Geluid opnemen en bewerken

1
Geluid opnemen en bewerken

• Geluidregistratie CoolEdit
• (CTWave, Cubase, Cakewalk )
• Masteren
• (extra geluid bewerken)
• Geluidanalyse PRAAT

2
PRAAT Cool Edit

• Cool Edit is met name geschikt om goede opnames
  te maken en deze te masteren
• PRAAT is met name geschikt om fonetisch onderzoek
  mee uit te voeren

3
Cool Edit Pro
4
Cool Edit Pro

• Cool Edit Pro is een complete multitrack digital
  audio recorder plus editor en mixer voor Windows

5
(No Transcript)
6
Sample Rate van 22050 is meestal genoeg voor
spraakonderzoek
7
Let op stel de Recording Controls goed in
Dubbelklik op het geluidsicoon
8
(No Transcript)
9
(No Transcript)
10

• Selecteer (Line In of) Microphone als je daarmee
  gaat opnemen, Wave Out Mix als je direct geluid
  van bijv. internet opneemt. Zet het volume hard
  genoeg (maar niet te hard ? uitproberen)

11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
Geluid Genereren
14
Via generate menu
15
(No Transcript)
16
(No Transcript)
17
PRAAT geschikter
18
Opdracht genereer i en a

• Genereer een zaagtandgolf van 100 Hz met een duur
  van 1 seconde
• (waarom zaagtandgolf?)
• Bewerk de basisgolf met een fft-filter
• i (0,5 sec) a (0,5 sec)
• F0 100 Hz F0 100 Hz
• F1 300 Hz F1 800 Hz
• F2 2500 Hz F2 1200 Hz
• F3 3000 Hz F3 2500 Hz

19
Muziek Opnemen
20
Cubase geschikter
Sporen worden gemixt naar twee sporen
Handig voor opdracht Interview!
21
(No Transcript)
22
(No Transcript)
23
Masteren
Cool Edit zeer geschikt voor het bewerken van
afgemixte songs
24
Vergeet het maar, mastering is geen wonder-middel
en kan niet alles recht maken wat krom is. De
basis - de eindmix van de studio dus - moet goed
zijn
Well fix it in the master
25
Masteren

• Vaak wordt de tape van een eindmix de mastertape
  genoemd
• Eigenlijk betreft het hier de pre-master die nog
  gemasterd moet worden voordat een glasmaster
  wordt gemaakt waarvan de CD wordt geperst
• Wat is masteren?

26
Masteren

• Weghalen van brommen, hiss, noise, tikken,
  ploppen, kraken inkorten
• Klankniveau, dynamiek songs op elkaar
  afstemmen normalizen/EQ/limiter/compressor
• Exiten exiter(opfrisser)/limiter/compressor/ster
  eo imager Tempo album bepalen (editen)
• lengte pauzes of geen pauzes/PQ-codes
• fade-in/fade-out/volgorde
• vb. Abbey Road - Beatles (1969)

27
(No Transcript)
28
Normalize

• Normalize effect geeft piekniveau (van luidheid)
  aan voor gehele file (of selectie)
• Normalize to 100 je bereikt de maximale
  amplitude die de digitale audio toestaat
• Amplificeert gehele file (of selectie)
  gelijkmatig.
• Bijv. luide piek 80 van het maximum in originele
  file en zwakke van 20, dan geeft normaliseren
  tot 100 een luide piek van 100 en een zwakke
  van 40
• Altijd direct doen nadat je een opname gemaakt
  hebt!
• Heeft dit weinig effect, dan is er meestal 1 piek
  al maximaal (uitschieter). Je kunt de rest
  selecteren en nog eens normaliseren.
• Nog niet luid genoeg, maak dan zelf het geluid
  luider Ga naar Effects ? Amplitude ?
  Amplify/Fade en geef een Boost naar keuze (3 dB,
  6 dB, 10 dB)

