VERMOEIDHEID BIJ MENSEN MET NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL

1
VERMOEIDHEID BIJ MENSEN MET NIET AANGEBOREN
HERSENLETSEL

• L. Fasotti
• Radboud Universiteit Nijmegen
• Sint Maartenskliniek R, DE

2
(No Transcript)
3
WAAROM ZO WEINIG AANDACHT

• Vermoeidheid is altijd een ongrijpbaar fenomeen
  geweest
• Simon Wessely
• definitie- en meetprobleem
• niet pathognomisch
• venijn in de staart

4
DEFINITIE EN METING VAN VERMOEIDHEID

• Vermoeidheid blijft, net zoals pijn, een
  subjectieve ervaring, die alleen indirect
  meetbaar is
• Algemeen twee manieren van meten
• - als subjectieve ervaring (meestal via
• zelfrapportageschalen)
• - als prestatie afname (gedragsmaten)

5
NIET PATHOGNOMISCH

• Vermoeidheid is een non-specifiek symptoom en
  kent vele oorzaken
• - lichaamscondities slaaptekort, musculaire
• inspanning, mentale inspanning
• - ziekte bacteriële of virale infecties, auto-
• immuunziekten, kanker, etc
• - psychiatrische ziektebeelden depressie,
• angststoornissen, somatoforme stoornissen

6
VENIJN IN DE STAART NA EEN CVA?

• Verschillende studies, verschillende resultaten
  25-95 van CVA-patiënten (Stulemeijer et al.,
  2005)
• Nederlands onderzoek (Hochstenbach, 1999) 70
  van patiënten noemt klacht,
• 40 als belangrijkste klacht
• 70 na een jaar naar 40 later (Stulemeijer et
  al., 2005)

7
TRAUMATISCH HERSENLETSEL

• Ook hier variëren de cijfers
• Chronische fase ongeveer 50
• Kreutzer et al., 2001 722 mensen 2,5 jaar na
  letsel (gemiddeld 10 dagen coma) 46
• Masson et al., 1996 231 mensen 5 jaar na letsel
  35,1 (mild), 32,4 (ernstig), 57,7 (zeer
  ernstig)

8
CENTRAAL vs. PERIFEER

• In recent onderzoek (Chaudhuri Behan)
  onderscheid tussen
• perifere vermoeidheid het onvermogen om
• fysiek inspannende activiteiten vol te houden,
  zonder ernstige beperkingen in het volhouden van
  mentale taken
• centrale vermoeidheid het onvermogen om
• aandachtstaken en/of fysieke activiteiten
• die enige zelf-motivatie veronderstellen, te
• initiëren en/of vol te houden, zonder dat dit
  verklaard kan worden uit perifeer-motore
  dysfuncties

9
Executive dyscontrol model (van der Linden et al.
,2003)

• Cognitieve prestaties kunnen in automatische
  taken gedurende lange perioden op peil worden
  gehouden zonder excessieve vermoeidheid
• Taken die echter veel executieve controle
  vereisen, zoals non-routinematige taken, zijn
  gevoeliger voor vermoeidheid
• Onderzocht bij gezonde mensen groep die
  gedurende 2 uur de executieve taken deed,
  presteerde achteraf slechter in WCST en Tower of
  London, dan de groep die automatische taken had
  uitgevoerd

10
CONCLUSIES

• Bij diverse patiëntengroepen (traumatisch
  hersenletsel, MS, Parkinson) wordt er geen
  relatie gevonden tussen cognitieve prestaties en
  subjectieve vermoeidheidsklachten
• Onderzoek suggereert dat bij gezonde mensen
  mentale vermoeidheid leidt tot verminderde
  cognitieve prestaties (vooral bij executieve
  taken)
• Waar komt deze discrepantie vandaan?

