AVRUPA BIRLIGI

1
AVRUPA BIRLIGININ ÜÇÜNCÜ ÜLKELERE YÖNELIK MALI
YARDIMLARI VE TÜRKIYE

• Gümrük Birligi üyesi olmasina ragmen Türkiye hala
  üçüncü bir ülkedir.
• Fakat müzakere sürecine girmis bulunan Türkiye
  açisindan mali yardimlar önem tasimaktadir.
• Mali yardimlar Birligin ortak politikalarini
  gerçeklestirmek amaciyla kullanilmaktadir.
• Mali yardimlar esas olarak iki kaynaktan
  saglanir
• AB Ortak Bütçesi ve Diger Kaynaklar.
• Elbette ki bu kaynaklardan aslan payini ekonomisi
  nisbeten daha zayif olan üye ülkeler almaktadir.
• Bunun amaci AB ülkelerini her alanda, (ekonomik,
  mali, sosyal...vs) bir birine daha uyumlu hale
  getirmektir.

2
Mali yardimlar

• Karsiliksiz yardimlarin 95i ve kredilerin 90i
  üye ülkelere verilmektedir.
• Karsiliksiz yardimlardan geriye kalan 5 ve
  kredilerden arta kalan 10 üçüncü ülkelere
  (ABye tam üye olmayan ülkelere mesela Türkiye
  gibi) verilir.
• Avrupa Birliginin genel bütçe disinda kalan mali
  araçlari ile genel bütçe yardimlari arasindaki en
  önemli fark karsiliksiz olmayip kredi seklinde
  verilmesidir.
• Ancak bu krediler gerek faiz orani açisindan
  gerekse vade açisindan uygun özellikler tasirlar.
  
• Kredi yardimlarinin önemli kismi Avrupa Yatirim
  Bankasi (AYB) tarafindan verilir.

3
Mali yardimlar

• Avrupa Yatirim Bankasi Roma Antlasmasinin 129 ve
  130. maddeleri geregince 1958 yilinda
  kurulmustur.
• Antlasmaya ilave edilen bir Protokol ile Bankanin
  statüsü düzenlemistir.
• Bagimsiz bir tüzel kisiligi olup Merkezi
  Lüksemburg'tadir.
• Yönetimi AB'ye üye ülkeler tarafindan
  yapilmaktadir
• kredilerin verilmesinde söz sahibi olan
  Guvemorler Kurulu, üye ülkelerin Maliye Bakanlari
  dir.

4
Devam

• Kredi verme islemlerinin basladigi 1959 yilindan
  1995 yili sonuna kadar
• AYB'nin kendi adina ve araci rolünde verdigi
  kredilerin toplami 190.434 milyon Euro'ye
  ulasmistir.
• Bu tutarin 173.607 milyon Euro'su AB içine
  verilmistir (91,2).
• Geriye kalan 16.826 milyon Euro ise AB disina
  verilmistir.(8.8)

5
ÜYE OLMAYAN ÜLKELERE YÖNELIK MALI YARDIMLAR

• AB, menfaat iliskisinin oldugu bazi ülkelere veya
  ülke gruplarina mali yardimlar yapmaktadir.
• Yardim yapilan ülkeler arasinda Akdeniz ve Dogu
  Avrupa Ülkeleri yaninda
• Afrika'dan Latin Amerika'ya çok sayida ülke
  bulunmaktadir.
• Genel bütçeden yapilan bagislar ve yardimlar,
  para veya gida yardimi seklinde olabilmektedir.
• Bunlar çesitli ülkelere normal yardim programlari
  çerçevesinde veya
• tabi afetler büyük kazalar veya kötü hasat
  dönemleri gibi olaylar neticesinde verilmektedir.

6
Akdeniz Ülkelerine Yönelik Yardimlar

• ABnin üçüncü ülkelerle iliskileri çerçevesinde
  Akdeniz ülkeleriyle 1960lara dayanan bir
  iliskisi vardir.
• Bu iliskinin ticari, siyasi ve mali yönü vardir.
• AB kendi yakin bölgesinde olan fakat AB ile
  organik bagi olmayan ülkelerle iliskilerine özel
  önem vermektedir.
• Bu çerçevede baslayan iliskiler 1970li yillarin
  ikinci yarisinda Global Bir Akdeniz
  Politikasini benimseyen AB,
• 1990larin baslarinda bu politikalarini yeniden
  gözden geçirmis ve Yenilestirilmis Akdeniz
  Politikasini benimsemistir.

7
Devam

• Yenilenmis Akdeniz politikasi 19921996 arasinda
  4.405 milyon Euroluk bir mali paketi
  içermektedir.
• Bu paketin 2.030 milyon Euroluk bölümü Akdeniz
  ülkeleri içerisinde yatay isbirligini
  içermektedir.
• Bu yardim daha çok proje kredisi nitelindedir.
• Bir kismi da hibedir.
• Yardim edilen Akdeniz Ülkeleri Türkiye, Fas,
  Cezayir, Tunus, Malta, Misir, Ürdün, Israil,
  Lübnan, Suriye, Eski Yugoslavya ve Güney Kibris
  olmak üzere 12 ülke bulunur.
• ABnin bu ülkelerle olan iliskileri ikili
  anlasmalara dayanmaktadir.
• Buna göre ABnin Akdeniz ülkeleriyle mali
  iliskileri kisaca asagidaki gibidir.

