RISK SERMAYESI

1
RISK SERMAYESI ne kisa bir bakis

• Derleyen Olgay ÇALLI
• ITÜ Endüstri Mühendisligi
• Kaynaklar
• TUNCEL, Kürsat Risk Sermayesi Finansman Modeli,
  SPK Yayinlari Ankara (1996)
• SIRVAN, Nesrin Risk Sermayesi Ve Türkiye De
  Uygulanabilirligi, (2002)
• ZAIMOGLU, Tülay Risk Sermayesi ve Türkiyede
  uygulama olanaklari SPK Yayinlari Ankara (1995)

2
A. Risk Sermayesi Nedir?

• Literatürde risk sermayesi, cesaret sermayesi,
  girisim sermayesi, risk kapitali vb. isimler
  verilmektedir.
• Modelin aslinda girisim sermayesi oldugu
  yolundaki görüslere ragmen biraz da dönemin
  siyasi otoritesinin sunumlari sonucunda
  kamuoyunda RS ismi benimsenmistir.
• RS, esas olarak dinamik, yaratici ancak finansal
  gücü yeterli olmayan girisimcilerin yatirim
  fikirlerini gerçeklestirmelerine imkân taniyan
  bir yatirim finansman biçimidir.
• RS, isletmede bir pay elde etmek üzere,
  feshedilemez haklara sahip olarak yapilan
  özkaynak veya özkaynak benzeri bir yatirimdir.

3
B. Risk Sermayesi Tanimlari

• Risk Sermayesi Profesyonel, finansal araci
  kuruluslar araciligi ile gelecek vaat eden sirket
  veya projelere yapilan tüm riskli sermaye
  yatirimlaridir.
• Mucit (Inventor) Teknoloji alaninda belli bir
  sorunun fiilen çözümünü saglayan düsüncenin
  sahibidir, icat yeni bir kullanim alanina
  dönüstürülürse innovasyon niteligi kazanir.
• Girisimci (Entepreneur) Yeni pazar, yeni
  tedarik ve Finansman kaynaklan bularak, yeni ürün
  veya üretim teknikleri veya örgütlenme biçimleri
  gelistirerek ekonomik gelismeye öncülük eden
  kisidir.
• Risk Sermayedari (Venture capitalist) Risk
  sermayesi yatiriminda gerekli sermayeyi saglayan
  kisi veya kuruluslardir.

4
B. Risk Sermayesi Tanimlari

• Risk Sermayesi Fonu RS yatiriminda, çesitli
  finansal araçlarin kullanilmasiyla, proje
  finansmanina ihtiyaç duyan kisi veya kurulusa
  saglanan kapitaldir.
• Melek Yatirimci ( Angel Investor) Projesi olan
  kisilere yönelik ilk finansal destek saglayan
  kisi ya da kisiler
• Çekirdek Yatirim (Seed Capital) Projeye yatirim
  yapilmadan önce proje ile ilgili prototip için
  gereken sermayeye denir.
• Baslangiç Sermayesi (Start up Venture Capital)
  Prototip için gereken yatirimin ardindan diger ön
  yatirimlar için (hukuki vs) gereken sermayedir.

5
B. Risk Sermayesi Tanimlari

• Teknoloji (Technology) Teknoloji, üretim
  bilgisinin üretilmesi ve kullanilmasi
  becerisidir. Ekonomik büyümenin, rekabetin ve
  gelismenin en önemli aracidir. Teknoloji dinamik
  bir kavram olup, sistematik üretim girdisi ile
  birlikte ayni zamanda üretimde kullanilan tüm
  girdi, araç, gereç ve bunlari kullanan insanlari
  kapsar. Günümüzde teknoloji, emek ve sermayenin
  verimliligini arttiran üretim girdisi olarak
  görülmektedir.
• Teknolojik Yenilik (New Technology) Risk
  sermayesinin temel ölçütü teknolojik yeniliktir.
  Teknolojik yenilik, yeni bir makine veya ürün
  olabilecegi gibi yeni bir organizasyon yeni bir
  pazar veya hammadde de olabilir. Teknolojik
  yeniliklerin temelinde Ar-Ge çalismalari vardir.
• Teknolojik gelisme Yeniligin fikir olmaktan
  çikarilip ekonomik deger haline dönüstürülene
  kadar olan faaliyetlerin bütünüdür.