29
CoolEdit biedt onder Transform Noise reduction
mogelijkheden om clicks, hiss, noise, etc. te
elimineren/reduceren. Alternatief selecteren en
knippen
30
Noise Reduction
Selecteer (alléén!) een stukje van de Noise.
31
Noise Reduction
Noise Reduction
32
(No Transcript)
33
Daarna klik OK
34
(No Transcript)
35
Krassen elimineren

• In CoolEdit zit een zg. click eliminator die
  krassen op vinyl geluidsdragers herkent en
  elimineert
• originele opname
• bewerkte opname

36
Krassen elimineren

• De click eliminator kan een krastik
  onderscheiden van een percussietik
• originele opname
• bewerkte opname

37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
Voorbeelden van fouten die per ongeluk de master
engineer zijn ontgaan

• Earl Hines - St. James Infirmary
• jaren 50-opname nog geen master mogelijkheden
• bewerkt
• Beatles (1969) - Polythene Pam
• had moeten zijn

40
Equalisatie (EQ)

• De afstelling van een frequentieweergave in een
  audiosignaal om de gewenste klank te krijgen
• Een equalizer kan bepaalde frequenties afsnijden
  of opwaarderen.
• Dit gebeurt met behulp van filters

41
Meeste informatie zit in de transities
42
Gefilterde spraak

• boer buur bier compleet signaal
• roos reus race gefilterd signaal
• bos bes bas (beneden 1k)
• lap lak lat
• las laf lag
• Alle informatie over de plaats van articulatie
  valt weg

43
(No Transcript)
44
Parametrische Equalisatie (EQ)
45
Parametrische Equalisatie (EQ)
46
Parametrische Equalisatie (EQ)
47
Parametrische Equalisatie (EQ)
48
Parametrische Equalisatie (EQ)
Zonder EQ
40.000 Headmen
Traffic (1968)
Met EQ
49
Maximizing

• Maximizers zorgen ervoor dat het geluid zo hard
  en zo goed mogelijk wordt
• Compressor-Limiter
• Exiter (sonic maximizer)
• Stereo imager

50
Limiters Compressors

• Limiter multi-band compressor
• verdeelt muziek onder in frequentiegebieden, een
  soort clustering van gelijke toonhoogtes
• NB. Bij goedkope apparaten loop je het risico dat
  bepaalde toonhoogtes verdwijnen met als gevolg
  een gat in het stereobeeld

51
Limiters Compressors

• Brick Wall Limiter laat niets door
• Compressor-Limiter geeft je de mogelijkheid
  bepaalde frequentiegebieden te bewerken en andere
  ongemoeid te laten

52
Limiters Compressors

• Met behulp van de compressor-limiter en exiters
  en stereo imagers kan de engineer bijvoorbeeld
  het laag ongemoeid laten en het middengebied
  verbreden
• vaak nodig in hard-rock opnames

53
Exiters Enhancers

• Exiter (sonic maximizer) frist het geluid op
• Exiters voegen extra harmonischen toe
• kan gevaarlijk zijn soms teveel hoog
• galm wordt vaak extra versterkt
• Stereo imagers (enhancers) verbreden het
  stereobeeld
• leidt tot een voller, robuuster geluid

premaster
foute master
54
Afwerking

• Tot slot moet de volgorde van de songs bepaald
  worden
• Fades moeten worden gemaakt
• De CD moet ge-PQd worden

55
Fade-out

• Geleidelijk afnemen van een signaal tot 0 dB.
• Fade-in geleidelijk toenemen van een signaal
  vanaf 0 dB.

