Ergenlerde Cinsel Gelisim

1
Ergenlerde Cinsel Gelisim

• Doç Dr Müjgan AlikasifogluIstanbul Üniversitesi
• Cerrahpasa Tip Fakültesi
• Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali
  Adolesan Bilimdali

2
ERGENLIK DÖNEMI

• Yetiskinlige geçisteki bu dönem büyüme ve
  gelismenin çok hizli oldugu, kiz veya erkek
  cinsel özelliklerinin ortaya çiktigi bir
  dönemdir.

3

• Diger bir deyisle aynadaki görüntünün adeta
  yabancilasmasidir.

4
Ergenlik Nedir?

• Büyümek, baskalasmak ve dönüsmektir.
• Tirtilin koza içinde kelebege dönüstügü
  
• dönem gibidir.

5
Ergenlik Nedir?

• Daha fazla bir ilgi, saygi, olanak ve özene
• ihtiyaç duyulan incinmesi kolay bir zamandir.

6
Ergenlik Nedir?

• Saglikli her çocugun geçmesi gereken bir
  süreçtir.

7
ERGENLIK NE DEGILDIR?

• Çocugun büyügü, yetiskinin küçügü degildir.

8
Hastalik ve problem yaratma dönemi degildir.
9
Ergenlik

• -Yeni bedenini tanima, kabul etme,
• -Kadin ya da erkek toplumsal rolü kabul etme,
• -Her iki cinsten yasitlari ile yakin iliski
  kurabilme,
• -Aileye olan çocuksu bagimliliktan kurtulma,

10
-Evlilige ve aile yasamina hazirlanma, -Meslek
seçme, -Davranislarina rehber olacak bir
degerler sistemi ve ideoloji gelistirme gibi
kisisel gelisim asamalarindan geçilen bir
dönemidir.
11
PSIKOSOSYAL GELISIM

• Ergenlik baslangiç ve bitis sürelerinin
  belirlenmesinde oldugu kadar, normal ve
  anormalligin belirlenmesinde de güçlük çekilen
  bir dönemdir.

12
PSIKOSOSYAL GELISIM

• Erken ergenlik 12-14 yas
• Orta ergenlik 15-17 yas
• Geç ergenlik 18-21 yas

13
ERKEN ERGENLIK EVRESI

• Hormonlar ve bedenin cinsel farklilasmasi sonucu
  bocalamalar baslar.

14
ERKEN ERGENLIK EVRESI

• Bu dönemin en belirgin özelligi puberteyle
  birlikte ortaya çikan biyolojik degisikliklerin
  yarattigi baskiya karsi gencin uyum ve bas etme
  çabalaridir.
• Bedensel degisiklikler bazen o kadar hizli olur
  ki gençler bedenlerinin içinde kendilerine
  yabancilik çekerler.

15
ERKEN ERGENLIK

• Büyüyen gögüsler, yüzde çikan akneler gençte bu
  degisimin sonucunun nereye varacagina yönelik
  kaygilar yaratir.
• Bu dönemdeki ergenlerin çogu ayna karsisinda
  bedenlerini inceleyerek uzun süreler geçirirler.
• Bu da yeni bir beden imgesi edinme ve buna alisma
  çabalarinin göstergesidir.

16
ERKEN ERGENLIK

• Sekonder seks karakterlerinin gelisimi ile
  birlikte beden imgesinin degisimi yaninda, genç
  kendisiyle ilgili yeni bir yaninin daha farkina
  varir.
• Kendisini çocukluktan farkli bir kiz ya da erkek
  olarak algilamaya baslar.

17
ERKEN ERGENLIK

• Beden görünümünün degismesi, dürtülerinin
  artmasi, cinsel kimligin daha fazla hissedilmesi
  genci sosyal olarak da yeni bazi konumlar
  edinmesi gerekecegi gerçegiyle karsi karsiya
  birakir.

18
ERKEN ERGENLIK

• Karsi cinsi düsünmeye baslar ve ideal partneri
  ile ilgili hayaller kurar.
• Ancak bu dönemde romantik iliskilerden çok ayni
  cinsiyetten bir ya da iki kisiyle yakin
  arkadasliklar kurma egilimleri daha fazladir.