6
C. Risk Sermayesinin Ölçütleri

• Teknolojik Yenilik
• RS'nin yüksek kazanç amaci spekülatif kâra
  yönelik degildir. Bu kâr teknolojinin getirdigi
  verimlilik artisindan kaynaklanir. Teknolojik
  yenilik uzun arastirmalara dayanir. RS kaynak
  dagilimini düzenleyici, verimlilik artirici
  özelligini bu ölçütle üstlenmektedir. Yeni
  yatirimlarin yüksek riskini düsürmek amaciyla
  genellikle her asamadan isletmelere yatirim
  yapilir.
• Sermayeye Katilma
• (Equity Participation) RS, yatirimi esas olarak
  bir özsermaye yatirimidir. Risk sermayedari
  yatirim yaptigi sirkete bir alacakli olarak degil
  bir ortak olarak girer. Bu çerçevede de isletme
  yönetiminde söz sahibi olabilir. Ortaklik
  hisseleri yatirim baslangicindaki görüsme ve
  pazarliklar sonucu belirlenir.

7
C. Risk Sermayesinin Ölçütleri

• Yönetime Katilma
• (Hands On) RS yatirimcisi yönetim riskini
  azaltmak amaciyla yönetime katilir. Burada amaç
  yönetim kontrolünü ele almak degil, yönetim ve
  organizasyonda destek saglamaktir. RS yatirimcisi
  uzmanlari araciligi ile bu ölçüt çerçevesinde
  yatirimlarini denetler. Ancak RS sirketinin
  anlayisina göre yönetime katilmama veya dolayli
  destek saglamak yollarindan biri de
  izlenebilir.Sermayeye Katilma
• Küçük Isletme / Hizli Büyüme
• (Relatively small rapidly growing company) RS
  yatirimi firmalarin büyüklügünden bagimsizdir.
  Ancak RS yatiriminin amaci hisse senetlerinden
  normalüstü bir kâr saglamasi oldugundan, bunu çok
  kez küçük olup da teknolojisiyle çok hizli bir
  büyüme sergileyen sirketler saglayabilmektedir.
  Bu sebeple erken asamada finanse edilen
  teknolojik gelismenin yüksek kâr potansiyeli
  vardir. RS bu ölçüt ile KOBI'lerin gelisimine
  ortak olmaktadir.

8
C. Risk Sermayesinin Ölçütleri

• Uzun Vadeli Yatirim
• (Long term orientation) Teknolojik bulus ile
  pazara sunuldugu noktanin arasi ortalama olarak
  710 yildir. RS sirketi yatirim yaparken bu süre
  boyunca kazanç saglayamamakta ve bu süreçte ek
  finansman yükleri ile karsilasmaktadir. Aslinda
  piyasaya ilk giren degil, genellikle ilgili
  yenilikler kazanç saglamaktadir. Bu nedenle RS
  yatirimlari sabir, saglam mali kaynak ve
  ayrintili incelemeye gereksinim gösterir. RS
  yatirimlari halka kapali sirketlerin menkul
  kiymetleri için etkin bir piyasanin olmamasindan
  dolayi kisa dönemde likit degillerdir. Bu durum
  yasal kisitlarla daha da beslenerek belli bir
  dönemde yatirimlarin yeniden satisini
  engellemektedir.