8
Mali yardimlar

• Cezayir
• 1976da baslayan, iliskiler son olarak yapilan ve
  350 milyon Euro milyon Euro tutarindaki mali
  yardimi kapsayan 20 Haziran 1991 tarihli
  anlasmadir.
• AB ile Cezayir arasinda 1978-1991 yillari
  arasinda imzalanan dört mali protokol 1554 milyon
  Euroluk yardimi kapsamaktadir.
• Fas
• ABnin bu ülkeyle olan mali iliskisi 1978 yilinda
  baslamis ve yine bu bu ülkeyle olan iliskilerde
  1991e kadar devam etmis olan dört mali protokol
  toplam 1.091, milyon Euroluk mali yardimi
  kapsamaktadir.

9
Mali yardimlar

• Israil
• Bu ülkeyle bir serbest ticaret anlasmasi
  imzalayan AB,
• siki ticari iliskilerde bulundugu ve diger
  Akdeniz ülkelerine göre daha gelismis olan
  Israille
• 1978-1991 yillari arasinda yaptigi dört mali
  protokol çerçevesinde toplam 25 milyon Euroluk
  mali yardimda bulunmustur.
• Buradan ABnin Israille iliskilerinin mali
  alandan ziyade serbest ticaret anlasmasi
  çerçevesinde ticari oldugu anlasilmaktadir.
• Lübnan
• Yine 19781991 yillari arasinda yaptigi dört mali
  protokol toplam 292 milyon Euroluk bir miktari
  kapsamaktadir.
• Malta
• Bu ülkeyle 19781988 yillari arasinda imzalanan
  üç mali protokol çerçevesinde AB bu ülkeye toplam
  93,5 milyon Euroluk mali yardimda bulunmustur.

10
Mali yardimlar

• Misir
• Bu ülkeyle de ABnin iliskileri 1978 yilinda
  baslamis ve toplam dört adet mali protokol
  imzalanmistir.
• Bölgenin nüfus açisindan en büyük ülkelerinden
  biri olan Misirla ABnin yaptigi mali
  anlasmalari tutari 19911996 yilini da kapsayan
  Dördüncü Mali Protokolle birlikte toplam 1.463
  milyon Euroyu bulmaktadir.
• Ürdün
• 19781991 yillari arasinda toplam miktari 461
  milyon Euroyu bulan dört mali Protokol
  imzalanmistir.
• Tunus
• Toplam tutari 742 milyon Euro olan dört adet Mali
  Protokol imzalanmistir.

11
Orta ve Dogu Avrupa Ülkelerine Yönelik Kaynaklar

• Orta ve Dogu Avrupa Ülkelerine yönelik
  yardimlarin önemli kismi kredi, geriye kalan
  kismi ise bagis seklinde yapilmaktadir.
• Ayrica ayni ülkelere yardim amaciyla kurulan
  Avrupa Imar ve Kalkinma Bankasi'nin (EBRD)
  sermayesinin 51'i AB'ye aittir.
• Bu çesitli yardimlar arasinda koordinasyonu
  saglama görevi AB Komisyonu'na verilmistir.
• Bu yardimlar ilk kez Temmuz 1989'da Polonya ve
  Macaristan'a teknik yardimi içeren PHARE
  (Coordinated Suport for the Restructuring of
  Economies of Poland and Hungary) programi ile
  baslamistir.
• PHARE programi kapsamina Temmuz 1990'da
  Bulgaristan, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri ve
  Slovenya Ocak 1991'de de Romanya dâhil
  edilmistir.
• Eylül 1991'de Arnavutluk, son olarak da Estonya,
  Letonya, Litvanya program kapsamina alinmistir.

12
Bagimsiz Devletler Topluluguna Yönelik Yardimlar

• Bu ülkelere yönelik yardimlarin temel amaci
  BDT'nin demokratiklesmesini ve pazar ekonomisine
  geçisini hizlandirmaktir.
• Bu yardimlarla BDT'nin bagimsiz devletlerindeki
  yapisal reformlar ve modernlesme çabalarinin
  desteklenmesidir.
• Bu yardimlar TACIS (Technical Assistance to the
  Commonwealth of Independent States) eylem
  programi çerçevesinde verilmektedir.

13
Asya ve Latin Amerika Ülkelerine Yönelik Yardimlar

• Yardim yapilan Asya ülkelerine Örnek olarak
  Banglades, Hindistan, Endonezya, Pakistan,
  Filipinler, Sri Lanka, Tayland'i
• Latin Amerika Ülkelerine örnek olarak ise
  Honduras, Nikaragua, Bolivya, Kolombiya, Ekvator
  ve Peru'yu verebiliriz.