11
(No Transcript)
12
FUNCTIONAL IMAGING STUDIES

• fMRI studies wijzen uit dat patiënten
  (hersentraumata en MS) veel extra cerebrale
  inspanning moeten leveren tijdens cognitieve
  taken i.v.m. gezonde controles (bijvoorbeeld
  McAllister, 2001 TBI subjects require
  additional cerebral resources to compensate for
  processing inefficiencies)
• Deze verhoogde cerebrale activatie is
  (hypothetisch) het meest waarschijnlijke
  onderliggende mechanisme dat vermoeidheid
  veroorzaakt

13
BEHANDELING UITGANGSPUNTEN

• Het is niet mogelijk om door training of therapie
  het oude energieniveau te herstellen
• Alle therapie-inspanning is er op gericht om de
  patiënt met hersenletsel te leren zo efficiënt
  als mogelijk om te gaan met zijn huidige
  energieniveau
• 3 compensatiestrategieën aanpassing
  activiteiten- patroon, planning, ontspanning
  (avoidance strategies - vermijdingsstrategieën)

14
WIJZIGING ACTIVITEITENPATROON (COMPENSATIESTRATEGI
E 1)

• Registratieformulieren
• Taartleggen (meest vermoeiende dag, minst
  vermoeiende dag)
• Wat valt er op als je die dagen vergelijkt?

15
24
1
23
22
2
Niet-adequate regulatie (meest vermoeiende dag)
3
21
4
20
5
19
6
18
7
17
8
16
9
15
10
14
11
13
12
16
Adequate regulatie (minst vermoeiende dag)
17
WAT KAN JE VERANDEREN ?

• Hoe zijn de activiteiten verdeeld (bijv. is er
  voldoende afwisseling tussen in- en ontspannende
  activiteiten veranderen van activiteitenpatroon)
  
• Relatie klachten-activiteiten (bijv. wat zijn
  energievreters en wat zijn energiegevers?. Is
  hierin verandering gekomen na het letsel ?)
• Uitvoering van activiteiten (bijv. hoe worden
  activiteiten uitgevoerd en wat voor invloed heeft
  dit op vermoeidheid)

18
PLANNING (COMPENSATIE- STRATEGIE 2)

• Wat kan een betere planning van activiteiten
  bijdragen aan
• het vermijden van vermoeidheidsklachten?
• - Voordelen van meer planning
• meer controle krijgen over activiteitenpatroon
• prioriteiten stellen
• beter overzicht dag/week
• inbouwen flexibiliteit
• - Nadelen
• kan soms een keurslijf zijn
• minder ruimte voor spontane invallen

19
ONTSPANNING (COMPENSATIESTRATEGIE 3)

• Er zijn voldoende aanwijzingen dat volgehouden
  aandachtstaken na een hersenbeschadiging
  belastender worden
• Voorbeeld systolische bloeddruk (Riese et
  al.,1999)

20
(No Transcript)
21
GEVOLGEN

• een dergelijke lange periode van verhoogde
  bloeddruk is een teken van stress (Veldman, 1992)
• De inspanning kost dus meer energie dan anders en
  het is voor de persoon met hersenletsel moeilijk
  om de verhoogde bloeddruk terug tot normale
  waarden te laten dalen
• Strategie ontspannende activiteiten na
  inspanning (zie compensatiestrategie 1) of
  progressieve relaxatie

22
PILOT-STUDY

• 18 chronische CVA-patiënten
• 7 linker hemisfeer, 7 rechter hemisfeer, 4
  bilateraal of onbekend
• Gemiddelde leeftijd 50 jaar
• Post onset gemiddeld bijna 3 jaar (35 maanden)
• Meetinstrumenten Checklist Individual Strength,
  SIP alertness behavior, SCL-90
• Neuropsychologische tests PASAT, Bourdon
  Wiersma, Stroop, TMT A, B en C

23
RESULTATEN

• N Voor Na Ver. t p
  
• CISfat. 18 43.22 34 9.22 4.4
  .001
• CIScon. 18 25.83 19.89 5.94 3.3 .004
• SIPal. 18 255 161 94 1.9
  .06
• SCLtot. 18 161 131 30 5.4
  .001
• SCLdep. 18 30 24 6 4.3
  .001

24
CORRELATIES

• CIS-fatigue verschilscore correleert hoog met
  totaalscore van de PASAT (.681, p.015), maar ook
  met alle onderdelen van de PASAT
• Patiënten met een trage informatieverwer- king
  profiteren duidelijk minder van de behandeling

25
OPZET RCT

• Multicenter
• 3 condities cognitieve behandeling,
  combibehandeling (COGRAT), wachtlijst
  controlegroep
• 48 patiënten per conditie
• Follow-up meting na 6 maanden
• Kleinere groepen
• Niet alleen avoidance, ook hanteren van
  vermoeidheid (cognitief en gedragsmatig)