Studia Podyplomowe IT w Biznesie Rational Unified Process

1





Polsko-Japonska Wyzsza Szkola Technik
Komputerowych Warszawa
Studia Podyplomowe IT w BiznesieRational Unified
Process
Wyklad 8 Przeplyw prac Modelowanie biznesowe
Wykladowca dr inz. Ewa Stemposz
ewag_at_ipipan.waw.pl
2
Zagadnienia
Zagadnienia
Zagadnienia
Modelowanie biznesowe cele i efekty Modelowanie
biznesowe - czy warto? Rodzaje modelowania
biznesowego Notacja Pracownicy i
artefakty Przeplyw prac Od modelu biznesowego
do systemu Inne zródla wymagan na
system Wsparcie narzedziowe Podsumowanie
Prezentowany material zostal przygotowany w
oparciu o publikacje Philippe Kruchten, The
Rational Unified Process An Introduction,
Addison-Wesley, 1999.
3
Modelowanie biznesowe cele i efekty

• Modelowanie biznesowe - pierwszy z glównych
  przeplywów prac - powinno poprzedzac proces
  specyfikowania wymagan na oprogramowanie
  (przeplyw prac Wymagania).

Cele

• Ulatwienie zrozumienia struktury i dynamiki
  organizacji, w której oprogramowanie ma byc
  wdrazane (tzw. organizacji docelowej).
• Ulatwienie zrozumienia aktualnych problemów
  organizacji w celu zidentyfikowania miejsc dla
  potencjalnych ulepszen.
• Uzyskanie pewnosci, ze wszyscy uczestnicy
  projektu (klienci, uzytkownicy i czlonkowie
  zespolu projektowego) postrzegaja docelowa
  organizacje w jednakowy sposób (jej strukture,
  dynamike i problemy).
• Utworzenie bazy dla specyfikowania wymagan na
  oprogramowanie.

Efekty

• Uzyskanie wizji nowej organizacji docelowej i
  w oparciu o nia zdefiniowanie procesów, ról i
  odpowiedzialnosci w organizacji.

4
Modelowanie biznesowe - czy warto ? (1)

• Oprogramowanie musi byc intuicyjnie dopasowane
  do miejsca, w którym bedzie wykorzystywane, bo
  stanowi narzedzie codziennego uzytku (zarówno w
  pracy, jak i w domu).
• Oprogramowanie przestalo byc gadzetem wytwarzanym
  przez czarodziei komputerowych dla hobbystów.

• Dlatego, w proces tworzenia modelu biznesowego
  powinien byc wciagany kazdy pracownik organizacji
  dla której tworzone jest oprogramowanie od
  czlonków zarzadu i marketingu po szeregowych
  pracowników wlacznie.

• Wciaganie pracowników organizacji w proces
  tworzenia modelu biznesowego, jest uwazane
  obecnie za bardziej efektywne podejscie do
  specyfikowania wymagan na oprogramowanie, niz
  korzystanie z porad ekspertów dziedzinowych.
  Eksperci dziedzinowi maja wiedze, ale brak im
  wladzy niezbednej do wprowadzania zmian w
  organizacji, zmian bedacych efektem
  automatyzowania jej dzialalnosci.

5
Modelowanie biznesowe - czy warto ? (2)

• Nie kazde przedsiewziecie, zwiazane z
  produkowaniem softwareu, wymaga przeprowadzania
  modelowania biznesowego.

• Wydaje sie, ze warto przeprowadzac modelowanie
  biznesowe w sytuacji, gdy wiecej informacji musi
  byc obslugiwanych przez system, czyli np. gdy
  wieksza grupa ludzi ma byc bezposrednimi
  uzytkownikami danego systemu.

• Np. rozszerzenie istniejacego systemu o kilka
  dodatkowych cech z reguly nie wymaga budowy
  modelu biznesowego, poniewaz zasadnicze cele
  systemu nie ulegaja radykalnej zmianie.
• Sytuacja wyglada inaczej, gdy trzeba zbudowac
  system nie na pólke, ale na zamówienie
  konkretnego klienta, ponadto wspierajacy prace w
  organizacji, gdzie procesy biznesowe sa zlozone.
  Wlasciwa realizacja projektu wymaga tu pelnej
  swiadomosci skutków automatyzacji prac innymi
  slowy trzeba dobrze zrozumiec, jak automatyzacja
  wplynie na zmiane regul prowadzenia biznesu.

6
Modelowanie biznesowe - czy warto ? (3)

• Potrzeba modelowania biznesowego jest wyraznie
  widoczna dla organizacji tworzacych software dla
  e-biznesu - modelowanie biznesowe zajmuje tu
  centralne miejsce w procesach realizacji
  projektów.