14
Afrika, Karayipler Pasifik (AKP) Ülkelerine
Yönelik Avrupa Kalkinma Fonu (AKF)

• Avrupa Birligi Antlasmasinin dördüncü kismi
  "Denizasiri Ülkeler ve Topraklarla Isbirligi"
  basligini tasir.
• Bu ülkeler AKP (Afrika Karayipler Pasifik)
  ülkeleri diye anilmaktadir
• Sayilari günümüzde altmisi asmistir.
• Bu ülkeler arasinda Afrika ülkelerinin büyük
  çogunlugu yer alir.
• Karayip ve Pasifik ülkelerine örnek olarak
  TrinidatTobago, Jamaika, Bahama Adalari,
  Dominik, Granada, Antigua, Fiji gibi küçük ve az
  gelismis ülkeler verilebilir.
• Adi geçen ülkelere mali yardimlar yapilmasi için
  AKF (Afrika ve Karayipler Fonu) kurulmustur.
• Fon yardimlarinin önemli kismini hibeler, geriye
  kalan kismini ise krediler olusturur.

15
ABNIN MALI YARDIMLARI ÇERÇEVESINDE TÜRKIYE ILE
ILISKILERI

• Türkiyenin dis ticaretinin yarisindan fazlasi
  (2007 53) AB iledir.
• ticaretin güçlenmesi ve gümrük birliginin olumsuz
  etlilerinin giderilmesi için AB mali yardimlarina
  ihtiyaç vardir.
• Türkiye gümrük birligine girmekle her yil tahsil
  etmekte oldugu yaklasik 2.5 milyar dolar
  civarinda bir vergi gelirinden mahrum olmaktadir.
  
• Gümrük vergilerinde meydana gelen bu azalis,
• -AB bütçe kaynaklarindan,
• -Akdeniz Programi ve Akdeniz Fonundan,
• -Avrupa Yatirim Bankasindan saglanacaktir
• yaklasik 3.2 milyar dolar seviyesinde bulunan
  kaynaklarla,
• KDVde yapilan yeni düzenlemeler
• 2002de yürürlüge giren Özel Tüketim Vergisi ile
  giderilebilecegi düsünülmektedir.

16
Devam

• Ankara Anlasmasinda Türkiyeye mali yardimlar
  yapilmasi geregini içeren hükümler (m.3)
• Katma Protokolde ise Türk Ekonomisinin AB
  ekonomisine yaklastirilmasindan söz edilmektedir.
• Türkiyenin gümrük birligine girisinin
  kararlastirildigi 6 Mart 1995 tarihinde
  Brükselde yapilan Ortaklik Konseyi
  Toplantisinda kabul edilen üç belgeden birisi de
  
• Mali isbirliginin yeniden baslatilmasina iliskin
  AB deklarasyonuna iliskindir.

17
Devam

• Ancak mali protokoller Yunanistanin ABye üye
  olmasindan beri (1981) (gümrük birligine kadar)
  isletilememistir.
• Alti Martta ABnin yayinladigi deklârasyon bu
  mali isbirliginin canlandirilmasina yöneliktir.
• Bu deklarasyon iki bölümden olusmaktadir.
• Birincisi 2.2 milyar dolar tutarindaki daha çok
  proje kredisi niteligindeki mali yardimlardir.
• Ikinci bölümde ise makro ekonomik yardimlar
  basligi altinda bir düzenleme vardir.
• Herhangi bir rakam içermeyen bu düzenleme
  ekonomide yapisal sorunlar ortaya çikarsa
  harekete geçirilecektir.

18
MALI PROTOKOLLER

• AB gümrük birligine kadar üç mali protokol ve bir
  tamamlayici protokol çerçevesinde verdigi
  ödünçlerle Türk ekonomisine finansman
  saglamistir.
• Ancak bu protokollerle verilen miktar, artan
  ihtiyaçlari karsilamaktan uzaktir.
• Birinci Mali Protokol
• Hazirlik dönemi Türk ekonomisini güçlendirmeye
  yönelik bir uygulamadir.
• AB ülkeleri Türkiyeye karsi tek tarafli ödünler
  verecek ve mali yardimlarda bulunacakti.
• ABnin Tek tarafli tavizleriyle o dönemde
  Türkiyenin baslica ihraç ürünlerine yönelik
  olarak gümrük indirimlerini öngörüyordu.

