Evolucijska psihologija 2003/2004

1

• Evolucijska psihologija 2003/2004
•  Program 
• Povijest evolucijskog mišljenja, osnovni
  mehanizmi evolucije putem prirodne selekcije,
  moderna sinteza
• Teorije srednje razine u evolucijskoj biologiji
  teorija ukupne reproduktivne uspješnosti, teorija
  konflikta izmedu roditelja i potomstva, teorija
  reciprocnog altruizma, teorija spolne selekcije,
  teorija diferencijalnog roditeljskog ulaganja 
• Evolucija modernog homo sapiensa, suvremena
  okolina i okolina naših predaka, život naših
  predaka lovaca-sakupljaca, okolina evolucijske
  adaptivnosti 
• Evolucionizam u psihologiji razlozi za
  ignoriranje evolucionizma, utjecaj etologije i
  sociobiologije, standardni model u društvenim
  znanostima, adaptacije, psihološke adaptacije,
  specijalizirane adaptacije naspram opcenamjenskih
  mehanizama, distalni i proksimalni mehanizmi,
  osnovni principi evolucijske psihologije 
• Osnovne pretpostavke evolucijske kognitivne
  psihologije razlike izmedu evolucijskog i
  tradicionalnog pristupa kognitivnoj psihologiji,
  kognitivna psihologija i kompjutacijske teorije,
  istraživanja deduktivnog rezoniranja u okviru
  evolucijske paradigme - Wasonov selekcijski
  zadatak i teorija socijalnog ugovora,
  istraživanja frekvencijske hipoteze -
  frekvencijski format informacija i ljudsko
  rezoniranje, spolne razlike u inteligenciji,
  evolucija i jezik 

2

• Izbor spolnog partnera i konflikt medu spolovima
  prednosti i nedostaci spolne reprodukcije,
  evoluirane preferencije prema spolnim partnerima
  kod žena i muškaraca i selekcijski pritisci koji
  su ih oblikovali, kratkotrajne veze žena i
  muškaraca, uzroci i posljedice ljubomore kod žena
  i muškaraca 
• Razvojna psihologija i moderni darvinizam
  konflikt interesa u prenatalnoj vezi majke i
  fetusa, adaptacije u djetinjstvu i adolescenciji,
  evolucionisticka objašnjenja starenja i umiranja 
• Evolucijske osnove osobina licnosti problemi i
  ogranicenja pri primjeni evolucijskih principa u
  psihologiji licnosti, uloga evolucijske
  psihologije u identifikaciji važnih individualnih
  razlika, socioseksualnost, stabilnost i promjena
  licnosti u evolucijskom kontekstu, evolucijska
  interpretacija petfaktorskog modela licnosti 
• Konflikti i nasilje u obitelji genetska srodnost
  i rizik od ubojstva u obitelji, infanticid
• Evolucijski pristupi kulturi evolucijski modeli
  povezanosti biologije i kulture, evolucija i
  moral, evolucijska estetika, evolucionisticka
  objašnjenja religioznog ponašanja
• Kritike evolucijske psihologije