E-biznes - nowy buzz word - biznes zwiazany z
tworzeniem aplikacji (zwanych czasami narzedziami
biznesowymi) wspomagajacych automatyzacje
procesów biznesowych. Mozna wyróznic tu

• C2B (Customer to Business) aplikacje
  wspomagajace wspólprace klienta z firma, np.
  zakupy przez Internet.
• B2B (Business to Business) automatyzacja
  wspólpracy miedzy firmami, np. automatyzacja
  lancucha dostaw.
• B2C (Business to Customer) dostarczanie
  informacji do klienta (klient jest tu strona
  bierna), np. rozsylanie biuletynów
  informacyjnych.
• C2C (Customer to Customer) automatyzacja
  wymiany informacji miedzy klientami, z niewielkim
  wsparciem ze strony providera, np. aukcje
  internetowe.

7
Rodzaje modelowania biznesowego (1)
Inzynieria biznesowa moze byc realizowana
mniejszym lub wiekszym wysilkiem w zaleznosci od
konkretnego kontekstu i potrzeb. Mozna tu
wyróznic szesc postawowych scenariuszy
(1) Mapa organizacji Mozna zbudowac prosta mape
organizacji i jej procesów, w celu osiagniecia
dobrego zrozumienia wymagan na budowany system. W
takim wypadku modelowanie biznesowe jest czescia
realizowanego projektu i z reguly ma miejsce w
fazie poczatkowej.
(2) Modelowanie dziedziny Jesli glównym
zadaniem budowanego systemu jest prezentacja i
zarzadzanie informacja (np. system wspierajacy
zarzadzanie zamówieniami czy system bankowy),
mozna zbudowac model informacji na poziomie
biznesowym. Odpowiada to modelowaniu dziedziny w
inzynierii oprogramowania, z reguly wykonywanym w
fazach poczatkowej i opracowywania.
(3) Jeden biznes, wiele systemów Jesli budowany
jest duzy system (rodzina aplikacji) mozna
przeprowadzic modelowanie biznesowe, którego
rezultaty zostana wykorzystane w kilku
projektach. Model biznesowy posluzy do
specyfikowania wymagan funkcjonalnych i
architektury.
8
Rodzaje modelowania biznesowego (2)
(4) Generyczny model biznesowy Jesli budowany
jest system, który bedzie wykorzystywany przez
kilka organizacji (np. system wspierajacy
sprzedaz czy rozliczenia rachunkowe) moze byc
uzyteczne zbudowanie generycznego modelu
biznesowego. Pozwoli to na uszeregowanie
organizacji w zaleznosci od ich regul biznesowych
(aby uniknac specyfikowania zbyt zlozonych
wymagan) lub pomoze zrozumiec i zarzadzac
róznicami, jakie w tych regulach wystepuja, co z
kolei powinno ulatwic przypisywanie priorytetów
wymaganiom na system.
(5) Nowy biznes Jesli organizacja decyduje
sie na rozpoczecie zupelnie nowej linii biznesu,
dla której wsparcie ma stanowic budowany system -
modelowanie biznesowe jest konieczne. Model
biznesowy ma nie tylko wspomóc specyfikowanie
wymagan na system, ale tez pozwolic na
oszacowanie wykonalnosci nowego przedsiewziecia.
W takim wypadku modelowanie biznesowe jest z
reguly przeprowadzane w postaci oddzielnego
projektu.
(6) Reorganizacja (reinzynieria procesów
biznesowych) Jesli organizacja decyduje sie na
kompletna przebudowe procesów, modelowanie
biznesowe z reguly staje sie zadaniem dla co
najmniej kilku projektów.
9
Notacja

• Techniki wykorzystywane w modelowaniu biznesowym
  sa podobne do technik inzynierii oprogramowania,
  a nawet historycznie rzecz biorac techniki,
  które zostaly wypracowane przez inzynierie
  oprogramowania stanowily inspiracje dla rozwoju
  nowych dróg w wizualizowaniu organizacji.
• Poniewaz modelowanie oparte o podejscie
  obiektowe stanowi podstawe rozwoju wiekszosci
  projektów zwiazanych z produkcja oprogramowania,
  wykorzystywanie podobnych technik w modelowaniu
  biznesowym wydaje sie byc naturalnym rozwiazaniem.

Notacja

• Uzytkownicy biznesowi - zewnetrzni w stosunku
  do biznesu, jak np. klienci, sprzedawcy czy
  partnerzy - sa reprezentowani przez aktorów
  biznesowych.
• Procesy biznesowe sa reprezentowane przez
  biznesowe przypadki uzycia i biznesowe realizacje
  przypadków uzycia.
• Pracownicy biznesowi reprezentuja role, jakie
  ludzie odgrywaja wewnatrz organizacji.
• Encje biznesowe reprezentuja artefakty, które
  organizacja produkuje lub którymi zarzadza.

