Ulo suxeito: Un programa para determinar a sintaxe do galego

1
U-lo suxeito?Un programa para determinar a
sintaxe do galego

• Timothy Gupton (Universidade de Iowa)
• timothy-gupton_at_uiowa.edu
• Congreso da Asociación Internacional de Estudos
  Galegos
• Santiago de Compostela,13-17 xullo, 2009

2
Marco teórico escola estadounidense-chomskiana

• Hipótese do suxeito vP-interno (e.g. Kuroda
  1988, Koopman Sportiche 1991) para os verbos
  transitivos
• TopP
• DP TP
• Su T
• T vP
• (Vv)
• ltSugt v
• ltvgt VP
• Obj V
• ltVgt ltObjgt

3
Debate na literatura sobre a posición do suxeito
preverbal en castelán

• Algúns din que é un elemento periférico
• Castelán Ordóñez Treviño (1999), Camacho
  (2006)
• Portugués Europeo Barbosa (1996, 2000)

4
A oposición no debate

• Outros din que o suxeito preverbal é un elemento
  canónico, ou sexa, que aparece na mesma posición
  que en inglés (Spec, TP)
• Castelán Goodall (2001, 2002), Suñer (2003)
• Portugués Europeo Costa (2000, 2004), Duarte
  (1989, 1997)

5
Nota importante

• se un suxeito preverbal se comporta coma
  elemento-A suponse en xeral que ocurre na
  periferia (superior a Spec, TP)
• se un suxeito preverbal se comporta coma
  elemento-A suponse que é un elemento canónico (en
  Spec, TP)

6
Marco teórico escola estadounidense-chomskiana

• Hipótese do suxeito vP-interno (e.g. Kuroda
  1988, Koopman Sportiche 1991)
• TopP ? Posición periférica
• DP TP ? Posición canónica
• Su T
• T vP
• (Vv)
• ltSugt v
• ltvgt VP
• Obj V
• ltVgt ltObjgt

7
O primeiro paso Gupton (2006)

• aplicando as probas sintácticas de O T (1999),
  Goodall (2001, 2002), e outros non foi posible
  determinar se o suxeito pre-verbal se comporta
  máis coma elemento-A ou -A
• Houbo dez probas en cinco casos, os suxeitos
  comportáronse coma elementos-A, e nas outras
  cinco, coma elementos-A
• Conclusións
• 1) Cal é a utilidade das nocións A e A?
• 2) Xa que un suxeito preverbal pode ser
  periférico non indica necesariamente que sempre é
  un elemento periférico
• 3) Había necesidade de recoller datos máis
  extensos

8
Os obxectivos desta tese de doutoramento

• determinar a sintaxe do galego segundo o contexto
  pragmático
• determinar as preferencias e tendencias
  sintácticas en casos cando varios ordes de
  palabras son gramaticais, pero non necesariamente
  apropiadas
• poñer á proba varias teorías (e.g. Zubizarreta
  1998, López 2009) para ver se se poden utilizar
  no caso do galego

9
Os/As participantes e as variables

• falantes iniciais e habituais do galego de dous
  grupos de idade 1) 18-30 anos, 2) máis de 50
  anos (n13, 6)
• sexo masculino, femenino (n9, 10)
• formación universitaria universidade (17, 2)
• ambiente principal urbano (15, 4)
• Estas variables foron indicadas polos propios
  participantes mediante un cuestionario
  lingüístico (de ata 63 preguntas)

10
Resume de variables
NB os números (n) enriba representan o número de
participantes nas enquisas completadas pola
Internet
11
Administración

• Recrutáronse os participantes (voluntarios e sen
  pago) en Vigo entre outubro 2008 e maio 2009.
• Os participantes fixeron as primeiras dúas
  tarefas por Internet (auto-supervisión) cando
  lles conviñesen en dúas visitas separadas
• Creáronse as tarefas electrónicas na aplicación
  WebSurveyor, e os/as participantes accederon a
  elas polo portal/servidor https//survey.uiowa.edu
  / ou pola miña páxina http//www.geocities.com/t_
  gupton/home
• A terceira e cuarta tarefas son opcionais

