Teorie Relacji z Obiektem

1
Teorie Relacji z Obiektem

• Jaroslaw Gliszczynski wyklad 4

2

• Podstawowe zagadnienia to
• - internalizacja i uzewnetrznienie relacji
• - przywiazanie i separacja
• - introjekcja i projekcja
• - przeksztalcajaca internalizacja
• - rozszczepienie

3

• Terminu obiekt Freud uzywal w trzech
  znaczeniach
• 1/ rzeczywistej osoby lub rzeczy
• 2/ psychicznego jej wyobrazenia
• 3/ konstruktu teoretycznego implikujacego
  pewna trwala, organizujaca strukture psychiczna
• Obiekt moze byc zewnetrzny lub wewnetrzny
  (reprezentacja obiektu)

4
Melanie Klein 1882-1960
5
Melanie Klein podstawowe twierdzenia jej
teorii.

• - Dziecko od narodzin jest w relacji z obiektem.
• - Dziecko stara sie chronic integralnosc obiektu
  a tym samym swoja wlasna
• - Ochrona ta odbywa sie poprzez mechanizmy
  projekcji i introjekcji
• - Odbywa sie rozszczepienie swiata wlasnego ja na
  obszar calkowicie dobry i calkowicie zly
• - Podstawowa potrzeba jest zachowanie ciaglosci
  zwiazku dobrego Ja z dobrym obiektem

6

• - Zaczatkowo zorganizowane ego zostaje
  rozszczepione w wyniku dokonywanej przez niemowle
  identyfikacji introjekcyjnej zarówno ze zlym, jak
  i dobrym obiektem co jest charakterystyczne dla
  pozycji schizo-paranoidalnej

7
Pozycja schizo-paranoidalna

• Dominujace w tej najbardziej pierwotnej
  formie organizacji aparatu psychicznego
  mechanizmy obronne to
• 1/ rozszczepienie
• 2/ identyfikacja projekcyjna czesci obiektów
  wewnetrznych ulegaja odszczepieniu i
  wyprojektowaniu na obiekt zewnetrzny, który
  zostaje utozsamiony z odszczepiona czescia, a
  równoczesnie zostaje przez te czesc zawlaszczony
  i kontrolowany.
• 3/ magiczne, omnipotentne zaprzeczenie
• 4/ idealizacja
• Niemowle projektuje milosc i nienawisc na
  piers matki rozszczepiajac ja na obiekt dobry i
  zly. Dobry jest idealizowany, a zly staje sie
  przesladowca. Aby uchronic sie przed zniszczeniem
  przez przesladowce ego ucieka sie do
  omnipotentnego zaprzeczenia odbierajac
  przesladowcy moc i realnosc.

8

• - W wyniku identyfikacji projekcyjnej niemowle
  obdarza omnipotencja obiekt i samo staje sie jego
  ofiara
• - Charakterystyczne dla pozycji
  schizo-paranoidalnej jest przezywanie zawisci.
• Dziecko doswiadcza jej pierwotnie wobec karmiacej
  piersi. Fantazjuje ataki oralne i
  sadystyczno-analne na zródlo zawisci, czyli
  piers, zamieniajac ja w ten sposób w obiekt
  bezwartosciowy, wobec którego nie musi juz czuc
  wdziecznosci.
• - Obraz piersi przeksztalca sie pózniej w surowe
  zawistne super-ego.
• - Obrona przed zawiscia moga byc równiez fantazje
  narcystyczne.
• - W normalnym rozwoju zawisc jest lagodzona przez
  wdziecznosc.

9
Pozycja depresyjna

• - Nastepnym krokiem rozwojowym po poz.
  schizo-paranoid. jest pozycja depresyjna.
• Dziecko obawia sie ze jego agresywne impulsy
  moga zniszczyc potrzebny i kochany obiekt, a
  wizja jego utraty prowadzi do poczucia winy.
• - Dziecko zaczyna nabierac zdolnosci naprawiania
  wyimaginowanych szkód wyrzadzonych obiektowi. To
  dzieciece naprawianie szkód nosi nazwe reparacji.
• Reparacja wyrasta z uczuc wdziecznosci, które
  dziecko przezywa wraz z zaakceptowaniem
  rzeczywistej zaleznosci od matki.

