YENI TCK

1
YENI TCKNUN HAZIRLANMASINDA ESAS ALINAN SUÇ
TEORISI

• Izzet ÖZGENÇ

2
SUÇ

• Suç, bir haksizliktir.
• Her suç, bir haksizlik teskil eder.
• Ancak, her haksizlik, suç olusturmaz.

3

• Suç, bir hukuki deger ihlalini ifade eder.
• Temelinde hukuki deger korumasi olmayan bir suç
  tanimi olamaz.
• Hukuki deger, bir hukuk toplumunda geçerli olan
  degerleri ifade eder ve dayanagini, davranis
  normlari olusturur.
• Belli bir kisiden soyut olan hukuki deger,
• a) ceza kanununda suçlarin tasnifi açisindan
  Kanun koyucuya yol gösterir
• b) uygulamaci açisindan, suç taniminin yorumunda
  bas vurulacak en önemli enstrümani olusturur.

4
SUÇUN UNSURLARI

• Haksizlik olarak suçun
• a) maddi unsurlari,
• b) manevi unsurlari,
• c) hukuka aykirilik unsuru,
• bulunmaktadir.

5
SUÇUN MADDI UNSURLARI

• Fiil
• Netice
• Nedensellik bagi
• Fail
• Konu
• Magdur

6
Fiil

• Fiil
• - icrai davranisla,
• - ihmali davranisla,
• islenebilir.
• Fiil, ancak bir insan tarafindan
  gerçeklestirilebilen bir davranistir.
• Ancak, her insan davranisi, fiil niteligini
  tasimamaktadir.

7

• Tek bir fiille islenebilen suçlar.
• Fiilin dogal anlamda tekligi ve hukuki anlamda
  tekligi kavramlari.
• Birden fazla fiille islenebilen suçlar.
• - çok hareketli suçlar.
• - seçimlik hareketli suçlar.
• - mütemadi suçlar.

8
Çok hareketli suç

• Örnekler
• - yagma (m. 148),
• - dolandiricilik (m. 157),
• - özel belgede sahtecilik (m. 207)

9
Seçimlik hareketli suç

• Suç esyasinin satin alinmasi veya kabul edilmesi
  (m. 165),
• Uyusturucu veya uyarici maddenin imal, ithal veya
  ihraç edilmesi (m. 188, f. 1),
• Uyusturucu veya uyarici maddenin satilmasi,
  nakledilmesi, depolanmasi, satin alinmasi, (m.
  188, f. 3),
• Parayi sahte olarak üretmek, ülkeye sokmak,
  nakletmek, muhafaza etmek, tedavüle koymak (m.
  197, f. 1).

10
Mütemadi suç

• Kisiyi hürriyetinden yoksun kilma (m. 109, f. 1),
• Suç islemek amaciyla kurulmus örgütü yönetmek, bu
  örgüte üye olmak (m. 220, f. 1, 2),
• Iskence veya eziyet (m. 94, 96),
• Girilen konuttan çikmamak suretiyle islenen konut
  dokunulmazliginin ihlali suçu (m. 116, f. 1),
• Elektrik enerjisine yönelik hirsizlik suçunun
  islenmesi (m. 141, f. 2 m. 142, f. 1, bent f),
• Uyusturucu veya uyarici maddenin imali,
  nakledilmesi, depolanmasi (m. 188, f. 3).

11
Netice

• Suçun kanuni taniminda belirtilen netice.
• Netice, fiilin bir alt unsurunu degil fiilden
  ayri olarak, suçun maddi unsurlarindan birini
  olusturur.
• Neticesi harekete bitisik suç ifadesi dogru
  degildir.

12
Nedensellik (illiyet) bagi

• Nedensellik bagi, icra edilen fiil ile meydana
  gelen netice arasindaki sebep sonuç iliskisini
  ifade eder.
• Nedensellik bagi, dogal bir olgudur.
• Nedensellik bagi, sorumluluk alaninda
  degerlendirilebilecek davranislarin
  belirlenmesini saglar (sinirlama fonksiyonu).

13

• Nedensellik bagi sadece icrai davranislarla
  islenen fiiller açisindan söz konusu olabilir.
• Sorumlulugun belirlenmesinde fiilin neticenin
  olusumu üzerindeki nedensellik etkisi bakimindan
  bir ayirim yapilamaz (765 s. TCK, m. 451).
• Nedensellik baginin kesilmesi sorunu.

14
Fail

• Ancak gerçek kisiler, suçun faili olabilir.
• Suç taniminda, fail olan kiside insan olmanin
  disinda baska özel nitelikler de aranabilir.
• Özel faillik vasfi
• - Kamu görevlisi
• - Saglik meslegi mensubu
• gibi.
• Özgü (mahsus) suç.

15

• Özel faillik vasfi
• a) Suçun temel sekli bakimindan bir unsur,
• b) Suçun nitelikli sekli bakimindan bir unsur,
• olabilir.
• Özel faillik vasfi, suça istirakte sorumluluk
  statülerinin belirlenmesinde büyük bir önem
  tasimaktadir
• (Baglilik kurali, m. 40).

16
Konu

• Her suçun mutlaka bir konusu vardir.
• Bazi suç tanimlarindan, konuyu bir nesnenin
  olusturdugu, açik bir sekilde anlasilmaktadir.
• Örnegin,
• - hirsizlik suçunda tasinir bir mal,
• - mala zarar verme suçunda tasinir veya
  tasinmaz mal,
• - güveni kötüye kullanma ve zimmet suçunda mal
• gibi.

17

• Bazi suçlarda, konu ile magdur, iç içe olmakla
  birlikte, ayni seyler degildir.
• Örnek
• - Kasten yaralama suçunda, magdur, yaralanan
  kisidir konu ise, bu kisinin vücududur.
• - Hakaret suçunda, magdur, hakaret edilen
  kisidir konu ise, bu kisinin serefidir.

18

• Korunan hukuki degerle, suçun konusunu birbirine
  karistirmamak gerekir.
• Hukuki deger, belli bir kisiden soyut bir
  kavramdir.
• Konu ise, somut bir seydir ve bazi suçlarda belli
  bir kisi ile irtibatlidir.
• Örnekler
• - Kasten yaralama suçunun konusu, yaralanan
  kisinin vücududur bu suça iliskin tanimla
  korunan hukuki deger ise, kisilerin vücut
  dokunulmazligidir.

19

• - Hakaret suçunun konusu, hakaret edilen kisinin
  serefidir bu suça iliskin tanimla korunan hukuki
  deger ise, kisilerin serefli, onurlu ve saygin
  olmasidir.
• - Çevreyi kirletme suçlarinin konusu, çevreyi
  olusturan toprak, su ve havadir. Buna karsilik,
  bu suçlarla korunan hukuki deger, kisilerin
  saglikli, ekolojik dengesi bozulmamis bir çevrede
  yasama hakkidir.

20

• Korunan hukuki deger, suçun islenmesiyle ihlal
  edilmektedir.
• Buna karsilik, suçun islenmesiyle, suçun konusuna
  zarar verilmekte veya tehlikeye maruz
  birakilmaktadir.
• Zarar suçu tehlike suçu ayirimi.
• Soyut tehlike suçu somut tehlike suçu ayirimi.
• Soyut tehlike suçlari
• - Terk (m. 97),
• - Yardim veya bildirim yükümlülügünün yerine
  getirilmemesi (m. 98),
• - Suç islemeye alenen tahrik (m. 214),
• - Suçu ve suçluyu övme (m. 215),

21

• - Somut tehlike suçlarinda failin
  cezalandirilabilmesi için, suçun kanuni
  tanimindaki fiilin yani sira, somut tehlikenin
  gerçeklesmesi gerekir.
• Örnekler m. 170, 171, 172, 173, 175, 176, 177,
  178, 179, 216, 217, 220, 319.
• Objektif cezalandirilabilme sarti olarak, somut
  tehlike kavrami.

22
Magdur

• Her suçun mutlaka bir magduru vardir magdursuz
  suç olmaz.
• Ancak gerçek kisiler suçun magduru olabilir.
• Tüzel kisiler, bir suçtan ancak zarar gören
  olabilir.
• Magdur ile suçtan zarar gören kavramlari, ayni
  seyler degildir.
• Bu bakimdan, örnegin devlet, bir suçtan zarar
  gören olabilir ancak, magdur olamaz.
• Magdur ile suçun konusu da, ayni seyler degildir.

23

• Suç taniminda, magdur olan kiside insan olmanin
  disinda baska özel nitelikler de aranabilir.
• Suçun magduru
• - kamu görevlisi,
• - çocuk,
• - kadin,
• - yargi görevini yapan,
• - faille belli bir akrabalik iliskisi içinde
  bulunan kimse,
• olabilir.

24

• Bazi suçlarda magdur, belli bir kisi veya
  kisilerdir.
• Ancak, bazi suçlarda magdur, belli bir kisi
  degil, toplumu olusturan herkestir.
• Örnegin
• - rüsvet suçunda,
• - çevre suçlarinda,
• - genel tehlike suçlarinda,
• magdur, toplumu olusturan herkestir.