12
Administración

• Dividíronse as tarefas en dúas visitas separadas
  para evitar que se fatigase.
• Día 1 cuestionario lingüístico 63 preguntas
• metade de tarefa 1 17 preguntas
• metade de tarefa 2 15 preguntas
• TOTAL 95 preguntas
• Día 2 metade de tarefa 2 15 preguntas
• metade de tarefa 1 18 preguntas
• TOTAL 33 preguntas
• Variouse a orde de presentación das tarefas 1 e 2
  tanto coma as condicións investigadas entre dous
  grupos. A asignación dos participantes aos dous
  grupos foi arbitraria e ao azar.

13
A metodoloxía tarefa 1 (cuantitativa)

• Tarefa 1 Scaled Pragmatic Appropriateness Task
• Tarefa basada en Bley-Vroman Yoshinaga (1992),
  utilizada en investigacións de ASL para
  determinar a aceptabilidade de frases na
  gramática dun aprendiz de L2 (sempre se compara
  coa dos falantes iniciais)
• Utilizada recentemente en Kallestinova (2007)
  para estudiar as preferencias pragmáticas no ruso
• O/A participante le e escoita un contexto e, a
  continuación, le e escoita tres frases
  gramaticais que se varían sintácticamente. O/A
  participante avalía cada unha das tres frases
  nunha escala de 1 a 5.
• As voces grabadas para os contextos son de
  falantes iniciais e habituais

14
A metodoloxía tarefa 1

• A escala de aceptabilidade
• 1 non aceptable
• 2 pouco aceptable
• 3 máis ou menos aceptable
• 4 bastante aceptable
• 5 totalmente aceptable (preferible)
• As sete condicións pragmáticas (7 x 5 35 en
  total)
• A) Situacións out-of-the-blue (Zubizarreta,
  1998 - toda a frase representa información
  nova)
• B) Suxeito coma información vella/coñecida
  (CLLD OK subordinación Q A)
• C) Obxecto coma información vella (CLLD OK
  subordinación Q A)
• D) Suxeito coma información vella (CLLD
  coordinación continuación/resultado)
• E) Obxecto coma información vella (CLLD
  coordinación continuación/resultado)
• F) Só o suxeito é información nova (subject
  narrow focus)
• G) Só o obxecto é información nova (object
  narrow focus)
• Evítanse suxeitos nulos (parafraséase/switch
  ref.)

15
A metodoloxía tarefa 1

• exemplar cond. A (out-of-the-blue)
• Contexto Xoán e Iago son amigos. Están a falar
  sobre a fin de semana.
• Xoán Que fas esta noite?
• Iago Por que? Que pasa?
• A. Xoán Carlos vai celebrar o seu aniversario.
• B. Xoán Vai celebrar Carlos o seu aniversario.
• C. Xoán Vai celebrar o seu aniversario Carlos.

16
A metodoloxía tarefa 2

• Tarefa 2 Word Order Preference Task
• Xa que os/as participantes podían avaliar as tres
  frases idénticamente ou dunha maneira moi
  semellante en Tarefa 1, na segunda tarefa
  intentouse establecer unha clara preferencia
  entre dúas opcións sintácticas.
• Se non houbese unha preferencia e as dúas opcións
  eran igualmente preferibles, había esta opción
  tamén, a cal confirmaría isto.
• Aínda que tarefa 2 non incluía audio, estes
  contextos dispoñen de narrativos máis extendidos
  (entre 3 e 7 frases/preguntas)
• Hai os mesmos contextos pragmáticos coma na
  tarefa 1, pero non se examinan os mesmos límites
  de subordinación v. coordinación.

