B

1
BÀI GI?NG NGHIÊN C?U KHOA H?CB?C NGHIÊN C?U
SINH Ti?N S?H? TH?NG THÔNG TINCHUONG 1. Gi?I
THI?U CHUNG V? NGHIÊN C?U KHOA H?C B?C NGHIÊN C?U
SINH Ti?N S?

• PGS. TS. HÀ QUANG TH?Y
• HÀ N?I 12-2015
• TRU?NG Ð?I H?C CÔNG NGH?
• Ð?I H?C QU?C GIA HÀ N?I

2
N?i dung

1. M?t s? khái ni?m co b?n
2. Nghiên c?u khoa h?c b?c Ti?n s?
3. M?t vài bài h?c kh?i d?u NCS TS

3
1. M?t s? khái ni?m co b?n

• Khoa h?c khái ni?m, d?c trung và các yêu c?u
• Khoa h?c v?i Công ngh? - k? ngh?
• Nghiên c?u Công ngh? thông tin (H? th?ng thông
  tin) nhu m?t khoa h?c

4
3. M?t vài khái ni?m trong NCKH

• Khoa h?c
• Academic Press Dictionary of Science Technology
• Các quan sát có h? th?ng v? hi?n tu?ng và di?u
  ki?n trong th? gi?i nh?m phát hi?n các s? ki?n v?
  chúng và hình th?c hóa các quy lu?t và nguyên lý
  d?a trên nh?ng s? ki?n này.
• Thân tri th?c có t? ch?c nh?n du?c t? các quan
  sát nói trên và du?c xác nh?n ho?c ki?m tra theo
  cách kh?o sát b? sung.
• Nhánh riêng b?t k? c?a thân tri th?c khái quát,
  ch?ng h?n nhu sinh h?c, v?t lý, d?a ch?t, ho?c
  thiên van h?c.
• http//www.theharbinger.org/articles/rel_sci/gottl
  ieb.html (Sheldon Gottlieb) và http//www.gly.uga.
  edu/railsback/1122science3.html
• Khoa h?c là m?t ho?t d?ng trí tu? du?c con ngu?i
  th?c hi?n m?t cách có thi?t k? nh?m khám phá
  thông tin v? th? gi?i mà con ngu?i dang s?ng và
  nh?m khám phá ra nh?ng cách th?c mà theo dó các
  thông tin này du?c t? ch?c thành các m?u có ý
  nghia.
• M?c tiêu nguyên th?y c?a khoa h?c là thu th?p d?
  li?u (data). M?c tiêu cu?i cùng c?a khoa h?c là
  phân bi?t th? t? t?n t?i gi?a và trong các s?
  ki?n khác nhau.

Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
5
Công ngh?

• Khái ni?m
• Công ngh? là quá trình mà con ngu?i bi?n d?i th?
  gi?i nh?m dáp ?ng nhu c?u và mong mu?n c?a h?.
• "... các quy trình bí quy?t và sáng t?o h? tr?
  con ngu?i s? d?ng các công c?, tài nguyên và h?
  th?ng d? gi?i v?n d? và tang cu?ng ki?m soát d?i
  v?i môi tru?ng t? nhiên và nhân t?o trong m?t n?
  l?c c?i thi?n di?u ki?n c?a con ngu?i". (UNESCO,
  1985).
• ST
• Thông thu?ng, khoa h?c và công ngh? di cùng nhau
• ch? d?n công ngh? tiên ti?n d?a trên nguyên lý
  khoa h?c m?i

Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
6
Khoa h?c và công ngh? m?t cách nhìn
Khoa h?c Công ngh?
M?c dích Không thay d?i Thay d?i
Nguyên lý hành d?ng Bên trong Bên ngoài
K?t qu? Hi?u v? khái quát Hi?u v? cái c? th?
Hành d?ng Theoria t? k?t qu? Poiesis k?t qu? vào m?t cái khác
Phuong pháp Tr?u tu?ng Mô hình hóa m?t cái c? th? (ph?c t?p)
Quá trình Xây d?ng khái ni?m T?i uu hóa
D?ng d?i m?i Phát hi?n Phát minh
Ki?u k?t qu? Các phát bi?u d?ng lu?t Các phát bi?u d?ng quy t?c
Khía c?nh th?i gian Dài h?n Ng?n h?n
Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
7
KH t? nhiên và KH xã h?i

• Khoa h?c t? nhiên
• quan tâm nghiên c?u hi?n tu?ng t? nhiên
• bao g?m các linh v?c kh?o sát nhu khoa h?c hóa
  h?c, khoa h?c v?t lý, khoa h?c d?i s?ng và khoa
  h?c sinh h?c
• Các hi?n tu?ng du?c nghiên c?u có th?t và h?u
  hình nhu d?ng v?t, th?c v?t, ho?c các v?t ch?t
  m?c dù m?t s? d?i tu?ng trong m?t s? linh v?c nhu
  các h?t h? nguyên t?, nguyên t? hóa h?c, vi sinh
  v?t du?c th?a nh?n khó khan hon d? quan sát
• Khoa h?c xã h?i
• Quan tâm nghiên c?u con ngu?i ho?c t?p h?p ngu?i
• bao g?m tâm lý h?c (nghiên c?u các hành vi cá
  nhân), xã h?i h?c (nghiên c?u hành vi c?a nhóm cá
  nhân), khoa h?c t? ch?c (nghiên c?u các hành vi
  c?a các t? ch?c công ty), và kinh t? (nghiên c?u
  các công ty, th? tru?ng và n?n kinh t?)
• M?i nghiên c?u liên quan d?n con ngu?i là m?t
  ph?n c?a các khoa h?c xã h?i.

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer. H? th?ng thông tin KH TN hay
KHXH ?
8
Phân bi?t KH t? nhiên v?i KH xã h?i
. .

• Nh?n d?nh
• S? phân bi?t gi?a t? nhiên và xã h?i là r?t quan
  tr?ng d? hi?u b?i vì các yêu c?u ho?c các quá
  trình nghiên c?u cho hai lo?i khoa h?c là r?t
  khác nhau
• Khoa h?c t? nhiên
• Khoa h?c t? nhiên du?c g?i là "khoa h?c chính
  xác
• Các yêu c?u d?a trên các phép do dúng d?n và
  chính xác các hi?n tu?ng ho?c tính ch?t c?a chúng
• Khoa h?c xã h?i
• Khoa h?c xã h?i là xa r?i tính chính xác
• hi?n tu?ng cung nhu do lu?ng thu?ng mo h?, không
  chính xác, không xác d?nh, và không rõ ràng m?t
  nghiên c?u xem xét li?u ngu?i h?nh phúc ng? nhi?u
  hon ho?c ít hon nh?ng ngu?i không hài lòng
• M?t trong các bi?u hi?n c?a v?n d? này thách
  th?c c?a sai s? do

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer.
9
K? ngh?

