Gedragsproblemen bij kinderen en jongeren

1
Gedragsproblemen bij kinderen en jongeren

• Een orthopedagogisch perspectief

2
Inhoud

• Wat zijn gedragsproblemen?
• Hoe kunnen we ze verklaren?
• Hoe kunnen we ze behandelen?

3
Wat zijn gedragsproblemen?
4
Gedragsproblemen kunnen zeer vele vormen aannemen

• Storend gedrag, impulsief gedrag, agressief
  gedrag, regelovertredend gedrag, uitdagend
  gedrag, eisend gedrag, dominant gedrag, druk
  gedrag,
• Teruggetrokken gedrag, angst, faalangstig gedrag,
  depressief gedrag, psychosomatische klachten,
• Leeftijdsongepast gedrag, bizar gedrag,
  stereotiep gedrag, dwangmatig gedrag,...

5
Terminologie

• Een algemene definitie van gedragsproblemen
• ... kinderen die zich zichtbaar ongewoon of
  abnormaal gedragen en dit afgezien van de ernst,
  de oorzaak of de context van het gestelde
  ongewone gedrag
• Dit is een zeer brede definitie
• ook emotionele en psychosomatische klachten
• geen rekening houdend met duur, frequentie,
  intensiteit en pervasiviteit

6
Aandachtspunten bij het definiëren van
gedragsproblemen

• Men moet rekening houden met
• het ontwikkelingsperspectief
• de continuümgedachte
• de context
• de informant

7
Het ontwikkelingsperspectief

• Hoe oud is het kind?
• Wat is nog gepast voor zijn/haar leeftijd?
• Voorbeelden van gepast gedrag
• nachtelijk huilgedrag bij baby van 6m.
• koppig gedrag bij 2-jarige
• woedebuien bij kleuter van 5j.
• protestgedrag bij puber van 13j.

8

• Voorbeelden van gedrag dat niet meer past voor de
  leeftijd
• 9-jarige die nog elke nacht in bed plast
• 5-jarige die altijd hevig tegenstribbelt als hij
  naar school moet
• baby die blijft doorhuilen s nachts
• Kennis van ontwikkeling van kinderen is
  belangrijk om gedrag in te schatten

9
Continuümgedachte

• Alle kinderen stellen wel eens GP, dat hoeft niet
  problematisch te zijn
• GP verschillen in ernst, duur en frequentie
• bv. lichte woedebuien vs. zeer ernstige
• ernstige GP zijn niet te keren en verdwijnen niet
  van zelf, ze escaleren en kind verliest controle
  over zichzelf
• Grens tussen normale variatie en ernstig
  afwijkend gedrag is soms onduidelijk

10
Context

• GP doen zich altijd in een bepaalde situatie voor
• Soms is er enkel een probleem in één situatie,
  bijvoorbeeld
• thuis, niet op school
• op school, niet thuis
• bij één ouder
• bij leeftijdgenoten
• Indien GP in meerdere situaties, spreekt men van
  pervasieve GP

11
Informant

• Wie meldt de GP?
• Soms hebben verschillende informanten een
  verschillende perceptie van het gedrag van een
  kind
• persoonlijkheidsfactoren, bv.
• overbezorgde ouder
• depressieve moeder
• ouder met verleden van mishandeling
• band met kind is verschillend
• gedrag van het kind is echt verschillend

12
Klinische definitie van gedragsproblemen

• ... een relatief concept dat aan de orde is als
  de op dat moment in een bepaalde omgeving
  heersende normen en geldende regels worden
  overschreden. De ernst van het probleemgedrag
  wordt verder bepaald aan de hand van de
  frequentie, de duur en de omvang alsmede door de
  mate waarin de betrokkene zichzelf en/of zijn
  omgeving psychische schade berokkent (Van der
  Ploeg)

13
Soorten van probleemgedrag

• Op basis van hun verschijningsvorm kunnen
  gedragsproblemen worden onderverdeeld in twee
  soorten
• externaliserende problemen
• in eerste instantie storend voor de omgeving
• bv. agressief gedrag, druk gedrag, stelen,...
• internaliserende problemen
• in eerste instantie storend voor het kind zelf
• bv. teruggetrokken gedrag, angst, verdriet,...

