo zavisnost od stepenot na
  dovrenost na proizvodstvoto.
• Najdobar nain za procenuvawe na zalihata na
  nedovreno proizvodstvo e vodewe na rabotni
  nalozi na koi se evidentiraat potroenite
  materijali i plati za izrabotka na koi se
  dodavaat rasporedenite (po klu) indirektni
  trooci koi se odnesuvaat na proizvodstvoto.
• Isto na krajot na godinata, so popisot se
  popiuva zalihata na gotovite proizvodi po
  planski ceni, po koi se vodat zalihite vo tekot
  na godinata. So zbirnata presmetka se utvrduvaat
  faktiki nastanatite trooci na dovrenoto
  proizvodstvo i vo taa visina se procenuvaat
  zalihite na gotovite proizvodi.
• Vo tabelata to sleduva ja prikauvame
  zbirnata presmetka na nedovrenoto proizvodstvo i
  gotovite proizvodi, vrz osnova na dadenite
  podatoci, pa bi imale

30
R.br O p i s Iznos
1. Poetna sostojba na zalihata na nedovreno proizvodstvo (smetka 600) na 1.01. 6.000.000
2. Vlouvawe vo proizvodstvoto od 1.01. do 31.12. (kl. 4) 60.000.000
3. Vkupno proizvodstvo (red. br. 1 2) 66.000.000
4. Zaliha na nedovreno proizvodstvo na 31.12. (so popis) 9.000.000
5. Dovreno proizvodstvo (red. br. 3 - 4) 57.000.000
6. Poetna zaliha na gotovi proizvodi na 1.01. 7.000.000
7. Vkupno gotovi proizvodi (red. br. 5 6) 64.000.000
8. Zaliha na gotovi proizvodi na 31.12. (utvrdena so presmetkata) 12.294.900
9. Trooci vo prodadeni gotovi proizvodi (red. br. 7 - 8) 51.705.100
31
Vrednosta na zalihata na gotovite proizvodi, so
sostojba na kraj na presmetkovniot period,
spored stvarni (faktiki) proizvodni trooci,
moe da se utvrdi edinstveno so srazmernoto
uestvo na vrednosta na zalihite na gotovite
proizvodi na krajot na presmetkovniot period po
planski ceni vo vkupnoto dovreno proizvodstvo po
planski ceni. Srazmerniot del (procent ili
koeficient) e se primeni na vrednosta na
dovrenoto proizvodstvo po cena na inewe i se
dobiva vrednosta na zalihata na gotovite
proizvodi svedeni po stvarna cena na inewe
Vrednost Uestvo
1) Vrednosta na zalihata na GP so sostojba na krajot na periodot po planski ceni (saldo na 630 bez poetno saldo) 11.000.000 21,57
2) Vrednost na prodadenite GP po planski ceni (pobaruvakiot promet na 630) 40.000.000 78,43
Vkupno dovreno proizvodstvo (po planski ceni) (12) 51.000.000 100,00
32
Vrednosta na zalihata na gotovi proizvodi na
krajot na presmetkovniot period po stvarni
proizvodni trooci vo naiot primer, e se dobie
koga vrednosta na dovrenoto proizvodstvo po
stvarni trooci (red. broj 5 vo prethodnata
tabela) se pomnoi so procentot na uestvo na
zalihata na gotovi proizvodi po planski ceni vo
vkupnoto dovreno proizvodstvo po planski ceni
(21,57 ), pa bi imale
57.000.000 h 21,57 12.294.900
den. Vrednosta na zalihata na gotovite
proizvodi na krajot na presmetkovniot period po
stvarni trooci vo iznos od 12.294.900 den. se
vnesuva vo zbirnata presmetka pod red. broj 8 vo
tabelata, vo koja vrednost faktiki se vri i
procenka na zalihata na gotovite proizvodi
utvrdena so popisot na krajot na presmetkovniot
period.
33
KNI_at_EWA VO SMETKOVODSTVOTO

• Vo tekot na godinata, priemot na gotovi
  proizvodi od proizvodstvoto vo magacin za gotovi
  proizvodi i razdoluvawe na magacinot za gotovite
  proizvodi pri nivnata prodaba, se iskauvaat na
  s-ka 630 - Gotovi proizvodi po planski ceni
  (odnapred utvrdeni ceni).
•  
• Vrz osnova na podatocite od zbirnata presmetka
  na proizvodstvoto i na gotovite proizvodi,
  dadena vo prethodnata tabela, na denot na
  soinuvawe na bilansot na sostojba (31.12.) se
  sprovedat soodvetni kniewa so krajna cel da se
  utvrdat troocite sodrani vo prodadenite gotovi
  proizvodi iskaani na s-ka 700.