• American Engineers' Council for Professional
  Development
• "Vi?c áp d?ng sáng t?o các nguyên lý khoa h?c d?
  thi?t k? ho?c phát tri?n các c?u trúc, máy móc,
  thi?t b?, ho?c quy trình s?n xu?t, ho?c vi?c s?
  d?ng chúng riêng l? ho?c k?t h?p,
• ho?c d? xây d?ng ho?c thao tác chúng v?i nh?n
  th?c d?y d? v? thi?t k? chúng
• ho?c d? d? báo hành vi c?a chúng trong di?u ki?n
  ho?t d?ng c? th?
• nhu các khía c?nh hàm d? d?nh, kinh t? trong ho?t
  d?ng và b?o v? con ngu?i và tài s?n
• Theodore von Kármán
• Khoa h?c có m?c dích d? hi?u vì sao và nhu th?
  nào c?a t? nhiên
• K? ngh? tìm cách phát tri?n th? gi?i t? nhiên
  nh?m dáp ?ng nhu c?u và mong mu?n c?a con ngu?i
• Nhà khoa h?c nghiên c?u th? gi?i nhu nó v?n có,
  nhà k? ngh? sáng t?o th? gi?i mà nó chua có

Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
10
Sáng t?o d?i m?i Innovation

• Khái ni?m
• Hình thành m?t cái gì m?i, cách m?i làm vi?c gì
  dó, khai thác thành công m?t ý tu?ng m?i
• Sáng t?o (Invention) M?t ý tu?ng du?c tu?ng
  minh l?n xu?t hi?n d?u tiên v? ý tu?ng d?i v?i
  m?t s?n ph?m/quy trình m?i
• Ð?i m?i (Innovation) các ý tu?ng du?c áp d?ng
  thành công N? l?c d?u tiên dua các ý tu?ng vào
  th?c ti?n
• Ð?i m?i gia tang (Incremental d?i m?i duy trì)
  di?u ch?nh/s?a d?i
• Ð?i m?i c?p ti?n (radical d?i m?i d?t phá) ý
  tu?ng m?i hoàn toàn
• Hình v?
• Các m?i quan h? ?
• M?i nhà khoa h?c phát minh
• cái gì dó ?

Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
11
Gi?i thi?u qu?n lý tri th?c

• Gi?i thi?u
• Khái ni?m qu?n lý tri th?c ho?t d?ng liên quan
  t?i t?o tri th?c, luu tr? tri th?c, san s? tri
  th?c, s? d?ng tri th?c.
• h? th?ng qu?n lý tri th?c cung c?p thông tin và
  tri th?c d? t? ch?c d?t m?c tiêu .
• T? ch?c l?i nhu?n tang l?i nhu?n ho?c gi?m chi
  phí
• T? ch?c phi l?i nhu?n d?ch v? khách hàng t?t
  hon/cung c?p nhu c?u d?c bi?t t?i cá nhân/nhóm
• Liên quan t?i các lo?i tri th?c khác nhau hi?n
  (ghi vào báo cáo, làm tài li?u) / ?n (tri th?c
  chuyên gia, phát hi?n tri th?c t? DL)

Luis M. Camarinha-Matos. Scientific Research
Methodologies and Techniques (2009-2012)
12
Nhân viên qu?n lý tri th?c

• Nhân viên qu?n lý tri th?c
• Nhân l?c KMS nhân viên d? li?u và nhân viên tri
  th?c
• Nhân viên DL Thu ký, tr? lý hành chính, k? toán
  s? sách, và nhân viên nh?p d? li?u
• nhân viên tri th?c ngu?i t?o ra, s? d?ng và ph?
  bi?n tri th?c
• chuyên gia v? khoa h?c, k? thu?t, kinh doanh, và
  làm vi?c van phòng và thu?c v? các t? ch?c chuyên
  nghi?p
• nhà van, nghiên c?u viên, gi?ng viên, ngu?i
  thi?t k?
• Giám d?c tri th?c (Chief Knowledge Officer CKO)
• Ði?u hành (giám d?c) cao c?p ch?u trách nhi?m KMS
  c?a t? ch?c, dùng KMS d? t?o, luu tr? và dùng tri
  th?c nh?m d?t du?c m?c tiêu
• Làm vi?c v?i Phó CT, GÐ di?u hành (CEO), GÐ tài
  chính (CFO), GÐ thông tin (CIO),
• M?t mô t? c? th? làm cho công ty dùng công c?
  dúng, có du?c thông tin dúng, và quá trình x? lý
  dúng ch? d? chia s? thông tin
• communities of practice (COP) nhóm ngu?i dành
  riêng cho m?t chuyên d? /th?c hành chung

13
Thu th?p, luu tr?, san s?, dùng tri th?c

• Gi?i thi?u
• Thu nh?n, luu tr?, chia s? và s? d?ng tri th?c là
  thành ph?n then ch?t c?a m?i KMS
• Là công vi?c khó khan g?n 60 ngu?i du?c h?i cho
  bi?t không th? tìm th?y thông tin tri th?c c?n
  có cho công vi?c m?i ngày
• Dùng KMS cho phép t?o thêm tri th?c d? s? d?ng
• Chi ti?t
• T?o tri th?c Tri th?c hi?n/?n. B?n d? tri th?c
• Luu tr? kho tri th?c g?m tài li?u, báo cáo,
  file, và CSDL. N?i b? và bên ngoài. CS tri th?c ?
  h? chuyên gia
• San s? dùng m?ng n?i b?, Internet. B?o v? tri
  th?c (M?t kh?u)
• S? d?ng Kh?o sát, tìm ki?m, công c? ph?n m?m

14
T? CH?C NGH? NGHI?P TH? Gi?I V? CNTT

• ACM Association for Computing Machinery, ACM,
  the worlds largest educational and scientific
  computing society, delivers resources that
  advance computing as a science and a profession.
• http//www.acm.org/
• IEEE-CS Institute of Electrical and Electronics
  Engineers- Computer Society Its purpose and
  scope is to advance the theory, practice, and
  application of computer and information
  processing science and technology and the
  professional standing of its members The CS is
  the largest of 38 technical societies organized
  under the IEEE Technical Activities Board.
• http//www.computer.org/portal/web/guest/home .
• AIS The Association for Information SystemsThe
  Association for Information Systems (AIS) serves
  society through the advancement of knowledge and
  the promotion of excellence in the practice and
  study of information systems.
• www.aisnet.org/