3
Literatura Buss, D.M. (1999). Evolutionary
psychology The new science of the mind. Boston
Allyn and Bacon. Crawford, C., Krebs, D.L.
(Eds.). (1998). Handbook of evolutionary
psychology Ideas, issues, and applications.
London Lawrence Erlbaum.   Na hrvatskom
jeziku Dawkins, R. (1997). Sebicni gen. Zagreb
Izvori. Kardum, I. (2003). Evolucija i ljudsko
ponašanje. Zagreb Naklada Jesenski i
Turk. Polšek, D. (ur.). (1997). Sociobiologija
zbornik radova. Zagreb Hrvatsko sociološko
društvo i Naklada Jesenski i Turk. Rusan, R.
(ur.). (1997). Od Gee do sebicnog gena zbornik
radova. Zagreb Hrvatsko sociološko društvo i
Naklada Jesenski i Turk.
4
Charles Robert Darwin (1809-1882)
In the distant future I see open fields for far
more important researches. Psychology will be
based on a new foundation, that of the neccessary
acquirement of each mental power and capacity by
gradation. Light will be thrown on the origin of
man and his history. (Darwin, 1859, str. 458).
5
Objašnjenja o nastanku života na
Zemlji 1.                 Kreacionizam   2.    
             Teorija sijanja   3.                
Teorija evolucije putem prirodne selekcije
6
Marsov meteorit s mikrofosilima
7
-Nepromjeniva bit svih stvari postoji u Bogu,
koji je kreator svih stvari u skladu s vlastitim
perfektnim idejama. Postoji veliki lanac bica
kojeg je on tvorac, koji ide od neživog
materijalnog svijeta, preko biljaka, nižih
životinja, do ljudi, andela i ostalih
spiritualnih bica. Taj je lanac perfektan i nema
praznine permanentan je i nepromjenjiv i svaka
stvar ima svoje fiksno mjesto u skladu s Božjim
naumom. Buduci da je taj prirodni poredak kreiran
od strane perfektnog Boga, to je najbolji od svih
mogucih svjetova. -Uloga prirodnih znanosti u
takvom pogledu je katalogiziranje veza u Velikom
lancu bica i otkrivanje reda i smisla u njemu,
tako da mudrost Boga može biti videna i
cijenjena. -Linnaeusove klasifikacije izvedene u
cast Boga (Systema naturae, 1735 Species
Planatarum, 1753)
Carolus Linnaeus (1707-1778)
8
-Krajem 18. stoljeca Kant i Laplace primjenjuju
koncept mijenjajuceg svijeta u astronomiji
(evolucija zvijezda) -Geolozi su otkrili
razlicitu starost sedimentarnih stijena, a fosili
koji su nadeni u razlicitim slojevima Zemlje
smatrani su dokazima o katastrofama koje su
pogadale Zemlju, kao što su npr. velike
poplave -Tijekom kasnog 18. stoljeca prihvacena
mogucnost o kontinuiranom porijeklu novih vrsta
(Diderot i Goethe zapoceli su sa spekulacijama o
tome da nove forme života mogu nastati spontanim
generiranjem iz nežive prirode ili evolucijom iz
postojecih potencijala neke vrste). -1766 Buffon
predložio mogucnost da razlicite vrste mogu
nastati varijacijama iz zajednickih predaka
Comte de Buffon (1707-1788)
9
-prvi odlucan zagovornik evolucije -1809.
Philosophie Zoologique -niže forme života
neprestano nastaju iz nežive prirode spontanim
nastajanjem i nužno se razvijaju prema vecoj
kompleksnosti i perfekciji, prema cemu postoji
nasljedna tendencija -put razvoja odredene vrste
odreden je okolinom promjene u okolini mijenjaju
potrebe organizma, što dovodi do toga da se neki
organi koriste više nego neki drugi korištenje
ili nekorištenje organa mijenja morfologiju
organizama, što se onda prenosi na naredne
generacije
Jean Baptiste de Lamarck (1744-1829)
10
-putovanje brodom Beagle (27. Decembra 1831. - 2.
Oktobra 1836.) -teorija prirodne selekcije
pocela se pojavljivati 28. Septembra 1838.
potaknuta citanjem Malthusovog eseja Essay on the
Principle of Population (1798) -evolucija putem
prirodne selekcije opisana je 1859. godine u
Darwinovoj knjizi On the Origin of Species by
Means of Natural Selection u kojoj je opisao
koncepte i cinjenice vezane uz evoluciju do kojih
je došao petnaestak godina prije. Najvažniji
poticaj za objavljivanje te knjige bilo je pismo
mladog geologa Alfreda Russela Wallacea, koje je
sadržavalo i clanak pod nazivom On the Tendency
of Varieties to Depart Indefinitively from the
Original Type, u kojem on izlaže ideje o
evoluciji putem prirodne selekcije koje su vrlo
slicne Darwinovim. -Porijeklo vrsta ima dvije
osnovne polazne tocke prvo, svi su organizmi
nastali modifikacijom iz zajednickih predaka, i
drugo, glavni je uzrok te modifikacije prirodna
selekcija individualnih varijacija.
11
Darwinovo putovanje brodom Beagle
12
(No Transcript)
13
Zebe s galapagoških otoka
14
Alfred Russel Wallace (1823-1913) Thomas
Malthus (1766-1834)
15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
Osnovna logika Darwinove teorije evolucije putem
prirodne selekcije (Mayr, 1982)   Opažanje 1.
Svaka vrsta ima toliko veliku potencijalnu
plodnost da bi se velicina populacija
eksponencijalno povecavala ukoliko bi se svi
pojedinci uspješno reproducirali.   Opažanje 2.
Ako izuzmemo sezonske fluktuacije, najveci je
broj populacija stabilan s obzirom na
velicinu.   Opažanje 3. Prirodni su resursi
ograniceni.   Zakljucak 1. Produkcija veceg broja
potomaka nego što okolinski resursi dopuštaju
dovodi kod pojedinaca u populaciji do borbe za
opstanak, tako da unutar svake generacije
preživljava samo dio potomstva.   Opažanje 4.
Pojedinci unutar neke populacije jako variraju po
svojim karakteristikama ne postoje dva identicna
pojedinca.   Opažanje 5. Najveci dio tih
varijacija je nasljeden.   Zakljucak 2.
Preživljavanje u borbi za opstanak nije slucajno,
nego djelomicno ovisi o nasljednoj konstituciji
pojedinca. Pojedinci cije su nasljedne
karakteristike prikladnije za njegovu okolinu
vjerojatno ce imati više potomstva nego pojedinci
s manje prikladnim nasljednim karakteristikama.  
Zakljucak 3. Nejednaka sposobnost pojedinaca za
preživljavanje i reprodukciju dovest ce do
postepenih promjena u populaciji, pri cemu ce se
prikladnije karakteristike akumulirati kroz
generacije.
18
Osnovni mehanizmi Darwinove teorije
evolucije   1. Varijacija organizmi variraju po
razlicitim obilježjima (visina, težina,
sposobnosti, osobine licnosti) i varijacija je
kljucna da bi se proces evolucije odvijao. Bez
varijacije nema evolucije. 2. Nasljedivanje
samo su neke od postojecih varijacija nasljedene,
tj. pouzdano prelaze s roditelja na potomstvo.
Ostale varijacije, uzrokovane npr. okolinskim
faktorima potomstvo ne nasljeduje. Jedino su
nasljedene varijacije važne za evolucijski
proces. 3. Selekcija organizmi s nekim
nasljedenim varijacijama imaju veci broj
potomaka, jer im ta nasljedena obilježja pomažu
pri opstanku i reprodukciji.
19
(No Transcript)
20
Osnovna obilježja evolucije putem prirodne
selekcije 1. Evolucija nije intencionalna, nije
usmjerena prema nikakvnom cilju. Organizmi ne
postaju bolji, savršeniji, nema nekog krajnjeg
cilja prema kojem organizmi teže.
Evolucionisticka objašnjenja nisu teleološka,
nema nikakvog plana po kojem bi se odvijao razvoj
organske materije, niti nikakvog cilja.   2.
Evolucija putem prirodne selekcije je gradualna,
postepena, pogotovo ako je mjerimo dužinom
ljudskog života. Potrebne su brojne generacije,
ponekad i milioni generacija da bi došlo do
ovakvih oblika organskog života kakve danas
poznajemo.   3. Evolucija je ujedinila sve vrste
živih bica i povezala iz sa zajednickim precima.
Svaka vrsta povezana je sa svim drugim vrstama
kroz zajednicke pretke. Darwinova je teorija po
prvi puta omogucila da se i covjek smjesti u
veliko drvo života, pokazujuci na taj nacin
njegovo mjesto u prirodi i njegovu povezanost sa
svim drugim vrstama.
21
(No Transcript)
22
Mladi cimpanza
Odrasli cimpanza
23