14
Opmerkingen bij deze typering

• Internaliserende problemen vallen minder op en
  worden minder snel gesignaleerd
• De typologie dekt niet alle GP
• bedplassen
• tics
• bizar gedrag
• ...

15
Classificatie van gedragsproblemen

• Er zijn verschillende systemen van classificatie
• klinisch-psychiatrische systemen
• empirisch-statistische systemen

16
Klinisch-psychiatrische systemen

• Vanuit klinisch-psychiatrische praktijk worden
  stoornissen gedefinieerd door mensen met
  jarenlange klinische ervaring
• Het gaat om zeer ernstige, psychiatrische
  stoornissen
• bv. depressie, ADHD, persoonlijkheidsstoornis
• Categorale systemen
• dwz ja of neen-systemen

17

• Voorbeeld DSM-IV
• Diagnostic and statistical manual of mental
  disorders (American Psychiatric Association)
• Vijf assen
• 1 klinische stoornissen (bv. ADHD, autistische
  stoornis,...)
• 2 persoonlijkheidsstoornissen en verstandelijke
  handicap (bv. antisociale persoonlijkheid)
• 3 somatische aandoeningen (bv. neurologische
  stoornissen)
• 4 psychosociale en omgevingsproblemen (bv.
  verwaarlozing)
• 5 algemeen functioneren (op schaal van 1 tot
  100)
• 100 uitstekend functioneren
• lt10 persoon is gevaar voor anderen of zichzelf

18
Empirisch-statistische systemen

• Vanuit psychometrische hoek en op basis van
  wetenschappelijk onderzoek
• in zeer grote steekproeven
• met behulp van gedragsvragenlijsten
• Alle gedragsproblemen worden erin opgenomen
• van lichte tot zeer ernstige problemen
• men houdt rekening met ontwikkeling en norm (bv.
  wat is gepast op kleuterleeftijd?)

19

• GP worden beschouwd als continua (dimensies)
• bv. mate van opstandig gedrag, aandachtstekort,...
  
• Voorbeeld ASEBA-systeem (Achenbach)
• gedragsvragenlijsten voor 1,5 tot 18 jaar
• 120 vragen uit 8 probleemgebieden (bv. agressie,
  regelovertredend gedrag, sociale problemen,
  angst/depressie)
• ouder-, leerkracht- en kindvragenlijsten
• gedragsprofiel van het kind
• op welke gebieden zijn er veel/geen problemen?
• vergelijking van informatie uit verschillende
  bronnen is mogelijk
• moeder-vader
• ouders-leerkracht
• ...

20
(No Transcript)
21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
Voornaamste resultaten epidemiologisch onderzoek

• Prevalentie van ernstige GP bij 4- tot 18-jarigen
  in de bevolking 10 (wereldwijd)
• Prevalentie van psychiatrische stoornissen (DSM)
  6 à 7
• Veel te weinig kinderen en jongeren krijgen
  professionele hulp
• men denkt dat ernstige GP vanzelf verdwijnen,
  maar vele GP zijn stabiel en persistent
• men grijpt niet of te laat in

24

• Er zijn belangrijke verschillen mbt geslacht en
  leeftijd
• geslacht
• jongens gt meisjes
• jongens meer externaliserende, meisjes meer
  internaliserende problemen
• leeftijd
• externaliserende problemen verminderen,
  internaliserende nemen toe
• leeftijdsspecifieke problemen
• Meer risico op ernstige GP bij kinderen uit
  kansarmere milieus
• Vertonen kinderen vandaag de dag meer GP dan
  vroeger?
• er is nog maar weinig onderzoek beschikbaar
• verschillen zijn niet zo groot als men denkt in
  de publieke opinie
• lichte toename van agressie bij kinderen en
  duidelijke(re) toename van delinquent gedrag bij
  adolescenten