15
D? li?u, thông tin, tri th?c

• Khái ni?m d? li?u
• D? li?u s? ki?n thô
• ch? s? nhân viên, tên m?t hàng, s? lu?ng hàng
  trong m?t don hàng..
• Thô thu du?c t? ghi chép s? ki?n t? th? gi?i
  th?c
• Các ki?u d? li?u ch?-s? (Alphanumeric), ?nh
  (image), âm thanh (ti?ng nói, ti?ng d?ng, Video
  (hình/?nh chuy?n d?ng)
• D?ng t? nhiên và s? hóa
• Khái ni?m thông tin
• D? li?u du?c t? ch?c d?a theo mang thêm m?t ý
  nghia ? thông tin
• Thông tin t?p d? li?u du?c t? ch?c theo cách
  (các quy t?c và các m?i quan h?) t?o ra m?t giá
  tr? gia tang ngoài t?p giá tr? c?a các d? li?u
  riêng. So sánh khái ni?m m?u (pattern) trong khai
  phá d? li?u. T?ng doanh thu bán hàng trong tháng
  ltgt s? lu?ng bán hàng c?a t?ng ngày, t?ng d?i lý.
• Minh h?a D? liêu ? Thanh tà v?t, thanh ray.
  Thông tin ? du?ng s?t (trái), du?ng s?t ph?c h?p
  (ph?i).
• T? d? li?u ? thông tin c?n qua m?t quá trình (M?t
  t?p các nhi?m v? có liên quan loogic du?c th?c
  hi?n d? d?t du?c m?t k?t qu? xác d?nh)

16
Tri th?c

• Khái ni?m tri th?c
• Các d? báo và hi?u bi?t v? m?t t?p các thông tin
  và các cách th?c mà thông tin tr? nên h?u ích d?
  h? tr? m?t nhi?m v? c? th? ho?c dua ra m?t quy?t
  d?nh. So sánh khái ni?m tri th?c trong Khai phá
  d? li?u.
• Có tri th?c ? hi?u bi?t m?i quan h? trong thông
  tin
• Nhân công tri th?c (knowledge worker) ngu?i t?o,
  s? d?ng, ph? bi?n tri th?c, thu?ng là chuyên gia
  v? khoa h?c, k? thu?t, kinh doanh, mi?n ?D.
• H? th?ng qu?n lý tri th?c (knowledge management
  system) m?t t?p du?c t? ch?c g?m con ngu?i, th?
  t?c, ph?n m?m, CSDL và các thi?t b? d? t?o ra,
  luu tr? và s? d?ng tri th?c và kinh nghi?m c?a t?
  ch?c.
• X? lý d? li?u theo b? óc ho?c th? công ho?c b?ng
  máy tính.

17
Các d?c trung c?a thông tin có giá tr?

• Thông tin có giá tr?
• Cho ngu?i qu?n lý và ngu?i ra quy?t d?nh (qu?n
  lý và lãnh d?o). Nhìn chung chính xác, dúng
  ngu?i, dúng th?i di?m
• Các d?c trung truy nh?p du?c (Accessible), chính
  xác (Accurate), d?y d? (Complete), kinh t?
  (Economical), linh ho?t (Flexible), có liên quan
  (Relevant), tin c?y (Reliable), An toàn (Secure),
  don gi?n (Simple), k?p th?i (Timely), ki?m ch?ng
  du?c (Verifiable).
• Truy nh?p du?c
• Ngu?i s? d?ng có th?m quy?n d? dàng nh?n du?c, ?
  d?ng phù h?p, dúng th?i di?m theo yêu c?u.
• Chính xác
• Thông tin chính xác là không b? l?i. Trong nhi?u
  tru?ng h?p, thông tin không chính xác do d? li?u
  không chính xác trong quá trình chuy?n d?i (du?c
  g?i là nh?p rác, xu?t rác garbage in, garbage
  out GIGO).
• Ð?y d?
• Thông tin c?n bao g?m các y?u t? quan tr?ng. Ph?n
  ví d? M?t báo cáo d?u tu không nói v? chi phí
  quan tr?ng.

18
Thông tin có giá tr? (ti?p)

• Tính kinh t?
• Tính kinh t? liên quan t?i chi phí t?o thông tin.
  Ngu?i ra quy?t d?nh c?n cân b?ng giá tr? c?a
  thông tin v?i chi phí t?o ra nó.
• Tính linh ho?t
• Thông tin du?c s? d?ng linh ho?t cho nhi?u m?c
  dích. Ví d?, thông tin lu?ng hàng t?n kho cho
  ngu?i bán hàng, cho ngu?i qu?n lý tài chính
• Có liên quan
• Có liên quan là quan tr?ng cho ngu?i ra quy?t
  d?nh.
• Tính tin c?y
• Theo s? tín nhi?m c?a ngu?i dùng. Tính tin c?y
  ph? thu?c vào tính tin c?y c?a phuong pháp thu
  th?p thông tin / tính tin c?y c?a ngu?n thông
  tin.
• Tính an toàn
• Tránh du?c s? truy nh?p trái phép.
• Tính don gi?n
• C?n don gi?n, không quá ph?c t?p. Thông tin ph?c
  t?p và chi ti?t có th? không c?n thi?t.

19
Thông tin có giá tr? (ti?p)

• Tính k?p th?i
• Ðu?c cung c?p khi c?n d?n nó Bi?t th?i ti?t
  cu?i tu?n tru?c không giúp gì cho ch?n áo khoác
  m?c th? Nam.
• Tính ki?m ch?ng du?c
• Thông tin c?n ki?m ch?ng du?c ki?m tra du?c tính
  dúng d?n có th? b?ng nhi?u ngu?n khác nhau.
• Luu ý
• Ð? quan tr?ng các d?c trung tùy thu?c vào ki?u d?
  li?u c?n d?n (i) V?i d? li?u thông minh th?
  tru?ng tính k?p th?i gt tính chính xác / tính d?y
  d? (ch?ng h?n, các d?i th? c?nh tranh có th? t?o
  ra gi?m giá l?n) (ii) tính chính xác, d?y d? và
  ki?m ch?ng du?c là quan tr?ng

20
Khái ni?m h? th?ng

• Khái ni?m h? th?ng
• M?t t?p các ph?n t? / các thành ph?n tuong tác d?
  hoàn thành m?c tiêu
• Các ph?n t? và các quan h? gi?a chúng xác d?nh
  cách ho?t d?ng c?a h? th?ng.
• H? th?ng có các thành ph?n input, các co ch? x?
  lý, output và co ch? ph?n h?i
• Ví d?, h? th?ng r?a ô tô
• Bao g?m các ph?n t? d?c l?p ho?c thành ph?n (phun
  ch?t l?ng, ch?i b?t, s?y không khí)
• Co ch? x? lý tùy theo l?a ch?n khách hàng ch?
  làm s?ch / làm s?ch dánh bóng / làm s?ch dánh
  bóng làm khô)
• Co ch? ph?n h?i dánh giá c?a khách hàng v? ch?t
  lu?ng r?a xe.