19
Devam

• Birinci Mali Protokol, 12-10-1963te
  imzalanmistir.
• 1964-1967 yillari için Türkiyeye 175 milyon Euro
  tutarinda kredi açilmis ve
• 1969 yilina kadar kredinin tamami
  kullandirilmistir.
• Avrupa Yatirim Bankasi araciligiyla verilen bu
  krediler
• Keban Baraji ve Birinci Bogaz Köprüsünün
  finansmaninda kullanilmistir.
• Kredinin ödemesiz dönemi 7 yil, faiz orani
  altyapi hizmetlerinde yüzde 3, diger projelerde
  yüzde 4.5tir.
• Bes yillik süreyle 35 milyon Euroluk dilimlerle
  kullandirilan bu kredilerin
• 145 milyon Euroluk kismi kamu, 30 milyon Eurosu
  özel sektör tarafindan kullanilmistir.

20
Ikinci Mali Protokol

• 23-11-1970 tarihinde Katma Protokolle birlikte
  imzalanmis ve
• 1-1-1973ten itibaren Katma Protokolle birlikte
  yürürlüge girmistir.
• 220 milyon Euroluk kredinin 195 milyon Eurosu
  AB üyelerinden
• 25 milyon Eurosu Avrupa Yatirim Bankasinin öz
  kaynaklarindandir.
• Daha sonra 47 milyon Euroluk tamamlayici bir
  protokol imzalanmistir.
• Bu tamamlayici Protokol Ingiltere, Irlanda ve
  Danimarkanin Topluluga tam üye olmasindan dolayi
  bu ülkelerin ikinci mali protokole katkilarindan
  olusmaktadir.
• Ancak yürürlüge girmesi biraz gecikmistir.

21
Devam

• Alt yapi projelerine ayrilan ikinci mali
  protokol,
• otuz yil içinde sekiz yil ödemesiz ve yüzde 2.5
  faizli olarak düzenlenmistir.
• 195 milyon Euroluk kisim için geçerli olan 175
  milyon Euroluk kismi kamu
• Geriye kalan 25 milyon Euroluk kredi de özel
  sektör tarafindan kullanilmistir.
• Katma Protokolle birlikte imzalanan ikinci mali
  protokol, Aralik 1982 tarihi itibariyle tamamen
  kullandirilmistir.
• Görüldügü gibi Katma Protokol çerçevesinde
  düzenlenen bu Protokolde Katma Protokolün
  karsilikli yükümlülük öngörmesine ragmen, uzun
  vadeli ve düsük faizlidir.

22
Üçüncü Mali Protokol

• Bu Protokol 12-5-1977 tarihinde imzalanmis ve
• 1-5-1979 tarihinde yürürlüge girmistir.
• 310 milyon Euro tutarindaki miktarin 220 milyon
  Euroluk kismi AB üyelerinden
• 90 milyon Eurosu Avrupa Yatirim Bankasindan
  saglanmistir.
• 31-11-1981 tarihine kadar kullandirilacak olan bu
  krediler kirk yil vadelidir.
• On yil ödemesiz ve yüzde 2.5 faizli olan bu
  kredilerin tamami kamu yatirimlarina tahsis
  edilmistir.
• 220 milyon Euro için geçerli olan bu miktar,
  kalan 90 milyon Euroluk banka kaynaklari için
  geçerli degildir.
• Çünkü bu krediler özel sektöre tahsis edilmistir.
  
• Vade ve faizi piyasa sartlarina göre sonradan
  belirlenecektir.

23
Devam

• Konsey bu dönemde Türkiyeye ekonomik ve teknik
  isbirliginin desteklenmesi için 75 milyon
  Euroluk bir hibe verilmesini kararlastirmistir.
• Daha sonra (30-6-1980) Ortaklik Konseyi
  Toplantisinda Türkiyeye bes yillik bir dönem
  için 600 milyon Euroluk bir yeni protokol,
  (Dördüncü mali Protokol) imzalanmistir.
• 225 milyon Eurosu Avrupa Yatirim Bankasi ve 375
  milyon Eurosu AB bütçesinden saglanacak olan bu
  kredinin 50 milyon Eurosu hibe niteligindedir.
• Ancak bu protokol gümrük birligi öncesinde
  yürürlüge girmemistir.
• Çünkü, 1981 yilinda ABye üye olan Yunanistanin
  engellemeleriyle karsi karsiyadir.

24
Gümrük Birligine Kadar Toplam Mali Yardim

• Türkiye ABden 1963-1993 arasinda toplam 827
  milyon Euro tutarinda mali yardim saglamistir.
• Bunun 752 milyon Euroluk kismi Avrupa Yatirim
  Bankasindan 75 milyon Euroluk kismi da AB
  bütçesinden karsilanmistir.
• 752 Milyon Euronün 33ü sanayi ve tarim, yüzde
  52si enerji ve yüzde 14ü altyapi-ulastirma
  sektörüne gitmistir.
• Buna karsilik AB yalnizca 1989-1993 arasinda AB
  üyesi olan Ispanyaya 11.8, Portekize 6.3
  Yunanistana 5.9 milyar Euroluk kaynak
  aktarilmistir.
• Ayrica gümrük birligi gibi bir baglantisi olmayan
  Cezayir, Fas, Misir gibi ülkelere sadece
  1978-1-86 döneminde 850 milyon Euro ile 1450
  milyon Euro tutarinda yardim yapmistir.