19
ERKEN ERGENLIK

• Birbirlerinin sirlarini paylasma ve yardimlasmaya
  dayali bu tür arkadasliklar genci ilerideki
  yasantisinda insan iliskilerinde yakinlik kurmaya
  da hazirlar.
• Romantik iliski olursa daha çok kendini sinamaya
  yönelik ve partner idealdeki figüre uymadigindan
  kisa süreli

20
ERKEN ERGENLIK

• Cinsel yönden vücudun saglikli olup olmadigini
  merak
• Dogru bilgiye ulasamama
• Eriskin tipi düsünce biçimi tam gelismemis
  oldugundan açik ve belirgin örneklere ve bilgiye
  ihtiyaçlari vardir.
• Pubertenin baslamasi cinsellikle ilgili bilgileri
  aktarmak için uygun bir firsat kabul edilmeli

21
ORTA ERGENLIK EVRESI

• 15- 18 yas arasi dönem
• Pubertal degisiklikler ve bilissel gelisim büyük
  ölçüde tamamlanmistir.

22
ORTA ERGENLIK EVRESI

• Bas edilecek önemli konulardan biri cinsel kimlik
  gelisimidir.
• Beden gelisiminin tamamlanmasiyla birlikte her
  iki cins te kendilerini kiz ya da erkek olarak
  tanimaya, tanimlamaya ve buna uygun sosyal roller
  edinmeye baslarlar.

23
ORTA ERGENLIK EVRESI

• Genç genetik ya da baska nedenlerle yasinin
  gelisimsel normlarina ulasamamissa bedenine
  iliskin olumsuz algilar ve duygular
  gelistirebilir.
• Bu duygularla bas edilememesi anksiyete,
  depresyon gibi belirtilere neden olabilecegi
  gibi, bazi durumlarda cinsel kimlik sapmalarina
  da yol açabilir.

24
ORTA ERGENLIK

• Ayni cinsten arkadaslarla iliski sürerken bir
  yandan da karsi cinsiyete yönelme baslar.
• Romantik iliskiler sik ancak hala ideal partnere
  uymadigindan kisa sürelidir.

25

• Ancak asiri yakinliklar bagimsizligini kaybetme
  tehlikesi içerdiginden iliskilerdeki sinirlar bu
  yas grubunda önemli stres kaynaklarindan biridir.
  
• Bu nedenle fazla fiziksel yakinlik olmadan yakin
  iliskiler kurmaya el verdigi için telefon ve
  internet bu gençler için çok popüler bir iletisim
  aracidir.

26

• Bu evrede risk alma egilimi fazla oldugundan
  ayrintili sorularla degerlendirme ve bilgi verme
  gerekli

27
GEÇ ERGENLIK EVRESI

• Bu evre 18 yas civarinda baslar ve ne kadar
  sürecegi kisiden kisiye degisir.
• Genellikle bireyin eriskin psikolojik olgunlugunu
  kazanip toplum içinde eriskin rollerini almaya
  hazir duruma gelmesiyle son bulur.
• Bazi bireyler için bu durum yasam boyu süren bir
  mücadele halini alabilir.

28
GEÇ ERGENLIK

• Bu dönem bir anlamda ergenlik basindan beri
  yasanan duygularin, gelistirilen becerilerin
  (beden algisi, özerklik, basari, yakinlik gibi)
  kurulan özdesimlerin harmanlandigi ve
  sentezlendigi bir dönemdir.

29
GEÇ ERGENLIK

• Bu sentez sonucunda ergenligin en önemli
  gelisimsel özelligi olan kimlik duygusu olusur.
• Kimlik duygusunun kazanilmasi gencin kendine ait
  bir degerler sistemi olusturmasi ile saglanir.
• Ergenlik dönemi boyunca gözlenen, yasanan ve
  ögrenilen çesitli degerleri harmanlayarak genç
  kendine uygun dogru ve yanlislari seçerek bir
  degerler sistemi olusturur.