21
Các ki?u h? th?ng

• Các ki?u h? th?ng ph?c t?p
• H? th?ng t? nhiên
• H? th?ng s?n xu?t
• H? th?ng xã h?i công ngh?

22
H? th?ng xã h?i công ngh?

• H? th?ng xã h?i công ngh?
• M?t lu?ng tùy ý các ph?n t?, các liên k?t, các
  thu?c tính và các tác nhân tuong tác
• dáp ?ng các yêu c?u c?a m?t khách hàng dã bi?t và
  kh?i t?o giá tr?.
• T? h?p c?a h? th?ng t? nhiên và h? th?ng s?n xu?t
• Con ngu?i, quá trình và hàng hóa
• Các ph?n t? tuong tác gi?a các phuong di?n xã h?i
  và co khí
• Ho?t d?ng hu?ng khách hàng
• Tuong tác d?ng s?n xu?t gi?a nhà cung c?p và
  khách hàng
• Giao d?ch kinh t? và t?o giá tr?

23
Các lo?i h? th?ng
24
H? th?ng Hi?u nang và các chu?n

• Ð? do hi?u nang h? th?ng
• T?n t?i m?t s? d? do v? hi?u nang h? th?ng
• Hi?u su?t (efficiency) Ð? do t? s? gi?a cái du?c
  s?n su?t ra chia cho cái tiêu th? d? s?n xu?t
  (0-100).
• Ví d?, hi?u su?t c?a m?t d?ng co là t? s? gi?a
  nang lu?ng du?c sinh ra (công vi?c du?c th?c
  hi?n) v?i s? nang lu?ng c?n tiêu th? (theo di?n
  nang ho?c nhiên li?u). Ðu?c dùng d? so sánh các
  h? th?ng.
• Hi?u l?c (effectiveness) Ð? do m?c d? h? th?ng
  d?t du?c m?c tiêu, là t? s? các m?c tiêu th?c s?
  d?t du?c trên t?ng các m?c tiêu d?t ra.
• Ví d?, m?t công ty mu?n m?t l?i nhu?n 100 t?
  d?ng/1 nam s? d?ng HTTT và l?i nhu?n d?t du?c
  th?c s? là 85 t? d?ng ? hi?u l?c 85.
• M?t chu?n hi?u nang (perfomance standard) là m?t
  m?c tiêu c? th? c?a h? th?ng.
• Ví d?, m?t chu?n hi?u nang cho m?t chi?n d?ch
  ti?p th? là m?i d?i lý bán hàng 100 t? d?ng cho
  m?i lo?i s?n ph?m/nam (Hình trên). M?t chu?n hi?u
  nang cho m?t quá trình s?n xu?t là có không quá
  1 s?n ph?m l?i (Hình du?i). H? th?ng th?c hi?n
  và so sánh v?i chu?n.

25
H? th?ng Hi?u nang và các chu?n
Ví d? các chu?n hi?u nang m?c tiêu tang bán hàng
(a, trên)m?c tiêu gi?m l?i s?n ph?m (b, du?i)
26
Mô hình hóa h? th?ng
Mô hình hóa m?t h? th?ng tu?ng thu?t (t?, nói,
vi?t), v?t lý (hình tu?ng), so d? (d? h?a), toán
h?c
27
Khái ni?m h? th?ng thông tin

• Khái ni?m h? th?ng thông tin (information system
  IS)
• M?t t?p các ph?n t? ho?c thành ph?n liên quan
  nhau cung c?p thông tin t?o l?i th? c?nh tranh
  cho t? ch?c
• th?c hi?n thu th?p (input), thao tác (x? lý), luu
  tr? và k?t xu?t (output) d? li?u và thông tin, và
  cung c?p m?t ph?n ?ng hi?u ch?nh (co ch? ph?n
  h?i feedback mechanism) d?t du?c m?t m?c tiêu
  (objective).
• Co ch? ph?n h?i là thành ph?n giúp các t? ch?c
  d?t du?c các m?c dích (goals), ch?ng h?n nhu tang
  l?i nhu?n /c?i thi?n quan h? khách hàng. Ph?n h?i
  là thành ph?n ch? ch?t cho thành công c?a h?
  th?ng.

28
Khái ni?m h? th?ng thông tin

• Các khái ni?m liên quan trong d?nh nghia
• B? vào (input) Ho?t d?ng thu th?p và d?t du?c d?
  li?u thô. Ví d?, (i) tru?c khi l?p và in b?ng
  luong, s? gi? làm vi?c c?a m?i nhân viên c?n du?c
  thu th?p (ii) Trong h? th?ng tín di?m d?i h?c,
  các gi?ng viên ph?i n?p d?y d? k?t qu? thi m?i
  môn h?c
• X? lý (processing) Bi?n d?i ho?c chuy?n d?ng d?
  li?u thành các k?t qu? ra h?u ích. Tính toán, so
  sánh d? li?u, ho?t d?ng khác, và luu tr? d? li?u
  d? dùng v? sau. B?ng tay, b?ng máy tính.
• B? ra (output) Vi?c k?t xu?t ra các thông tin
  h?u d?ng, thu?ng là van b?n ho?c báo cáo. B? ra
  h? th?ng này có th? b? vào h? th?ng k? ti?p.
• Ph?n h?i (feedback) Các k?t qu? ra du?c s? d?ng
  d? thay d?i input ho?c hành d?ng x? lý.
• H? th?ng thông tin th? công và d?a trên máy tính
• V? các so d?, b?ng bi?u, du?ng xu hu?ng d? ra
  quy?t d?nh
• Hi?n t?i, h?u h?t h? th?ng d?a trên mày tính

29
Khung t?ng th? các h? th?ng thông tin
SJB09 John W. Satzinger, Robert B. Jackson,
Stephen D. Burd (2009). Systems Analysis and
Design in a Changing World, Course Technology,
Cengage Learning
30
Các ki?u h? th?ng thông tin
SJB09 John W. Satzinger, Robert B. Jackson,
Stephen D. Burd (2009). Systems Analysis and
Design in a Changing World, Course Technology,
Cengage Learning