In CoolEdit via Transform Amplify
Fade-out/Fade-in
56
PQ

• PQ staat niet voor een afkorting
• PQRST zijn extra sporen op een CD waar codes
  worden vastgelegd voor video en geluid
• P en Q zijn de tracks waar informatie ligt
  opgeslagen over begin- en eindpunten van de songs
  op de CD om programmering mogelijk te maken

57
Glasmaster

• Van de master wordt een glasmaster gemaakt
• Een CD-fabriek doet niets anders dan 1 op 1
  kopieën maken van de glasmaster

58
Remastered

• Free - All Right Now (1970)
• Free (remaster Bob Clearmountain 1991)

59
Geluid bewerken
60
Hum

• Een lage brom die uit elektronische apparatuur
  komt, meestal afkomstig van de voeding
• hum in opname
• parametrisch gefilterd
• plus noise reductie
• Maak noise profiel (menu effecten-noise
  reduction)
• Pas toe op oude opname
• (speel af op internet
• laat CoolEdit in opname op de achtergrond
  meelopen)

61
Noise gate

• Een elektronisch apparaat dat audiosignalen
  afsnijdt onder een door de technicus gekozen
  grens.
• Bijvoorbeeld onder 5 dB. handig om hum of brom
  uit opname te weren tussen gesproken tekst door.
• Voorbeeld creatieve toepassing drums Phil
  Collins (noise gate op de galm)
• In the air tonight - Phil Collins
• I know theres something going on - Frida

62
Notch filter

• Een elektronisch apparaat dat ongewenste
  frequenties kan verwijderen zonder de omliggende
  frequenties ernstig te beïnvloeden.
• Gebruikt door bijvoorbeeld sound-mixers om stem
  op opname te verwijderen

63
Dolby

• Dolby is een ruisonderdrukker het zorgt ervoor
  dat bij opname de hoge frequenties (waar de
  meeste achtergrondruis zich bevindt) tot boven
  normaal versterkt wordt. Bij weergave worden deze
  hoge frequentiegebieden teruggebracht tot het
  normale niveau, waardoor tevens de ruis fors
  wordt teruggebracht
• Andere ruisonderdrukkers DBX Kepex

64
Loudness

• Krikt met name zeer lage en zeer hoge frequenties
  van geluid op bij zacht afspelen

65
Ambience

• De akoestische karakteristiek van een ruimte met
  betrekking tot de nagalm
• een ruimte zonder nagalm is dood.
• een ruimte met veel nagalm wordt ruimtelijk
  genoemd

66
Nagalm (Reverb)

• De klankkarakteristiek van een ruimte een
  ruimtelijke zaal heeft veel nagalm, meestal door
  sterk reflecterende oppervlakken een gemiddelde
  werkkamer heeft minder nagalm
• Plate
• Chamber
• Hall

67
Compressor

• Elektronisch apparaat dat het totale dynamische
  bereik van een audiosignaal terugdringt
• Een compressor versterkt de zwakke signalen en
  verzwakt de sterke signalen.

68
Limiter

• Een apparaat dat volumepieken terugdringt zonder
  het gehele dynamische gebied te kleuren, zoals
  een compressor doet.

69
Expander

• Vergroot de dynamiek van het totale signaal

70
Geluid bewerkenExtra Effecten
71
Delay Echo

• Droog
• Delay Vertraging van het signaal
• Echo Waarneembare herhaling van een
• geluid totdat het wegsterft

72
Chorus

• Elektronisch apparaat dat het effect geeft van
  meerstemmigheid afkomstig van een bron door een
  korte vertraging (meestal tussen 5 en 30
  milliseconden) met een kleine afwijking in
  toonhoogte te combineren
• Droog
• Chorus

73
Fasing/Flanging

• Een effect dat verkregen wordt door een signaal
  in twee recorders in te voeren en de
  gecombineerde outputs op een andere machine op te
  nemen. Het geeft een ruisend, slepend geluid als
  de snelheid van een van de inputrecorders wordt
  veranderd.
• Bij een groter verschil in snelheid ontstaat een
  klein toonhoogteverschil.