17
A metodoloxía tarefa 2

• As seis condicións pragmáticas (6 x 5 30 en
  total)
• A) Situacións out-of-the-blue (toda información
  nova) - SV v. VS
• B) Suxeito coma información vella/coñecida - SVO
  v. VSO
• C) Obxecto coma información vella CLLDSV v.
  CLLDVS
• D) Só o suxeito é información nova (subject
  narrow focus) - SV v.
• VS
• E) Só o obxecto é información nova (object
  narrow focus) - VSO v.
• VOS
• F) Detractor NAdx v. AdxN

18
A metodoloxía tarefa 2 (cuantitativa)

• Exemplar cond. A (out-of-the-blue)
• Instrucións Nos exemplos de abaixo, imos ver
  exemplos de ordes de palabras diferentes. Coloque
  a palabra entre parénteses no lugar certo dentro
  da oración. En cada caso é posible escoller un
  dos lugares, ou os dous lugares.
• Cristiano - Que aconteceu?
• Samo - Non se sabe exactamente.
• ________ encontrou _______ a muller morta.
• (a señora da limpeza)
• A. A señora da limpeza encontrou a muller morta.
• B. Encontrou a señora da limpeza a muller morta.
• C. As dúas posibilidades.

19
A metodoloxía tarefa 3 (cualitativa)

• Tarefa 3
• Unha entrevista grabada de 15-20 minutos
  (teóricamente) sobre a historia persoal,
  anécdotas, opinións sobre o galego e Galicia
• Foi opcional entre os que fixeron o cuestionario
  pola Internet
• Varios entrevistados non participaron no
  cuestionario (por cuestións de acceso,
  capacidade, etc.)
• Nas entrevistas represéntase máis o grupo
• -urbano, -universidade de 50 anos.

20
A metodoloxía tarefa 4 (cualitativa)

• Tarefa 4 (aínda non se realizou)
• Segunda entrevista de control con algúns
  participantes sobre os datos recollidos nas
  primeiras dúas tarefas (cuestionarios na
  Internet)
• Xustificación Segundo Henry (2005) as
  entrevistas de seguimento poden descubrir
  sutilezas nos xuízos de gramaticalidade.
• Isto nos prové unha visión máis completa da
  gramática mental do falante
• Os cuestionarios xeralmente a variedade
  normativa. Se un falante descoñece certas facetas
  do normativo (por varias razóns), pode levar a un
  rexeitamento por razóns alleas ás da tarefa en
  cuestión. Isto pode ser o caso con persoas
  maiores ou cas persoas menos letrados no galego
  (os que non coñecen o normativo máis recente).
• Isto é importante porque no contexto galego,
  estes individuos frecuentemente son os falantes
  máis monolingües (Siguán 1992).

21
Resultados preliminares

• resultados para tarefa 1

22
Resultados preliminares
resultados para tarefa 2 (porcentaxes de
preferencia)
23
Indicacións iniciais

• SVO é a orde sintáctica preferida cando toda a
  frase representa información nova
• SV(O) é a orde sintáctica preferida cando o
  suxeito representa información vella
• As ordes con obxecto vello deslocado (CLLD) non
  son moi preferidas. CLLDVS é máis preferido que
  CLLDSV. Xa que SVO é posible (e preferido) en
  casos de coordinación (Asher Vieu 2005), temos
  unha indicación que os suxeitos preverbais en
  galego non (sempre) son periferais. (contra O T
  1999)
• En casos de narrow focus do suxeito, a orde
  sintáctica parece ser bastante flexible (notar os
  resultados na tarefa 1), suxerindo unha
  modificación na NSR de Zubizarreta (1998) para o
  galego
• En casos de narrow focus do obxecto, a orde
  sintáctica preferida parece ser SVO. Xa que VOS
  parece ser (un pouco) mellor que VSO pode ser
  indicación que un obxecto coma información nova
  debe aparecer inmediatamente detrás do verbo.

