BILISSEL DAVRANIS

1
BILISSEL DAVRANISÇI TERAPILER

• Artan terapi deneyimleri, davranisçi tedavilerin
  hastalarin düsünce ve inançlarini yeterince göz
  önünde bulundurmadigi fikrini pekistirmistir.
  Bunun üzerine insan davranislarini belirlemede
  önemli olan düsünce ve inançlari içeren bilissel
  süreçlerin daha iyi anlasilmasi ve bunlarin
  davranisçi terapilere entegre edilmesi arayisina
  girilmistir. Pek çok bilissel davranisçi model
  olmasina ragmen en çok bilinenleri Ellisin
  Rasyonel Emotif Terapi(Akilci Duygusal Terapi)
  yaklasimi ve Beckin Bilissel Terapi
  yaklasimidir.

2
Bilissel Davranisçi Terapilerin Temel Ilke ve
Özellikleri

• 1- Duygusal bozukluklarin bilissel modeli üzerine
  kurulmustur.
• 2- Zaman sinirli ve kisa süreli terapilerdir
• 3- Etkili bir terapi için, terapötik iliski
  gereklidir ancak bilissel davranisçi terapilerde
  terapötik iliski temel odak degildir
• 4- Terapistle hasta arasinda isbirligine yönelik
  bir çaba gereklidir
• 5- Daha çok SOKRATIK yöntem kullanilir
• 6- Yönlendirici ve yapilandirilmistir
• 7- Soruna odaklidir
• 8- Egitimsel modele dayanir
• 9- Bilissel terapilerin teori ve teknikleri
  tümevarimci yönteme dayanir
• 10- Ev ödevleri bilissel davranisçi terapilerin
  vazgeçilmez ögesidir

3
Rasyonel Emotif Terapi (Akilci Duygusal
Terapi)Albert Ellis
4
Albert Ellis (1913- )

• Pittsburg,Pennsylvania da dogdu
• 12 yasindayken anne-babasi bosandi (zor bir
  çocukluk geçirdi)
• NewYork Sehir Üniversitesinden is yönetimi
  alaninda mezun oldu
• Hediye ve süs esyasi firmasinda çalisti
• Kurgusal yazilar yazdi fakat yayinlatma konusunda
  sikintilar yasadi
• 1942de Columbia Üniversitesi klinik psikoloji
  master programina basladi, 1947de doktora
  egitimini de tamamladi
• Doktoradan sonra psikanaliz egitimi ve
  süpervizyonu alarak, psikanaliz uygulamaya
  basladi
• Psikanalize karsi süpheleri ortaya çikmaya
  baslayinca, terapisinde yavas yavas daha aktif ve
  yönlendirici olmaya basladi

5
Albert Ellis

• Kendi analizine baslamadan önce kendi kisisel
  sorunlarini çözmek üzere Epictetus, Spinoza,
  Russell gibi filozoflari okuyup, kendi
  sorunlarinin çözümüne katkisi olan felsefi
  ilkeleri hastalarina da ögretmeye basladi.
  Özellikle Epictetusun insanlar seylerden degil,
  seylerle ilgili düsüncelerinden rahatsiz olurlar
  sözlerinden etkilendi ve bunu benimsedi.
• 1955de Rasyonel Emotif Terapiyi kullanmaya
  basladi
• 1956da APAnin yillik toplantisinda terapisini
  tanitan ilk bildiriyi sundu
• 1959da akilci yasamin ilkelerini ögretmek için
  Rasyonel Yasam Enstitüsünü kurdu
• 1978de bu enstitünün adi degiserek Rasyonel
  Emotif Terapi (RET) Enstitüsü oldu
• 1990larda yaklasiminin adini Rasyonel Emotif
  Davranis Terapisi (REBT) olarak degistirdi.

6
Temel varsayimlar

• Insanda hem rasyonel hem de irrasyonel egilimler
  dogustan vardir
• Irrasyonel düsünme biçimi kisinin içinde
  bulundugu aile ve kültür tarafindan artirilabilir
• Düsünce ve duygu birbirleriyle çok yakin iliski
  içindedir

7
ABC modeli

• A (Activating event) harekete geçiren durumdur.
  Bir olayi veya bir kisinin davranisini ve
  tutumunu içerir.
• B (Belief) kisinin A hakkindaki inançlarindan
  ve düsüncelerinden olusur.
• C (Consequences) sonuç veya bireyin duygusal ve
  davranissal tepkisidir. Genellikle mutsuzluk veya
  duygusal rahatsizliklardir.
• Davranisçilarda Cnin dogrudan Ayi izleyecegi
  varsayilmaktadir.

