Metodologia nauk ekonomicznych

1
Metodologia nauk ekonomicznych

• Marek Ratajczak

2
Metodologia nauk ekonomicznych
3
Metodologia nauk ekonomicznych
4
Metodologia nauk ekonomicznych
Dyscypliny naukowe traktujace o racjonalnosci
tworzenia wiedzy oraz o celach wytworzonej wiedzy
to metodologie nauk. Nazwa metodologia nauki
etymologicznie i doslownie znaczy tyle, co nauka
o metodach badan (waska interpretacja). Szeroka
interpretacja wiedza dotyczaca nie tylko samych
metod badawczych (tj. doboru i tworzenia ukladów
czynnosci badawczych), ale równiez warunków
(psychicznych, spolecznych czy technicznych)
uzyskiwania i formulowania wiedzy, a zwlaszcza
cech, jakie powinna miec wiedza, by zaslugiwala
na nazwe naukowej.
5
Metodologia nauk ekonomicznych
Nauka rozumiana funkcjonalnie jest badaniem
naukowym, czyli rodzajem dzialalnosci spolecznej,
majacej za cel rzetelne poznanie pewnego
fragmentu lub aspektu rzeczywistosci oraz
systematyczne i komunikatywne ujecie jego
wyników. Nauka rozumiana wynikowo w szerokim
sensie to rodzaj wiedzy, nazwanej wiedza
naukowa, uzyskanej przez badania organizowane
racjonalnie. Z kolei nauka rozumiana wynikowo w
wezszym znaczeniu jest dyscyplina naukowa, czyli
system wiedzy uzyskany przez racjonalne zbadanie
fragmentu lub aspektu rzeczywistosci.

6
Metodologia nauk ekonomicznych

7
Metodologia nauk ekonomicznych
Najbardziej ogólna i wazna cecha badan naukowych
jest racjonalnosc. Racjonalne jest takie badanie,
którego cel ustalono, a metody realizacji oparto
na aktualnej i adekwatnej do tego celu wiedzy
metodycznej. Oznacza to, ze badacz zachowujacy
postawe racjonalna a) zna kryteria
kwalifikowania wyników badan do wiedzy naukowej,
czyli jest swiadomy cech odrózniajacych wiedze
naukowa od nienaukowej, b) dazy do uzyskiwania
wiedzy spelniajacej takie kryteria, c) realizuje
tematy badawcze metodami uznanymi za wlasciwe
przez specjalistów z dziedziny, w której podjal
badanie, d) zna i stosuje zasady redagowania
tekstów naukowych.
8
Metodologia nauk ekonomicznych
Racjonalnosc badania jest tez okreslana jako
metodycznosc, czyli trafnosc doboru metod i
srodków do zalozonych celów badawczych i do
warunków ich realizacji, pozwalajaca uzyskiwac
wiedze o wymaganych walorach naukowych przy
mozliwie malych nakladach sil i srodków.
9
Metodologia nauk ekonomicznych
Celem badan naukowych w naukach ekonomicznych
jest lepsze zrozumienie regul, praw
ksztaltujacych funkcjonowanie gospodarki zarówno
w jej wymiarze mikroekonomicznym, jak i
makroekonomicznym.
10
Metodologia nauk ekonomicznych

Nauki ekonomiczne Ekonomia Nauki o zarzadzaniu
(zaliczane tez do nauk humanistycznych) Towarozna
wstwo (zaliczane tez do nauk przyrodniczych -
rolniczych) Finanse (najprawdopodobniej) Miejsc
e nauk ekonomicznych wsród innych nauk Nauki
empiryczne (empiryczno-indukcyjne), spoleczne,
idiograficzne
11
Miejsce nauk ekonomicznych w klasyfikacji nauk

• Nauki empiryczne (indukcyjne, aposterioryczne?)
  versus formalne (aprioryczne, dedukcyjne)
• Nauki spoleczne (idiograficzne, opisowe?) versus
  nauki przyrodnicze (nomotetyczne?)
• Nauki niescisle versus nauki scisle

12
Metodologia nauk ekonomicznych
Nauki ekonomiczne a nauki przyrodnicze Paradygmat
obowiazujacy w naukach przyrodniczych mozna
strescic w takich slowach kluczowych
odgraniczenie od wplywów zewnetrznych (izolacja),
zwiazki przyczynowo skutkowe, mierzalnosc
(scislosc). Istote tego paradygmatu oddaje tez
nazwa czesto pojawiajaca sie w pismiennictwie
paradygmat mechanistyczno-deterministyczny. Konse
kwencja myslenia mechanistyczno-deterministycznego
bylo nadanie prawom naukowym, obowiazujacym w
fizyce, chemii i innych naukach przyrodniczych,
swoistych cech, sposród których do
najwazniejszych naleza uniwersalnosc, scislo
sc i jednoznacznosc, niebanalnosc.

