Wskaznikowa ocena zmian fauny w zbiornikach antropogenicznych

1
Wskaznikowa ocena zmian fauny w zbiornikach
antropogenicznych wyzwania i propozycje

• Stanislaw Czachorowski

2
Wstep

• Jak porównywac wiele wieloelementowych ukladów?
• Czy znamy pelen sklad gatunkowy choc jednego
  ekosystemu?
• Kierunki poszukiwan co i do czego jest
  potrzebne?
• Okreslic synantropijne i synurbijne gatunki
  (wskazniki syntetyczne) to jest wyzwanie w
  obliczu globalizacji.

3
Jak porównywac?

• Sklad gatunkowy (porównywanie opisowe)
• Róznorodnosc
• Ocena siedliskowa (roslinnosc?, eutrofizacja?)
• Wskazniki naturalnosci (specyficznosci)
• Wskazniki cennosci przyrodniczej

4
Wskaznik naturalnosci

• OWS
• Wns i Wni
• Naturalnosc czy specyficznosc
• Zaburzenia, strategie, oportunisci i specjalisci
• Wyniki
• Dalsze zmiany i poszukiwania (modele symulacyjne)

5
Liczba gatunków, róznorodnosc
6
Wskaznik naturalnosci Fischera
Wze- wskaznik znaczenia ekologicznego a
liczebnosc i-ego gatunku (piec kategorii od
1rzadko do 5bardzo licznie) s liczba
wszystkich gatunków
Fischer 1996, Czachorowski 1998
7
Wspólczynnik naturalnosci
w ujeciu jakosciowym
w ujeciu ilosciowym
Wzei - wskaznik znaczenia ekologicznego i-tego
gatunku w danej biocenozie S - liczba wszystkich
gatunków obecnych w danej biocenozie ni -
liczebnosc i-tego gatunku N - liczba wszystkich
osobników Wn przyjmuje wartosci 1-16
(Czachorowski 1998, Czachorowski i Buczynski 1999)
8
Przyklad 1, (wykres za Buczynskim)
9
Przyklad 1, PIE (wykres za Buczynskim)
10
Przyklad 2. wazki (specyficznosc)
Wskazniki naturalnosci torfowisk sfagnowych oraz
niskich, w oparciu o larwy Odonata (A -
obliczane wg wskaznika dla torfowisk sfagnowych,
B - dla torfowisk niskich). N - liczba
gatunków.
(Czachorowski i Buczynski 1999)
11
Przyklad 3. chrusciki (specyficznosc)
Wskaznik naturalnosci jakosciowy (Wns) w oparciu
o larwy Trichoptera,
(Czachorowski i Buczynski 1999)
12
pH, Wazki torfowisk, Czechy, Dolny 2003
Wskaznik naturalnosci
Liczba gatunków
Dolny 2003
13
m n.p.m Wazki torfowisk, Czechy
Wskaznik naturalnosci
Liczba gatunków
Dolny 2003
14
Powierzchnia, Wazki torfowisk, Czechy
Wskaznik naturalnosci
Liczba gatunków
Dolny 2003
15
Wiek, Wazki torfowisk, Czechy
Wskaznik naturalnosci
Liczba gatunków
Dolny 2003
16
Wazki torfowisk, Czechy, Dolny 2003
Wskaznik naturalnosci
Liczba gatunków
Dolny 2003
17
Inne przyklady

• Chrusciki zródel Polski (Czachorowski 1999)
• Jeziornosc chruscików Polski (Czachorowski
  1998)
• Drawienski Park Krajobrazowy (Czachorowski 1998)
• Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (Czachorowski et
  al. 2000)
• Kazimierski Park Krajobrazowy (Buczynski et al.
  2003)
• Dane niepublikowane (krajobrazy kulturowe)

18
Lasy Janowskie

• Zródla Wns od 1.5 do 4.5, Wni od 1.3 do 5.2
• Torfowiska Wns od 2 do 4.2,Wni od 7.2 do 16
• Rzeki i strumienie Wns 10.8, Wni 10

• Kazimierski Park Krajobrazowy (Buczynski et al.
  2003)
• i inne dane z pólnocnej Polski (strefowosc rz.
  Walszy)

19
Wady i zalety Wns i Wni

• pozwala wytypowac obszary do ochrony
  konkretnych grup fauny,
• umozliwia wskazanie miejsc szczególnej aktywnej
  ochrony
• uwidacznia aspekty dawnej antropopresji
• - ogranicza dokladnosc metody w przypadku
  wykorzystanie tylko jednej grupy
• przeszkoda moze byc brak specjalisty do
  oznaczania materialu
• Naturalnosc czy specyficznosc?

