Degerlendirme Arastirmalari

1
Degerlendirme Arastirmalari

• Yasar Tonta
• H.Ü. BBY
• tonta_at_hacettepe.edu.tr
• yunus.hacettepe.edu.tr/tonta/courses/spring2009/b
  by208/

2
Babbie, Bölüm 12 Degerlendirme Arastirmasi

• Degerlendirme arastirmasina uygun konular
• Sorunu formüle etme
• Degerlendirme Arastirmasi Tasarim Türleri
• Toplumsal Baglam
• Toplumsal Göstergeler Arastirmasi
• Degerlendirme Arastirmasinin Gelismesi

3
Twende na Wakati (Zamana Uyalim)

• Tanzanyadaki sabun köpügü türü yayin yapan bir
  radyo programi
• Amaç
• Tanzanyada nüfus artis hizini azaltmak (dünya
  ortalamasinin iki kati)
• AIDSi önlemek (1991de kamyon soförlerinin
  dörtte biri, seks isçilerinin yarisindan fazlasi
  HIV pozitif)
• 1993-1995 arasi 108 bölüm yayimlanmis
• Radyo dinleyicilerinin 84üne erisilmis
• Tanzanyadaki en gözde radyo programi olmus

4
Radyo programinin etkisi

• Bilgi, tutum ve davranis arastirmasi
• Programi dinleyen evli kadinlarda aile planlamasi
  uygulayanlarin orani 49 (dinlemeyenlerde 19)
• HIV/AIDS önleme davranisi gösterenlerin orani
  1994de 72, 1995de 82
• Tek partnerle seks yapanlarin orani 77
• Kondom kullanmaya baslayanlarin orani 16
• Jilet ve/ya da igneleri paylasmayi kesenlerin
  orani 6

5
Degerlendirme arastirmasi (Program degerlendirme)

• Planli ya da gerçek toplumsal müdahale (elkoyma)
  arastirmalari için uygun
• Amaç toplumsal müdahalenin istenen sonucu
  saglayip saglamadigini belirlemek
• Örnekler
• Trafik kazalarini önlemek için para cezalarini
  artirmak ne kadar etkili bir yöntem?
• Marijuana kullaniminin liberallestirilmesi
  kullanimi azaltir mi?
• Sonuçlar her zaman kabul görmeyebilir

6
Degerlendirme Arastirmasinda Ölçme Türleri
7
Sorunun formüle edilmesi

• Degerlendirme arastirmalarinda amaç ölçülemeyeni
  ölçmek
• Sürücü kurslarinin trafik kazalarini azaltmada
  rolü var mi?
• Kütüphanelerde uygulanan kullanici egitim
  programlari istenen etkiyi (kullanimin artmasi,
  daha iyi kullanim vs.) sagliyor mu?

8
Sorunu formüle etmek zor

• Ne degerlendirilecek? Programda kullanilan
  islemler ve süreç mi? Personel mi?
• Farkli kisilerin programin neyi basarmasi
  gerektigi hakkinda farkli düsünceleri olabilir ya
  da öncelikler farkli olabilir
• Örnegin, BBY208 dersi, Istanbul Bogazina 3.
  köprünün yapilmasi nasil degerlendirilebilir?
• Iste farkli görüslere örnekler

9
BBY208in Degerlendirilmesi

• Ögrenci
• Ders ilginç, zevkli ve kolay miydi?
• Ögretmen
• Ögrenciler dersteki bütün konulari ögrendiler mi?
  Ögretim yöntem ve materyalleri ve güdüleme
  teknikleri etkili miydi?
• Ögretmenin meslektaslari
• Ögretmen en güncel bilgi, tutum ve becerileri
  ögrencilere vererek onlari diger derslere
  hazirlayabildi mi?
• Yönetici
• Ögretmen kurallara uyarak (notlarin zamaninda
  teslimi vd.) yeterli sayida ögrenciye ders verdi
  mi? Ögrenciler sorun/sikayet getirdiler mi?
• Isveren
• Ögrenciler çalisma yasaminda gereken beceri ve
  tutumlari kazandilar mi?