• Nghiên c?u HTTT Tích h?p CNTT v?i quy trình kinh
  doanh nâng cao hi?u qu? ho?t d?ng c?a t? ch?c

31
HTTT d?a trên máy tính (CBIS)

• Computer- Based Information System (CBIS),
• CBIS m?t t?p don nh?t các ph?n t?/thành ph?n
  ph?n c?ng, ph?n m?m, CSDL, vi?n
  thông-m?ng-internet, con ngu?i, các th? t?c
  procedures (chi?n lu?c strategics, chính sách
  polities, phuong pháp methods, quy t?c rules)
  du?c c?u hình d? thu th?p, ch? bi?n, luu tr?, và
  x? lý d? li?u thành thông tin.
• H? t?ng công ngh? (cho kinh doanh) M?i thành
  ph?n ph?n c?ng, ph?n m?m, CSDL, vi?n
  thông-m?ng-internet, con ngu?i, th? t?c d? thu
  th?p, ch? bi?n, luu tr?, và x? lý d? li?u thành
  thông tin

32
CÁC HTTT DOANH NGHI?P
HTTT trong các t? ch?c kinh doanh theo ba
m?c M?c trên H? th?ng qu?n lý tri th?c và h?
th?ng thông tin kinh doanh chuyên ngành . QL
chi?n lu?c M?c gi?a HT thông tin qu?n lý và H?
h? tr? quy?t d?nh. QL chi?n thu?t M?c du?i
Thuong m?i di?n t?, thuong m?i không dây
(M-commerce Mobile-commerce) và các h? th?ng
doanh nghi?p. QL ch?c nang (tác nghi?p)
33
2. Nghiên c?u khoa h?c b?c Ti?n s?

• B?n ch?t c?a nghiên c?u khoa h?c
• Nghiên c?u khoa h?c b?c Ti?n s?
• Quá trình nghiên c?u làm lu?n án Ti?n s? và các
  thách th?c

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
34
Nghiên c?u khoa h?c

• Cái gì không là nghiên c?u (NCKH)
• Nghiên c?u không ph?i ch? là thu th?p thông tin.
  Phân bi?t k? nang phát hi?n thông tin và tham
  chi?u v?i nghiên c?u. "M? oi, cô giáo dua chúng
  con d?n thu vi?n ngày hôm nay d? làm nghiên c?u,
  và con h?c du?c r?t nhi?u v? Côlômbô"
• Nghiên c?u không ph?i ch? là chuy?n d?i các s?
  ki?n t? m?t d?a di?m sang d?a di?m khác. Nghiên
  c?u dòi h?i ph?i gi?i thích d? li?u mà không ch?
  là khám phá th?c t? (truy?n thông th?c t?, phiên
  mã th?c t?).
• Nghiên c?u không ch? don thu?n là ch?n l?c (l?c
  l?i) thông tin. Tìm ki?m và ch?n l?c thông tin
  không ph?i là nghiên c?u.
• Nghiên c?u không ph?i là m?t kh?u hi?u du?c dùng
  d? nh?n du?c quan tâm.

35
Nghiên c?u khoa h?c

• Cái gì là nghiên c?u (NCKH)
• Nghiên c?u b?t ngu?n t? m?t câu h?i ho?c m?t v?n
  d?. Th? gi?i du?c làm d?y v?i nh?ng câu h?i chua
  du?c tr? l?i, v?n d? chua du?c gi?i quy?t. T?i
  sao? Nguyên nhân gây ra là nh?ng gì? Nó nghia là
  gì? Ðây là nh?ng câu h?i hàng ngày. V?i nh?ng câu
  h?i nhu th? này, vi?c nghiên c?u du?c b?t d?u.
• Nghiên c?u dòi h?i m?t phát bi?u rõ ràng v? m?t
  m?c tiêu. C?n m?t câu có cú pháp hoàn toàn chính
  xác v? m?c tiêu cu?i cùng c?a nghiên c?u là nh?ng
  gì. M?c tiêu câu tr? l?i/l?i gi?i d?i v?i v?n
  d?.
• Nghiên c?u dòi h?i m?t k? ho?ch c? th? th? t?c
  hóa. Th? t?c nhu con du?ng d?t t?i m?c tiêu.
• Nghiên c?u thu?ng phân chia v?n d? l?n thành các
  v?n d? con qu?n lý du?c.

36
Nghiên c?u khoa h?c cái gì là NC ?

• Nghiên c?u du?c d?n d?t b?i các v?n d?, câu h?i,
  ho?c gi? thuy?t nghiên c?u c? th?. Gi? thuy?t
  không có gì m?i, chúng d?i di?n cho ho?t d?ng t?
  nhiên c?a tâm trí con ngu?i. M?t cái gì dó x?y ra
  ? ngay l?p t?c n?y sinh m?t lo?t d? doán h?p lý
  ? dua ra gi? thuy?t. V? nhà tr?i t?i, b?t di?n,
  dèn không sáng n?y sinh m?t lo?t gi? thuy?t (i)
  bóng dèn b? cháy (ii) bóng dèn không c?m vào ?
  (iii) d?ch v? cung c?p di?n b? gián do?n (iv)
  do?n n?i t? ? c?m t?i công t?c (v) quên tr? ti?n
  di?n. Gi?i quy?t d?n t?ng gi? thuy?t (i) thay
  bóng m?i, (ii) nhìn vào ? c?m (iii) nhìn sang
  hàng xóm (iv) ki?m tra do?n n?i
• Nghiên c?u ch?p nh?n gi? d?nh quan tr?ng. Gi?
  d?nh trong nghiên c?u gi?ng nhu tiên d? trong
  hình h?c t? nó là s? th?t hi?n nhiên, không c?n
  qua nghiên c?u. Gi? thuy?t có tính ph?ng doán ltgt
  gi? d?nh c?n có cho nghiên c?u.
• Nghiên c?u dòi h?i thu th?p và di?n gi?i d? li?u
  d? gi?i quy?t v?n d? kh?i d?u nghiên c?u.