10

• - Z reparacja moga byc zwiazane fantazje
  omnipotentne na wlasny temat, dziecko moze
  uruchomic obrony maniakalne polegajace na
  fantazjach o kontrolowaniu obiektu, które chronia
  przed zaleznoscia.
• - Prawidlowe drogi rozwiazania pozycji
  depresyjnej wioda w kierunku rezygnacji z
  omnipotentnej kontroli nad obiektem na rzecz
  zaakceptowania rzeczywistej zaleznosci.
• - Wraz z pokonywaniem pozycji depresyjnej odbywa
  sie proces odtwarzania utraconego obiektu
  (równiez dzieje sie to w zalobie). W slad za
  utrata idzie twórcza reparacja na wewnetrzne
  reprezentacje i substytuty obiektu zostaja
  przemieszczone uczucia.

11
Melanie Klein - terapia

• Zarówno setting, jak i wszystkie podstawowe
  reguly sa takie jak u Freuda.
• Nawet w odniesieniu do glebiej zaburzonych
  pacjentów nie stosuje sie parametrów.
• Szczególne znaczenie przypisuje sie analizie
  przeniesienia na analityka obiektów z
  wewnetrznego swiata pacjenta.
• Róznice (w stosunku do techniki klasycznej)
  wynikaja z odmiennosci zalozen teoretycznych
  lezacych u podloza interpretacji.

12
Nieswiadome fantazje

• Fantazje to psychiczny odpowiednik popedów.
• Z jednej strony sa ich wyrazem a z drugiej pelnia
  role mechanizmów obronnych.
• Analiza nieswiadomych fantazji pelni role zarówno
  pracy nad nieswiadomymi tresciami popedowymi, jak
  i role analizy obron przed tymi popedami.

13

• Wszelkie elementy komunikacji ze strony pacjenta
  w trakcie sesji zawieraja element nieswiadomej
  fantazji, nawet jesli odnosza sie do faktów
  zewnetrznych.
• Niemal wszystkie wypowiedzi pacjenta mozna
  odniesc do przeniesienia na analityka.
• Interpretuje sie material wynikajacy z kompleksu
  Edypa, ale w kontekscie obu kleinowskich pozycji
  (schizo-paranoidalnej i depresyjnej).
• Szczególnie wazna jest analiza obron
  maniakalnych, gdyz maja one charakter blednego
  kola i czesto leza u podloza negatywnej reakcji
  terapeutycznej.
• Powyzsze bledne kolo polega na tym, ze obrony
  maniakalne trzymaja wprawdzie doswiadczenie
  depresji daleko od ego, ale jednoczesnie
  uniemozliwiaja przepracowanie pozycji
  depresyjnej, a w wyniku nasilenia agresywnych
  ataków na obiekt poglebiaja tkwiaca u ich podstaw
  depresje.

14
Zawisc

• Przepracowanie tego czynnika jest bardzo wazne.
• Zawisc utrudnia normalne dzialanie mechanizmów
  schizoidalnych. Nie moze dojsc do rozszczepienia
  na obiekt idealny i zly, bo to wlasnie obiekt
  idealny staje sie celem zawisci i wrogosci.

15

• Efekty terapii oceniane sa na podstawie
• Stany integracji ego i wewnetrznych obiektów
• - zdolnosci do utrzymania stanu integracji w
  sytuacjach stresowych

16
Koncepcje Wiliama R.D. Fairbairna i Henryego
Guntripa

• Odeszli od koncepcji popedowych. Libido nie
  poszukuje przyjemnosci tylko obiektu.
• W zyciu nie szukamy przyjemnosci tylko osób.
• U podloza wszelkich zaburzen psychicznych lezy
  problem schizoidalny, czyli schizoidalne
  wycofanie z relacji z obiektem.
• Jest to problem uniwersalny. Mechanizm ten jest
  obrona przed frustracja.
• Konflikty i problemy nerwicowe sa obrona przed
  stanieciem twarza w twarz z problemem
  schizoidalnym.
• Pacjent psychotyczny nie podejmuje znaczacej
  walki z problemem schizoidalnym, p-t borderline
  zmaga sie z nim bezskutecznie, a p-t neurotyczny
  walczy i broni sie poprzez formowanie objawów.