34
Ovie kniewa bi bile slednite

• __________________________________________________
  _____________________________________
• R.br. O p i s Iznos D. P.
• __________________________________________________
  _____________________________________
• Kniewa vo tekot na godinata
• (zbirno, vo edno kniewe)
• 1. Priem vo magacinot za gotovi
• proizvodi (po planski ceni) 50.000.000
  630 6001
• 2. Razdoluvawe na magacinot
• na gotovi proizvodi pri
• prodabata (po planski ceni)
  40.000.000 7000 630
• Kniewa po zbirnata presmetka
• na krajot na godinata
• 3. Raspored na troocite 60.000.000
  6001 4900
• 4. Dovreno proizvodstvo (red. br. 5
• vo zbirnata presmetka minus
• dovreno proizvodstvo po planski
• ceni, 57.000.000 - 50.000.000) 7.000.000
  630 6001
• 5. Trooci vo realiziranite gotovi
• proizvodi (red. br. 9 - prodadeni

35
Po prokniuvawe na zbirnata presmetka na
proizvodstvoto i na gotovite proizvodi, na
smetkite vo glavnata kniga, ja imame slednata
sostojba
6001 6001 6001 6001 630 630 630 630
0) 6.000.000 0) 10.000.000
3) 60.000.000 1) 50.000.000 1) 50.000.000 2) 40.000.000
4) 7.000.000 4) 7.000.000
66.000.000 57.000.000 67.000.000 40.000.000

Saldo 9.000.000 (vidi red. br. 4) Saldo 9.000.000 (vidi red. br. 4) Saldo 9.000.000 (vidi red. br. 4) Saldo 9.000.000 (vidi red. br. 4)
7000 7000 7000 7000 639 639 639 639
2) 40.000.000 0) 3.000.000
5) 11.705.100 5) 11.705.100

51.705.100 14.705.100



630 639 630 639 630 639
67.000.000 54.705.100

Saldo 12.294.900 (red. br. 8) Saldo 12.294.900 (red. br. 8) Saldo 12.294.900 (red. br. 8)

36

• Troocite sodrani vo prodadenite
  proizvodi, (vo naiot primer iznosot od
  51.705.100 denari, iskaan na smetkata 700), se
  sprotivstavuvaat (pariraat) na prihodite
  ostvareni isto od prodadenite proizvodi. Ne moe
  da se ostvaruva prihod bez da se napravi trook
  za toj prihod, pa taka troocite vo prodadenite
  proizvodi se odnesuvaat na prihodite ostvareni od
  prodaba na proizvodite.
• Spored MSS 1 - Prezentirawe na
  finansiskite izvetai, vo bilansot na uspeh
  prihodite od prodaba na proizvodite namaleni za
  troocite vo prodadenite proizvodi ja dava bruto
  dobivkata, od koja ponatamu se pokrivaat
  troocite na periodot1.
• 1) Naiot bilans na uspeh (sega propianiot)
  ne e usoglasen so MSS 1, taka to troocite vo
  prodadenite proizvodi ne moat da se dobijat od
  vnesenite bilansni pozicii.

37
GRUPA 63 - PROIZVODI

•  
• Soglasno Pravilnikot za sodrina na smetkite
  vo smetkovniot plan, na smetkite od grupata 63
  - Gotovi proizvodi, se opfaa vrednosta na
  gotovite proizvodi spored nazivite na smetkite od
  ovaa grupa.
• Na smetkite od grupata 63 se kniat
  gotovite proizvodi na zaliha, proizvodite vo tuo
  skladite, proizvodi vo prodavnici,
  vkalkuliraniot danok na promet, vkalkuliranite
  akcizi, proizvodite vo dorabotka, obrabotka i
  manipulacija, vrednosno usoglasuvawe (namaluvawe)
  na zalihite na gotovite proizvodi i otstapuvawa
  od cenite na proizvodite.