25
Toplam mali yardim

• Katilma sonrasindan itibaren 1992 yilina kadar
• Yunanistana 28.6 milyar, Ispanyaya 42.5 milyar
  ve Portekize 14.2 milyar Euroluk kaynak
  aktarilmistir.
• Tam üyelik öncesi yine bu ülkelerden Yunanistana
  2.4 milyar, Ispanyaya 1.6 milyar ve Portekize
  1.3 milyar Euro tutarinda kredi açilmistir.
• Bu bakimdan Türkiyeye saglanan mali yardimlarin
  çok düsük seviyede oldugunu rahatlikla
  söyleyebiliriz.
• Özellikle katildiklari dönemde nisbi olarak daha
  az gelismis olan bu üç AB ülkesinden Yunanistan
  yardim/nüfus kriteri açisindan en fazla payi
  almistir.
• Ikinci Portekiz ve üçüncü Ispanyadir.

26
Devam

• Rakamlara bakildiginda Türkiyeye yapilan mali
  yardimin bu ülkelerle özellikle üyelik öncesi
  benzer ekonomik yapiya sahip oldugu da dikkate
  alinirsa, karsilastirma yapmak anlamsiz
  olmaktadir.
• Türkiyeye yapilan yardim, herhangi bir üçüncü
  ülkeye yapilan yardim nisbetinde veya daha azdir.
  
• Türkiye ekonomisinin bu kadar düsük bir yardim
  almasi ekonomisinin ihtiyacindan ziyade
• Tam üye olma politikasini devam ettiren Türkiye
  için bu mali yardimlar ancak siyaseten,
• AB ile iliskilerin devami açisindan, bir önem
  tasiyabilir.

27
Devam

• Buradan tam üye olmanin ne kadar önemli oldugu
  bir kez daha ortaya çikmaktadir.
• Türkiye 1996 yili basindan itibaren GBye
  girmekle tam üye olabilmek için bir adim daha
  attigini düsünmektedir.
• Ancak Türkiye ile AB arasinda imzalanan
  anlasmalarda böyle bir sonucu öngören düzenleme
  yoktur.
• Gümrük birligi sonrasi (yapilmasi taahhüt edilen)
  yardimlar gümrük birligine Türkiyenin gümrük
  birligi çerçevesinde,
• gümrük indirimleri nedeniyle ugradigi mali
  kayiplari karsilamaya yöneliktir.
• Ancak simdiye kadar (gümrük birligi öncesi)
  verilmis olan mali yardimlar Türkiyenin bu
  kayiplarini karsilamaktan çok uzaktir.

28
Gümrük Birligi Sonrasi Mali Yarim Perspektifi

• Avrupa Parlamentosu
• -Gümrük Birliginin getirecegi yeni rekabet
  ortamina Türk sanayi sektörünün uyum saglamasi,
• -Türkiyenin Avrupa Birligi ile altyapi
  baglantisinin iyilestirmesi (kara ulastirmasi,
  limanlar, havaalanlari, demiryollari,
  telekomünikasyon, enerji v.b.) ve ekonomiler
  arasindaki farkin azaltilabilmesini için
• bir mali yardim paketini içeren tek tarafli bir
  deklarasyon yayinlamistir.

29
Devam

• Gümrük Birliginin derinlestirilmesi ve
  iliskilerin gelistirilmesi
• AB Komisyonu tarafindan hazirlanan Türkiye için
  Avrupa Stratejisi kapsamindaki faaliyetlerin
  uygulamaya konulabilmesini için,
• AB Komisyonu tarafindan bir Konsey Yönetmeligi
  Taslagi hazirlanmistir.
• Bu kapsamda, AB Bütçesinden toplam 150 milyon
  Euro tutarinda bir kaynak ayrilmasi
  öngörülmüstür.

30
Devam

• 1999-2001 yillari arasinda ABnin bütçe
  kaynaklarindan,
• Türkiye-AB Gümrük Birliginin gelistirilmesi için
  alinacak önlemler çerçevesinde 15 Milyon Euro,
• Türkiyenin ekonomik ve sosyal gelisimini
  hizlandirmak amaciyla alinacak önlemlerin
  uygulanmasina iliskin olarak da 135 Milyon
  Euroluk hibe saglanmasi öngörülmüstür.

31
Devam

• Ülkemizde 17 Agustos 1999 tarihinde meydana gelen
  deprem sonrasinda
• AB üyelerinin ve özellikle Yunanistan'in mali
  yardim konusundaki bilinen tutumlarinda olumlu
  yönde bir degisiklik olmustur.
• Nitekim AB, 17 Agustos 1999 tarihinden bugüne
  kadar insani yardim amaçli olarak ve Avrupa
  ABnin Insani Yardimlar Ofisi-ECHO araciligiyla
• 4 milyon Euro yardim saglamis bulunmaktadir.
• Ayrica, Marmara bölgesinde meydana gelen deprem
  ile ilgili olarak yapilacak mali yardimlara
  iliskin prensipte mutabakat saglanmistir.