25
Nitelikli unsurlar

• Kanunda önce bir suçun temel sekli
  tanimlanmaktadir.
• Kanunda ayrica, suçun bu temel sekline nazaran
  cezanin artirilmasini veya azaltilmasini
  gerektiren nitelikli unsurlara da yer
  verilmektedir.

26

• Bu unsurlar
• a) Fiilin islenis tarzi bakimindan,
• b) Fiilin islendigi yer veya zaman bakimindan,
• c) Failin vasfi bakimindan,
• d) Magdurun vasfi bakimindan,
• e) Fail ile magdur arasindaki iliski bakimindan,
  
• f) Suçun konusu bakimindan,
• g) Fiilin islenisiyle güdülen amaç bakimindan,
• nitelikli unsurlar olarak tasnife tabi
  tutulabilir.
• Bu sistemde, agirlatici sebepler ve
  hafifletici sebepler kavramlari terkedilmistir.

27
SUÇUN MANEVI UNSURLARI

• Kast
• Taksir
• Kast taksir kombinasyonu
• (Netice sebebiyle agirlasmis suç)
• Amaç veya saik

28
Kast

• Suçlar, kural olarak ancak kasten islenebilir.
• Kast, bir haksizligin bir gerçeklestirilis
  biçimidir (haksizlik sekli olarak, kast).
• Kast, suçun kanuni tanimindaki unsurlarin
  bilerek ve istenerek gerçeklestirilmesidir (m.
  21, f. 1).

29

• Kast,
• - suçun kanuni tanimindaki maddi unsurlarin
  somut olayda gerçeklesmekte oldugunun,
• - somut olayda, bir hukuka uygunluk sebebinin
  maddi sartlarinin gerçeklestiginin,
• bilinmesini ifade etmektedir.
• Kast, suçun icrasi sirasinda var olmalidir.

30

• Kast, ayni zamanda suçun unsurlarinin somut
  olayda gerçeklesmesi yönündeki iradeyi de
  gerektirmektedir.
• Ancak, bu irade, kusurluluk baglaminda aranan
  kisinin davranislarini hukukun icaplarina göre
  yönlendirme yeteneginin varligini gerektirmez.
• Kast kapsaminda aranan irade, insan davranisinin
  mutlak kuvvetin (vis absoluta) etkisinde
  gerçeklesmemesini gerektirmektedir.
• Kast, dogrudan kast ve olasi kast olarak ikiye
  ayrilmaktadir.

31

• Dogrudan kast, bir suçun kanuni tanimindaki
  unsurlarin somut olayda gerçeklesmekte oldugunun
  muhakkak addedildigi hallerde söz konusudur.
• Olasi (muhtemel, gayrimuayyen) kast, bir suçun
  kanuni tanimindaki unsurlarin somut olayda
  gerçeklesmekte oldugunun muhtemel addedildigi
  hallerde söz konusudur (m. 21, f. 2).
• Kisi, örnegin neticenin gerçeklesmesini muhtemel
  addetmekle birlikte, bunun gerçeklesmemesi için
  özel bir çaba göstermemektedir. Fail, örnegin
  neticenin gerçeklesmesine katlanmaktadir.
• Olasi kast, sadece netice açisindan degil, suçun
  diger unsurlari bakimindan da söz konusu
  olabilir.

32

• Bir suç, kural olarak, hem dogrudan kastla hem de
  olasi kastla islenebilir.
• Bir suçun kanuni taniminda, maddi unsurlardan bir
  kismi ile ilgili olarak, bilerek, bildigi
  halde, bilmesine ragmen gibi ifadelere yer
  verilmisse bu suç, ancak dogrudan kastla
  islenebilir.
• Yeni TCKnun sisteminde, suçun olasi kastla
  islenmesi halinde temel cezada belli bir oranda
  indirim yapilmaktadir (m. 21, f. 2 m. 61, f. 1,
  2).

33
Taksir

• Taksir de, kast gibi, haksizligin bir
  gerçeklestirilis biçimidir (bir haksizlik sekli
  olarak, taksir).
• Kanunda açikça hüküm bulundugu takdirde, taksirle
  islenen haksizliklar suç olusturabilir (m. 22, f.
  1).
• Taksirli suçun haksizlik unsurunu, dikkat ve özen
  yükümlülügünün ihlali olusturmaktadir (m. 22, f.
  2).

34

• Dikkat ve özen yükümlülügü, belli bir faaliyetin
  icrasiyla ilgili olarak, kisilerden soyut bir
  gereklilik yargisini ifade etmektedir.
• Taksirli davranis, bir yükümlülük ihlalini
  gerektirmektedir.
• Kisinin hayatina ve vücut dokunulmazligina
  iliskin davranis normlari, bu yükümlülügün
  kaynagini olusturmaktadir.

35

• Dikkat ve özen yükümlülügüne iliskin kurallar,
  örnegin,
• - trafik düzeni açisindan, 13.10.1983 t. ve 2918
  s. Karayollari Trafik Kanununda,
• - is güvenligi açisindan, 4.12.1973 t. ve 7/7583
  s. Bakanlar Kurulu Karari ile kabul edilen Isçi
  Sagligi ve Is Güvenligi Tüzügünde,
• - tibbi müdahale ve operasyonlar açisindan,
  11.4.1928 t.ve 1219 s. Tababet ve Suabati
  San'atlarinin Tarzi Icrasina Dair Kanun,
  Bakanlar Kurulunun 13.1.1960 t. ve 4/12578 s.
  Karari ile kabul edilen Tibbi Deontoloji
  Nizamnamesi, Saglik Bakanligi Hasta Haklari
  Yönetmeligi, Türk Tabipler Birliginin 47. Genel
  Kurulunda 10-11 Ekim 1998 tarihinde kabul edilen
  Hekimlik Meslek Etigi Kurallarinda,
• - aile bireyleri arasindaki iliskiler açisindan,
  Türk Medeni Kanununda,
• belirlenmistir.

36

• Taksirli haksizliktan dolayi sorumluluk için,
  failin, kendi bilgi ve yetenekleri itibariyla,
  dikkat ve özen yükümlülügünün gereklerini yerine
  getirebilecek durumda olmasi gerekir.
• (taksirli haksizliklarda kusurluluk)
• Fail, suçun kanuni tanimindaki neticenin
  gerçeklesmesini öngörmemistir (m. 22, f. 2).
  Ancak, dikkat ve özen yükümlülügüne aykiri
  hareket etmemis olsaydi, bu neticeyi
  öngörebilirdi seklinde bir yargiya varmamiz
  durumunda, kusurunun varligi sonucuna
  ulasmaktayiz.

37

• Taksirli suçtan dolayi cezanin miktarinin
  belirlenmesinde de kisinin kusuru göz önünde
  bulundurulur (m. 22, f. 4).
• Taksirli suçtan dolayi temel ceza, suçun kanuni
  tanimindaki cezanin alt ve üst siniri arasinda
  belirlenecektir.
• Temel cezanin belirlenmesinde, cezanin alt
  sinirinin altina inilemeyecektir.

38

• Meydana gelen neticeden sorumluluk için, buna
  dikkat ve özen yükümlülügüne aykiri davranisla
  sebebiyet verilmelidir. Dikkat ve özen
  yükümlülügüne aykiri davranisin olmadigi
  hallerde, meydana gelen neticeden dolayi ceza
  hukuku sorumlulugu söz konusu degildir.
• Dikkat ve özen yükümlülügüne aykiri davranisin
  varligi halinde, bu yükümlülüge uygun
  davranilsaydi dahi netice gerçeklesecekti
  seklinde bir mantikla sorumluluktan kurtulmak
  mümkün degildir.

39

• Failin gerçeklestirdigi taksirli davranisa bir
  baskasinin taksirli davranisi eklenmis olabilir.
  Bu gibi durumlarda, herkes kendi taksirli
  fiilinden dolayi, kusurunun agirligina göre
  sorumlu tutulacaktir (m. 22, f. 5 m. 61, f. 1,
  bent f).
• TCKnun suça istirake iliskin kurallari, taksirli
  suçlar açisindan uygulanmaz.
• Taksirli suçlarda sahsi cezasizlik sebebi veya
  cezada indirim yapilmasini gerektiren sahsi sebep
  (m. 22, f. 6).

40
Bilinçli taksir sorunu

• Yeni TCKnda bilinçli taksirle ilgili tanima yer
  verilmistir
• Kisinin öngördügü neticeyi istememesine karsin,
  neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir
  vardir (m. 22, f. 3).
• Olasi kastla bilinçli taksirin ortak özelligi
  neticenin öngörülmüs olmasidir.

41

• Olasi kastan farki ise, öngörülen neticenin
  gerçeklesmesinin istenmemesidir. Olasi kastta
  ise, netice istenmemis degildir yani neticenin
  gerçeklesmesine katlanilmistir.
• Yeni TCKnun sisteminde, suçun bilinçli taksirle
  islenmesi halinde taksirli suçun cezasinda belli
  bir oranda artirma yapilarak, temel ceza
  belirlenmektedir (m. 22, f. 3 m. 61, f. 1, 2).