74
Fasing/Flanging

• Itchycoo Park - Small Faces

75
Uit Fase

• Twee signalen zijn uit fase wanneer bepaalde
  frequenties worden weggeduwd, omdat de fase van
  het ene signaal omgekeerd is aan die van het
  andere
• in studio oppassen bij MONO

76
Uit Fase

77
Time Stretch

• De toonhoogte blijft gelijk, maar het tempo kan
  aangepast worden
• recht
• vertraagd
• versneld

78
Tempo-aanpassingen

• Have I the right - Honeycombs (1964)
• Bridget the Midget - Ray Stevens (1970)
• Thinkin about today - Outsiders (1966)
• A hard days night - Beatles (1964)
• In my life - Beatles (1965)

79
Pitch-aanpassingen

• Pitchbend is een middel dat een speler in staat
  stelt een toon op een synthesizer af te buigen
  m.b.v. een draaiknop of een hendel/joystick
• Harmonizer is een elektronisch apparaat dat de
  toonhoogte van een signaal verandert zonder het
  tempo te beïnvloeden
• Alan Price Set - Another pair of shoes (1966)

80
Tremelo

• Snelle volumewisseling op dezelfde toonhoogte
• Crimson Clover - Tommy James and the Shondells

81
Vibrato

• Snelle verschuivingen in toonhoogte
• Apache - Shadows (Hank Marvin)

82
Feedback

• Fluittoon veroorzaakt als een microfoon of
  element te dicht bij een luidspreker komt,
  waardoor het zijn eigen output weer opneemt en
  versterkt
• I feel fine - Beatles
• Jingo - Carlos Santana
• Samba Pa Ti (live) - Carlos Santana

83
Wah-wah

• Klankkleur wordt tussen bas en treble heen en
  weer geschoven
• Voodoo Chile (slight return) - Jimi Hendrix
  Experience
• White Room - Cream
• Love the one youre with - King Curtis

84
Fuzz-box Distortion

• Een apparaat dat het geluid afbreekt waardoor een
  vervormde klank ontstaat die lijkt op die van een
  overstuurde versterker.
• Paranoid - Black Sabbath
• Cross town traffic - Jimi Hendrix Experience

85
Reverse

• Draait de golf om
• Napoleon XIV Theyre coming to take me away
  ha-haa (1966)
• a-side
• b-side

86
Reverse

• Draait de golf om
• Beatles Sgt Peppers
• ...Paul is dead, ha ha ha
• Beatles I'm so tired
• ...I know Paul is dead, man, miss him miss him
• Pink Floyd secret message

87
Tweaking

• Tweaking zet kleine verschillen in toonhoogte
  recht.
• vb. geluiden met een toonhoogte van 430, 435 en
  440 Hz worden allemaal gelijk gemaakt 440 Hz
• Handig om bijv. hoge C zuiver te krijgen
• Creatief gebruikt Cher

88
PRAAT
89
PRAATwww.fon.hum.uva.nl/praat/

• PRAAT is een computerprogramma om fonetisch
  onderzoek mee te doen
• Analyse, Synthese en Manipulatie van geluid
• Spectrogrammen, Oscillogrammen
• Paul Boersma David Weenink
• Fonetisch Instituut UvA Amsterdam

90
PRAAT Cool Edit

• Cool Edit is met name geschikt om goede opnames
  te maken en deze te bewerken
• PRAAT is met name geschikt om fonetisch onderzoek
  mee uit te voeren

91
PRAAT
92
Het verkrijgen van geluid

• 3 manieren om geluid in PRAAT te krijgen
• opnemen (recording)
• laden (reading from disk)
• creëren (m.b.v. een formule)

93
1. Geluid Opnemen

• via microfoon of audio-CD (of bijv. van
  internet)

94
1. Geluid Opnemen

• via microfoon of audio-CD (of bijv. van internet)

95
1. Geluid Opnemen

• via microfoon of audio-CD (of bijv. van internet)

NB. Denk aan je Windows Recording Control
instelling
96
2. Geluid Laden

• vanuit file (bijv. .Wav-file)

Is een file langer dan een minuut, kies dan open
long sound file. Je bekijkt of beluistert dan
steeds gedeeltes van 60 sec.
97
3. Geluid Creëren

• m.b.v. een formule

98
Geluid Afspelen, Editen e.d.

Links list of objects Rechts wat je met het
geluid doen kan
99
Geluid Afspelen, Editen e.d.