32
Helsinki Zirvesi Sonrasi Dönemde Yasanan
Gelismeler

• AB, aday ülkelerin katilim öncesi süreçte
  yararlandirilacaklari mali kaynaklari katilim
  öncesi stratejisi kapsaminda tek bir çerçeve
  altinda degerlendirmektedir.
• Katilim Ortakligi Aday ülkeler tarafindan
  yürütülen uyum çalismalarina destek olacak mali
  yardimlari bir program çerçevesinde düzenler.
• Bu yardimlar
• Avrupa Anlasmalarindan dogan yükümlülüklerin
  yerine getirilmesi
• Kopenhag kriterlerine uyumda gelisme
  kaydedilmesi kosullarina baglamaktadir
• Aday ülkenin söz konusu kosullara uyup uymadigi
  ise Komisyon tarafindan hazirlanan raporlarda
  belirlenmektedir.

33
Devam

• Türkiye bakimindan mali iliskiler
  degerlendirildiginde ise,
• MEDA (Akdeniz Fonu) kaynaklarindan ayrilan 420
  Milyon Euroluk hibenin, 380 milyon Euroluk
  kisminin kullanmistir.
• Üye ülke vetosu nedeniyle bugüne kadar
  kullanilamayan MEDA kaynaklarindan 375 Milyon
  Euroluk hibe ve yine 375 Milyon Euroluk kredi,
• ABnin kullandigi bütçe teknigi nedeniyle bir
  sonraki bütçe dönemine aktarilamamis,
• dolayisiyla kadük olarak geçerliligini
  yitirmistir.

34
Devam

• 2000-2002 döneminde Türkiyeye, MEDA II bütçe
  kaynaklarindan
• 60i Türkiyenin altyapi çalismalari ve
  sektörel politikalari,
• 35i katilim süreci ve
• 5i sivil topluma yönelik olarak toplam 381
  Milyon Euroluk hibe saglanmasi öngörülmektedir.
• -Avrupa Yatirim Bankasi (AYB) kaynaklarindan
  toplam 390 Milyon Euroluk kredi,
• -Avrupa Stratejisi kapsaminda 150 Milyon Euroluk
  hibe,
• -Katilim öncesi yardim basligi altinda ise
  henüz miktari belirlenmemis bir kredi,
  kullandirilmasi öngörülmektedir.
• Ayrica, Gümrük Birligi çerçevesinde ABnin
  taahhütleri arasinda bulunan 750 Milyon Euroluk
  AYB kredisinin kullandirilmasi,
• AB üyesi ülkelerin toplam 45 Milyon Euroluk bir
  tutari teminat olarak tahsis etmelerine baglidir.

35
Devam

• AYBden temin edilecek kredilere yönelik olarak 1
  Milyar Dolarlik bir proje paketi kabul
  edilmistir.
• 200 Milyon Euroluk bir ek kredinin
  makro-ekonomik yardim olarak temin edilmesi
  mümkün görülmektedir.
• Deprem felaketi nedeniyle bölgede yürütülecek
  yeniden yapilanma çalismalarina ve deprem
  bölgesinde faaliyet gösteren KOBIlerin
  desteklenmesine yönelik olarak kullandirilmasi
  öngörülen
• 600 Milyon Euroluk AYB kredisinin 450 Milyon
  Euroluk kismi üzerinde anlasmaya varilmistir.

36
Müzakereler Çerçevesinde Öngörülen Mali Yardim

• Avrupa Birligine üyelik basvurusunda bulunan
  ülkelerin
• -üyelik için gerekli olan reformlari
  yapabilmeleri,
• -katilima iliskin AB fonlarindan
  yararlanabilmeleri ve
• -donanim saglamalari için destek vermek amaciyla
• Avrupa Birligi, söz konusu ülkelere mali destek
  vermektedir.

37
Avrupa Birligi Programlarina ve Ajanslarina
Katilim

• AB programlari, (halk sagligi, çevre, arastirma
  ve enerji gibi)
• alanlarda Üye Devletler arasinda isbirligini
  tesvik etmek ve ögrenci ve gençlik degisimini
  desteklemek
• (Socrates, Leonardo da Vinci ve Youth for Europe
  gibi) amaciyla tasarlanmistir.
• AB programlarinin Orta Avrupadaki aday ülkelere
  açilmasi ilkesi Avrupa Konseyi'nce Haziran
  1993de Kopenhagda kabul edilmis ve Essen Avrupa
  Konseyi'nce Aralik 1994de yeniden teyid
  edilmistir.
• Aday ülkelerin çok çesitli alanlarda AB
  programlarina katilmalarinin amaci,
• bu ülkelere AB politikalarinin ve belgelerinin
  nasil uygulamaya kondugunu tanitmak ve
• örnegin, ögrencilerin, gençlerin, bilim
  adamlarinin ve devlet memurlarinin degisimini
  kolaylastirmaktir.