24
Complicacións

• dos 43 persoas que participaron na investigación,
  só 20 delas completaron os dous días de
  cuestionarios, o cal deixa 23 cuestionarios
  inúteis. 3 das persoas teñen 31-49 anos e foron
  excluídas (20 3 17 total)
• dos 23 enriba, só 8 participantes entraron un
  enderezo de correo electrónico. Destes 8 con
  quens contactei, só 2 volveron a completar o
  segundo cuestionario. (17 2)
• TOTAL 19 enquisas electrónicas completas

25
Limitacións e frustracións da investigación

• O servidor da Univ. de Iowa ten límites sobre a
  cantidade de mensaxes en linguas estranxeiras que
  poidan aparecer
• O ligazón automático entre tarefas non funcionou
  ben. Ao comezo, moitas persoas experimentaron
  problemas e frustracións.
• Os archivos de audio non funcionaron ben con
  outros navegadores de Internet (só funcionou ben
  con Microsoft IE)
• O estudo piloto non detectou todos os problemas
  (ortográficas e técnicas) cas enquisas

26
Limitacións e frustracións da investigación

• Non todos os participantes puideron participar
  nas tarefas electrónicas
• Polo feito que os participantes fixeron as
  enquisas pola Internet en casa foi imposible
  controlar as condicións nas tarefas cuantitativas
• Por moitos factores (ubicación, cantidade de
  tempo dispoñible, falta de moitos contactos)
  recrutar participantes foi unha dificultade
• Non todas as variables sociolingüísticas están
  representadas entre os participantes nesta
  investigación

27
Consellos e suxestións para futuras
investigacións deste tipo

• No caso que for posible, sería ideal establecer
  un centro (céntrico e conveniente) onde se poida
  facer as enquisas. Coas linguas minorizadas o
  reto en canto a iso intensifícase.
• Conseguir persoas de confianza que vaian
  completar as tarefas. Admito a posibilidade de
  non telles explicado ben de que se trataba.
• Explicar/Aclarar mellor canto tempo vai durar
  cada tarefa

28
Agradecementos

• Universidade de Iowa The Graduate College,
  Information Technology Services, GSS, ECGPS,
  Dept. of Spanish Portuguese, Paula Kempchinsky,
  Bill Davies, Alice Davidson, Jason Rothman,
  Roumyana Slabakova, Mercedes Niño-Murcia
• Universidade de País Vasco María del Pilar
  García Mayo e colegas galegofalantes
• Universidade de Vigo Fernando Ramallo, Javier
  Pérez-Guerra, Elvira Riveiro Tobío (e familia),
  Silvia Penas, Xemma Fernández, Daniel Barbero
  Patiño (e familia), Natalia García Blanco (e
  familia), a xente de Mos, Patricia Sotelo Dios,
  tódolos participantes nesta investigación, e
  moitos outros!
• o meu correo-e timothy-gupton_at_uiowa.edu

29
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. B Suxeito coma información vella/coñecida
  (CLLD OK subordinación (Asher Vieu 2005,
  López 2009) Q A)
• Contexto Xoán e Felipe son amigos. Están a
  falar da filla de Felipe.
• Xoán Cantos anos ten a túa filla máis
  pequena?
• A. Felipe Pois, Belén ten cinco anos.
• B. Felipe Pois, ten Belén cinco anos.
• C. Felipe Pois, ten cinco anos Belén.

30
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. C Obxecto coma información vella (CLLD OK
  subordinación Q A)
• Contexto A mudanza. Carlos e Patricia son unha
  parella. Cando entran no seu piso novo, hai un
  montón de mobles no interior.
• Patricia Caramba! Meteu a túa familia todos os
  mobles xa?
• A. Carlos As cadeiras os meus tíos metéronas
  pero as mesas aínda non as meteron.
• B. Carlos Os meus tíos meteron as cadeiras
  pero as mesas aínda non as meteron.
• C. Carlos As cadeiras metéronas os meus tíos
  pero as mesas aínda non as meteron.

31
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. D Suxeito coma información vella (CLLD
  coordinación continuación/resultado)
• Contexto Manuel e Agustín son amigos. Están a
  falar dos xogos olímpicos
• Manuel Escoitaches?
• Agustín O que?
• Manuel Samuel Sánchez gañou unha medalla de
  ouro!
• Agustín Si? Que ben!
• A. Manuel Pois, si. E como resultado, o rapaz
  conseguiu un bo contrato de publicidade.
• B. Manuel Pois, si. E como resultado, conseguiu
  o rapaz un bo contrato de publicidade.
• C. Manuel Pois, si. E como resultado, conseguiu
  un bo contrato de publicidade o rapaz.