20
Wskazniki oparte na czerwonych listach zwierzat

• RES - Wskaznik cennosci (prosty)
• RED - Wskaznik cennosci biocenoz
• REB - Wskaznik cennosci biocenoz dla ochrony
  bioróznorodnosci

(Czachorowski, Pakulnicka i Szczepanski 2004)
21
RES
Wskaznik bazuje na listach gatunków specjalnej
troski
RES Wskaznik cennosci (wartosci teoretyczne od
0 do 100), gdzie s liczba gatunków specjalnej
troski, n liczba wszystkich gatunków.
22
RED
Kolejna propozycja jest wykorzystanie wskaznika,
opierajacego sie na czerwonych listach zwierzat
ginacych i zagrozonych wyginieciem
RED wskaznik waloryzacji biocenoz w oparciu o
czerwona liste, REDLOC w oparciu o lokalna
czerwona liste, Th wspólczynnik zagrozenia
gatunku DD 1, gatunki nizszego ryzyka (LR, LC,
NT) 2, gatunki zagrozone VU -3, EN 4, CR
5, EX? 6
23
REB
REB wskaznik cennosci biocenoz dla ochrony
bioróznorodnosci, REBp wskaznik cennosci
biocenoz dla ochrony bioróznorodnosci w ujeciu
procentowym, n liczba wszystkich uwzglednionych
gatunków (wystepujacych na danym obszarze), s -
liczba gatunków z czerwonej listy, Th
wspólczynnik zagrozenia gatunku w oparciu o
czerwona liste DD 1, gatunki nizszego ryzyka
(LR, LC, NT) 2, gatunki zagrozone VU -3, EN
4, CR 5, EX? - 6.
24
(No Transcript)
25
(No Transcript)
26
(No Transcript)
27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
(No Transcript)
30

• Dla sprawdzenia mozliwosci nowego
  wskaznikadokonano takze obliczen dla szesciu
  grup owadów wodnych z dwóch terenów chronionych
• Puszczy Bialowieskiej
• Brudzenskiego Parku Krajobrazowego

31
Wyniki
32
Wyniki
33
Wyniki
Dla calosci entomofauny badanych terenów wskaznik
RED i REB przybieraly nastepujace wartosci
odpowiednio dla badanych obszarów
Puszcza Bialowieska - RED347 REBp2,99
Brudzenski Park Krajobrazowy - RED28 REBp2,86

• Indykacyjne znaczenie róznych grup (ze wzgledu na
  inne siedliska)

34
Zalety i wady nowego wskaznika
Mozliwosc porównania róznych obszarów Brak
koniecznosci wyznaczenia dokladnych wartosci
wskaznika znaczenia ekologicznego dla kazdego
gatunku i kazdego typu siedliska Latwosc
obliczen   - Powielanie bledów znajdujacych sie w
czerwonych listach - Zaleznosc wyników od
stopnia poznania fauny danego obszaru
35
Perspektywy

• prace nad modyfikacjami, usprawnieniem i
  przetestowaniem mozliwosci wskaznika nadal trwaja
• Opracowac wskazniki specyficznosci
  (naturalnosci?) urbicenoz wskazniki
  synantropizacji i urbizacji
• warto sprawdzic wskazniki na innych grupach
• czy wskaznik daje sensowne informacje?
• prace nad udoskonaleniem formuly wskaznika
• prace nad skala wspólczynnika zagrozenia gatunku

36
Perspektywy

• propozycje modyfikacji wskazników

gdzie a liczebnosc gatunku ( 1 bardzo rzadki,
2 rzadki, 3- nieliczny, 4 czesty, 5-
pospolity i bardzo liczny), s- liczba gatunków
37
Formula wskaznika
gdzie Th wspólczynnik zagrozenia gatunku, a
liczebnosc gatunku (1 bardzo rzadki, 2
rzadki, 3- nieliczny, 4 czesty, 5- pospolity i
bardzo liczny), s- liczba gatunków
38
Formula wskaznika
gdzie Th wspólczynnik zagrozenia gatunku, n
liczba wszystkich uwzglednionych gatunków
(wystepujacych na danym obszarze), s - liczba
gatunków z czerwonej listy (wystepujacych na
danym obszarze).
39
Skala wspólczynnika zagrozenia gatunku
4
1.
3
2
1
40
Skala wspólczynnika zagrozenia gatunku
2.
5
4
3
2
1
41
Skala wspólczynnika zagrozenia gatunku
3.
6
5
4
3
2
1
42
Skala wspólczynnika zagrozenia gatunku
4.
7
6
5
4
3
2
1
43
Kierunki poszukiwan (Modele symulacyjne)
(Czachorowski 1997, Majewski pr. doktorska 2004?)
44
Dziekuje za uwage

• Stanislaw Czachorowski
• www.uwm.edu.pl/czachor
• stanislaw.czachorowski_at_uwm.edu.pl

Katedra Ekologii i Ochrony Srodowiska, Plac
Lódzki 3, 10-727 Olsztyn