38
Avrupa Yatirim Bankasi ve Uluslararasi Finansman
Kuruluslariyla Ortak Finansman

• 1999 tarihli Bakanlar Konseyi, Subat 2000-Ocak
  2007 dönemi için Orta ve Dogu Avrupa Ülkeleri
  ile yönelik 9,280 milyon Euroluk Avrupa Yatirim
  Bankasi (AYB) kredi paketini kabul etti.
• Ocak 2000de, Avrupa Yatirim Bankasi Guvernörler
  Kurulu, AYBnin aday ülkelere yönelik katilim
  öncesi kredilerinin 3.5 yillik bir süre için
  8,500 milyon Euroya çikarilmasini onayladi.
• Halen Türkiye AYBnin verdigi katilim öncesi
  kredilerden yararlanmaktadir.

39
Devam

• AYBnin katilim öncesi mali destegi, aday
  ülkelerde, özellikle AB mevzuatina uyum ve AB ile
  entegrasyonu kolaylastiracak projelere yatirimi
  içermektedir.
• Mali yardim, AYB kredilerinden yararlanan tüm
  sektörleri kapsar
• özellikle çevrenin korunmasi, ulastirmanin
  gelistirilmesi, telekomünikasyon ve enerji
  baglantilari, endüstriyel rekabet ve bölgesel
  kalkinma üzerine odaklaniyor.

40
Adaylik Sonrasindaki (Katilim Öncesi) Yardimlar

• ABye aday diger ülkeler için oldugu gibi tek bir
  bütçe kaleminde toplanan bu yardim bütçesine
  Katilim Öncesi Yardim denir
• 1999 yilinda AB-Türkiye iliskilerindeki en önemli
  olay,
• Türkiye'nin Aralik 1999'da Helsinki'de
  gerçeklestirilen AB Zirvesi'nde resmen 'aday
  ülke' olarak kabul edilmesi oldu.
• Diger aday ülkelere uygulanan kriterler, bu
  tarihten itibaren Türkiye için de geçerli hale
  geldi.
• Bu çerçevede Türkiye'nin adaylik sürecinde
  reformlarin desteklenmesi için bir katilim öncesi
  stratejiden yararlanmasina karar verildi.
• Söz konusu katilim öncesi stratejisi 2001 yilinda
  hazirlandi.

41
Devam

• -Gümrük Birligi'ni güçlendirmeye yönelik
  tedbirlerin uygulanmasi
• Türkiye'ye 2000 - 2002 arasi dönemde 15 milyon
  Euro tutarinda hibe ayrilmasi önerildi.
• Konsey, öneriyi 10 Nisan 2000'de onaylandi.
• -Ekonomik ve sosyal kalkinmanin desteklenmesine
  yönelik tedbirlerin uygulanmasi
• Türkiye'ye 2000 - 2002 arasinda 135 milyon Euro
  ayrilmasi önerildi.

42
Devam

• -MEDA II
• Avrupa Komisyonu, Helsinki Zirvesi sonrasi
  dönemde, Türkiye'nin faydalandigi mali yardim
  miktarini arttirmak için bir dizi karar aldi.
• MEDA II Programi çerçevesinde, Türkiye'ye 2000 -
  2006 döneminde kullanilmak üzere ayrilmis olan
  miktar, 890 milyon Euro'ya (Komisyon tarafindan
  idare edilecek hibeler) ulasti.
• 2000 yilinda Türkiye'ye MEDA II kapsaminda
  ayrilan tutar, 190 milyon Euro'ydu.
• Türkiye ayrica, Avrupa Yatirim Bankasi'nin, MEDA
  II kapsaminda Avrupa - Akdeniz Ortakligina
  ayirdigi 6.245 milyar Euro tutarindaki
  kredilerinden de faydalanma imkanina sahip oldu.

43
AB Mali Yardimlari Türkiyede Kullanildigi
Alanlar

• AB mali yardimlari, müktesebatin uygulanmasi
  amaciyla
• AB tarafindan hazirlanan Katilim Ortakligi
  Belgesi dikkate alinarak,
• Türkiye tarafindan hazirlanan Ulusal Programdaki
  önceliklere göre planlanir.
• Siyasi ve ekonomik kriterlerle, üyelikten
  kaynaklanan yükümlülükleri üstlenebilme yetenegi
  olarak ifade edilen Kopenhag kriterlerini detayli
  olarak kapsayan Ulusal Program,
• ekonomiden, saglik ve tarima kadar çok genis bir
  alani kapsar.