42
Netice sebebiyle agirlasmis suçlar

• Temel suç, kasten islenir. Ancak, kastedilenden
  daha agir veya baska bir netice gerçeklesir.
• Kisinin, meydana gelen neticeden dolayi sorumlu
  tutulabilmesi için, bu netice açisindan en
  azindan taksire dayali kusurunun varligi
  gereklidir (m. 23).
• Bu sistemde,
• - nedensellik bagi temelli sorumluluk izahindan,
  
• - objektif sorumluluktan,
• vazgeçilmistir.

43

• Örnek
• - A, Byi yaralamak kastiyla hareket eder
  ancak, islenen fiil neticesinde B ölür.
• - Oglu tarafindan kendi haline terk edilen yasli
  ve hasta baba, bakimsizliktan dolayi ölür.
• - Annesi tarafindan cami avlusuna birakilan
  bebek, havanin soguk olmasi nedeniyle,
  akcigerlerini üsütür ve kalici bir hastaliga
  yakalanir.
• Meydana gelen agir veya baska netice açisindan
  fail çogu zaman olasi kastla hareket eder.
• Bu durumda, failin olasi kastla gerçeklestirdigi
  agir neticeden dolayi sorumlu tutulmasi gerekir.
• - Üzerinde deney yapilan kisinin ölmesi (m. 90,
  f. 5),
• - Iskence yapilan kisinin ölmesi (m. 95, f. 4),
• - Kasten yaralama fiilinin magdurun vücudunda
  agir etkiler birakmasi (m. 87, f. 1 3).

44

• Yeni TCKnun sisteminde kasten yaralama sonucunda
  magdurun ölmesi dolayisiyla netice sebebiyle
  agirlasmis suç hükümlerine göre sorumluluk için
  (m. 87, f. 4) fiilin, kasten yaralama suçunun
  temel seklini olusturacak agirlikta (m. 86)
  olmasi gerekir.
• Hafif yaralama (m. 88, f. 1) sonucunda (örnegin
  karin bosluguna vurulan bir yumrugun etkisiyle)
  magdurun ölmesi halinde, meydana gelen ölüm
  neticesinden ancak taksirle öldürme suçuna göre
  (m. 85, f. 1) sorumluluk söz konusu olabilir.

45
Amaç veya saik

• Bazi suç tanimlarinda, suçun unsurlarina iliskin
  kastin yani sira, failin belli bir amaç
  dogrultusunda veya belli bir saikle hareket
  etmesi, bir manevî unsur olarak aranmaktadir.
• Amaç veya saik, kastla özdes veya kastin bir türü
  degildir.
• Bu sistemde, genel kast özel kast ayirimi
  terkedilmistir.

46

• Amaç veya saik, bazi tanimlarda, suçun temel
  sekli açisindan aranan bir manevî unsurdur.
• Örnegin,
• - Kanunun suç saydigi fiilleri islemek amaciyla
  örgüt kurmak veya yönetmek (m. 220, f. 1 ayrica
  bkz. m. 78, f. 1 m. 314, f. 1),
• - Insanliga karsi suçlar açisindan, belli
  fiillerin siyasal, felsefî, irkî veya dinî
  saiklerle (m. 77, f. 1) islenmesi,
• - Göçmen kaçakçiligi suçu açisindan, maddî
  menfaat elde etmek maksadi (m. 79, f. 1),
• - Hirsizlik suçu açisindan yarar saglamak
  maksadi (m. 141, f. 1),
• - Tefecilik suçu açisindan, kazanç elde etmek
  amaciyla baskasina ödünç para verilmesi (m. 241),

47

• - Rüsvet suçu açisindan, bir kamu görevlisinin,
  görevinin gereklerine aykiri olarak bir isi
  yapmasi veya yapmamasi için bir yarar
  saglamasi (m. 252, f. 3),
• - Görevi yaptirmamak için direnme suçu
  açisindan, kamu görevlisine karsi görevini
  yapmasini engellemek amaciyla cebir veya tehdit
  kullanilmasi (m. 265, f. 1),
• - Suç delillerini yok etme, gizleme veya
  degistirme suçu açisindan gerçegin meydana
  çikmasini engellemek amaci (m. 281, f. 1),
• - Suçtan kaynaklanan malvarligi degerlerini
  aklama suçu açisindan, bu degerlerin gayrimesru
  kaynagini gizlemek ve mesru bir yolla elde
  edildigi konusunda kanaat uyandirmak maksadiyla
  hareket edilmesi (m. 282, f. 1).

48

• Amaç veya saik, bazi suçlarda, suçun nitelikli
  sekli açisindan aranan bir manevî unsurdur.
• Örnek
• - Kasten öldürme suçunun bir suçu gizlemek,
  delillerini ortadan kaldirmak veya islenmesini
  kolaylastirmak amaciyla veya kan gütme
  saikiyle ya da töre saikiyle (m. 82, bent h,
  i, j),
• - Hirsizlik, yagma ve dolandiricilik suçlarinin
  bir hukukî iliskiye dayanan alacagi tahsil
  amaciyla (m. 144, bent b m. 150, f. 1 m. 159),
• - Mala zarar verme suçunun sona ermis olsa
  bile, görevinden ötürü öç almak amaciyla bir kamu
  görevlisinin zararina olarak (m. 152, f. 1, bent
  g),
• - Belgede sahtecilik suçunun bir hukukî
  iliskiye dayanan alacagin ispati veya gerçek bir
  durumun belgelenmesi amaciyla (m. 211),
• islenmesi.

49
HUKUKA AYKIRILIK UNSURU

• Bir haksizlik olarak suçun bir unsuru da, hukuka
  aykiri olmasidir.
• Hukuka aykirilik, islenen fiilin hukuk düzenince
  tecviz edilmediginin, mubah sayilmadiginin bir
  ifadesidir.
• Bir fiilin hukuka aykiri olmasi, bunun bütün
  hukuk sistemine aykiri olmasini ifade etmektedir.
  
• Hukuka aykirilik, ayni zamanda ahlaka da aykiri
  olmayi ifade eder. Bu bakimdan, ahlâkla hukuk
  arasinda bir genellik özellik iliskisi
  mevcuttur.

50

• Hukuka aykirilik, suç teskil eden fiilin bir
  vasfidir. Fakat, haksizlik ise, suç teskil eden
  fiilin bizatihî kendisini olusturmaktadir.
• Bir fiil ya hukuka aykiridir veya degildir. Bir
  fiil hukuka aykiri olduktan sonra, bu aykiriligin
  azligindan veya çoklugundan bahsedilemez.
• Ancak, hukuka aykiri olan fiillerin ifade
  ettikleri haksizlik muhtevalari birbirlerine
  nazaran farklilik arzedebilir.

51

• Bir fiilin kanunda muayyen suç tanimlarindan
  birine uygun olmasi, islenen fiilin ayni zamanda
  hukuka aykiri oldugu hususunda bir karine teskil
  etmektedir.
• Kisi, isledigi fiilin hukuka aykirilik teskil
  ettiginin bilincinde olmalidir.

52

• Yeni TCKndaki bazi suç tanimlarinda örnegin,
• - hukuka aykiri olarak,
• - hukuka aykiri baska bir davranisla,
• - hukuka aykiri diger davranislarla,
• - hukuka aykiri yolla,
• - hukuka aykiri yollarla
• gibi ifadelere yer verilmistir.
• Bu suçlarda failin, isledigi fiilin hukuka aykiri
  oldugunu bilmesi, yani isledigi fiilin hukuka
  aykiri oldugu hususunda ancak dogrudan kastla
  hareket etmesi gerekmektedir.

53
Hukuka uygunluk nedenleri

• Yeni TCKnunda hukuka uygunluk nedenleri esas
  olarak dört grupta toplanmistir.
• Bunlar,
• - hakkin kullanilmasi (m. 26, f. 1),
• - kanunun hükmünü yerine getirme (dogrusu,
  görevin yerine getirilmesi) (m. 24, f. 1),
• - mesru savunma (m. 25, f. 1),
• - ilgilinin rizasi (m. 26, f. 2),
• hukuka uygunluk nedenleridir.

54
KUSURLULUK

• Kusur, haksizlik teskil eden fiili gerçeklestiren
  sahsin bu fiili gerçeklestirmesi nedeniyle
  muaheze edilmesi, kinanmasi gerektigi
  konusundaki yargiyi ifade etmektedir.
• Kusur, isledigi haksizlikla ilgili olarak fail
  hakkinda bulunulan yargidan ibarettir.

55

• Kusur yargisinin ifade ettigi anlam sudur Fail,
  hukuka uygun hareket etmemistir davranis
  normlarinin icaplarina uygun hareket etme, hakli
  davranisi tercih etme imkân ve kabiliyetine sahip
  olmasina ragmen, haksiz bir davranista bulunmayi
  tercih etmistir.
• Kusur yargisindan önce, kanundaki muayyen suç
  tariflerine uygun bir haksizligin
  gerçeklestirilmesi gerekir. Bu haksizlik kasten
  islenmis veya taksirle gerçeklestirilmis bir
  haksizlik olabilir.