37
Nghiên c?u khoa h?c cái gì là NC ?

• Nghiên c?u, theo b?n ch?t, có tính chu k?, ho?c
  chính xác hon, có tính xo?n ?c

38
NC Khoa h?c Phát tri?n thân tri th?c
Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
39
Ðóng góp vào thân tri th?c

• c?i thi?n gi?i thích v? m?t hi?n tu?ng c? th?
• m?t lý thuy?t t?t hon cho t?p hi?n tu?ng m? r?ng
  m?t lý thuy?t.
• Ví d? nghiên c?u lý thuy?t gi?i thích lý do con
  ngu?i ch?p nh?n/t? ch?i CNTT theo th?i gian dã
  c?i thi?n du?c lý thuy?t này b?ng cách hi?n th?
  cách th?c mà các y?u t? b? sung (c?m xúc, thói
  quen, lo l?ng) thêm vào hi?u bi?t ban d?u, mà v?
  co b?n ch? ch?p nh?n công ngh? khi nó h?u ích và
  d? s? d?ng.
• Ð? ngh? nâng c?p lý thuy?t Ngô B?o Châu
• c?i thi?n b? suu t?p b?ng ch?ng khoa h?c
• thu th?p d? li?u v? m?t hi?n tu?ng hi?n chua có
  quan sát.
• chuy?n di n?i ti?ng c?a Darwin g?p và mô t? h?
  th?ng nhi?u loài th?c v?t và d?ng v?t tru?c dây
  chua bi?t.
• B?ng ch?ng này cho phép ông và các h?c gi? khác
  tinh ch?nh lý thuy?t c?a h? v? th?c v?t và d?ng
  v?t. Th?c t?, b?ng ch?ng d?t n?n móng m?t lý
  thuy?t hoàn toàn m?i lý thuy?t ti?n hóa.
• Xây d?ng các kho ng? li?u.

40
Ðóng góp vào thân tri th?c

• c?i thi?n phuong pháp thu th?p quan sát liên quan
  d?n lý thuy?t
• M?t dóng góp quan tr?ng nh?t c?a Galileo Galilei
  c?i ti?n sáng t?o kính vi?n v?ng do Hans
  Lippershey phát ki?n.
• Galileo th?c hi?n m?t kính thiên van d? phóng d?i
  3X, sau dó kho?ng 30X.
• Phóng to, th?ng d?ng hình ?nh trái d?t hay trên
  b?u tr?i phép do c?i thi?n nhi?u
• Các phép do các v? tinh c?a sao M?c du?c c?i
  thi?n ? cu?c cách m?ng trong thiên van h?c m?t
  hành tinh v?i các hành tinh nh? quay xung quanh
  nó không phù h?p các nguyên lý Vu tr? h?c.
• C?i ti?n các d? do.

41
S? d?ng phuong pháp khoa h?c

• Khái ni?m
• gói có c?u trúc các k? thu?t, nguyên lý kh?o sát
  các hi?n tu?ng trong th? gi?i th?c theo khung
  nhìn b? sung vào thân tri th?c
• PPKH cho phép d?t m?c tiêu có th? du?c, gi?m
  thi?u di?n gi?i thiên l?ch các k?t qu? và gi?m
  thi?u s? ph? thu?c và tính thiên v? c?a nhóm
  nghiên c?u/ngu?i di?n gi?i m?i phát hi?n tìm th?y
• Các nguyên lý trong phuong pháp khoa h?c
• Tính nhân b?n (Replicability) các th? t?c t?o
  k?t qu? nghiên c?u c?n du?c ti?n hành và tài li?u
  hóa cho phép ngu?i ngoài nhóm nghiên c?u l?p l?i
  m?t cách d?c l?p các th? t?c dó và nh?n du?c các
  k?t qu? tuong t?, n?u không ph?i là gi?ng h?t
  nhau.
• Tính d?c l?p (Independence) ti?n hành nghiên c?u
  là khách quan và lo?i b? m?i dánh giá ch? quan
  hay thiên v? khác xu?t phát t? chính các nhà
  nghiên c?u ho?c nhóm nghiên c?u.
• Tính chính xác (precision) trong m?i nghiên c?u
  khoa h?c, các khái ni?m, các c?u trúc, và các
  phép do nên du?c d?nh nghia c?n th?n và chính xác
  nh?t có th? cho phép ngu?i khác s? d?ng, áp d?ng,
  và bác b?

42
S? d?ng phuong pháp khoa h?c

• Các nguyên lý trong phuong pháp khoa h?c
• Tính có th? b? bác b? (falsi?cation) là nguyên
  lý quan tr?ng nh?t trong nghiên c?u khoa h?c.
• không h?p lý khi ch?ng minh k?t lu?n c?a lý
  thuy?t trong NCKH? h?p lý hon m?t xác nh?n, gi?
  thuy?t, ho?c lý thuy?t có th? b? mâu thu?n b?i
  m?t quan sát hay k?t qu? khác t? m?t nghiên c?u
  hay th?c nghi?m khoa h?c
• lý thuy?t c?a chúng ta là t?p di?n gi?i g?i ý
  du?c gi? d?nh là dúng vì r?ng các b?ng ch?ng thu
  th?p du?c cho d?n nay không có tình tr?ng ngu?c
  l?i Táo roi c?a Newton
• m?t lý thuy?t khoa h?c t?t là cái mà có th? b?
  bác b? (t?c là, lý thuy?t dó có th? b? bác b?)
  (1) "m?i con thiên nga là màu tr?ng có th? b?
  bác b? (2) N?u ti?n hành L? vu h?i mua và m?i
  ngu?i tham gia có trái tim tinh khi?t thì tr?i s?
  mua vào ngày hôm sau không có th? b? bác b? nhu
  v?y không dáp ?ng nguyên lý b? bác b?.

43
2. Nghiên c?u khoa h?c b?c Ti?n s?

• M?t s? câu h?i then ch?t
• Làm th? nào d? nghiên c?u khoa h?c (b?c Ti?n s?)
  ?
• Làm th? nào d? công b? k?t qu??
• Ði?u dó có quan tr?ng hay không ?
• Làm th? nào d? lên k? ho?ch lu?n án ?
• K?t qu? nghiên c?u du?c dánh giá nhu th? nào ?
• Làm th? nào d? lên k? ho?ch và qu?n lý m?t d? án
  nghiên c?u ?