38
PROIZVODI NA ZALIHA

• Evidencija na zalihite na gotovi proizvodi
• Vo prethodniot del nie poiroko se zadravme na
  presmetkata na nedovrenoto proizvodstvo i na
  gotovite proizvodi, pa taka ovde e se zadrime
  samo na specifinosti i transakcii povrzani so
  kniewata na zaliihite na gotovite proizvodi.
• Za evidentirawe (merewe) na zalihata na
  gotovite proizvodi moe da se primeni metodata na
  standarden trook (nie ja znaeme kako planski
  trooci, planski ceni) ili metodata na trgovijata
  na malo (koga zalihite se vodat po prodani
  ceni). Bilo koja od ovie metodi moe da se
  koristi po svoja ocenka, dokolku rezulatite
  dobieni so tie metodi se priblini na trookot na
  zalihata (vidi MSS 2, 17).

39
Evidencija na zalihite na gotovi proizvodi

• Standardnite (planskite) trooci gi zemaat vo
  predvid normalniot potrook na materijalite,
  platite, efektite i iskoristenosta na
  kapacitetot. Tie redovno se preispituvaat i, ako
  e neophodno, se menuvaat spored tekovnite uslovi.
  
• Na krajot na presmetkovniot period, so presmetka
  na proizvodstvoto to bee prethodno objasneto,
  se dokniuva razlikata meu planskite trooci
  (po koi se vodat proizvodite vo tekot na
  godinata) i stvarnite trooci na zalihata na
  proizvodite (utvrdeni so presmetkata na krajot na
  periodot) i na toj nain zalihite se sveduvaat na
  stvarni proizvodni trooci.

40
Evidencija na zalihite na gotovi proizvodi

• Evidencijatana zalihite po prodani trooci, se
  primenuva kaj trgovijata na malo za trgovskite
  stoki vo prometot na malo, troocite na zalihite
  se utvrduvaat so namaluvawe na vrednosta na
  realizacijata na zalihite so soodvetniot proseen
  procent na razlikata vo cena (marata), soodvetno
  i za vkalkuliraniot DDV, so cel prodanata
  vrednost na prodadenite stoki se svede na nabavna
  vrednost (s-ka 701). Ova e posebna tema za koja
  ovde nema da raspravame.
• Iskauvawe na prizvodite po prodani ceni se vri
  taka to gotovite proizvodi se iskauvaat po
  prodani ceni, a na krajot na presmetkovniot
  period se utvrduva otstapuvaweto na prodanite
  ceni od cenite na inewe, pa razlikata se
  iskauva na smetka 639 kako otstapuvawe od cenite
  na proizvodite. Ovaa metoda moe da se koristi vo
  sluai koga cenite se stabilni, taka to vo
  uslovi na inflacija, primenata na ovaa metoda
  skoro e nevozmona.

41
Evidencija na zalihite na gotovi proizvodi

• Iskauvawe na proizvodite po cena na inewe,
  znai deka proizvodite na zaliha i prodadenite
  proizvodi se iskauvaat po isti ceni, bideji se
  podrazbira deka knieweto na troocite koi se
  odnesuvaat na tie proizvodi e sprovedeno vo
  vremeto na izdavawe na proizvodite od magacin.
• Primenata na ovaa metoda, po stvarni ceni
  na inewe, moe da koristi vo sluai koga cenata
  se utvrduva po zavruvawe na proizvodstvoto kako
  to e sluaj vo zemjodelstvoto ili vo
  poedinenoto proizvodstvo.
• Vodewe na gotovite proizvodi po cena na inewe
  ne e pogodno kaj proizvodstvo koe tee
  kontinuirano, koga sekojdnevno se primaat gotovi
  proizvodi vo magacin, pa proizvodite treba da se
  iskaat po nekoja vrednost poradi finansiskoto
  zadoluvawe vo stokovnoto knigovodstvo.

42
Evidencija na zalihite na gotovi proizvodi

• Vo tekot na periodot (godinata) za vrednosta
  na proizvodite primeni od proizvodstvo se
  zadoluva smetka 630, po planska cena, a se
  odobruva smetka 600 (630/600).
• Pri prodabata na gotovite proizvodi,
  istovremeno so kniewe na vkupen prihod po osnov
  na prodabata, istovremeno se razdoluva
  magacinot na gotovi proizvodi za vrednosta na
  prodadenite gotovi proizvodi, po planska cena (po
  cena po koja stokata se vodi vo magacin), so
  zadoluvawe na smetka 700 - Trooci na prodadeni
  proizvodi i uslugi, a vo korist na smetka 630
  (700/ 630).