10
Pracownicy i artefakty (1)
Biznesowy model przypadków uzycia
Slownik biznesowy
Reguly biznesowe
Biznesowy model obiektowy
Analityk procesów biznesowych
Oszacowanie organizacji docelowej
Wizja biznesu
Dokument architektury biznesowej
Uzupelniajaca specyfikacja biznesu
11
Pracownicy i artefakty (2)
Realizacja biznesowego przypadku uzycia
Aktor biznesowy
Biznesowy przypadek uzycia
Projektant biznesowy
Encja biznesowa
Jednostka organizacyjna
Pracownik biznesowy
12
Pracownicy i artefakty (2)
Pracownicy zaangazowani w modelowanie biznesowe
Najwazniejsi to analityk procesów biznesowych i
projektant biznesowy.

• Analityk procesów biznesowych Rodzaj
  przewodnika i koordynatora w procesie modelowania
  biznesowego - do jego zadan nalezy ustanowienie
  wizji nowego biznesu, okreslenie aktorów
  biznesowych, biznesowych przypadków uzycia oraz
  interakcji miedzy nimi.

• Projektant biznesowy Uszczególawia specyfikacje
  czesci organizacji przez dostarczenie opisu
  relewantnych biznesowych przypadków uzycia.
  Okresla pracowników biznesowych i encje biznesowe
  niezbedne do realizacji przypadków. Ponadto,
  definiuje odpowiedzialnosci, atrybuty, operacje i
  zaleznosci miedzy pracownikami biznesowymi a
  encjami biznesowymi.

• Inni pracownicy np. dostarczajacy informacji
  czy zaangazowani w przeglady ( np. recenzent
  biznesowy).

13
Pracownicy i artefakty (3)
Najwazniejsze artefakty

• Dokument wizji biznesu specyfikuje cel prac
  zwiazanych z modelowaniem biznesowym.

• Biznesowy model przypadków uzycia specyfikuje
  uzytkowników biznesowych oraz funkcje (procesy)
  biznesowe, w oparciu o które zostana
  zidentyfikowani pracownicy biznesowi i encje
  biznesowe.

• Biznesowy model obiektowy model obiektowy
  specyfikujacy realizacje biznesowych przypadków
  uzycia w terminach oddzialywania pracowników
  biznesowych na encje biznesowe.
• Biznesowy model obiektowy powstaje przy uzyciu
  tych samych technik modelowania, co model
  obiektowy systemu, tyle ze na wyzszym poziomie
  abstrakcji. Np. klasa na poziomie biznesowym
  reprezentuje odpowiedzialnosci nie w systemie,
  ale w organizacji.

14
Pracownicy i artefakty (4)
Inne artefakty

• Oszacowanie docelowej organizacji zawiera
  ocene aktualnego stanu organizacji.

• Reguly biznesowe specyfikuja reguly polityki
  prowadzonej przez organizacje i ograniczenia,
  które musza byc wypelniane.

• Uzupelniajaca specyfikacja biznesu zawiera
  definicje nie ujete ani w biznesowym modelu
  przypadków uzycia ani w biznesowym modelu
  obiektowym.

• Slownik biznesowy zawiera definicje pojec
  biznesowych.

• Jednostka organizacyjna zgrupowanie
  pracowników i encji biznesowych, w celu
  odzwierciedlenia struktury organizacji (np. w
  celu uwidocznienia istnienia departamentów).
  Mechanizm grupowania pozwala ponadto na
  zrównoleglenie struktury modelu przypadków uzycia
  i modelu projektowego.

15
Przeplyw prac (1)
Inne rodzaje modelowania
Pelne modelowanie biznesowe
Poczatek opracowywania
Identyfikuj procesy biznesowe
Szacuj statusu organizacji
Opisz aktualny biznes
Badaj mozliwosci automatyzacji procesów
Tylko modelowanie dziedziny
Ulepsz (refine) procesy biznesowe
Modeluj dziedzine
Mozliwych jest kilka sciezek w zaleznosci od celu
modelowania biznesowego.
Projektuj realizacje procesów biznesowych
Ulepsz role i odpowiedzialnosci
16
Przeplyw prac (2)

• W pierwszej iteracji nalezy oszacowac status
  organizacji docelowej - tej, w której system ma
  byc wdrazany. Glówne artefakty, które powinny tu
  powstac to Oszacowanie organizacji docelowej i
  Wizja biznesu.

• Bazujac na rezultatach oszacowania, nalezy
  wybrac którys z omówionych wczesniej scenariuszy
  modelowania biznesowego.

• Jesli nie zachodzi potrzeba wprowadzania duzych
  zmian do istniejacych procesów biznesowych,
  wystarczy wybrac scenariusz 1-szy, tzw. Mape
  organizacji (skupienie uwagi na wymaganiach na
  system, a nie na ulepszaniu procesów biznesowych).