56

• Bir fiil, failinin kusuru olmadan islense dahi,
  haksizlik ve dolayisiyla, suç olma özelligini
  muhafaza edecektir.
• Kusurluluk, suçun bir unsuru degildir.
• Kast ve taksir, birer kusurluluk sekilleri olarak
  degil birer haksizlik sekilleri olarak
  anlasilmaktadirlar.
• Ancak, kusurun, kast ve taksirden tamamen
  soyutlanarak, yalin bir deger yargisi olarak
  kabulü de söz konusu degildir.
• Kusurun unsurlarinin belirlenmesinde, haksizligin
  kasten veya taksirle islenmesi esas alinmaktadir.

57

• Kusurun iki unsuru mevcuttur
• 1) Algilama yetenegi,
• 2) Irade yetenegi.
• Algilama yetenegi, kisinin islemis bulundugu
  fiilin hukukî anlam ve sonuçlarini
  kavrayabilmesini ifade eder.
• Isledigi fiilden dolayi kusurlu addedilebilmesi
  için kisinin bu fiilin bir haksizlik teskil
  ettigini, hukuken tasvip edilmez bir fiil
  oldugunu bilmesi gerekir.

58

• Irade yetenegi, kisinin islemis bulundugu fiille
  ilgili olarak davranislarini hukukun icaplarina
  göre yönlendirme yetenegini ifade etmektedir.
• Kisi isledigi fiilin davranis normlarina aykiri
  oldugunu ve dolayisiyla, haksizlik teskil
  ettigini bilmesine ragmen tercihini bu fiili
  islemekten yana kullanmistir, bu fiili islemekten
  vazgeçmemistir.
• Mutlak kuvvet (vis absoluta) etkisinde
  gerçeklestirilen davranis Fiil niteligini
  tasimamaktadir.
• Zorlayici kuvvet (vis compulsiva) veya tehdit
  etkisinde gerçeklestirilen davranis, fiil
  niteligini tasimaktadir. Ancak kisi, bu fiili
  nedeniyle muaheze edilmemektedir, kusurlu
  bulunmamaktadir.
• Irade yetenegi, derecelendirilebilir.

59
Kusurlulugu etkileyen faktörler

• Yas küçüklügü (m. 31),
• Akil hastaligi (m. 32),
• Sagir ve dilsizlik (m. 33),
• Geçici nedenler, alkol veya uyusturucu madde
  etkisinde olma (m. 34),
• Cebir veya tehdit dolayisiyla kisinin irade
  yeteneginin etkilenmesi (m. 28),
• Zorunluluk hali dolayisiyla kisinin irade
  yeteneginin etkilenmesi (m. 25, f. 2),
• Hukuka aykiri ve fakat, baglayici emrin yerine
  getirilmesi (m. 24, f. 2 4),
• Hukuka uygunluk sebeplerinde sinirin asilmasi (m.
  27),
• Haksiz Tahrik (m. 30),
• Çesitli hata halleri (m. 4, f. 2 m. 30, f. 3).

60
Hata

• Yeni TCK sisteminde hata,
• 1) kasti kaldiran hata,
• 2) kusurlulugu etkileyen hata,
• olarak ikiye ayrilmaktadir.

61
Kasti kaldiran hata

• Kasti kaldiran hata,
• 1) suçun maddî unsurlarinda hata,
• 2) suçun nitelikli unsurlarinda hata,
• 3) hukuka uygunluk sebeplerinin maddi
  sartlarinda hata,
• olmak üzere, üçe ayrilmaktadir.

62

• Suçun maddî unsurlarinda hata, somut bir olayda
  suçun maddî unsurlarina iliskin bilgisizligi,
  eksik veya yanlis bilgiyi ifade eder.
• Bu hata, suça iliskin kasti ortadan kaldirir (m.
  30, f. 1, birinci cümle).
• Gerekli dikkat ve özen gösterilmis olsaydi böyle
  bir netice ile karsilasilmazdi seklinde bir
  yargiya ulasilabiliyorsa taksirle islenmis bir
  haksizlik söz konusu olur. Bu haksizlik kanunda
  suç olarak tanimlanmissa, fail bu nedenle
  cezalandirilir (m. 30, f. 1, ikinci cümle).

63

• Suçun nitelikli unsurlarinda hata, bir suçun daha
  agir veya aha az cezayi gerektiren nitelikli
  unsurlarinin somut olayda gerçeklestigi
  hususundaki yanilgiyi ifade eder.
• Bu hata halinde, nitelikli unsur açisindan kastin
  varligindan söz edilemez (m. 30, f. 2).
• Bu sistemde, sahista hata ve hedefte sapma
  hükmüne (765 s. TCK, m. 52) ayrica yer
  verilmemistir.

64

• Bir hukuka uygunluk sebebinin maddî sartlarinda
  hata, islenen suç açisindan kasti ortadan
  kaldirir (m. 30, f. 3).
• Islenen fiille ilgili olarak hukuka aykirilik
  vasfini ortadan kaldiran bir sebebin somut olayda
  varligi durumunda fail bu hukuka uygunluk
  sebebinin maddî sartlarinin gerçeklestiginin de
  bilincinde olmasi gerekir.
• Kisi isledigi fiilin esasta bir haksizlik teskil
  ettiginin bilincindedir. Ancak somut olayda
  hukuka uygunluk sebeplerinden birinin maddî
  sartlarinin gerçeklestigi hususunda yanilgiya
  düsmüstür.

65

• Bir hukuka uygunluk sebebinin maddî sartlarinda
  yanilgiya düsülmesini, islenen fiilin esasen bir
  haksizlik teskil ettigi hususundaki yanilgi ile
  karistirmamak gerekir.
• Bu yanilginin kaçinilabilir olmasi halinde sayet
  söz konusu fiilin taksirle islenmis olmasi
  kanunda müstakil bir suç olarak tanimlanmis ise,
  fail ancak taksirinden dolayi cezalandirilabilir.

66
Kusurlulugu etkileyen hata

• Kusurlulugu etkileyen hata,
• 1) kusurlulugu ortadan kaldiran veya azaltan bir
  nedenin maddî sartlarinda hata (m. 30, f. 3),
• 2) islenen fiilin esasinda bir haksizlik
  olusturdugu hususunda hata (m. 4, f. 2),
• olmak üzere, ikiye ayrilir.

67

• Somut olayda, kusurlulugu ortadan kaldiran veya
  azaltan bir nedenin maddî sartlarinda hataya
  düsmesi halinde, kisi bu hatasindan yararlanir.
  Bu hata, kusurluluk baglaminda mütalaa
  edilmelidir (m. 30, f. 3).
• Kisinin örnegin,
• - zorunluluk halinin kosullarinda,
• - tehdidin varligi hususunda,
• - haksiz tahrikin kosullarinda,
• - hukuka aykiri ve fakat baglayici bir emrin
  varligi hususunda,
• yanilgiya düsmesi.

68

• Bu yanilginin kaçinilabilir olmasi halinde, kisi
  cezalandirilacaktir fakat, cezasinda, ancak alt
  sinira kadar indirim yapilabilecektir.

69

• Kisi, isledigi fiilin esasinda bir haksizlik
  olusturdugu hususunda hataya düsmüs olabilir.
• Bu durumda haksizlik yanilgisi mevcuttur.
• Haksizlik yanilgisi, kasta etkili olan bir husus
  olmayip kisinin isledigi haksizlik açisindan
  sadece kusurunun belirlenmesinde bir rol
  oynamaktadir.
• Haksizlik yanilgisinin varligi halinde de kisi,
  isledigi suç açisindan kasten hareket etmektedir.
  

70

• Soyut olarak haksizlik yanilgisindan söz
  edilemez. Ancak belli bir fiilin haksizlik teskil
  edip etmedigi hususunda bir yanilginin
  varligindan söz edilebilir. Kisi ancak isledigi
  somut fiilin hukuka aykiri oldugunun, bir
  haksizlik teskil ettiginin bilincinde
  olmayabilir.
• Bu yanilginin kaçinilabilir olmasi halinde, kisi
  cezalandirilacaktir fakat, cezasinda, ancak alt
  sinira kadar indirim yapilabilecektir.

71

• Haksizlik yanilgisinin bir alt basligi olarak
• Bir hukuka uygunluk sebebinin varliginda hata
  (m. 4, f. 2).

72
IHMALI SUÇ

• Kisiler, birtakim hukukî degerlerin korunmasina
  yönelik olarak belli icraî davranislarda bulunmak
  yükümlülügü altindadirlar. Bu yükümlülügün salt
  yerine getirilmemesi bir haksizlik teskil
  etmektedir.
• Bu yükümlülügün salt yerine getirilmemesi,
  kanunda suç olarak tanimlanmis olabilir.