8
A (bir is görüsmesine gittim ve ise
alinmadim) mantiksiz inançlar mantikli
inançlar B B (reddedilmek
bir felakettir, (reddedilmekten hoslanmiyorum
ben buna tahammül edemem) ne kadar can sikici
bir durum) C
C Depresyon kaygi üzüntü, kaygi,
becerilerini bir daha is aramak
istememe gelistirme yeniden is arama
9
Psikopatoloji

• Ellise göre, uyumsuzluga ya da psikopatolojiye
  neden olan 12 temel inanç vardir Bunlar
• 1- Herkes tarafindan sevilip onaylanmaliyim
• 2-Tamamen yetkin, basarili, yetenekli olmali ve
  hata yapmamaliyim
• 3- Kötü, ayiplanacak seyler yapan, suçlu
  bireyleri günahlari için ciddi biçimde ayiplamak,
  lanetlemek ve cezalandirmak gerekir
• 4- Olaylar kendi istedigim biçimde
  gelismediginde, bu, yasamin çok kötü, berbat,
  korkunç veya felaket oldugunu gösterir
• 5- Duygusal sikintilar dissal olaylardan
  kaynaklanir, depresyon, düsmanlik gibi
  durumlardan kurtulmak ya da duygulari kontrol
  etmek için pek fazla becerimiz yoktur
• 6- Eger bir seyler tehlikeli ya da korkutucu
  görünüyorsa, zihnimi sürekli bununla mesgul
  etmeli ve bundan rahatsizlik duymaliyim.
• 7- Yasamin pek çok zorlugu ve sorumluluguyla
  yüzlesmekten ve bunlari üstlenmekten kaçinmak
  gerekir

10

• 8-Geçmisimizdeki önemli olaylar yasamimizi çok
  fazla etkilediginden, bugünkü duygu ve
  davranislarimizin belirlenmesinde rol oynar.
• 9-  Insanlar ve seyler olduklarindan daha iyi
  olmalidirlar, eger ben de yasamin güçlüklerine
  iyi ve çabuk çözümler üretemiyorsam, bunu çok
  kötü ve korkunç bir sey olarak görmeliyim
• 10- Atalet içinde, hareketsiz veya pasif bir
  biçimde durarak ve kendini bir seye adamadan
  zamanini harcayarak mutlu olunabilir
• 11- Son derece düzenli olmaliyim veya rahat
  olmamaliyim veya güvenebilecegim bazi doga üstü
  güçlere gereksinim duyuyorum
• 12- Bir insan olarak kendi kendime deger vermem
  ve kendimi kabullenmem, benin genel olarak
  degerim benim performansimin iyi olmasina ve
  insanlarin beni onaylama düzeyine baglidir.

11
Irrasyonel inançlarin bazi temel özellikleri
vardir

• 1- Talepkarlik (örn sinavdan geçmeliydim, ise
  alinmaliyim)
• 2- Felaketlestirme (örn sinavdan kötü not almak
  bir felakettir, ise alinmamak çok berbat bir
  seydir)
• 3- Engellenmeye toleransin olmamasi (örn
  sinavdan kötü not almayi kaldiramam, is
  görüsmesinde reddedilmeye tahammül edemem)
• 4-Asiri genelleme (örn bu sinavdan kötü not
  aldim, bu dersi asla geçemeyecegim, ise
  alinmadigima göre, bir daha kimse beni begenip
  ise almaz)

12
Terapi Modeli

• ABC modeli ABCDEye genisler.
• D (Dispute) mantiksiz inançlarin tartisilip
  çürütülmesi
• E (Effects) olumlu psikolojik etkiler