13
Metodologia nauk ekonomicznych

Nauki ekonomiczne, tak samo jak inne nauki
spoleczne, róznia od nauk przyrodniczych
zwlaszcza nastepujace cechy 1. zlozonosc
badanych zjawisk, 2. male stosowanie metod
scislych, 3. uzywanie potocznego
jezyka, 4. niepelna obiektywnosc.
14
Metodologia nauk ekonomicznych
Róznice miedzy ekonomia a naukami scislymi 1)
odmiennosc zródel obserwacji, 2) znaczenie
uwarunkowan historycznych, 3) rola ludzkiej woli
i celowosci, 4) uwzglednianie mozliwosci
uzyskania wiedzy poprzez introspekcje

15
Metodologia nauk ekonomicznych
Metoda dedukcji i indukcji w naukach
spolecznych Metoda dedukcji 1. Hipoteza 2.
Obserwacja 3. Przyjecie lub odrzucenie
hipotezy Metoda indukcji 1. Obserwacja 2.
Szukanie wzorca 3. Wstepny wniosek - hipoteza
16
Metodologia nauk ekonomicznych
Hipotetyczno - dedukcyjny model nauki w badaniach
ekonomicznych 1. Obserwowanie 2. Uogólnianie
wyników obserwacji (indukcja) 3. Wnioskowanie
(dedukcja) 4. Krytyka powstalej wiedzy
17
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 1. Falsyfikacjonizm (K. Popper)
• teorii nie mozna uznac za prawdziwa w wyniku
  wnioskowania indukcyjnego
• mozemy uczyc sie na bledach
• pierwszy etap to formulowanie teorii o
  charakterze hipotez tymczasowych
• drugi etap to rygorystyczne testowanie
  ukierunkowane nie na potwierdzenie ale
  falsyfikacje
• odrzucenie hipotezy sfalsyfikowanej stanowi
  bodziec do dalszego rozwoju nauki
• hipoteza nie sfalsyfikowana ulega umocnieniu, im
  wiecej pozytywnych testów, tym wyzszy poziom
  umocnienia
• falsyfikacjonizm wyrafinowany w przeciwienstwie
  do tzw. naiwnego kryterium oceny teorii stala
  sie zdolnosc generowania tzw. nowych faktów,
  czyli przewidywania faktów, które nie byly
  wykorzystywane przy jej konstruowaniu

18
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 2. Koncepcja rewolucji naukowych (T. Kuhn)
• ciagle testowanie hipotez i stopniowe narastanie
  wiedzy w falsyfikacjonizmie
• zgodnie z koncepcja rewolucji naukowych rozwój
  nauki mozna podzielic na okresy normalnego
  rozwoju i okresy rewolucyjnych zmian
• w okresach normalnego rozwoju badania sa
  prowadzone zgodnie z powszechnie obowiazujacym
  paradygmatem
• paradygmat obejmuje podstawowy swiatopoglad,
  cechy dobrej teorii, teoretyczne ramy
  analizowania problemów, techniki i narzedzia
  empirycznego testowania prognoz i hipotez
• narastanie watpliwosci co do podstawowych zalozen
  dominujacego paradygmatu prowadzi do sytuacji
  kryzysowych, konstruowania hipotez na bazie
  zalozen nie wynikajacych z obowiazujacego
  paradygmatu, czyli do zmian rewolucyjnych,
  których efektem jest odrzucenie starego
  paradygmatu i przyjecie nowego
• nie ma gwarancji, ze nowy paradygmat jest lepszy
  od starego, decyduje wola wiekszosci