73

• Örnekler kisinin,
• - yasi, hastaligi veya yaralanmasi dolayisiyla
  ya da baska herhangi bir nedenle kendini idare
  edemeyecek durumda olan kimseye yardim etmemesi
  ya da durumu derhâl ilgili makamlara bildirmemesi
  (m. 98, f. 1),
• - kaybedilmis olmasi nedeniyle malikinin
  zilyedliginden çikmis olan ya da hata sonucu ele
  geçirdigi esyayi iade etmemesi veya yetkili
  mercileri durumdan haberdar etmemesi (m. 160),
• - bir hukukî iliskiye dayali olarak elde ettigi
  esyanin, esasinda suç islemek suretiyle veya suç
  islemek dolayisiyla elde edildigini ögrenmesine
  ragmen, suçu takibe yetkili makamlara vakit
  geçirmeksizin bildirimde bulunmamasi (m. 166),

74

• - akil hastasi üzerindeki bakim ve gözetim
  yükümlülügünü ihmal etmesi (m. 175)
• - insaat veya yikim faaliyeti sirasinda gerekli
  olan tedbirleri almamasi (m. 176),
• - gözetimi altinda bulunan hayvani kontrol
  altina almada ihmal göstermesi (m. 177)
• - herkesin gelip geçtigi yerlerde yapilmakta
  olan islerden veya birakilan esyadan dogan
  tehlikeyi önlemek için gerekli isaret veya
  engelleri koymamasi (m. 178),
• - islenmekte olan veya islenmis olmakla
  birlikte, sebebiyet verdigi neticelerin
  sinirlandirilmasi hâlen mümkün bulunan bir suçu
  yetkili makamlara bildirmemesi (m. 278, f. 1, 2)

75

• - kaçak olan tutuklu veya hükümlüyü bildirmemesi
  (m. 284, f. 1),
• - bir suça ait delillerin saklandigi yeri
  bildirmemesi (m. 284, f. 2).

76

• Keza, kamu görevlisinin,
• - denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya
  irtikâp suçunun islenmesine imkan saglamasi (m.
  251, f. 2),
• - kamu adina sorusturma ve kovusturmayi
  gerektiren bir suçun islendigini göreviyle
  baglantili olarak ögrenip de, yetkili makamlara
  bildirimde bulunmayi ihmal etmesi veya bu hususta
  gecikme göstermesi (m. 279, f. 1),
• - sulh zamaninda seferberlikle ilgili
  görevlerini ihmal etmesi veya geciktirmesi (m.
  324).

77

• Serbest hareketli suç, icraî davranisla
  islenebilecegi gibi, ihmali davranisla da
  islenebilir.
• Örnegin,
• - kasten veya taksirle öldürme (m. 81, 85),
• - kasten veya taksirle yaralama (m. 86, 89),
• - terk (m. 97, f. 1),
• - kisiyi hürriyetinden yoksun kilma (m. 109, f.
  1),
• - konut dokunulmazliginin ihlâli (m. 116, f. 1),
• - zimmet (m. 247).
• Çok hareketli suç niteligi tasiyan
  dolandiricilikta, suçu olusturan icra
  hareketlerinden hile, icraî davranisla
  gerçeklestirilebilecegi gibi, ihmali davranisla
  da gerçeklestirilebilir (m. 157).

78

• Belli bir yönde icraî davranista bulunma
  yükümlülügünün (neticeyi önleme yükümlülügü,
  garantörlük) yerine getirilmemesi sonucunda,
  örnegin bir insan ölmüs veya yaralanmis olabilir.
• Bu durumda kisi, kasten öldürme veya yaralama
  suçunu ihmali davranisla islemek dolayisiyla
  sorumlu tutulur (m. 83 m. 88, f. 2).
• Ancak, bunun için, icraî davranisin ihmali
  davranisa esdeger olmasi gerekir.
• Baska bir deyisle, kisi açisindan,
• a) kanundan
• b) sözlesmeden,
• c) öngelen bir davranistan,
• kaynaklanan,
• belli bir yönde icraî davranista bulunma
  yükümlülügünün varligi gereklidir.

79

• Kanunda, belli bir icraî davranista bulunma
  yükümlülügünün salt yerine getirilmemesi, suç
  olarak tanimlandiktan sonra sonuçta agir bir
  neticenin meydana gelmesi haline iliskin, netice
  sebebiyle agirlasmis suç olarak bir düzenleme
  yapilmistir.
• Örnek
• - terk sonucunda kisinin ölmesi (m. 97, f. 2),
• - yardim veya bildirim yükümlülügünün yerine
  getirilmemesi sonucunda kisinin ölmesi (m. 98, f.
  2).

80

• Icrai davranistan farkli olarak, ihmali davranis,
  normatif bir nitelik tasimaktadir.
• Ihmali suçlarda, belli bir yönde icrai davranista
  bulunma yükümlülügü ile meydana gelen netice
  arasinda dogal bir fenomen olan nedensellik
  bagindan söz edilemez.
• Ancak, ceza hukuku bakimindan sorumluluk için,
  somut olayda kisinin yükümlülüklerine uygun
  davranma imkan ve iktidarinin bulunmasi gerekir
  (normatif bir degerlendirme).

81

• Bazi suç tanimlarinda, icraî davranisla ihmali
  davranis açisindan ayni miktarda ceza
  öngörülmüstür.
• Örnegin,
• - iskence (m. 94, f. 5),
• - terk (m. 97, f. 1),
• - konut dokunulmazliginin ihlâli suçu (m. 116,
  f. 1),
• - zimmet suçu (m. 247),
• - zimmet ve irtikâp suçlari açisindan denetim
  görevinin kasten ihmali (m. 251, f. 1).

82

• Bazi suçlarin ihmali davranisla islenmesi, icraî
  davranisla islenmesine nazaran daha az ceza ile
  cezalandirilmayi gerektirmektedir.
• Örnegin,
• - ikna suretiyle irtikâp suçu (m. 250, f. 2 ve
  3),
• - görevi kötüye kullanma suçu (m. 257, f. 1 ve
  2).
• Bazi suçlarin ihmali davranisla islenmesi
  halinde, cezasinda icraî davranisla islenmesine
  nazaran indirim yapilmasi hususunda hakime takdir
  yetkisi taninmistir.
• Örnegin,
• - kasten öldürme suçunun ihmali davranisla
  islenmesi (m. 83),
• - kasten yaralama suçunun ihmali davranisla
  islenmesi (m. 88, f. 2),

83
SUÇA TESEBBÜS

• Suç, bir süreç içinde islenmekte olup, buna suç
  yolu (iter criminis) denmektedir.
• Bu süreçte önce hazirlik hareketleri, daha sonra
  icra hareketleri gerçeklestirilmektedir.
• Suç taniminda ayrica bir unsur olarak neticeye
  yer verilmisse, fiil icra edildikten sonra bu
  netice de gerçeklesmis olmalidir ki, söz konusu
  süreç tamamlanmis olsun.

84

• Bir suçun islenmesine yönelik hazirlik
  hareketleri, ayri bir suç olusturmadigi takdirde,
  cezalandirilabilir hareketler degildir.
• Suç taniminda belirlenmis olan fiilin icrasina
  baslanmis olmakla birlikte, bu fiile iliskin icra
  hareketleri tamamlanamamis olabilir.
• Keza, fiil icra edilmis olmakla birlikte suç
  taniminda ayrica bir unsur olarak belirlenmis
  olan netice gerçeklesememis olabilir.
• Bu durumlarda suç tesebbüs asamasinda kalmistir.

85

• Suçun tesebbüs asamasinda kalmasi halinde de
  cezalandirilmasina imkân saglayan hükümler,
  cezalandirilabilirligi genisleten hükümler
  niteligindedir.
• Suça tesebbüs için aranan birinci kosul,
  gerçeklestirilen fiilin neticeyi meydana
  getirmeye elverisli olmasidir. Elverislilik fiil
  açisindan söz konusudur. Kanunda elverisli
  hareketler ifadesi kullanilmistir.
• Fiilin elverissiz olmasi ve konunun yoklugu
  ayirimi (elverissiz tesebbüs, islenemez suç).
• Suça tesebbüs için aranan ikinci kosul,
  gerçeklestirilen fiilin icra hareketi niteliginde
  olmasidir.

86

• Icra hareketlerinin ne zaman basladiginin
  belirlenmesi için duraksamaya yer vermeyen
  objektif bir ölçüt benimsenmistir. Kanunda
  dogrudan dogruya icraya baslama ölçütü kabul
  edilmistir.
• Suça tesebbüs için aranan üçüncü kosul ise, suçun
  icra hareketlerine baslanmis olmakla birlikte, bu
  hareketlerin tamamlanamamis veya kanunî tanimdaki
  neticenin gerçeklesememis olmasidir.
• Suça tesebbüs açisindan tam ve eksik tesebbüs
  ayirimi terk edilmistir.
• Tesebbüs durumunda ceza miktari belirlenirken,
  fiilin meydana getirdigi zarar veya tehlikenin
  agirligi dikkate alinmalidir.