100
Manipulatie

101
1. Manipulatie van Pitch

102
Reduceer het aantal dots d.m.v. stylize pitch (2
st) in het pitch menu

103
2. Manipulatie van duur

104
3. Manipulatie van intensiteit

• Creëer Intensity Tier via To Intensity vanuit
  de list of objects
• Klik op to intensity tier en op edit (de
  punten geven de relatieve intensiteit weer in dB)
• Selecteer sound en intensity tier (met Ctrl)
  en verander de positie van de punten in de
  intensity tier
• Selecteer sound en intensity tier (met Ctrl)
  en klik op multiply
• Je kunt nu het gemanipuleerde intensiteitspatroon
  afspelen en opslaan

105
3. Manipulatie van intensiteit

106
Hersynthese

• Een gemanipuleerd geluid kun je vanuit het
  Edit-venster in de list of objects opnemen als
  sound via file en publish resynthesis
• m.b.v. Draw in het Praat Objects Scherm kun je
  in het Praat Picture scherm een afbeelding
  maken, bijv. van een oscillogram van het geluid

107
Geluid en Beeld Opslaan

• Een geluid kun je wegschrijven als sound file
  (bijvoorbeeld write to WAV file)
• Andere formats AIFC, NeXT/Sun, NIST
• LET OP geen spaties in bestandsnamen
• Alle plaatjes uit het Praat Picture scherm kun
  je als file opslaan of Copy to clipboard en
  bijvoorbeeld in Word of PowerPoint invoeren
• Formats EPS-file, Windows metafile, praat
  picture file (EPS is meestal goede kwaliteit,
  maar niet alle programmas kunnen daarmee
  overweg.)

108
Printen van een Plaatje

• Selecteer een sound in de list of objects
• Kies to spectrum een spectrum object
  verschijnt in de list of objects
• Bekijk het spectrum via edit of maak er een
  plaatje van in het Praat Picture scherm via
  Draw
• Je kunt het plaatje nu printen via Print in het
  file menu van het Praat Picture scherm

109
Printen van een Spectrogram

• Selecteer een sound in de list of objects
• Creëer een spectrogram object in de list of
  objects via spectrum en to spectrogram
• alternatief in Edit-venster extract visible
  spectrogram in menu spectrum

110
Pictures in PRAAT
Je kunt ook via spectrum een spectrogram maken
van het geluid. Via draw kun je dit
spectrogram uittekenen in het Praat Picture
scherm en printen of opslaan als file via file
gt write to windows metafile)
111
Pictures in PRAAT
Via het file menu in het Praat Picture scherm
kun je ook copy to clipboard kiezen. Op die
manier kun je een plaatje direct weer inlezen in
een Word document
112
Analyses in PRAAT
113
Pitch Analyse

• selecteer een sound in de list of objects
• kies edit sound editor scherm verschijnt met
• een spectro- gram met het pitch
  contour in blauw
• Zo niet, kies show pitch in
  het Pitch menu

114
Pitch Analyse

• Via get pitch in het Pitch menu krijg je
  informatie over de pitch op de positie van de
  cursor

Verder kun je in dit menu bijv. de max. pitch en
de min. pitch aflezen
115
Pitch als apart object

• Via de selectie van een sound in de list of
  objects direct een pitch object te creëren via
  periodicity menu en sound to pitch
• Net als bij het spectrogram is het ook hier
  mogelijk om via extract visible pitch in het
  Pitch menu van het Edit-venster de pitch als
  apart object opnemen in de list of objects
• De naam van het Sound-object wordt dan echter
  niet aan het nieuwe Pitch-object gekoppeld
• Via het write menu (Object venster) kan een pitch
  file weggeschreven en via het read menu weer
  ingelezen worden
• Via draw kun je een plaatje maken van de pitch
  contour