9
C. Risk Sermayesinin Ölçütleri

• Girisimcinin Seçimi
• Girisimcinin gelistirme veya risk sermayesinin
  hangisine ihtiyaç duydugu basitçe isletmenin,
  Boston Consulting Group tarafindan gelistirilen
  büyüme/piyasa payi matrisindeki yerinden
  anlasilabilir. Bu matriste 4 grup sirket yer
  alir
• A- Yüksek satis potansiyeli, düsük piyasa payi
  olan sirketler
• B- Yüksek satis büyümesi, yüksek piyasa payi olan
  sirketler
• C- Düsük satis büyümesi, yüksek piyasa payi olan
  sirketler
• D- Düsük satis büyümesi, düsük piyasa payi olan
  sirketler.

10
C. Risk Sermayesinin Ölçütleri

• Degerlendirme her iki ölçüt için matriste yer
  alan düsük/yüksek medyanlar temel alinarak
  yapilmaktadir. Söz konusu diyagram asagida
  verilmektedir

11
D. Dünyada Risk Sermayesi

• ABD De Risk Sermayesi
• Digital efsanesi
• Modern anlamdaki ilk risk sermayesi sirketi olan
  American Research and Development 1946 da
  kurulmus ve Digital markasini yaratmistir. 1950
  de bu firmaya yapilan 70.000 Dolarlik yatirim 15
  yil içinde 5 bin kat artarak 350 milyon dolara
  yükselmistir. Digital 1988 de bir baska
  bilgisayar devi olan Compaq ile birlesmis ve 50
  milyar dolarlik bir piyasa degeri ortaya
  çikmistir.
• Diger mucizeler
• 1976 da Steve Robbins tarafindan bir evin
  garajinda tasarlanan Apple Computer risk
  sermayesi ile dünya devi haline gelmistir.
  Federal Express, Intel, Sun da ayni yöntemden
  yararlanarak kendi alanlarinda bir numara olmayi
  basarmislardir. Basarinin nedeni ise açiktir. Çok
  düsük finansman ile bir kaç yilda milyar dolarlik
  IPOlarin yaratilmasi sürecidir.
• Ekonomilerin büyümesi yeni sirketlere baglidir.
  ABD de risk sermayesinin gelismesinin en önemli
  nedeni ülkede baskin olan herseye sifirdan
  baslayip gelistirebilme ve her türlü yenilige
  açik olabilme kültürünün dogal sonucudur.

12
D. Dünyada Risk Sermayesi

• Avrupada Risk Sermayesi
• Avrupa da ise risk sermayesi yatirimlarinin
  bir önceki yila göre sadece 2 oraninda artarak
  20 milyar dolar düzeyinde kaldigi görülmektedir.
  Bu rakam yeni yatirimlari kapsamaktadir.
  Avrupadaki mevcut risk sermayesi yatirimlari
  çesitli sektörlere dagilmis durumdadir. Teknoloji
  yatirimlarinin orani toplam yatirim içinde 21
  de kalirken ilk sirayi 27 ile perakende ve
  tüketici ürünleri almaktadir. Kisaca Avrupa da
  risk sermayesi finansmani daha çok olgunluk
  asamasina gelmis projelerde kendini gösterirken,
  ABD de oldugu gibi ön asama finansmani denilen
  projelerin henüz fikir asamasindayken
  desteklenmesi de ilgi çekmemektedir. Gerek hacim
  gerekse tür olarak Avrupanin ABD ye göre daha
  geri olmasinin nedeni, risk sermayesine likidite
  kazandiracak küçük firmalara yönelik piyasasinin
  henüz yeni olmasidir. Nitekim ISDAK, NASDAQ dan
  22 yil sonra kurulabilmistir. NASDAQa 5000 e
  yakin firma kote iken IZDAQ a kote olan firma
  sayisi henüz 50ye ulasabilmistir. Bununla
  birlikte, bazi Avrupa ülkelerinde ulusal bazda
  degerlendirilen ileride ise tüm Avrupa genelinde
  birlesmelere konu olabilecek bazi pazarlar
  olustugunu görmekteyiz. Buna en iyi örnek olarak
  Almanya da Frankfurt ta Neuermart pazari
  verilebilir. 1977 de kurulup hizla gelisme
  kaydeden bu piyasaya kote sirketlerin sayisi
  bugün 100ü asmis bulunmaktadir.