87

• Belli bir neticeye yönelik tesebbüs niteligindeki
  hareketler de kanunda suç olarak tanimlanmis
  olabilir. Bu tür suçlara, tesebbüs suçu
  denmektedir.
• Örnegin, anayasal düzeni zorla degistirmeye
  tesebbüs suçu (m. 309).
• Bazi suçlarda, icra hareketlerinin belli bir
  asamaya varmasi, suç tamamlanmis olmasa bile,
  tamamlanmis suç gibi cezalandirilmayi
  gerektirmektedir.
• Örnek
• - Cumhurbaskanina suikaste tesebbüs edilmesi (m.
  310, f. 1).
• - Rüsvet suçu açisindan, rüsvet konusunda
  anlasmaya varilmasi (m. 252, f. 1, üçüncü cümle).
  
• - Uyusturucu veya uyarici maddelerin satisa arzi
  (m. 188, f. 3).

88

• Bazi suçlarda suçun hazirlik hareketleri dahi
  tamamlanmis suç gibi cezalandirilmayi
  gerektirmektedir.
• Örnek
• - Çocuklara yönelik fuhus suçu (m. 227, f. 1).
• - Devletin güvenligine veya Anayasal düzene
  ve bu düzenin iseyisine karsi suçlardan herhangi
  birini islemek üzere anlasma suçu (m. 316.
• Mütemadi suçlara tesebbüs mümkündür.
• Mütemadi suçlarda, suçun tamamlanmasi ve bitmesi
  ayirimi.

89
Gönüllü vazgeçme

• Gönüllü vazgeçme, gerek icra hareketleri
  asamasinda gerekse icra hareketlerinin
  bitmesinden sonra, failin suçu tamamlamaktan
  gönüllü olarak vazgeçmesini ifade etmektedir.
• Suçun icrasi tamamlanincaya, neticenin ayrica bir
  unsur olusturdugu suçlarda netice gerçeklesinceye
  kadar gönüllü vazgeçme mümkündür.
• Gönüllü vazgeçme hâlinde, kisiye icrasina
  basladigi suçtan dolayi ceza verilmemektedir.
  Ancak, gönüllü vazgeçme anina kadar
  gerçeklestirdigi hareketler baska bir suç
  olusturuyorsa, kisi sadece o suçtan sorumlu
  tutulmaktadir.

90

• Tesebbüs asamasinda gönüllü vazgeçme ve etkin
  pismanlik (faal pismanlik, faal nedamet ) ayirimi
  kaldirilmistir.
• Bu sistemde etkin pismanlik, sadece suç
  tamamlandiktan sonra belli suçlar baglaminda
  cezayi ortadan kaldiran veya cezada indirim
  yapilmasini gerektiren sahsî sebep olarak kabul
  edilmistir.
• Örnek
• - Kisiyi hürriyetinden yoksun kilma suçu
  açisindan (m. 110),
• - Malvarligina karsi suçlar açisindan (m. 168),
• - Uyusturucu veya uyarici madde imal ve ticareti
  ya da kullanmak için uyusturucu veya uyarici
  madde satin alma, kabul etme veya bulundurma
  açisindan (m. 192),
• - Suç islemek amaciyla örgüt kurma suçu
  açisindan (m. 221),
• - Zimmet suçu açisindan (m. 248),
• - Rüsvet suçu açisindan (m. 254),
• - Iftira suçu açisindan (m. 269),
• - Yalan taniklik suçu açisindan (m. 274).

91
SUÇA ISTIRAK

• Çok failli suçlar suça istirak ayirimi.
• Bazi suçlar, zorunlu olarak ancak birden fazla
  kisinin fail olarak katilimiyla gerçeklesebilir
  (çok failli suç).
• Çok failli suçlar,
• 1) yakinsama (tekarüb) suçlari,
• 2) karsilasma (telâki) suçlari,
• olmak üzere, iki gruba ayrilmaktadirlar.

92

• Yakinsama suçlarinda, zorunlu olarak suçun
  islenisine katilimda bulunan kisiler, ayni yönden
  hareket etmektedirler ve ayni gayenin
  gerçeklesmesini hedeflemektedirler.
• Örnekler
• - Suç islemek amaciyla örgüt kurma suçu
  açisindan, fail sayisinin en az üç kisi (m. 220,
  f. 1),
• - Kamu görevinin terki veya yapilmamasi suçu
  açisindan, kamu görevlisi sayisinin en az dört
  kisi (m. 260, f. 1),
• - Hükümlü veya tutuklularin ayaklanmasi suçu
  açisindan, fail sayisinin en az dört kisi (m.
  296, f. 1),
• - Devletin güvenligine veya Anayasal düzene
  ve bu düzenin iseyisine karsi suçlardan herhangi
  birini islemek üzere anlasma suçu açisindan, fail
  sayisinin en az iki kisi (m. 316),
• olmasi gerekir.

93

• Karsilasma suçlarinda ise, zorunlu olarak suçun
  islenisine katilanlar, yine ayni gayenin
  gerçeklesmesini hedeflemektedirler fakat, farkli
  yönlerden hareket etmektedirler ve suçun
  islenisine bulunduklari katkilar da
  birbirlerinden farkli mahiyet arzetmektedir.
• Örnekler
• - Uyusturucu veya uyarici madde ticareti suçunda
  (m. 188, f. 3), birisi satan, digeri satin alan
  olmak üzere,
• - Suç esyasinin satin alinmasi veya kabul
  edilmesi suçunda (m. 165), birisi satan veya
  bagislayan, digeri satin alan veya kabul eden
  olmak üzere,
• - Rüsvet suçunda (m. 252), biri rüsvet veren,
  digeri rüsvet alan olmak üzere,
• - Yetkili olmadigi bir is için yarar saglama
  suçunda (m. 255), biri isinin gördürülmesini
  isteyen ve bu amaçla kamu görevlisine menfaat
  temin eden kisi, digeri ise menfaat saglayan kamu
  görevlisi olmak üzere,
• - Rizaya dayali kürtaj suçunda (m. 100, f. 2),
  biri çocugu düsürten kisi, digeri çocugunun
  düsürtülmesine riza gösteren gebe kadin olmak
  üzere,
• en az iki kisinin varligi gereklidir.

94
Suça istirakin hukukî esasi

• Esasinda bir kisi tarafindan islenebilen suçlar,
  birden fazla kisinin istirakiyle de
  islenebilirler.
• Suça istirake iliskin hükümler, birden fazla
  kisinin suç teskil eden bir fiilin icrasina
  istirak etmeleri halinde, suç ortaklarinin
  sorumluluk statülerinin belirler.
• Istirak sekilleri, genel bir sekilde faillik ve
  seriklik olarak ikiye ayrilmaktadir.
• Faillik, kanunda tanimlanan haksizligin
  gerçeklestirilmesini zorunlu kilmaktadir.
• Kanunda tanimlanan haksizligi yalniz basina
  gerçeklestiren kisiye "dogrudan -" veya "müstakil
  fail" denir.
• Kanunda tanimlanan haksizlik, birden fazla suç
  ortagi tarafindan müstereken gerçeklestirilebilir.
  Bu durumda "müsterek faillik" söz konusudur (m.
  37, f. 1).
• Kisi suçu bir baskasi vasitasiyla gerçeklestirmis
  olabilir. Bu durumda "dolayli faillik" söz
  konusudur (m. 37, f. 1).

95

• Suçun icrasina istirak etmekle beraber,
  islenisine bulundugu katki kanunî tanimdaki
  haksizligi gerçeklestirmeyen diger suç ortaklari,
  serik olarak nitelendirilmektedir.
• Kanunun seriklige iliskin hükümleri, sorumluluk
  alanini genisleten hükümler niteligini
  tasimaktadir.
• Serikligin, azmettirme ve yardim etme olarak iki
  farkli sekli vardir (m. 38, 39).
• Seriklerin islenen suçtan dolayi sorumlu
  tutulabilmeleri, baglilik kuraliyla mümkündür.
• Fiil üzerinde hakimiyet kuramadigi veya özel
  faillik vasfini tasimadigi için fail olamayan bir
  suç ortagi, gerçeklesen haksizliktan baglilik
  kurali vasitasiyla sorumlu tutulabilmektedir (m.
  40, f. 1, 2). Niteliksel baglilik kurali.
• Baglilik kuralinin söz konusu fonksiyonu ifa
  edebilmesi için esas fiilin kasten islenmesi ve
  hukuka aykiri olmasi gerekir ve yeterlidir. (m.
  40, f. 1)
• Istirakten dolayi sorumluluk için, suçun en
  azindan tesebbüs asamasinda kalmis, yani icra
  hareketlerine baslanmis olmasi gerekir (m. 40, f.
  3) Niceliksel baglilik kurali.
• Sonuçsuz kalmis azmettirme sorunu.

96
Müsterek faillik

• Müsterek faillik halinde, birlikte suç isleme
  kararina bagli olarak, suçun icraî hareketleri
  birlikte gerçeklestirilmekte ve dolayisiyla,
  fiilin icrasi üzerinde müsterek hakimiyet
  kurulmaktadir.
• Müsterek faillik için, fiilin icrasi üzerinde
  müsterek hakimiyet kurulmalidir.
• Bu sistemde, 765 s. TCKnun 463. maddesi hükmüne
  yer verilmemistir.
• Suç islemek için kurulmus örgütün yöneticileri,
  örgütün faaliyeti çerçevesinde islenen suçlardan
  dolayi müsterek fail olarak sorumlu tutulacaktir
  (m. 220, f. 5).