17

• Internalizacji podlegaja tylko zle obiekty, dobre
  sa wprowadzane do swiata zewnetrznego za
  posrednictwem pamieci.
• Czlowiek jest przywiazany do swoich wewnetrznych
  zlych obiektów. Projekcja tych obiektów na
  zewnatrz przynosi tylko chwilowa ulge. Nie mogac
  kontrolowac zlych obiektów w swiecie zewnetrznym
  czlowiek usiluje zmusic do przemiany w dobre
  obiekty, obiekty wewnetrzne.
• Relacje osoby schizoidalnej ze swiatem
  zewnetrznym polegaja na ciaglej oscylacji
  pomiedzy potrzeba kontaktów a lekiem przed nia.
  Wzorzec taki powtarza sie w relacjach z
  wszystkimi ludzmi (równiez w przeniesieniu z
  terapeuta).

18

• Rozwiazania kompromisowe przynosza pewien postep,
  ale jest to zycie duzo ponizej mozliwosci.
• Czesto mamy do czynienia z sytuacja gdy za np.
  towarzyska fasada kryje sie gleboko wycofany
  chory emocjonalny rdzen. Zewnetrzne ego staje sie
  bardzo wycwiczonym narzedziem do wykonywania
  zadan, jest jednak pozbawione emocji.

19

• To schizoidalne wycofanie odbywa sie najczesciej
  juz w pierwszym roku zycia i dzieje sie w kilku
  fazach. W jednej z nich dochodzi do
  rozszczepienia obiektu i wewnetrzny zly obiekt
  dzieli sie na libidinalnie pobudzajacy i na
  libidinalnie odrzucajacy.
• W rezultacie obiekt pobudzajacy wywoluje potrzeby
  libidinalne i co prowadzi do wytworzenia ego
  libidinalnego (czynne i niezaspokojone potrzeby),
  a obiekt odrzucajacy (przywiazanie do niego) daje
  ego antylibidinalne, wrogie potrzebom
  libidinalnym.
• Ego libidinalne reprezentuje wrodzona nature,
  potencjalne self dziecka.
• Ego antylibidinalne jest pochodna internalizacji
  nietolerancji swiata zewnetrznego wobec potrzeb
  dziecka.

20

• Pozostalosci ego niepodzielonego
  (nierozszczepionego) to ego centralne, które ma w
  duzej mierze swiadomy charakter (odpowiednik
  freudowskiego ego zwiazanego z rzeczywistoscia).
• Ego broni sie przed regresja do
  wewnatrzlonowego , schizoidalnego swiata,
  walczy o zachowanie ego centralnego ale tez o
  zachowanie ego libidinalnego,
• obronienie go przed ego antylibidinalnym.
• Ego tworzy kompromisy glównie pomiedzy dazeniem
  do obiektów a tendencja do regresji.
• Pomimo tych kompromisów caly czas istnieje jednak
  zagrozenie utraty ego (depersonalizacji). Obrona
  przed nim to czesto ucieczka w relacje ze zlymi
  obiektami. Efektem jest lek przesladowczy, albo
  poczucie winy i depresja.

21
Psychoterapia wg Fairbairna i Guntripa.

• Celem jest wzmocnienie libidinalnego ego
  (dzieciecego) i uczynienie go bardziej
  niezaleznym od antylibidinalnego ego.
• Przeszkadza w tym opór plynacy z
  antylibidinalnego ego. Pozytywne przeniesienie
  spotyka sie z opozycja antylib. Ego.
• Najwazniejsza czesc terapii stanowi analiza
  antylibidinalnych reakcji przeciwko zarówno
  aktywnym, jak i regresywnym potrzebom.

22

• 3 glówne powody utrzymywania antylibidinalnego
  ego i plynacego zen oporu to
• 1.Antylibidinalne ego odzwierciedla relacje z
  rodzicami, w zwiazku z tym usuniecie go byloby
  jednoznaczne z ich utrata.
• 2.Identyfikacja ze zlymi obiektami stanowi
  substytut prawidlowej tozsamosci
• 3.Antylibidinalne ego daje poczucie mocy
  (identyfikacja z przesladowca) zastepujac
  prawdziwa sile ego.

23

• Terapia ma nastepujace trzy poziomy (etapy)
• 1.Analiza konfliktu edypalnego
• 2.Kompromis schizoidalny (pacjent drepcze w
  miejscu)
• 3.Poziom regresji i odrodzenia sie (tu dociera
  sie do zagubionego rdzenia osobowosci)
• Psychoterapia i wewnetrzne zle obiekty
  reprezentuja konkurencyjne linie ochrony ego.