116
Formant Analyse

• selecteer een sound in de list of objects
• kies edit sound editor scherm verschijnt
  met een spectro- gram met de
  formanten in rood
• Zo niet, kies show formant
  contour in het Formant menu

117
Formant Contour als apart object

• Via de selectie van een sound in de list of
  objects, formants and LPC menu en sound to
  formant (burg) kun je de formant contour als
  apart object opnemen in de list of objects
• dit is altijd de betere optie, want dan wordt de
  naam van het Sound-object meteen aan de formant
  gekoppeld
• Of via extract visible formant contour in het
  Formant menu in het Edit-venster

118
Intensiteit Analyse

• selecteer een sound in de list of objects
• kies edit sound editor scherm verschijnt met
• de intensiteit
• in geel
• Zo niet, kies
• show intensity
• onder view

119
Intensiteit als apart object

• Via de selectie van een sound in de list of
  objects en het to intensity menu kun je het
  intensity contour als apart object opnemen in de
  list of objects
• Of weer direct via extract visible intensity
  contour in het file menu

120
Annotatie
121
Annotatie

• selecteer sound en kies Annotate gt toTextGrid
• je creëert nu een lege TextGrid die even lang is
  als de soundfile
• geef de grid tiers namen door Mary John bell
  bijv. te veranderen in words syllables phonemes
  of words phones
• je kunt kiezen tussen interval tiers en point
  tiers

122
TextGrid Editor

• selecteer zowel Sound object als TextGrid object
  en selecteer
• edit om te
• annoteren
• grenzen
• tekst, etc.

123
TextGrid Editor

• save the TextGrid d.m.v. Write to Binary file
  vanuit je Objects scherm

124
TextGrid Editor

• Je kunt de gelabelde intervallen extraheren in de
  list of objects door zowel sound als
  textgrid te selecteren en extract all
  intervals aan te klikken

125
Scripts

• Een manier om herhaalde taken te automatiseren
• Denk aan het schrijven van macros in andere
  applicaties, zoals Excel
• Scripts zijn gewone tekst files
• ze kunnen gemaakt worden met elk programma
  waarmee je (platte) tekst kunt editen
• in PRAAT zit ook een script editor
• Lees de Scripting tutorial in PRAAT
• (onder Help ? Scripting tutorial) zie ook de
  Formulas tutorial

126
Interactie met scripts

• Om een nieuw script te maken
• PRAAT Object window Control ? New Praat Script
• Om een bestaand script te openen
• Control ? Open Praat Script...
• Om een script uit te voeren Script editor menu
  ? Run
• Om slechts een deel van het script uit te voeren
  selecteer het deel dat je wilt uitvoeren, klik
  Run Selection

127
Scripts

• Als je in het script notities wilt maken
• ! Of vooraan de regel zetten (voor elke nieuwe
  regel!)
• Alle regels die beginnen met deze tekens worden
  door PRAAT genegeerd

128
Scripts

• Erg handig is de History functie het programma
  onthoudt de handelingen die je uitgevoerd hebt
• Voer het met de hand uit en kies dan Paste
  History (Ctrl-h) in het Script-venster
• Let op voordat je een history gaat opnemen
  eerst Clear history
• De handelingen die je ook met de knoppen kunt
  uitvoeren (Commands) beginnen meestal met een
  hoofdletter

129
Scripts

• M.b.v. Loops kun je handelingen herhaald laten
  uitvoeren
• Heel nuttig als je experimenten doet met veel
  data om te analyseren
• Bijv. voor alle files toonhoogte, duur en
  intensiteit meten

130
Meer over Scripts

• Lees de Scripting tutorial (via Objectvenster,
  Help)
• Zie ook de PRAAT users-group http//uk.groups.yah
  oo.com/group/praat-users/, waar je ook zelf een
  vraag kunt plaatsen. Vaak beantwoord door Paul
  Boersma zelf!
• Mail Paul Boersma / David Weenink, zie
  www.praat.org