97

• Müsterek failler arasinda birlikte suç isleme
  kararinin varligi gereklidir.
• Müsterek suç isleme karari, kast içinde mütalâa
  edilmelidir.
• Suç ortaklarinin suçun islenisine iliskin
  kastlarinin farklilik arzetmesi (dogrudan, olasi
  kast gibi), müsterek fail olarak sorumlu
  tutulmalarini engellemez.
• Müstereken islenmesi konusunda karar birligine
  vardiklari suçun manevî unsurlari arasinda kastin
  haricinde amaç veya saike yer verilmis ise bütün
  müsterek faillerin, bu amaç veya saikle hareket
  etmesi gerekir.

98

• Özgü suçlarda fail olabilmek için, kisinin özel
  faillik vasfini tasimasi gerekir.
• Bu suçlardan bir kisminda, failin özel yükümlülük
  altinda kisi olmasi yeterlidir.
• Örnek Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi (m.
  279).
• Özgü suçlarin bazilarinda, kanunda suçu olusturan
  belirli bir fiili de tanimlamaktadir. Bu
  suçlarda, sadece özel faillik niteligine sahip
  olmak, fail olarak sorumlu tutulabilmek için
  yeterli degildir. Bunun için, özel faillik
  niteliginin yani sira, ayrica fiil üzerinde
  hakimiyet kurulmasi gerekir.
• Örnek
• - Zimmet suçu (m. 247),
• - Irtikâp suçlari (m. 250),
• - Rüsvet suçu (m. 252),
• - Resmi belgede sahtecilik suçunun kamu
  görevlisi tarafindan islenmesi (m. 204, f. 2).
• A ile, kamu görevlisi olan B, resmi belgede
  sahtecilik suçunu birlikte islerler (müsterek
  failler). Bu durumda, A, 204. maddenin birinci
  fikrasina istinaden B ise ikinci fikrasina
  istinaden cezalandirilir.

99
Dolayli faillik

• Suç, bir diger kisi araç olarak kullanilmak
  suretiyle de islenebilir (m. 37, f. 2).
• Bu durumda, arka plandaki kisi, suçun icraî
  hareketlerini gerçeklestiren sahsin ve
  hareketinin üzerinde hakimiyet kurmaktadir. Bu
  hakimiyet nedeniyle, arka plandaki kisi, dolayli
  fail olarak islenen suçtan sorumlu tutulmaktadir.
• Örnegin yas küçügü veya akil hastasi olmasi
  nedeniyle kusur yeteneginin olmayanlarin suçun
  islenmesinde araç olarak kullanilmasi halinde,
  dolayli failin cezasinda artirim öngörülmüstür
  (m. 37, f. 2, ikinci cümle).

100
Azmettirme

• Azmettirme, belli bir suçu isleme hususunda henüz
  bir fikri olmayan bir kisinin bir baskasi
  tarafindan bu suçu islemeye karar
  verdirilmesidir.
• Ancak kasten islenen bir suça azmettirme
  mümkündür.
• Belli bir kisi suç islemeye azmettirilmelidir.
• Azmettirme konusu suçun tamamlanmis veya en
  azindan tesebbüs asamasinda kalmis olmasi
  gerekir.

101

• Kanunda, azmettirenin, islenen suçun cezasiyla
  cezalandirilmasi öngörülmüstür (m. 38, f. 1).
• Ancak,
• - üstsoy ve altsoy iliskisinden dogan nüfuz
  kullanilmak suretiyle suça azmettirme,
• - çocuklarin suça azmettirilmesi,
• hallerinde, azmettirenin cezasinda artirim
  yapilmasi gerekmektedir (m. 38, f. 2).
• Kiralik katil veya tetikçi kullanilan
  durumlarda, çogu zaman azmettirenin kimliginin
  belirlenmesinde güçlükle karsilasilmaktadir.
  Kanunda, azmettirenin ortaya çikarilmasina
  yönelik olarak, cezada indirim yapilmasini
  gerektiren bir sahsî sebep düzenlemesine yer
  verilmistir (m. 38, f. 3).

102
Yardim etme

• Yardim etme, bir baskasinin kasten islemekte
  oldugu bir suçun icrasinin kasten desteklenmesini
  ifade etmektedir.
• Failin suç teskil eden fiili islerken bir baskasi
  tarafindan desteklendiginin, kendisine yardim
  edildiginin bilincinde olmasina gerek yoktur.
• Yardim etme, maddî ve manevî olmak üzere ikiye
  ayrilir (m. 39, f. 2).

103

• Manevî yardim
• a) suç islemeye tesvik etmek,
• b) suç isleme kararini kuvvetlendirmek,
• c) suçun islenmesinden sonra yardimda bulunmayi
  vaad etmek,
• d) suçun nasil islenecegi konusunda yol
  göstermek.
• Maddî yardim
• a) suçun islenmesinde kullanilan araçlari temin
  etmek,
• b) suçun islenmesinden önce veya islenmesi
  sirasinda maddî yardimda bulunarak icrasini
  kolaylastirmak.

104

• Icrasina yardimda bulunulan suçun tamamlanmasi
  veya en azindan tesebbüs asamasinda kalmasi
  gerekir (m. 40, f. 3).
• Yardim eden kisiye ceza verirken, islenen suça
  iliskin kanunda öngörülen ceza esas alinmaktadir.
  Ancak, bu cezada indirim yapilmasi gerekir.
  Cezada indirim yapilip yapilmayacagi konusunda
  hakime takdir yetkisi taninmamistir.
• Bu sistemde, zorunlu feri istirak hükmüne (765
  s. TCK, m. 65/son) yer verilmemistir.
• Bu sistemde, sahsî ya da fiilî agirlatici
  sebeplerin sirayeti hükümlerine (765 s. TCK, m.
  66, 67) de yer verilmemistir.
• Bu sistemde, kavga suçu tanimina (765 s. TCK,
  m. 464, 466) yer verilmemistir.

105

• Yeni TCKnda, belirli suçlar bakimindan sadece
  icra hareketlerinin birden fazla kisi tarafindan
  birlikte islenmesi, suçun temel sekline nazaran
  daha agir cezayi gerektiren nitelikli hâl olarak
  kabul edilebilir.
• Örnek
• - Cinsel saldiri suçunun (m. 102, f. 3, bent d),
• - Tehdit suçunun (m. 106, f. 2, bent c),
• - Kisiyi hürriyetinden yoksun kilma suçunun (m.
  109, f. 3, bent b),
• - Egitim ve ögretimin engellenmesi, kamu kurumu
  veya kamu kurumu niteligindeki meslek
  kuruluslarinin faaliyetlerinin engellenmesi,
  siyasî haklarin kullanilmasinin engellenmesi,
  inanç, düsünce ve kanaat hürriyetinin
  kullanilmasini engelleme, konut dokunulmazliginin
  ihlâli ile is ve çalisma hürriyetinin ihlâli
  suçlarinin (m. 119, f. 1, bent c),
• - Yagma suçunun (m. 149, f. 1, bent c),
• - Görevi yaptirmamak için direnme suçunun (m.
  265, f. 3),
• birden fazla kisi tarafindan birlikte islenmesi.

106
Istirak iliskisi ve gönüllü vazgeçme

• Kural Sadece gönüllü vazgeçen suç ortagi,
  gönüllü vazgeçme hükümlerinden yararlanir.
• Gönüllü vazgeçme nedeniyle suçun islenememesi
  halinde bir sorun yoktur. Bu durumda, diger
  ortaklar tesebbüs hükümlerine göre sorumlu
  tutulur.
• Hatta,
• - Suç, gönüllü vazgeçenin gösterdigi gayreti
  disinda baska bir sebeple islenememis olabilir.
• - Gönüllü vazgeçmeye ve suçun islenmemesi için
  bütün gayretine ragmen, suç diger ortaklar
  tarafindan islenmis olabilir.
• Bu durumlarda da gönüllü vazgeçen suç ortagi
  bundan yararlanabilir.

107
SUÇLARIN IÇTIMAI

• Kural Kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane
  suç varsa o kadar ceza vardir.
• Istisnalar
• - Bilesik suç (m. 42),
• - Zincirleme suç (m. 43, f. 1, 3),
• - Ayni neviden fikri içtima (m. 43, f. 2, 3),
• - Farkli neviden fikri içtima (m. 44)

108
Bilesik suç

• Bir suç, diger bir suçun
• a) temel sekline,
• b) nitelikli sekline
• iliskin unsuru olusturuyorsa, bilesik suç söz
  konusudur (m. 42).
• Örnekler
• - Yagma suçunda, kasten yaralama veya tehdit
  suçunun yani sira, hirsizlik suçu söz konusudur
  (bilesik suç olarak, yagma m. 148).