44
Trình d? Ti?n s? Leedy12

• Có nang l?c hi?u bi?t m?t cách h? th?ng v? chuyên
  ngành
• Có k? nang làm ch? các phuong pháp nghiên c?u
• Có nang l?c ch? d?ng thu nh?n, thi?t k?, làm phù
  h?p, và th?c thi du?c các nghiên c?u quan tr?ng
  nhu m?t NCV d?c l?p ho?c thành viên nhóm NC,
  thu?ng tôn m?c d? hàn lâm v? ch?t lu?ng, chính
  xác và toàn v?n.
• Có kh? nang dóng góp m? r?ng tri th?c thông qua
  phát tri?n lu?ng dáng k? nghiên c?u d?c dáo du?c
  công nh?n thông qua các công b? t?i các H?i ngh?
  và/ho?c t?p chí khoa h?c qu?c t? ch?n l?c có ph?n
  bi?n
• Có nang l?c phân tích theo tinh th?n ph?n bi?n,
  dánh giá và t?ng h?p các ý tu?ng m?i và ph?c t?p
  trong b?i c?nh thay d?i nhanh công ngh? và t?
  ch?c xã h?i.
• Có nang l?c giao ti?p v?i d?ng nghi?p và c?ng
  d?ng h?c thu?t cung nhu xã h?i nói chung, ? c?p
  d? qu?c gia và qu?c t? liên quan d?n chuyên
  ngành.
• Có nang l?c thúc d?y c? ? b?i c?nh h?c thu?t và
  ngh? nghi?p, các ti?n b? van hóa kinh t? xã h?i
  và công ngh? trong khuôn kh? m?t c?ng d?ng tri
  th?c và c?ng tác.

45
Trình d? Ti?n s? Recker12

• Các yêu c?u
• M?t h?c gi? k? nang cao là d? nang l?c d?t và
  khung câu h?i quan tr?ng
• M?t h?c gi? k? nang cao là d? nang l?c c?a các
  th? h? ki?n ??th?c và d? nang l?c d? dánh giá,
  phê bình, và b?o v? tuyên b? ki?n ??th?c
• M?t h?c gi? k? nang cao có m?t s? hi?u bi?t r?ng
  và sâu c?a các hi?n tu?ng quan tr?ng trong linh
  v?c nghiên c?u c?a mình, và cung hi?u bi?t và
  dánh giá phê phán nh?ng ki?n ??th?c hi?n t?i và
  ti?n tri?n c?a nó
• M?t h?c gi? k? nang cao thành th?o trong cách
  ti?p c?n lý thuy?t và phuong pháp ki?m tra và
  phát tri?n ki?n ??th?c hi?n t?i.
• M?t chuong trình dào t?o ti?n si có các yêu c?u
  kh?t khe

46
Nghiên c?u khoa h?c b?c Ti?n s?

• Ð?ng l?c làm Nghiên c?u sinh Ti?n s?
• M?t công vi?c khó khan, ph?i t?p trung cao d? 3-4
  nam
• Ð?ng l?c làm NCS Ti?n s? là gì ?
• tham v?ng (ambition), c?ng hi?n (dedication) và
  cam k?t (commitment)
• Tham v?ng có b?ng ti?n si d? xúc ti?n m?t s?
  nghi?p hàn lâm khác v?i tham v?ng d? theo du?i
  b?c nghiên c?u ngu?n lãnh d?o tuong lai công
  nghi?p/công ty. Tham v?ng khác bi?t d?n công b?
  bài báo hàn lâm bánh m? và bo còn công nghi?p
  thú v? d? có.
• C?ng hi?n d? c?p d?n nhi?t huy?t c?n ph?i có d?
  d?i m?t v?i thách th?c m?i có b?n ch?t ph?c t?p
  trong kho?ng th?i gian nhi?u nam. Liên quan nhi?u
  m?t bao g?m d? tài lu?n án.
• Cam k?t d? c?p d?n s? s?n lòng dành th?i gian và
  tài nguyên mi?n phí d? t?n tình nghiên c?u v?n d?
  hoàn toàn không c?u trúc và linh ho?t v?i yêu c?u
  c?n cam k?t theo các nhi?m v? ph?i du?c hoàn
  thành.

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
47
B?c Ti?n s? v?i các b?c khác

• M?c Ti?n s?
• "Bu?c cu?i cùng c?a quá trình là dóng góp ki?n
  ??th?c, nó không gi?ng nhu các bu?c tru?c dó.
• H?c ti?u h?c gi?ng nhu h?c di xe ba bánh.
• H?c trung h?c là gi?ng nhu h?c di xe d?p. H?c d?i
  h?c (College) là gi?ng nhu h?c lái xe ô tô.
• H?c th?c s? gi?ng nhu h?c lái m?t chi?c xe dua.
• Nghiên c?u sinh thu?ng nghi r?ng bu?c ti?p theo
  là cao hon cùng lo?i, gi?ng nhu h?c lái m?t chi?c
  máy bay. Ngu?c l?i, b?c Ti?n s? gi?ng nhu h?c
  thi?t k? m?t chi?c xe m?i. Thay vì dùng nhi?u
  ki?n ??th?c hon, NCS ph?i t?o ra ki?n ??th?c. NCS
  khám phá (và sau dó chia s? t?i nh?ng ngu?i khác)
  m?t cái gì dó mà không ai t?ng bi?t tru?c dây
• Tad Waddington

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
48
M?t s? quan di?m sai l?ch NCS Ti?n s?

• Ý tu?ng tuy?t v?i
• Tôi v?a có ý tu?ng tuy?t v?i này! Tôi không bi?t
  dã có b?t k? ai có cùng ý tu?ng, b?i vì tôi không
  ki?m tra du?c di?u dó, và tôi là ngu?i khá m?i
  trong linh v?c này. Dù sao, ý tu?ng c?a tôi là
  tuy?t v?i, vì v?y tôi th?c s? mu?n chia s? nó v?i
  t?t c? các b?n.
• Ý tu?ng c?a ngu?i khác
• Tôi d?c cu?n sách tuy?t v?i này mà tôi th?c s?
  r?t thích. Tôi cung c?p cho b?n m?t b?n tóm lu?c
  ng?n nh?ng di?m thú v? trong cu?n sách này và áp
  d?ng nó vào tình hu?ng c? th? ? dây.

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
49
M?t s? quan di?m sai l?ch NCS Ti?n s?

• Hacker ph?n m?m
• Tôi v?a xây d?ng ?ng d?ng h? th?ng máy tính
  l?n/công c? ph?n m?m/ di d?ng này. Nó không d?a
  trên lý thuy?t ho?c k?t qu? th?c nghi?m tru?c dó.
  T? tôi không lý thuy?t hóa, nhung h? th?ng có r?t
  nhi?u tính nang tuy?t v?i, và giao di?n g?n gàng.
  Thêm vào dó, th?c t? dã có ngu?i s? d?ng nó
• Hacker ý tu?ng
• Tôi dua ra lý thuy?t/khung khái ni?m/mô
  hình/phuong pháp này. Nó không liên quan d?n lý
  thuy?t/khung khái ni?m/mô hình, ho?c b?t k? d?
  li?u th?c nghi?m quan tr?ng nào.
• H?u h?t các khái ni?m dã du?c d?nh nghia khác
  nhau b?i các công trình l?n ? linh v?c này, nhung
  tôi ch? không thích cách phân lo?i chúng nhu v?y
  vì v?y tôi dã phát minh cho riêng mình. Và tôi
  nghi r?ng ch?c ch?n là t?t hon (tôi cung không
  ki?m tra).