19
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 3. Koncepcja naukowych programów badawczych
  (I.Lakatos)
• próba wypelnienie luki miedzy falsyfikacjonizmem
  a koncepcja rewolucji naukowych
• badacze uprawiaja nauke nie niezaleznie ale w
  ramach pewnych programów badawczych
• w kazdym programie dwie grupy zalozen i zalecen
• pierwsza grupa stanowi tzw. twarde jadro
  hipotezy skladajace sie na twarde jadro nie
  podlegaja falsyfikacji tak dlugo, jak dlugo
  obowiazuje dany program
• druga grupa to tzw. pas ochronny, który moze
  podlega modyfikacji pod wplywem pojawiania sie
  faktów, które nie sa mozliwe do wyjasnienia w
  ramach starych hipotez
• programy badawcze postepowe i podlegajace
  degeneracji
• program jest postepowy gdy 1. kazda nowa teoria
  jest w stanie wyjasnic takze sukcesy swej
  poprzedniczki (utrzymanie testowalnych i nie
  odrzuconych hipotez poprzedniczki), 2.kazda nowa
  teoria ma wiecej testowalnych hipotez czy prognoz
  niz poprzednia, 3. dodatkowe hipotezy
  sformulowane w ramach nowej teorii znajduja
  potwierdzenie w testach empirycznych

20
Metodologia nauk ekonomicznych
Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne 4.
Instrumentalizm Problem rozstrzygania o
prawdziwosci czy falszywosci hipotez nie jest w
ogóle brany pod uwage. Jedynym celem teorii jest
konstruowanie prognoz. Jesli prognozy okaza sie
trafne, czyli znajda potwierdzenie w testach
empirycznych, to oznaczac to bedzie tylko tyle,
ze teoria okazala sie uzytecznym instrumentem
przy ich formulowaniu (dosc popularne w naukach
ekonomicznych). 5. Retoryka Zdolnosc do
przekonania wiekszosci do slusznosci pewnych
pogladów, koncepcji.

21
Metodologia nauk ekonomicznych
Spór o metodologiczny charakter nauk
ekonomicznych w historii mysli ekonomicznej 1.
Uniwersalizm versus historycyzm i ewolucjonizm 2.
Abstrakcja versus faktografia 3. Matematyka i
metody ilosciowe versus analiza jakosciowa 4.
Ekonomia czysta versus holizm 5. Paradygmat
versus paradygmaty
22
Metodologia nauk ekonomicznych
Co swiadczy o niedostatku warsztatowym w warstwie
metodologicznej 1. Brak swiadomej refleksji
metodologicznej 2. Wszystkoizm 3. Gawedziarstwo
ekonomiczne 4. Utozsamianie problemu praktycznego
- empirycznego z problemem naukowym 5.Bledy w
formulowaniu hipotez banalnosc czy tez
oczywistosc (ludzie kupuja jedzenie by zaspokoic
glód), nieweryfikowalnosc (rozwój gospodarczy
zalezy od skrzatów), falszywosc zwiazku
przyczynowo - skutkowego (miesiac urodzenia
badacza decyduje o jego sukcesie na niwie nauk
ekonomicznych) 6. Bledy w formulowaniu
wypowiedzi wieloznacznosc, niedopowiedzenia,
nieostrosc, nieobalalnosc, ogólnikowosc,
banalnosc 7. Niepelnosc metodologiczna (opis bez
próby sformulowania uogólnienia i wyciagniecia
wniosków dotyczacych przyszlosci) 8. Naduzywanie
zasady pars pro toto 9. Przyczynkarstwo 10.
Stosowanie metod badawczych jako celu samego w
sobie 11. Bledy formalne w wykorzystaniu
poszczególnych metod badawczych
23
Metodologia nauk ekonomicznych

• Opracowano na podstawie
• Babbie E., Badania spoleczne w praktyce,
  Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
• Blaug M., Metodologia ekonomii, Wydawnictwo
  Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Czarny B, Pozytywizm i falsyfikacjonizm a sady
  wartosciujace w ekonomii, Szkola Glówna Handlowa,
  Warszawa 2004.
• Mayer T., Prawda kontra precyzja w ekonomii,
  Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Ratajczak M., Ekonomia jako nauka, w M.
  Slawinska, H. Witczak (red.), Podstawy
  metodologiczne prac doktorskich w naukach
  ekonomicznych, PWE, Warszawa 2008
• Slawinska M., Witczak H. (red.), Podstawy
  metodologiczne prac doktorskich w naukach
  ekonomicznych, PWE, Warszawa 2008
• Stachak S., Wstep do metodologii nauk
  ekonomicznych, KiW, Warszawa 1997.
• Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a glówny nurt w
  ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Zimniewicz K., Kilka refleksji o naukach o
  zarzadzaniu, Pomocnicze materialy dydaktyczne,
  Studia doktoranckie - Wydzial Zarzadzania,
  Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Zeszyt I, Poznan
  2005.

24
Metodologia nauk ekonomicznych
Dziekuje za uwage