30
GEÇ ERGENLIK EVRESI

• Böylece ben kimim sorusunun yaniti bulunmus
  olur ve ilerideki yasamini nasil geçirecegini de
  belirlemis olur.
• Ergenligin sonuna geldigi halde bu sorularin
  yanitini bulamamis kiside kimlik kargasasindan
  söz edilir.

31
GEÇ ERGENLIK EVRESI

• Geç ergenligin sonunda kimlik duygusunu edinmis,
  yakin iliskiler kurabilme, kendine is ve es
  seçebilme gibi becerileri kazanmis ve toplum
  içinde eriskin rollerini üstlenecek sorumlulugu
  edinmis olarak genç eriskinlik dönemine geçer.

32

• Bu dönemde genç romantik iliskilerinde eriskin
  gibi davranabilir.
• Partnerinin duygulari ve huzuru ile daha fazla
  ilgilenir.
• Uzun süreli, güvene dayali ve anlamli iliskiler
  kurabilir.

33
Cinsellik

• Spesifik bir cinsel davranisi gösterebilecek
  fiziksel özelliklere ve kapasiteye sahip olma
• Psikososyal degerler, normlar, tutumlar ve
  ögrenme gibi bu davranisi etkileyen etkenler
• Cinsel kimlik ve onunla iliskili bir erkek ya da
  kadin olarak kendisi ve öteki ile ilgili
  toplumdan kazandigi tutum ve davranislar

34

• Biyoloji
• Kültür Cinsellik Toplum
• Aile

35
Cinsellik

• Genotip ve fenotip gibi biyolojik etkenler
  cinselligi döllenmeden itibaren etkilerler.
• Diger etkiler ise dogumda baslar.

36
Cinsellik ve aile

• Ailenin toplumla etkileserek gelistirmis oldugu
  kadinlik ve erkeklikle ilgili tutum ve
  davranislari bebege dogumdan itibaren
  yansitilir.
• Bebegin cinsiyetinin belirlenmesinden itibaren
  aile bireylerinin o bebekten bekledikleri
  cinsiyete özgü tutumlar ve beklentiler
  bilinmektedir.
• Bu beklentiler ve tutumlar büyük ölçüde ailenin
  içinde yasadigi toplumun kültürel normlari
  tarafindan dikte ettirilmislerdir.

37
Cinsellik ve aile

• Bir çocugun cinsel kimligi ile ilgili ilk
  algilamalari aile bireylerini gözleyerek olusur.
  
• Bir kadin olarak annesinin aile içerisinde nasil
  davrandigini, babasinin erkekligini nasil
  gösterdigini ve beraberce sorunlari nasil
  çözdüklerini gözler.

38
Cinsellik ve aile

• Anne ya da babanin yoklugu çocuklarin kadin ve
  erkeklerin birbirlerine nasil davrandiklarini
  anlamasini güçlestirebilir.
• Kizlar bir kadin olarak nasil davranacaklarini
  babalari ile ya da ebeveyn rolünü üstlenmis diger
  erkeklerle test ederler. Bu sans olmadiginda ise
  baba aramaya baslayabilir ve riskli cinsel
  davranislar sergileyebilirler.
• Ayrica, kiz çocugun baba modeli ile karsilasmamis
  olmasi onun kendi cinselligini nasil
  gösterecegini bilememsine de yol açabilir.

39
Cinsellik ve aile

• Aile bireylerinin sevgi dolu ve destekleyici
  oldugu, çocugun gelisim düzeyine uygun olarak
  gözlendigi ve izlendigi bir aile ortaminda
  çocugun olgun, olumlu iliskiler kurabilen
  saglikli bir eriskin olma olasiligi artar.

40
Cinsellik ve kültür

• Ergenin cinselligini nasil yasayacagi yasadigi
  toplumun kültüründen çok fazla etkilenir.
• Kültür kadina ve erkege çok iyi tanimlanmis ya da
  iyi tanimlanmamis roller yükleyebilir.
• Kadinlik ve erkeklik rollerinin iyi tanimlandigi
  kültürlerde ergenlerin çok fazla tercih sansi
  yoktur.
• Kültürel belirsizligin oldugu durumlarda ise,
  ergene pek çok tercih yapma sansi ancak, çok az
  rehberlik sunulur.