24

• Ostatnim i najglebszym elementem, który ma odkryc
  terapia jest dzieciece doswiadczenie braku lub
  straty matki. Relacja terapeutyczna stopniowo
  zapelnia luke po niewlasciwej opiece
  macierzynskiej. Poprzez doswiadczenie rozpaczy i
  beznadziei dochodzi do odzyskania nadziei w
  kontakcie z osoba wobec której mozna ulec
  regresji.

25

• W pierwszej fazie terapii pacjent potrzebuje
  postaci rodzicielskiej jako obroncy przed lekiem
  (zwiazek terapeutyczny)
• W drugiej podstawa pracy jest klasyczna analiza
  przeniesien
• W trzeciej nastepuje wzrost pacjenta w realnej
  relacji z terapeuta (osobista i twórcza relacja
  oparta na rzeczywistosci)

26

• Mechanizm terapii polega glówne na tym, ze
  psychopatologiczna relacja ego pacjenta z jego
  wewnetrznymi obiektami, która ujawnia sie w
  przeniesieniu, zmienia sie krok po kroku w
  zdrowe, realne i osobowe relacje najpierw wobec
  terapeuty, a potem wobec innych ludzi, co z kolei
  zmienia w pozadanym kierunku swiat wewnetrznych
  obiektów.

27

• Przy pozostawaniu w zaangazowanej relacji
  terapeutycznej z pacjentem, unikniecie
  zaangazowania o charakterze neurotycznym ze
  strony terapeuty jest mozliwe tylko wtedy gdy
  terapeuta ma dojrzala osobowosc, a nie poprzez
  nieosobowy charakter relacji terapeutycznej.
• Terapeuta, który trwa w pozycji
  naukowo-nieosobowej powtarza pierwotna traume
  emocjonalna pacjenta z jego doswiadczen z
  rodzicami.

28
Wilfred R. Bion 1897-1981
29
Kontener i kontenerowanie.

• Role kontenera wobec dziecka pelni rodzic
  przyjmuje on rózne silne i trudne uczucia
  dziecka, przechowuje je i modyfikuje, lagodzi, po
  czym przeksztalcone oddaje je dziecku. Dziecko
  jest w formie przetrawionej w stanie przyjac
  te emocje wraz z obrazem wlasnej osoby, co
  stopniowo buduje wlasne ja dziecka.
• Utozsamiajac sie z procesem kontenerowania
  dziecko stopniowo samo uczy sie przechowywac
  wlasne emocje.
• Równiez analityk ma wobec pacjenta funkcje
  kontenerujaca intuicyjnie zawiera i
  przeksztalca komunikaty pacjenta, lacznie z jego
  wyprojektowanymi, nieswiadomymi lekami.

30

• Elementy beta jest to nadmiar wrazen, impulsów,
  emocji w umysle malego dziecka.
• Matka wykonuje wobec elementów beta funkcje alfa.
  Metabolizuje te elementy za pomoca rozumienia
  zawierajacego zarówno elementy emocjonalne, jak i
  poznawcze.
• Matka przyjmujac identyfikacje projekcyjne
  dziecka jako elementy beta metabolizuje je
  realizujac swoja funkcje alfa w umyslowe elementy
  alfa u dziecka.
• Dziecko dokonuje introjekcji tego doswiadczenia i
  staje sie mozliwe pojawianie sie mysli pod
  nieobecnosc obiektu. Ten introjekt obiektu Bion
  nazywa myslaca piersia.
• Matka wykonuje swoja funkcje alfa gdy jest w
  stanie macierzynskiej zadumy (maternal reverie ).

31

• U Biona rozwój umyslu polega na wzrastajacych
  zdolnosciach do myslenia o doswiadczeniach
  emocjonalnych.
• To czy rozwój przebiegnie w kierunku zalamania
  (breakdown) czy przelamania (break-through)
  zalezy w duzej mierze od elastycznosci kontenera.
• Po stronie dziecka rozwój zaburzyc moze jego
  nadmierna sklonnosc do niszczenia funkcji alfa.
  Dziecko zwraca sie (motywowane nadmierna
  zawiscia) zarówno przeciwko karmiacej piersi jak
  i myslacej piersi, co prowadzi do rozszczepienia
  i fragmentacji, a w slad za tym do uposledzenia
  funkcji poznawczych i emocjonalnych

32
Donal Woods Winnicott 1896-1971
33

• Holding jest to stala opieka, która daje dziecku
  wystarczajaco dobra matka (good enough mother).
  