• Jesli nie jest potrzebne przeprowadzenie
  pelnego modelowania biznesowego wybiera sie
  scenariusz 2-gi, tzw. Modelowanie dziedziny.
  Model dziedzinowy jest traktowany w RUP jako
  podzbiór obiektowego modelu biznesowego -
  podzbiór zawierajacy wylacznie encje biznesowe.

• Jesli potrzeba ulepszyc procesy biznesowe lub
  przeprowadzic reinzynierie procesów biznesowych
  nalezy wybrac scenariusze 3-ci, 4-ty i 6-ty.

• Jesli planowane jest rozpoczecie nowego
  biznesu, nalezy wybrac scenariusz 5-ty z
  ominieciem aktywnosci Opisz aktualny biznes.

17
Od modelu biznesowego do systemu (1)
Modelowanie biznesowe
Model przypadków uzycia
Model projektowy
Model implementacji
Model testowy
Modelowanie systemu
18
Od modelu biznesowego do systemu (2)
Transakcja pieniezna 2
Transakcja pieniezna 1
System Model przypadków uzycia
Specjalista d.s. kredytów
Urzednik
19
Od modelu biznesowego do systemu (3)
Aktorów systemu, jak i systemowe przypadki uzycia
mozna wyprowadzac z modelu biznesowego.
Pracownikowi biznesowemu przyporzadkowywuje sie
relewantnego aktora w systemie, a biznesowemu
przypadkowi uzycia, w którym pracownik biznesowy
uczestniczy - relewantny systemowy przypadek
uzycia. Jesli celem jest budowa systemu, który ma
calkowicie zautomatyzowac procesy biznesowe (jak
np. e-biznes), proces przyporzadkowywania
przebiega inaczej.
Biznesowy model przypadków uzycia
Urzednik
Specjalista d.s. kredytów
Biznesowy model obiektowy
Profil klienta
Konto
Kredyt
20
Od modelu biznesowego do systemu (4)
Krok 1
Transakcja pieniezna 2
Transakcja pieniezna 1
Specjalista d.s. kredytów
Urzednik
Krok 2
Transakcja pieniezna 2
Transakcja pieniezna 1
System Model przypadków uzycia
Specjalista d.s. kredytów
Klient
21
Od modelu biznesowego do systemu (5)
Odpowiedzialnosci zwiazane z pracownikami
biznesowymi zostaja przeniesione na aktorów
systemowych. Encje biznesowe - z kolei - sa
kandydatami na obiekty klas w systemie.
Urzednik
Specjalista d.s. kredytów
Biznesowy model obiektowy
Profil klienta
Konto
Kredyt
Model analityczny
Profil klienta
Konto
Kredyt
22
Od modelu biznesowego do systemu (6)
Automatyzacja procesów biznesowych moze pociagac
za soba zmiane modelu biznesowego kazdy
pracownik biznesowy i kazda encja powinny byc
implementowane przez jeden rodzaj zasobów.
23
Inne zródla wymagan na system
Inne - nie ujete w modelu biznesowym - zródla
informacji wspomagajace pozyskiwanie wymagan na
projektowany system

• uzytkownicy, nie reprezentowani w modelu
  biznesowym, np. administrator systemu,

• strategie obowiazujace w biznesie poddawanym
  analizie, zwiazane np. z technologiami
  informacyjnymi, ponownym uzyciem,
  kompatybilnoscia i jakoscia,

• wszelkie rzeczy spadkowe,

• ograniczenia czasowe (w tym koordynacja z
  innymi równolegle prowadzonymi projektami),

• aktualne trendy obowiazujace zarówno w
  dziedzinie zwiazanej z rozwazanym biznesem, jak i
  w dziedzinie zwiazanej z technologiami
  informacyjnymi.

24
Wsparcie narzedziowe Podsumowanie
Narzedzia, wspierajace proces modelowania
biznesowego, dostarczane przez RUP

• Rational Rose do wizualizacji opisanych
  wczesniej modeli biznesowych uzywane sa te same
  pojecia UML, które sluza do budowy modeli dla
  projektowanego systemu z nieco innymi
  stereotypami.

• Rational RequisitePro do zarzadzania
  zaleznosciami wystepujacymi miedzy elementami
  zawartymi zarówno w tym samym modelu, jak i w
  róznych modelach.

• Rational SoDa do generowania i zarzadzania
  dokumentacja powstajaca w trakcie modelowania
  biznesowego.

Modelowanie biznesowe jest szczególnie uzyteczne
przy budowie

• systemów dedykowanych, np. dla jednej lub kilku
  organizacji w pewnej dziedzinie bankowosc,
  ubezpieczenia, itp.,
• rodziny aplikacji przeznaczonych na rynek,
  np. systemy do obslugi zamówien, systemy
  bilingowe, systemy do kontroli ruchu
  powietrznego, itp.