13
RETin Özellikleri

• RET bireysel ve grup olarak uygulanabilir.
• Genellikle kisa süreli ve yapilandirilmis bir
  tekniktir.
• Terapist yönlendirici ve aktiftir.
• Ev ödevleri, model olma, davranis provalari gibi
  davranisçi teknikler de kullanilir.
• RET iliski merkezli bir terapi modeli degildir,
  terapist ve danisan arasinda çok sicak ve yakin
  bir iliski olmasi gerekmez. Ancak terapistin
  danisani kosulsuz bir kabulü söz konusudur.
• Felsefi bir yöntemdir felsefi olmasinin nedeni,
  hastanin genel olarak dünyaya bakisi üzerine
  odaklanilmasindan kaynaklanmaktadir. Temel amaç,
  kisinin kosulsuz olarak ve oldugu gibi kendini
  kabul etmesi, baskalarini kabul etmesi ve yasami
  kabul etmesidir.
• Pek çok bozuklukta uygulanabilir anksiyete,
  depresyon, öfke, evlilik sorunlari, kisiler arasi
  iliskilerde yetersizlik, cinsel problemler,
  kisilik bozukluklari, obsesif kompulsif bozukluk,
  yeme bozukluklari, psikosomatik bozukluklar,
  cinsel islev bozukluklari ve psikotik bozukluklar
  gibi.

14
Bilissel TerapiAaron T.Beck(1921- )
15
Aaron Beck ve Albert Ellis (2000)
16
Beckin Bilissel Terapisi

• Beck ilk olarak depresyonun gelisimini bilissel
  olarak açiklamis ve bilissel terapiyi depresyonun
  tedavisinde kullanmistir. Baslangiçta bilissel
  terapinin baska bozukluklarda kullanilip
  kullanilamayacagi konusunda tereddütleri olmus
  ancak çok sonralari yöntemi baska bozukluklara da
  uyarlamistir.

17
Bilissel Terapide Temel Kavramlar

• Olumsuz Üçlü
• Özellikle depresyonda görülen bir durumdur.
  Kisinin kendisine, çevresine ve gelecegine
  yönelik olumsuz düsüncelerinin olmasidir.

18
Bilissel Terapide Temel Kavramlar

• Semalar
• Beck e göre çocukluk çagindaki yasantilar
  kiside bazi temel düsünce, varsayim ve inanç
  sistemlerinin olusmasina neden olur. Bu temel
  düsünce ve varsayimlara sema denir. Bu semalar
  ileride kisinin kendisine, yasadigi dünyaya ve
  gelecege iliskin algilarini ve bunlardan yola
  çikarak gelecege iliskin beklentilerini
  sekillendirir. Semalar, kati ve degisime
  dirençlidirler. Ancak patoloji için tek baslarina
  yeterli degildirler.

19

• Örnegin
• Birey ne yaparsa yapsin kendisini degerli
  hissedebilmesi için baskalarinin onayina ihtiyaç
  duymasi
• Basarili sayilmak için her alanda basarili olma
  zorunlulugunu hissetme
• Yasamda her seyin kontrol edilebilecegine inanma
• Bu çesit fikir ve inançlar sürekli olarak
  bilissel çarpitmalarla desteklenmektedir.

20
Bilissel Terapide Temel Kavramlar

• Olumsuz Otomatik Düsünceler
• Kiside hos olmayan duygulara (üzüntü, suçluluk,
  öfke, kaygi vb.) yol açan olumsuz düsüncelerdir.
  Bunlar kisiye mantikli gelirler. Temeldeki
  semalari yansittiklari için yasanan kritik
  olaylarla semalari biraz daha besleyerek onlarin
  kaliciligini artirirlar. Otomatik düsünceler,
  kisinin içinde bulundugu durumla ilgili bilgi ve
  verilerin islenmesi sirasinda olusan bilissel
  hatalari içerirler.

21
Bilissel Terapide Temel Kavramlar

• Bilissel Hatalar
• Gerçekligi konusunda yeterince veri olmayan
  bilgilerin yanli ya da hatali olarak islenme
  biçimlerini yansitirlar. Beckin ileri sürdügü
  temel bilissel hatalar sunlardir
• Seçici Soyutlama Bir durumun seçici olarak
  belirli bir ayrintisina odaklanilarak, diger
  özelliklerin göz ardi edilmesidir.
• Abartma Olumsuz olaylari büyütmedir.
• Küçümseme Olumlu olaylari küçümsemedir.
• Asiri Genelleme Bir tek olaydan genel kurallar
  çikartma
• Kisisellestirme Günlük aksiliklerden kendini
  sorumlu tutmadir.
• Ya hep ya hiç tarzi düsünme Olaylarin siyah ya
  da beyaz, çok kötü ya da çok iyi gibi iki uçta
  algilanmasi
• Keyfi çikarsama Kanit olmadan ya da aksi yönde
  kanitlar oldugu halde bazi sonuçlara ulasma