Kaynak Neuman, s. 544)
10
Çikti (tepki degiskeni)

• Tanzanyadaki program aile büyüklügü, cinsiyet
  rolleri ve HIV/AIDS ile ilgili tutumlari
  degistirmeyi amaçladi.
• Sonuçta programin yayini AIDS virüsünün
  sivrisineklerden bulastigi biçimindeki yaygin
  inanci çürüttü
• Dagitilan kondom sayisi 6 kat artti (programin
  dinlenmedigi bölgelerde bu artis orani 1,4 kat)

11
Deneysel baglam

• Deneyi etkileyebilecek hususlar
• Is egitim programlarinin istihdama etkisi genel
  issizlik oranlariyla birlikte degerlendirilmeli
• Deneysel uyari (müdahale, elkoyma)
• Deneklerin deney ve kontrol gruplarina ayrilmasi
• Bazilari tam olarak katilacak, bazilari dersleri
  kaçiracak vs.
• Program etkiliyse egitim programina tam olarak
  katilanlar daha yüksek oranlarda is bulacak
• Baska etmenler de olabilir (örnegin farkli
  ögretmenlerin etkisi)
• Evren
• Yeni bir psikoterapi tedavisinin etkisi
• Deneklerin deney/kontrol gruplarina atanmasi
• Deneklerin siniflanmasi (orta/agir vakalar vs.)
• demografik degiskenler (cinsiyet, yas, irk vs.)

12
Degerlendirme Arastirmasi Tasarimlari

• Deneysel tasarimlar
• Yari deneysel tasarimlar
• Zaman serileri tasarimi
• Esit olmayan kontrol gruplari
• Çoklu Zaman serileri tasarimi
• Nitel degerlendirmeler

13
Ahlaki konular

• Degerlendirilen müdahaleler ahlaki sorunlara yol
  açabilir
• Degerlendirme arastirmasi ahlaki olmayan
  davranislar için bir kilif olarak kullanilabilir

14
Sonuçlar niçin görmezden geliniyor?

• Sonuçlar arastirmaci olmayanlarin anlayacagi
  sekilde sunulmuyor olabilir
• Sonuçlar bazen köklesmis inançlara uymayabilir
• Bir programda çikar söz konusu olabilir

15
Toplumsal Göstergeler Arastirmasi

• Daha büyük toplumsal süreçleri anlamamizi saglar
• Arastirmacilar daha süzme (rafine) göstergeler
  gelistiriyorlar
• Bütün toplumlar için geçerli degiskenler
  arasindaki iliskileri kesfetmeye yönelik
  arastirmalar destekleniyor

16
Chapter 12 Evaluation Research

• Ana terimler

17

• Degerlendirme arastirmasi
• Bir toplumsal müdahalenin istenen sonucu
  saglayip saglamadigini belirleme süreci
• Yari deneylerBir bakima kontrollü deneylere
  benzeyen ama ön test-son test ve/ya da
  deney-kontrol grubu olmayan arastirmalar

18

• Zaman serileri tasarimlari
• Çesitli zamanlarda ölçümler yapilmasini
  gerektiren arastirmalar
• Esit olmayan kontrol grubuDeney grubuna benzeyen
  ama deneklerin rastgele atanarak olusturulmadigi
  kontrol grubu

19

• Çoklu zaman serileri tasarimlariZaman içinde
  toplanan birden fazla veri dizisinin kullanimi
  (örnegin, belirli bir süre içinde çesitli
  kentlerde meydana gelen trafik kazalari ile
  ilgili istatistikler karsilastirilabilir)
• Toplumsal göstergelerBir toplumun ya da
  toplumsal alt grubun sosyal kosullarini yansitan
  toplu istatistikler