Jan Recker (2012). Scientific Research in
Information Systems A Beginner's Guide (Progress
in IS). Springer
50
3.3 Ten Lessons I wish I had been Taught

• Gian-Carlo Rota (1997). Ten Lessons I wish I had
  been Taught. Association of Alumni and Alumnae of
  MIT  April  1997.
• Mu?i bài h?c tôi u?c là dã du?c d?y (MIT, ngày 20
  tháng tu nam 1996 nhân d?p Rotafest)
• http//alumni.media.mit.edu/cahn/life/gian-carlo
  -rota-10-lessons.html.
• Ngoài ra, Mu?i bài h?c c?a m?t gi?ng viên MIT
  (10 Lessons of an MIT Education, by Gian-Carlo
  Rota
• http//www.math.tamu.edu/cyan/Rota/mitless.html
  
• http//en.wikipedia.org/wiki/Gian-Carlo_Rota
  Gian-Carlo Rota (April 27, 1932 April 18, 1999,
  known as Juan Carlos Rota to Spanish-speakers)
  was an Italian-born American mathematician and
  philosopher, Professor/Mathematician who spent
  most of his career at MIT.

51
Ten Lessons I wish I had been Taught

• Bài h?c 1. Gi?ng bài
• M?i bài gi?ng nên ch? có m?t di?m chính
• Ð?ng d?y quá gi? h?c
• Quan tâm d?n thính gi?
• Cung c?p cho thính gi? m?t cái gì dó d? mang v?
• Bài h?c 2. K? thu?t vi?t b?ng
• Hãy ch?c ch?n là b?ng không còn v?t (b?n)
• B?t d?u vi?t t? góc trên bên trái
• Bài h?c 3. Công b? cùng m?t k?t qu? vài l?n (t?
  m?c th?p d?n m?c cao)
• Nhà toán h?c n?i ti?ng ngu?i Hungary Frederick
  Riesz (i) phiên b?n có ý tu?ng m?i thô ? m?t t?p
  chí vô danh Hungary (ii) phiên b?n b? sung chu?i
  ghi chú t?i T?p chí The Comptes rendus c?a Vi?n
  Hàn lâm Khoa h?c Pháp (iii) Bài báo cu?i cùng ?
  các t?p chí hàng d?u th? gi?i. Thuy?t trình cùng
  ch? d? nhi?u nam suy nghi sâu v? phiên b?n hoàn
  h?o
• Kinh nghi?m công b? Frederick Riesz (i) C?ng
  d?ng Toán h?c g?m nhi?u nhóm (ii) m?i nhóm có
  thói quen, ký hi?u và thu?t ng? riêng (iii) công
  b? phiên b?n t?i các nhóm riêng v?i các ki?u thói
  quen, ký hi?u và thu?t ng?

52
Ten Lessons I wish I had been Taught

• Bài h?c 4. Ðu?c nh? nhi?u nh? bình ph?m c?a ngu?i
  khác
• Hilbert Ðu?c nh? thu?ng xuyên hon v? lý thuy?t
  s? hon là v? d?nh lý co b?n trong không gian
  Hilbert
• William Feller du?c nh? d?n v? xác su?t (do
  du?c nhi?u ngu?i bình lu?n) nhi?u hon là hình h?c
  l?i (chuyên)
• B?n thân tác gi? Ðu?c nh? nhi?u hon t? c?ng d?ng
  Tri?t h?c
• Bài h?c 5. M?i nhà toán h?c c?a có m?t vài m?o
  v?t
• Paul Erdos b? chê vì ch? có m?t vài th? thu?t
  khi ch?ng minh
• Hilbert mi?n l?n th? hai là lý thuy?t b?t bi?n.
  Ch? có m?t vài th? thu?t
• Quan tr?ng là ý tu?ng m?i, phát ki?n m?i mèo
  tr?ng, mèo den
• Bài h?c 6. Ð?ng quá lo l?ng v? l?i
• Hilbert Tuy?n t?p công trình. Nhi?u l?i. Olga
  Taussky-Todd. Ba nam.
• Có hai lo?i l?i l?i tai h?i phá ho?i m?t lý
  thuy?t và l?i tình c? h?u d?ng d? ki?m tra tính
  ?n d?nh c?a m?t lý thuy?t
• Bài h?c 7. S? d?ng phuong pháp Feynman
• Richard Feynma Thiên tài. M?i ngu?i luôn có
  hàng tá v?n d? mà ph?n l?n b?t d?ng. Nghe/d?c th?
  thu?t/k?t qu? m?i nên k?t h?p v?i v?n d? b?t d?ng
  xem có th? giúp gì m?t l?n k?t h?p du?c "Làm sao
  ông làm du?c di?u dó ?. Ông ph?i là m?t thiên tài
  !"

53
Ten Lessons I wish I had been Taught

• Bài h?c 8. Nên dua ra m?t cám on r?ng rãi
• M?i ngu?i d?u mong mu?n ngu?i khác nhìn nh?n dóng
  góp c?a mình
• Ghi nh?n dóng góp c?a ngu?i khác dù có th? ít
• Nên r?ng rãi dua ra l?i cám on phù h?p
• Bài h?c 9. Vi?t l?i gi?i thi?u có d?y d? thông
  tin
• Hi?m có ai d?c su?t bài báo (T? l? này s? nói
  sau) và l?i gi?i thi?u r?t quan tr?ng.
• Ð? bài báo dáng d? d?c cung c?p cho d?c gi? d?ng
  l?c d?c bài báo
• Tránh b?y phác th?o bài báo
• (xem ph?n sau)
• Bài h?c 10. Chu?n b? cho tu?i già
• Nhà khoa h?c có hai giai do?n ngu?i tr? nh?t
  và ngu?i già nh?t
• Ð?n m?t d? tu?i nh?t d?nh c?n t? xem xét chính
  mình
• Ít quan tr?ng khi có công b? khoa h?c hay không.
• Nên thay d?i vai trò trong t? ch?c

54
3. M?t s? bài h?c kh?i d?u

• 3.1. Mu?i quy t?c don gi?n trong l?a ch?n môi
  tru?ng nghiên c?u
• 3.2. Mu?i quy t?c don gi?n d? du?c nh?n tài tr?
• 3.3. Mu?i bài h?c giá mà tôi du?c d?y