43

• Primer
• 1. Pretprijatieto proizvelo gotovi proizvodi i gi
  predava vo magacin, so priemnica, vo vrednost od
  800.000 den. Gotovite proizvodi gi vodi po
  planski ceni (primeni 1.000 par. po planska cena
  800 den. / par.).
• 2. Prodadeni se gotovi proizvodi vo vrednost od
  600.000 den. (500 par. po prodana cena 1.200
  den./par.), po ispostavena faktura, so presmetan
  DDV vo ioznos od 108.000.
• 3. Planskata vrednost na prodadenite gotovi
  proizvodi iznesuva 400.000 den. (500 par. po
  planska cena od 800 den./par.), po koja so
  ispratnica se izdadeni gotovite proizvodi od
  magacin.

• Kniewe
• R.br. O p i s
  Iznos D. P.
• __________________________________________________
  ______________________
• 1. Priem na gotovi proizvodi
• od prozivodstvoto vo sklad 800.000
  630 600
•  
• 2. Prodadeni gotovi proizvodi
• so faktura
  708.000 120
• - Prihodi od prodaaba
  600.000
  7510
• - Obvrska za DDV
  108.000
  260
•  
• 3. Istovremeno - razdoluvawe
• na magacin (po plans. ceni) 400.000
  700 630

44
VREDNOSNO USOGLASUVAWE NA ZALIHITE NA GOTOVI
PROIZVODI (SMETKA 638)

• Zalihite treba da se merat spored iznosot
  na troocite ili neto realizacionata (prodana)
  vrednost, vo zavisnost od toa koja od niv e
  poniska (MSS 2 , 6).
• Osnovno pravilo e zalihata da se vodi
  spored nabavnata vrednost, odnosno spored
  trookot za nejzinoto proizvodstvo (vo sluajot
  za zalihata na gotovi proizvodi).
• Vo sluaj koga neto realizacionata
  (prodanata) vrednost na zalihata e padne pod
  nejziniot trook (nabavnata vrednost), vo takov
  sluaj zalihata se iskauva po poniskata
  vrednost, vo sluajot po neto prodanata
  vrednost, so to se vri vrednosno usoglasuvawe
  na zalihata.

45
VREDNOSNO USOGLASUVAWE NA ZALIHITE NA GOTOVI
PROIZVODI (SMETKA 638)

• Praksata na otpiuvawe na zalihite pod
  trookot (nabavnata vrednost) do neto
  realizacionata vrednost e vo soglasnost so
  principot deka sredstvata ne treba da se
  iskauvaat vo iznosi pogolemi od onie to se
  oekuva deka e se ostvarat so nivnata prodaba
  ili upotreba.
• Procenkata na neto realizacionata
  (prodanata) vrednost se zasnova vrz
  najverodostojna evidencija so koja se raspolaga
  vo vremeto koga se vrat procenkite kako iznos za
  koj se oekuva deka zalihite e bidat
  realizirani.
• Nova procenka na neto realizacionata
  (prodana) vrednost se sproveduva vo sekoj
  nareden period, voobiaeno so izgotvuvawe na
  sekoja godina smetka.

46
VREDNOSNO USOGLASUVAWE NA ZALIHITE NA GOTOVI
PROIZVODI (SMETKA 638)

• Usoglasuvaweto na vrednosta na zalihata na
  gotovite proizvodi so neto prodanata vrednost,
  koga ovaa e padne pod trookot (cenata na
  inewe) na zalihata, znai nejzino namaluvawe i
  taa razlika pretstavuva rashod.
• Namaluvawe na neto pazarnata vrednost na
  zalihite na gotovite proizvodi moe da nastane
  poradi nekurentnost na proizvodite na pazarot,
  otetuvawe pri uvawe vo magacin, zastaren rok na
  upotreba na proizvodot, zabrana za promet i sl.
  vo koi sluai se vri namaluvawe na nivnata
  vrednost odnosno vrednosno usoglasuvawe.
• Namalenata vrednost na gotovite proizvodi
  se iskauva kako rashod i za istata vrednost se
  odobruva korektivnata smetka 638, to ja koregira
  vrednosta na gotovite proizvodi na smetka 630
  (kniewa 437/ 638).