13
D. Dünyada Risk Sermayesi

• Asya da Risk Sermayesi
• Gerek kültürel gerekse yasal bazi engeller
  nedeniyle girisimcinin önüne büyük engeller
  çikmaktadir. Buna ragmen bazi gelismeler göze
  çarpmaktadir. Örnegin 1999 da basta Japonya olmak
  üzere tüm Asya ülkelerinde 8 milyar dolarlik yeni
  bir risk sermayesi yaratilmis, bu alandaki
  gelisme hizi ise 20 olarak gerçeklesmistir.
  Risk sermayesi daha çok Çin ve Hong Kong da
  yogunlasmistir. NASDAQ benzeri piyasalarin
  kurulmasiyla risk sermayesi gelismeye
  baslamistir.
• Israil ve Risk Sermayesi
• Israil, risk sermayesi alaninda neredeyse
  ABD kadar hizli büyümektedir. Küçük bir ülke
  olmasina ragmen özellikle son 10 yilda bu alanda
  3.5 milyar dolarlik bir fon yaratilmistir.
  Özellikle teknoloji sirketlerinin sayisi oldukça
  fazladir. NASDAQ da kote olan 150 Israil sirketi
  vardir.
• Israil de bugün 240 risk sermayesi sirketi
  faaliyet göstermektedir. Gemini bunlardan en
  büyügüdür. Israil sirketlerinin büyük bir bölümü
  ABDli risk sermayesi sirketleri içinde ilgi
  çekicidir.

14
E. Türkiyede Risk Sermayesi

• Risk sermayesi Türkiye de oldukça yeni bir
  kavram. Risk sermayesi Yatirim Ortakligi olarak,
  IMKB de faaliyet gösteren Vakif Risk Sermayesi
  Yatirim Ortakligi faaliyet göstermektedir. Ayrica
  Türkiye de ofisi bulunan bazi yabanci fonlar da
  söz konusudur. Bunlar, Emit, Safron, Ilab,
  Boshporus, Argusdur.
• Öte yandan Türk Teknoloji Gelistirme Vakfi, Izmir
  Yüksek Teknoloji Enstitüsü gibi kuruluslar da
  projelere destek vermektedir. Teknoloji parklari
  açisindan Türkiye, dünyada bazi ilklere de imza
  atmis durumdadir. Bilindigi gibi teknoloji
  parklari, projesi olan fakat bunu gelistirebilmek
  için gerekli ortami olmayanlar için hayati bir
  önem tasimaktadir. Dünyanin ilk çevre teknoparki
  1993 de Izmir Alaçati da Charles Percy Ass.
  Technoloy Investments ile EGEVin isbirligi ile
  kurulmus ve uzay arastirmalarindan rüzgâr
  enerjisine kadar bir çok projenin altyapisinin
  hazirlanmasina katkida bulunmustur.
• Alaçati Çevre Teknoparki(The World Green
  technology Corridor)
• Alaçati her yönden San Francisco sehri ile
  benzerlikler göstermektedir. Batida
  olmasi.teknoloji merkezi .olmasi..genç bir
  teknoloji potansiyeli..365 gün günes, rüzgar
  diger bir çok etken bu projenin burada yapilmasi
  için gerçekten çok uygundur Alaçati ve Urla
  arasindaki 20.000 hektarlik bu teknolojik
  koridorda 25 yil içinde 100 bin kisinin yasamasi
  öngörülmektedir. Burada kurulacak olan
  üniversitede ve laboratuvarlarda birçok projeye
  islerlik kazandirilmasi planlanmaktadir.

15
F. Fon Kaynaklari Karsilastirma