44
GÜMRÜK BIRLIGI SONRASI MALI YARDIMLAR

• 1999 Helsinki zirvesiyle Türkiyeye aday ülke
  statüsü verilmesi mali yardimlari olumlu
  etkilemistir
• Bu dönemde Yunanistanin da vetosu kalkmistir.
• AB mali yardimlarla Türkiyeyi ABye hazirlamayi
  amaçlamistir
• Bu dönemde de yardimlar hibe ve kredi seklinde
  olmustur

45
Hibe yardimlar

• Bir tüzük hazirlanarak mali yardim için çerçeve
  olusturulmustur
• Farkli kaynaklardan edinilen mali yardimlar bu
  tüzükle birlestirilmis ve
• Türkiyenin aday ülke olmasi ile birlikte
• Türkiyeye Yönelik Katilim Öncesi Mali Yardim
• adiyla tek bir baslik altinda toplanmistir.
• Türk sirketlerinin ihalelere serbest katilimi da
  bu tüzükle belirlenmistir.

46

• Yine adaylikla birlikte adem-i merkeziyetçi-subsid
  iarity-yetki ikamesi- ilkeleri çerçevesinde
  Ankaraya devredilmistir
• Bu amaçla Türkiyede asagidaki kurumlar
  olusturulmustur
• -Ulusal fon
• -Mali Yardim Komitesi
• -Ulusal Mali Yardim Koordinatörlügü
• -Merkezi Finans ve ihale Birimi
• -Ortak Izleme Komitesi

47
Hibelerin Kullanimi

• Hibeler ulusal program çerçevesinde mevzuatin
  uyumu amaçli kullanilmaktadir
• Bu uyum, idari reformlar mevzuat uyumu ve
  ekonomik ve sosyal uyumu içermektedir.
• Proje destekli olan mali yardimlar Türkiyedeki
  merkezi yönetim ve belediyelerin altyapi hizmet
  projelerini desteklemektedir

48
Tutar

• Hibeler ulusal katkilari da içermektedir
• AB en fazla 80i karsilamaktadir
• Bu kapsamda 2000-2003 döneminde toplam 693 milyon
  Euro hibe yardimi yapilmistir.
• Bu tutar 2004-2006 döneminde 1.050 milyon Euroya
  yükseltilmistir.
• 2007-2013 dönemine iliskin öngörülen yardim
  miktari ise 11.468 milyon Eurodur
• Bu yardim bütün aday ve potansiyel aday ülkeler
  içindir
• 2007-2009 dönemi için 1602 Eurodur.

49
Yararlananlar

• Özel sektör hibe yardimlarindan yararlanamaz
• Bu yardimlardan
• -kamu kurumlari,
• -yerel yönetimler
• -meslek kuruluslari
• -üniversiteler
• Vakiflar ve
• Sivil toplum kuruluslari yararlanir
• Hazirlanan projelerin nihai onay mercii Avrupa
  Komisyonu Türkiye Temsilciligidir.

50
Kredi Yardimlari

• Bu yardimlarla daha çok reel sektör yani özel
  sektör desteklenir
• Kredinin temel kaynagi AYBdir
• Bu kredilerde KOBIler önemli yere sahiptir

51
Kredi kaynaklari

• Burada birden fazla kredi kaynagi vardir
• AYB yaninda
• -Akdeniz fonlari
• GB fonlari ve deprem yardimlari vardir
• Kredi proje desteklidir ve
• Kamu sektörü projelerinde ülke notunun en az BBB
  olmasi ve teminat (hazine garantisi) gerektirir.
• Özel sektör için A yada bu puana sahip banka
  teminati istenir

52

• Bu kapsamda Bogaz tüp geçisi,
• duble yol projesi,
• dogalgaz stoklama projesi
• deprem zararlari gibi yardimlar yapilmistir
• Bu kapsamda Türkiye'ye 1965ten 2006 sonuna kadar
  toplam 5.7 milyar Euro yardim yapilmistir

53
Mali Yardimlarin Degerlendirilmesi

• Baslangiçtan 2006 yili sonuna kadar 43 yillik
  süreç içerisinde ezici cogunlugu aday ülke
  olduktan sonra olmak üzere toplam 2.202 milyon
  Euro hibe yardimi yapilmistir.
• Yunanistana 26 yil içerisinde (1981-2006)
• 87.500 toplam 3.365 yillik ve 320 EURO kisi
  basina hibe yardimi yapilmistir
• Ispanyaya 21 yilda (1986-2006) ise sirasiyla
• 118.750, 5.654 ve 141 EURO yardim yapilmistir
• Yaklasik bu kadar da AYBden kredi yardimi
  almislardir

54

• Yeni üyeler
• 2004te üye olan ve toplam nüfusu 75 milyon olan
  10 üye 17 yillik süre içerisinde (1990-2006)
• Yine sirasiyla 40.250 2.367 ve 31.56 hibe yardimi
  almistir
• 2007de üye olan ve toplam nüfusu 30 milyon olan
  Romanya ve Bulgaristan ise yine ayni dönemde
• 12.000 705 ve23.52 yardim almistir

55

• Türkiye
• 43 yillik süre içerisinde hibe yardimlari
• Toplam 2.202
• Yillik ort 51 ve
• Kisi basina 0.7 Eurodur