22
Terapinin Isleyisi

• Önce danisanin sorunlarini anlamaya odaklanilir
• Duygusal problemin ortaya çikmasina neden olan
  otomatik düsünceler incelenir.
• Bunu yaparken çesitli sorularla hastaya
  yardimci olunur
• Hastanin tekrarlayan olumsuz otomatik
  düsüncelerini tanimasi için kayit
  tutturulabilir.
• Olumsuz otomatik düsünceler bulunduktan sonra
  bunlarin gerçekçi olup olmadigina yönelik
  sorgulama yapilir. Bu sorgulamada,
• 1- Bu düsüncenin dogrulugunu gösteren kanitlar
  neler?
• 2-Bu sekilde düsünmenin yararlari ve zararlari
  neler?
• 3- Ne tür bir mantik hatasi yapiyorum?

23
Terapinin Isleyisi

• Otomatik düsüncenin hatali ve kisi için zararli
  oldugu ve gerçekçi olmadigi anlasildiktan sonra
  alternatif düsüncenin ne olabilecegi tartisilir.
  Bunu kolaylastirmak için su sorular sorulabilir
• - Kendinizi daha iyi hissettiginiz bir zaman
  olsa ne düsünürdünüz
• - Güvendiginiz bir kisi olsa bu durumda ne
  düsünürdü?
• - Bir arkadasiniz size bunu anlatsa ona ne
  derdiniz?

24
Semalarla Çalisma

• Hasta, olumsuz otomatik düsünceleri taniyip,
  sorgulayarak alternatif düsünce tarzlariyla
  onlari degistirme becerisi kazandiktan sonra,
  tedavide iyilesmenin daha kalici olabilmesi için
  semalari olusturan temel varsayimlarin
  sorgulanmasi gerekir. Ancak bu islevsel olmayan
  varsayimlarin (temel inançlarin) ortaya
  çikarilmasi otomatik düsüncelerin ortaya
  çikarilmasindan daha zordur. Bunlari ortaya
  çikarmak için bazi ipuçlarindan faydalanilir.
• 1- Tedavi sirasinda bir araya gelen ortak
  düsünceler ve temalardan yola çikarak
• 2- Bu duyguyu ilk defa ne zaman hissetmistin gibi
  sorularla
• 3- Asiriya kaçan duygularin arastirilmasiyla
• 4- Asagi inen oklar teknigiyle. (burada otomatik
  düsünceyi degistirmek yerine farz edelim ki bu
  dogru, bunun senin için anlami nedir? gibi
  tekrarlayan sorular sorarak temel varsayimlara
  ulasir)

25
Semalarla Çalisma

• Islevsel olmayan varsayimlara (semalara)
  ulasildiktan sonra bunlarin degistirilmesi
  asamasina gelinir. Bunun için su sorular
  sorulabilir
• 1- Bu varsayim ne kadar gerçekçi? Ya da gerçek
  hayata uygulanabilir mi?
• 2- Bu varsayimin yararlari ve zararlari neler?
• 3- Bu varsayimlar nereden geliyor? Erken yasam
  olaylarina dayaniyorsa, bunlarin simdiki yasam
  kosullarina uymadigi gösterilebilir
• 4- Bu varsayimin alternatifi ne olabilir?
• Örnegin hayatla tek basima mücadele etmeli
  kimseden yardim almamaliyim yerine, ben bir
  insanim benim de yardima ihtiyacim olabilir ya
  da problemlerle mücadele etmek güzel ama
  hepsiyle tek basima mücadele edemem düsünceleri
  gelebilir.

26

• Hem otomatik düsüncelerin hem de semalarin
  degistirilmesinde davranissal denemeler
  kullanilabilir. Örnegin kisiden varsayimin tam
  tersi yönde bir davranis deneyerek bunun sonucunu
  görmesi istenebilir. Örnegin yardim isteyemeyen
  birine gerekli olmadigi halde birinden yardim
  istemesi yönünde ödev verilerek sonuçlari
  gözlemesi ve sonucun düsüncesiyle tutarli
  olmadigini görmesi saglanabilir.