109

• - Hirsizlik suçunun bina veya eklentileri içinde
  muhafaza altina alinmis olan esya hakkinda
  islenmesi halinde, ayni zamanda konut
  dokunulmazliginin ihlâli suçu da
  islenebilmektedir (bilesik suç olarak, hirsizlik
  suçunun nitelikli sekli m. 142, f. 1, bent b).
• - Yagma suçunun konut veya isyerinde islenmesi
  halinde, ayni zamanda konut dokunulmazliginin
  ihlâli suçu da islenebilmektedir (bilesik suç
  olarak, yagma suçunun nitelikli sekli m. 149, f.
  1, bent d).
• Bu gibi durumlarda fail, sadece bilesik suçtan
  dolayi cezalandirilmaktadir bilesik suçun
  unsurunu olusturan suçtan dolayi ayrica
  cezalandirilmamaktadir.

110
Zincirleme suç

• Zincirleme suç halinde, ayni suçun birden fazla
  islenmis olmasi söz konusudur.
• Ancak, bu suçlar, bir suç isleme kararinin icrasi
  kapsaminda islenmektedirler, yani, bu suçlar
  arasinda sübjektif bir bag bulunmaktadir.
• Bir suçun temel sekli ile daha agir veya daha az
  cezayi gerektiren nitelikli sekilleri, ayni suç
  sayilir.

111

• Zincirleme suç halinde, ortada bir suç degil,
  birden fazla suç mevcuttur.
• Zincirleme suçtan söz edebilmek için, ayni suçun
  müteaddit defa ayni kisiye karsi islenmesi
  gerekir. Islenen suçlarin magdurunun ayni kisi
  olmasi gerekir.
• Suçun magdurunun farkli kisiler olmasi halinde,
  zincirleme suç hükümleri uygulanamaz.
• Toplumu olusturan herkesin magdur oldugu
  suçlarda, muayyen bir kisi magdur olmadigina
  göre, zincirleme suç hükümlerini öncelikle
  uygulamak gerekir.
• Örnekler
• - Rüsvet (m. 252),
• - Çevrenin kasten kirletilmesi (m. 181),
• - Imar kirliligine neden olma (m. 184).
• - Parada sahtecilik (m. 197),
• - Kiymetli damgada sahtecilik (m. 199),
• - Mühürde sahtecilik (m. 202).

112

• Zincirleme suç halinde, kisiye bu suçlarin her
  birinden dolayi ayri ayri degil, bir ceza
  verilmekte ve fakat ceza artirilmaktadir.
• Ancak, ayni kisiye karsi islenen kasten yaralama,
  iskence, cinsel saldiri, çocuklarin cinsel
  istismari ve yagma suçlarinda, zincirleme suç
  hükümleri uygulanamaz. Bu suçlarda, fail isledigi
  suç sayisinca gerçek içtima hükümlerine göre
  cezalandirilacaktir (m. 43, f. 3).

113
Ayni neviden fikri içtima

• Bir fiille ayni suçun birden fazla kisiye karsi
  islenmesi halinde, ayni neviden fikri içtima söz
  konusudur (m. 43, f. 2).
• Örnekler
• - bir fiille birden fazla kisiye karsi hakaret
  edilmesi (m. 125),
• - bir sikâyet dilekçesi ile, birden fazla kisiye
  karsi iftirada bulunulmasi (m. 267),
• - Bir fiille birden fazla kisiye karsi cinsel
  tacizde bulunulmasi (m. 105),
• - Bir fiille birden fazla kisinin tehdit
  edilmesi (m. 106),
• - Bir fiille birden fazla kisiyi hürriyetinden
  yoksun kilma (m. 109).

114

• Ayni neviden fikri içtima halinde, fiil tektir
  ve fail hakkinda bir cezaya hükmolunur. Fakat, bu
  ceza artirilir (m. 43, f. 1, 2).
• Ancak, bir fiille birden fazla kisiye karsi
  islenmis olan kasten öldürme veya kasten yaralama
  suçlarinda, fail ölen veya yaralanan kisi
  sayisinca ayri ayri cezalandirilacaktir (m. 43,
  f. 3).
• Yeni TCKnda, bazi suçlar baglaminda özel olarak
  ayni neviden fikrî içtima hükmüne yer
  verilmistir.
• Örnekler
• - Belirsiz sayida kisilerin, sagligini bozmak
  amaciyla ve bu amaci gerçeklestirmeye elverisli
  olacak surette, radyasyona tabi tutulmasi
  halinde radyasyon yayma suçunun temel sekline
  nazaran daha agir ceza öngörülmüstür (m. 172, f.
  2).
• - Kaçmaya imkan saglama suçunda (m. 294),
  kaçmasi saglanan gözaltina alinan, tutuklu veya
  hükümlü kisi sayisinin birden fazla olmasi
  hâlinde de, bir cezaya hükmedilmekte, ancak
  verilecek ceza artirilmaktadir (f. 4).

115
Farkli neviden fikri içtima

• Farkli neviden fikrî içtima halinde, bir fiil
  ile kanunda tanimlanan birden fazla suç
  islenmektedir. Bu suçlarin her birinden ayri ayri
  cezalandirilabilme imkâni varken Kanun koyucu
  faile bu suçlardan en agirinin cezasinin
  verilmesi ilkesini benimsemistir.
• Buna göre farkli neviden fikrî içtimadan söz
  edebilmek için,
• a) fiilin tek olmasi,
• b) bu fiil ile kanunda tanimlanan birden fazla
  farkli suçun islenmesi,
• gerekir.

116

• Örnekler
• - Evi yakilarak kisinin öldürülmesi halinde, hem
  genel güvenligin kasten tehlikeye sokulmasi suçu
  (m. 170), hem de kasten öldürme suçunun nitelikli
  hali (m. 82, f. 1, bent c) islenmektedir.
• - Gözlüklü bir kisinin gözüne yumruk vurularak
  kasten yaralama suçu (m. 86 veya 87) islenirken,
  ayni zamanda mala zarar verme suçu da (m. 151)
  islenmektedir.
• Bazi suçlar baglaminda farkli neviden fikrî
  içtimain varligina ragmen, kanun koyucu en agir
  cezayi gerektiren suçun cezasinin artirilmasini
  öngörmüstür.
• Örnek
• - Infaz kurumuna veya tutukevine yasak esya
  sokmak suçu açisindan (m. 297, f. 1).

117

• Yeni TCKnda hedefte sapma hali ile ilgili olarak
  özel bir hüküm bulunmamaktadir.
• Hedefte sapma durumunda, farkli neviden fikri
  içtima hükmünün uygulanmasi gerekir.
• Örnekler
• - Bir kisiyi yaralamak için firlatilan sopa,
  magduru yaraladiktan sonra veya magdura isabet
  etmeden vitrin camina çarparak kirilmasina neden
  olur. Bu durumda, sopa firlatma fiiliyle hem
  tamamlanmis veya tesebbüs asamasinda kalmis
  kasten yaralama suçu hem de baskasinin malina
  zarar verme suçu islenmis olur.

118

• - Bir kisiyi öldürmek için ateslenen silâhtan
  çikan kursun, magdura isabet etmeden duvara
  çarpmasi nedeniyle sekerek bir baskasinin ölümüne
  veya yaralanmasina neden olur. Bu durumda,
  hedeflenen kisi açisindan kasten öldürme suçu
  tesebbüs asamasinda kalir ancak, sekme sonucunda
  ölümüne veya yaralanmasina neden olunan kisi
  açisindan ise, taksirle öldürme veya taksirle
  yaralama suçu islenmis olur.
• Bu gibi durumlarda, kisi isledigi bir fiille
  birden fazla farkli suçun olusumuna neden olur ve
  bu suçlardan en agir cezayi gerektireni ile
  cezalandirilir.

119

• Farkli neviden fikri içtima açisindan genel norm
  özel norm iliskisi
• - Güveni kötüye kullanma suçu (m. 155)
  karsisinda, zimmet suçu (m. 247 4389 s. Bankalar
  Kanunu, m. 22, f. 3).
• - Görevi kötüye kullanma suçu (m. 257, f. 1, 3)
  karsisinda, zimmet (m. 247), irtikâp (m. 250)
  veya rüsvet (m. 252) suçlari.
• - Görevi kötüye kullanma suçu (m. 257, f. 2)
  karsisinda, kamu görevlisinin suçu bildirmemesi
  suçu (m. 279).

120
Gerçek içtima

• Amaç suç araç suç iliskisi
• - Kanunun suç saydigi fiilleri islemek amaciyla
  örgüt kurmak veya yönetmek, Kanunda bagimsiz bir
  suç olarak tanimlanmaktadir (m. 220, f. 1 ayrica
  bkz. m. 78, f. 1 m. 314, f. 1).
• - Bu örgütün faaliyeti çerçevesinde suç
  islenmesi halinde, kisi ayrica bu suçtan dolayi
  cezalandirilir (m. 220, f. 4).
• - Kamu görevlisi, görevinin gereklerine aykiri
  olarak bir isi yapmasi veya yapmamasi için rüsvet
  aldi