• Problemi teorije evolucije putem prirodne
  selekcije
• Darwinu je bio nepoznat mehanizam nasljedivanja
• Postojanje altruistickog ponašanja
• Mnoge životinje imaju odredene karakteristike
  koje izgledaju kao smetnja uspješnoj adaptaciji
  odnosno preživljavanju

-1871. Descent of Man and Selection in Relation
to Sex (teorija spolne selekcije objašnjenje
spolnog dimorfizma)
24
Evolucija nakon Darwina, moderna sinteza   -1883.
August Weismann, vatreni zagovornik prirodne
selekcije, predložio je da su spolne stanice
potpuno nezavisne i imune na bilo koje utjecaje
ostatka tijela, odbacujuci ideju o utjecaju
okoline na nasljede. Njegove ideje nisu bile
prihvacene od neolamarkijanista, medutim, široko
su prihvacene nakon Mendela i otkrica osnovnih
zakonitosti nasljedivanja. -Otkrice Mendelovih
eksperimenata 1900. dovelo je i do neposrednog
prihvacanja Darwinove teorije o prirodnoj
selekciji.
Gregor Mendel (1823-1884)
25
Spajanje Darwinove teorije evolucije putem
prirodne selekcije i Mendelovih zakona
nasljedivanja kulminiralo je u periodu od 1936.
do 1947., periodu koji se u biologiji naziva
Moderna sinteza. Fisher (1930). Genetical Theory
of Natural Selection Haldane (1932). The Causes
of Evolution - u potpunosti su razvili
matematicku teoriju promjene cestine gena pod
utjecajem prirodne selekcije i pokazali su da cak
vrlo male selektivne razlike mogu dovesti do
evolucijskih promjena. Ernst (1942). Systematics
and the Origin of Species - objašnjava prirodu
geografskih varijacija i nastanak novih
vrsta. Huxley (1942). Evolution The Modern
Synthesis - sinteza genetike i sistematike,
najznacajnija za uspostavljanje i širenje
neodarvinizma u Engleskoj.
26
(No Transcript)
27

• Glavne pretpostavke evolucijske sinteze su
  sljedece
•  
• populacije sadrže genetske varijacije koje
  nastaju slucajno (dakle nisu adaptivno
  usmjerene), mutacijom i rekombinacijom,
• 2. populacije ukljucuju promjene u cestini gena,
  za koje je posebno odgovorna prirodna selekcija,
  ali i neki drugi procesi,
•  
• 3. adaptivne genetske varijante imaju
  individualno male fenotipske efekte, tako da su
  fenotipske promjene postepene.

28
Evolucija nakon sinteze -1953. Watson i Crick -
struktura DNK molekularna osnova nasljedivanja