• Dzieki holdingowi dziecko doswiadcza bardzo
  potrzebnej mu i naturalnej omnipotencji.
• Doswiadczenie to jest baza dla pózniejszych
  frustracji i porazek.
• Dobry holding zapewnia jednoczesnie bliskosc i
  autonomie.
• Jesli holding jest niedostateczny frustracje
  wywoluja wscieklosc i przerazenie, co utrudnia
  procesy separacyjne.
• Doswiadczenie dobrej matki i wlasnej omnipotencji
  stwarza dziecku mozliwosc pózniejszej adaptacji i
  rozwoju wlasnej kreatywnosci i wlasnego istnienia
  (wyrazu)

34

• Pierwotne matczyne zaangazowanie to stan w
  którym znajduje sie matka przed porodem i przez
  kilka tygodni po. Polega on na tym, ze jest ona
  calkowicie zaprzatnieta tylko dzieckiem pomaga
  on dziecku przejsc od stanu prenatalnego do
  swiata zewnetrznego w poczuciu nieprzerwanego
  istnienia.
• W przejsciu do relacji ze swiatem zewnetrznym
  potrzebne sa dziecku obiekty przejsciowe
  (transitional objects) oraz zjawiska przejsciowe.
• Obiekty te i zjawiska wskutek przemieszczenia z
  pierwotnego obiektu milosci zaczynaja
  funkcjonowac jako chwilowe substytuty matki.
• Obiekty i zjawiska przejsciowe sa zewnetrznym
  przejawem procesu przejsciowego, który wyraza
  dynamiczna równowage pomiedzy wzglednie plynnym
  self a zmieniajaca sie rzeczywistoscia. Proces
  ten prowadzi do wyznaczenia granic pomiedzy soba,
  a swiatem.

35

• Prawdziwe self to wrodzony potencjal dziecka.
  Wlasciwa opieka macierzynska umozliwia dziecku
  stworzenie wlasnych srodków wyrazu tego rdzennego
  self.
• Falszywe self ma zródlo w doswiadczeniu tych
  aspektów matki, które polegaja na narzucaniu
  siebie i zaprzatnieciu soba. Spoleczne self
  czlowieka w jakims stopniu odpowiada falszywemu
  self i powstaje z niego.

36
Terapia

• W terapii glebiej zaburzonych pacjentów potrzebna
  jest faza prowadzenia, w której pojawia sie
  regresja do zaleznosci. Zamiast pracy
  interpretacyjnej terapeuta wykonuje wtedy przede
  wszystkim holding. Elementami holdingu sa równiez
  stale elementy struktury terapii, rytualy,
  empatia itp.

37
Literatura do wykladu 3 i 4

• Karen Horney Nasze wewnetrzne konflikty
• Karen Horney Nowe drogi w psychoanalizie
• Karen Horney Neurotyczna osobowosc naszych
  czasów
• Melanie Klein Milosc, poczucie winy i reparacja
• Hanna Segal Teoria Melanie Klein w praktyce
  klinicznej
• Wspólczesna psychoanaliza-modele konfliktu i
  deficytu pod red. Lidii Cierpialkowskiej i
  Jerzego Gosciniaka
• Anna Czownicka i Ewa Wojciechowska
  Psychopatologia i psychoterapia problemu
  schizoidalnego w ujeciu H. Guntripa w Nowe
  zjawiska w psychoterapii pod red. Marii
  Lis-Turlejskiej
• N.Gregory Hamilton Teoria relacji z obiektem
  krytyczne omówienie w Nowiny Psychologiczne nr3
  1992r.
• Zygmunt Freud Zaloba i melancholia w Depresja-
  ujecie psychoanalityczne pod red. K. Walewskiej
  i J. Pawlika
• Melania Klein Zaloba i jej zwiazek ze stanami
  maniakalno-depresyjnymi w j.w.
• Elzbieta Bohomolec Terapia psychoanalityczna
  glebszych zaburzen osobowosci w Problemy
  wspólczesnej pschoanalizy wyd Uniwersytetu
  Warszawskiego 1992
• Katarzyna Walewska Swiadome i nieswiadome
  przezycia terapeuty jako droga poznania problemów
  pacjenta w psychoanalitycznie zorientowanej
  terapii w j.w.
• Eda G. Goldstein Zaburzenia z pogranicza
• Donald Woods Winnicott Dzieci i ich matki