Fonemisch bewustzijn

1
Fonemisch bewustzijn Letterkennis in groep
1 en 2Mariët Förrer
2
Boodschap

• Besteed in groep 1 en 2 gericht aandacht aan
• Fonologisch bewustzijn
• Fonemisch bewustzijn
• Letterkennis

3
Een goede leesstart

• Mondelinge taalvaardigheid
• Fonologisch bewustzijn, in het bijzonder
• Fonemisch bewustzijn
• Letterkennis
• Deze vaardigheden zijn nodig voor het verwerven
  van het alfabetisch principe.

4
Doorgaande leeslijn

• Spraakontwikkeling techniek
• ?
• Mondelinge taalvaardigheid
• ?
• Fonemisch bewustzijn en letterkennis
• ?
• Leren lezen
• ?
• Voortgezet technisch lezen
• ?
• Begrijpend lezen

• Woordenschat
• Positieve ervaringen met mondelinge en
  schriftelijke taal

5
Tussendoelen Beginnende geletterdheid groep 1 en 2

• Boekoriëntatie
• Verhaalbegrip
• Functies van geschreven taal
• Relatie gesproken - geschreven taal
• Taalbewustzijn
• Alfabetisch principe
• Functioneel schrijven en lezen

6
Taalbewustzijn

• Woordbewustzijn
• Vrachtwagen is langer dan trein
• Fonologisch bewustzijn (v.a. 3 jaar)
• Zon zit ook in zonnebloem
• Fonemisch bewustzijn (groep 1,2,3)
• Molen begint met mijn letter
• Alfabetisch principe
• klank - letterkoppeling

7
Vaardigheden fonologisch en fonemisch bewustzijn

• goed luisteren
• rijmen
• bewustzijn van zinnen en woorden
• bewustzijn van lettergrepen
• sorteren van klanken op beginklank
• isoleren van klanken
• synthetiseren van klanken
• analyseren van klanken
• klanken weglaten, toevoegen of vervangen
• letters kunnen benoemen

8
CPS aanpak

• Doelen
• Tijd extra tijd voor risicoleerlingen
• Aanbod
• Effectieve instructie
• Differentiatie (convergent)
• Monitoren van de ontwikkeling van leerlingen

9
Doelen eind groep 2

• Voldoende mondelinge spreekvaardigheid
• Fonemisch bewustzijn auditieve synthese,
  auditieve analyse
• Letterkennis (kunnen benoemen) 15 letters
• Woordenschat

10
Tijd voor taal in groep 12

• 5 uur per week
• Dagelijks een kwaliteitsuur doelgerichte
  taalactiviteiten
• Risicokinderen 60-90 minuten per week extra
  intensieve begeleiding
• Fonemisch bewustzijn
• Grote groep 3-5 x 15 min.
• Kleine groep 3-5 X 15 min. extra

11
Methoden en Materialen

• Computer
• Schatkist lezen
• Leescircus
• Klankie
• Bouw!
• Taalpoppen
• Lettermuur
• Lettergroeiboekje

• Werkmap Fonemisch bewustzijn
• Kinderklanken
• Wat zeg je?
• Spreekbeeld
• Schatkist
• Leeshuis
• Piramide
• Ik Ko

12
Effectieve werkwijze

• De leerkracht maakt het verschil!
• Doelgericht systematisch
• Aangrijpen van leermomenten
• Speels, plezierig en interactief
• Betekenisvolle context
• Aandacht voor het schrijven van letters invented
  spelling

13
Invented spelling

• Dagelijkse schrijfactiviteiten door kinderen
• Meer inzicht in de relatie tussen letters en
  klanken in woorden
• Het gaat niet om een juiste spelling

14
Differentiatie Wie zijn de risicoleerlingen in
groep 1 en 2?

• Leerlingen met geringe mondelinge taalvaardigheid
  / spraaktaalproblemen
• Leerlingen die geen belangstelling hebben voor
  taalspelletjes en letters
• Tweetaligen verschillen in klank - betekenis

15
Differentiatie Wat maakt het verschil voor de
risico- leerlingen in groep 1 en 2?

• Vroegtijdig signaleren
• Niet afwachten maar aanbieden
• De leerkracht doet ertoe!
• Dagelijkse instructie en begeleiding in een
  kleine groep
• Geen andere aanpak, maar aanpak intensiveren
• Extra tijd per week
• Samenwerking met ouders
• Zo nodig Inschakelen deskundigen

16
VoorschotbenaderingAnneke Smits

• Combinatie van foneembewustzijn en letters
• auditieve analyse/synthese letterklankkoppeling
  
• Dagelijks invented spelling
• Kleine groepjes met begeleiding
• Positieve ervaring
• Drie fasen

17
Fase 1 identificatie van fonemen/letters

• Beperkt aantal letters (6-10)
• letters die functioneel zijn voor het kind
  (eigen naam), letters groep 3, kun je er woordjes
  mee maken?
• Letterboeken
• Presentatie van de letter op verschillende
  manieren
• Nog geen eisen stellen aan het benoemen

18
Fase 2 manipulatie van fonemen/letters

• Oefenen van analyse en synthese, ondersteund met
  letters
• Geschikt hiervoor
• Drietal
• www.leeslijn.nl
• Spreekbeeld
• www.ggdrivierenland.nl

19
Fase 3 aanlerenklank-tekenkoppeling

• Alfabet en letterboeken
• Spreekbeeld
• Tekeningen en klankgebaren
• Klankie
• Activiteiten rond letters
• Lettermuur
• Lettertafel
• Letterboekjes
• Lettergroeiboek

• Neem de tijd per letter minstens een week
• Speels houden
• Niet overhoren
• Tempo van benoemen bij kleuters niet belangrijk

20
Monitoring volgen van de ontwikkeling

• Goede intake bij start op school
• Toetsen en observeren in groep 1 en 2
• Wat betekenen de verzamelde gegevens voor ons
  onderwijs?

21

• Mariët Förrer
• m.forrer_at_cps.nl