41

• Benzer olarak cinsel duygularin nasil ifade
  edilecegini de kültür belirler.
• Dört tip kültür var

42

• Cinselligi kisitlayan
• Çocuklukta cinsel oyunlar çok az
• En azindan kadinlara evlilik öncesi cinsel
  yasanti yasak
• Seks korkulan, sorun olabilecek bir olay olarak
  görülür.

43

• Cinselligi bastiran
• Evlilik öncesi cinsel yasanti yasak
• Cinsel davranislar suçluluk, öfke ve korku
  yaratir. Seytansi görülür.

44

• Cinsellige tolerans gösteren
• Yasak yok
• Ergenler cinsel olarak aktiftir.
• Evlilik öncesi seks serbest
• Seks yasamin normal ve önemli bir parçasi
• Cinsel yolla bulasan hastaliklar sik

45

• Cinselligi destekleyen kültür
• Sorumlu cinsellik
• Seks insanlarin mutlulugu için gerekli görülür ve
  gençler desteklenir
• Cinsel saglikla ilgili bilgiler toplum tarafindan
  karsilanir

46
Cinsellik ve toplum

• Bazi durumlarda kültür toplumun her kesiminde
  uniformdur, bazi durumlarda ise degildir.
• Cinsellik konusunda ayni toplumda farkli kültürel
  normlarin bulunmasi ergenleri risk altina
  sokabilir.
• Bu anlamda medyanin rolü çok önemlidir.

47

• Genç ailesinden cinsellikle ilgili çok net
  mesajlar aliyor ise medyanin etkisi
  dengelenebilir.
• Ancak, ailelerin pek çogu çocuklarina cinselligi
  ögretmek ile ilgili sikintilar yasarlar ve
  onlarin bu alanda arkadas gruplarini ve medyayi
  ana bilgi kaynagi ve rol modeli olarak
  benimsemesine neden olurlar.

48

• Cinsellik konusunda mutlaka aile, ögretmen ya da
  bir saglik çalisanindan bilgi alinmalidir.

49
Ergenlikte cinsel davranislar

• Cinsel olgunlasma sürecinde yasanan degisimleri
  merak etmek çocukluk ve ergenligin normal bir
  parçasidir.
• Saglikli cinsel gelisim çocugun fiziksel ve
  duygusal gelisiminin bir parçasi olmalidir.
• Biyolojik ve çevresel etkenler saglikli cinsellik
  algisinin ve davranis seçimlerinin gelisiminde
  belirleyicidirler.

50
Ergenlikte cinsel davranislar

• Ergenlerin cinsel davranislari
• Cinsel iliskiye baslamak,
• Cinsel iliskinin düzeyi,
• Riskli cinsel davranislar.
• Bu davranislar ise istenmeyen gebelikler ve
  cinsel yolla bulasan hastaliklar gibi olumsuz
  sonuçlara yol açabilir.

51
Ergenlikte cinsel davranislar

• Madde kullanimi ergenin cinsel davranislari ile
  iliskili bireysel bir risk etkenidir.
• Kendine güven,
• Okulda ders disi etkinliklere katilma,
• Okulu sevme ve akademik olarak basarili olma,
• Dini inançlar,
• Üreme sagligi ve cinsel yolla bulasan hastaliklar
  hakkinda bilgi sahibi olma,
• Cinsel iliskiyi normal bir davranis olarak
  görmeme,
• Madde kullanimini reddetme becerisine sahip olma
  
• madde kullaniminin bu etkisini kompanse eden
  koruyucu etkenler olarak saptanmistir.

52
Ergenlikte cinsel davranislar

• Arkadas gruplarinin cinsellikle ilgili tutum ve
• davranislari risk etkenidir.
• Ailenin sosyoekonomik durumu,
• Ailenin ergeni yakindan ve gelisimine uygun
  sekilde izlemesi,
• Ailenin ergenle iletisime açik olmasi ergeni
  cinsel davranislari konusunda arkadas etkisine
  açik olmaktan koruyan etkenler olarak tespit
  edilmistir.

53

• TESEKKÜRLER!