32
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. E Obxecto coma información vella (CLLD
  coordinación continuación/resultado)
• Contexto Pedro viu a María na biblioteca o
  sábado.
• A. O domingo, a rapaza viuna Marco alí tamén.
• B. O domingo, a rapaza Marco viuna alí tamén.
• C. O domingo, Marco viuna alí tamén.

33
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. F Só o suxeito é información nova (subject
  narrow focus)
• Contexto Sandra e Beatriz son amigas. Sandra
  pregúntalle sobre unha caixa no seu piso.
• Sandra Que é iso? Que bonito!
• Beatriz Iso? Pois, é un regalo que chegou por
  correo para o meu aniversario.
• Sandra Quen cho enviou?
• A. Beatriz A miña irmá envioumo a semana
  pasada. Non vai poder vir para a miña festa.
• B. Beatriz Envioumo a miña irmá a semana
  pasada. Non vai poder vir para a miña festa.
• C. Beatriz Envioumo a semana pasada a miña
  irmá. Non vai poder vir para a miña festa.

34
Apéndice 1 tarefa 1

• cond. G Só o obxecto é información nova (object
  narrow focus)
• Contexto Afonso, Mateo e Beto son amigos.
  Afonso e Beto están a falar dun gran sorteo que
  houbo recentemente.
• Afonso Gañou Mateo algunha cousa no sorteo?
• Beto Pois, si.
• Afonso Entón? Que gañou?
• A. Beto O cabronazo gañou un televisor!
• B. Beto Gañou o cabronazo un televisor!
• C. Beto Gañou un televisor o cabronazo!

35
Apéndice 2 tarefa 2

• cond. B Suxeito coma información vella/coñecida
  - SVO v. VSO
• Veciño Quen foi o outro rapaz que vin hai
  pouco?
• Manuel Foi o seu amigo, Fran. Veu para xogar ao
  baloncesto esta
• tarde, pero non sabía que ___________ ten
  ___________ un exame
• (Daniel)
• mañá.
• A. Veu para xogar ao baloncesto esta tarde, pero
  non sabía que ten
• Daniel un exame mañá.
• B. Veu para xogar ao baloncesto esta tarde, pero
  non sabía que ten
• Daniel un exame mañá.
• C. As dúas posibilidades.

36
Apéndice 2 tarefa 2

• cond. C Obxecto coma información vella CLLDSV
  v. CLLDVS
• Uxío E onde deixaron os outros mobles?
• Henrique Uff! O sofá ___________ encontrouno
  __________ no
• (a miña filla)
• balcón.
• A. O sofá a miña filla encontrouno no balcón.
• B. O sofá encontrouno a miña filla no balcón.
• C. As dúas posibilidades.

37
Apéndice 2 tarefa 2

• cond. D Só o suxeito é información nova (subject
  narrow focus) - SV v. VS
• Uxío - Quen che suxeriu esta empresa?
• Henrique - _________ suxeriuma _________ porque é
  amigo do dono.
• (o meu irmán)
• A. Suxeriuma o meu irmán porque é amigo do dono.
• B. O meu irmán suxeriuma porque é amigo do dono.
• C. As dúas posibilidades.

38
Apéndice 2 tarefa 2

• cond. E Só o obxecto é información nova (object
  narrow focus)
• VSO v. VOS
• Xulia Está lista xa a túa irmá?
• Noelia Case, case...
• Xulia Que busca?
• Noelia Busca _____ a pobriña _____ para secar o
  pelo.
• (unha toalla)
• A. A pobriña busca unha toalla para secar o pelo.
• B. Busca a pobriña unha toalla para secar o pelo.
• C. As dúas posibilidades.

39
Apéndice 2 tarefa 2

• cond. F Detractor NAdx v. AdxN
• Xulia E non levas a túa mochila?
• Noelia Que dis? A ______ mochila _______? Non.
• (azul)
• Perdina na praia hai un ano.
• A. A azul mochila?
• B. A mochila azul?
• C. As dúas posibilidades.

40
Apéndice 3 Gupton (2006)

• Summary of A/A indications for Galician