47
PrimerIzvrena e procenka na vrednosta na
zalihata na gotovite proizvodi (specificirana po
proizvodi) i taa e slednata
Spored trook Pazarna vrednost Za usogla-suvawe
Artikal "A" 80.000 80.000 -
Artikal "B" 100.000 90.000 10.000
Artikal "V" 50.000 50.000 -
Artikal "G" itn. 90.000 90.000 -
Vkupno 10.000
Kniewe R.br. O p i s
Iznos D.
P. ______________________________________
__________________________________________________
____________ 1. Usoglasuvawe na
vrednosta na zalihata na proizvodi
10.000 437 638 ____________
_____________________ 437 - Vrednosno
usoglasuvawe na zalihite 638 - Vrednosno
usoglasuvawe na gotovi proizvodi
Smetkite za usoglasuvawe na zalihite (317, 327,
357 i 607), vo sluajot smetkata 638 koja se
odnesuva na usoglasuvawe na zalihata na gotovite
proizvodi, se iskauvaat vo bilansot na sostojba
i ja namaluvaat vrednosta na vkupnata zaliha na
gotovite proizvodi. Vsunost ovie smetki za
usogalsuvawe na zalihite se korektivnoi smetki na
smetkite na zalihite.
48
OTSTAPUVAWA OD CENI NA PROIZVODITE (SMETKA 639)

• Na smetka 639 se iskauva razlikata meu cenite
  po koi se vodat zalihite na proizvodite i cenata
  na inewe na tie zalihi. Ako proizvodite se vodat
  po planska ili prodana cena, razlikata pomeu
  cenata dobiena so presmetka na proizvodstvoto
  (cena na inewe) i cenite po koi proizvodite se
  vodat na kontata 630, 631 i 633, pretstavuva
  otstapuvawe od cenite na proizvodite i se knii
  na smetka 639.
• Smetkata otstapuvawa od ceni na proizvodite
  (639) slui kako korektivna smetka na smetkite
  od grupata 63 i vo bilansot na sostojba
  otstapuvaweto ja koregira (zgolemuva ili
  namaluva) zalihata na gotovite proizvodi.
• Vo delot koga zboruvavme za zbirnata presmetka
  na proizvodstvoto (kaj smetka 600) dadovme primer
  za kniewata na otstapuvawata na smetkata 639.

49
BILANSOT NA USPEHSO ISKA_at_ANI TROOCI PO
FUNKCIJA

• Proizvodnite pretprijatija nadobro e Bilansot
  na uspeh da go iskaat vo forma vo koj troocite
  e se iskaat po nivnata funkcija, ne po nivna
  priroda.
• Pri takvoto iskauvawe vo BU, prihodite od
  prodaba na gotovite proizvodi direktno se
  sprotivstavuvaat na troocite vo prodadenite
  gotovi proizvodi i razlikata pretstavuva Bruto
  dobivka (Gross profit), od koja ponatamu se
  pokrivaat troocite na periodot (trooci na
  prodabata i trooci na administracijata).
•  
• Vo prodolenie davame Bilans na uspeh vo
  forma vo koj troocite se iskaani spored nivnata
  funkcija, pa bi imale

50
Iznos (MKD)
Prodaba od prodaba na gotovi proizvodi 100.000.000

Trooci na prodadeni proizvodi (51.705.100)

Bruto dobivka od prodaba (Gross profit) 48.294.900

Operativni rashodi
Trooci za prodaba (15.000.000)
Plati za prodaba i provizii
Plati za prodavaite
Patuvawa i reprezentacija
Rashodi za reklama
Prevoz na GP do prodavaot (Distribucija)
tarina i kancelariski materijal
Amortizacija na prodanata oprema
Trooci za telefon i internet

Administrativni trooci (20.000.000)
Plati na slubenici
Plati na administrativni rabotnici
Pravni i profesionalni uslugi
Rashodi za odruvawe
Rashodi za osiguruvawe
Amortizacija na zgradite
Amortizacija na kancelariskata oprema
Materijal i potarina za administracija
Raznovidni administrativni trooci

Dobivka od raboteweto 13.294.900

Finansiski prihodi (rashodi) (5.000.000)
Prihodi od kamati, dividenda, renta i sl.
Rashodi za kamati , kursni razliki i dr.

Dobivka pred odanouvawe 8.294.900
Danok na dobivka (829.490)
Neto dobivka za godinata 7.465.410

Zarabotka po edna akcija 104,4
51

• BLAGODARIME