Rdz 1-11 Wprowadzenie

1
Rdz 1-11Wprowadzenie
2
Rozwój teologii w okresie monarchicznym

• Polityczny i spoleczny rozwój monarchii
  naznaczony byl takze rozwojem rozumienia relacji
  do Boga przez dwa zasadnicze kierunki mysli
  teologie królewska oraz syjonska.
• TEOLOGIA KRÓLEWSKA
• Panstwo teokratyczne, jakim byla monarchia
  dawidowo-salomonowa, potrzebuje boskich
  gwarancji, które przynosi proroctwo Natana (2 Sm
  7,11.16) Jahwe dom twój trwalym uczyni. Dom
  twój i twoje królestwo beda trwaly przede mna na
  wieki, a twój tron bedzie utwierdzony na zawsze.
  Psalmy królewskie 2, 72(71), 100(99) ulozone na
  koronacje królewska uwazaly króla za
  przedstawiciela Boga, administratora prawa
  boskiego. Pózniej dodano jeszcze watek mesjanski
  antycypujac w przyszlym Zlotym Wieku prowadzenia
  Izraela przez potomka Dawida.
• TEOLOGIA SYJONSKA
• Syjon to, najprawdopodobniej nazwa
  ufortyfikowanej cytadeli na wzgórzu Jebus, które
  pokrywa sie z przed-izraelskim Jeruzalem.
  Teologia syjonska zapewnia o wiecznosci
  Jerozolimy okreslanej jako swieta góra,
  mieszkanie Boga, miejsce Bozego sanktuarium,
  miejsce niezniszczalne Ps 46(45), 48(47),
  76(75). Nawet Nowy Testament okresla Syjon jako
  miejsce zamieszkania Boga (Ap 14,1).

3
Historia Jahwistyczna

• Jedna z wiekszych i najwczesniejszych warstw
  tradycji w Biblii Hebrajskiej (glównie w Rdz, Wj,
  Lb, Joz, Sdz) jest material J, datowany
  tradycyjnie na panowanie Salomona. Nieznany autor
  lub autorzy opisuja wczesna historie Izraela od
  stworzenia do wejscia do Kanaanu. Tekst wskazuje
  na przywiazanie autora do Judy i kregów
  dworskich. Wielu autorów uwaza, ze jest to
  material wielu zródel pochodzacych z czasu przed
  i po wyjsciu. Inni widza J jako teologiczna i
  edytorska dlugotrwala prace kompilujaca zródla
  wczesniejsze. Nieliczni zaprzeczaja faktowi, ze
  wiekszosc materialu pochodzi z okresu osiedlania
  sie Izraelitów w Kanaanie, czyli z okresu przed
  monarchicznego. Z pewnoscia jednak doswiadczenia
  z okresu przodków byly zapamietywane i recytowane
  ustnie
• opowiadania o bohaterach i ich przygodach
• piesni triumfu, chwaly, zaloby
• utwory poetyckie i madrosciowe
• wyjasnienia etiologiczne, np. wieza Babel
  wyjasnia pochodzenie róznych jezyków.
• Okres tradycji ustnej przez pewien czas
  towarzyszyl tradycji pisanej. Centralizacja
  plemion zwiazana z powstaniem monarchii
  przyspieszyla proces gromadzenia i spisywania
  wczesnych tradycji.

4
Epika ogólnoizraelska

• Epika ta obejmuje zagadnienia zwiazane z historia
  od stworzenia swiata do powstania monarchii.
• Paralelne tradycje tej epiki byly rozwiniete
  zarówno
• na poludniu zródlo J akcentujace Jude
• jak i na pólnocy - zródlo E akcentujace Izrael.
• Pózniejsze zródlo kaplanskie P kontynuowalo i
  redagowalo polaczone tradycje poludnia
  oraz pólnocy.

5
Tematy w J (schemat opowiadania Piecioksiegu)?

• Zródlo J jest bardzo obszerne, opisuje poczatku
  swiata jak i poczatek historii. Czytni to w
  ukrytym nawiazaniu do wspólczesnej sobie nie
  tylko monarchii ale i religii oraz teologi z nia
  zwiazanej. Jahwe przedstawiony jest w sposób
  antropomorficzny Antropomorfizm to
  przedstawianie sil przyrody, bóstw pod postacia
  ludzka. jednak
• Bóg jest osobowy, ale inny niz czlowiek (np.
  przechadza sie po ogrodzie Eden, odwiedza
  Abrahama w namiocie)
• Bóg nie jest bóstwem lokalnym
• Bóg jest stworzycielem calej rasy ludzkiej
• Bóg stworzyciel jest powolujacym i prowadzacym
  Abrahama, daje mu obietnice, blogoslawienstwo i
  ustala powinnosc Rdz 12,1-3.
• Historie dotyczace pierwszych wieków antycypuja
  to ostatnie wydarzenie, co jest teologicznym
  wskazaniem uczestnictwa Izraela w Bozym planie
  wobec narodów. Wiazac uniwersalne stworzenie z
  powolaniem jednej osoby Abrahama, a poprzez
  objecie obietnica potomstwa Abrahama, to
  powolanie dotyczy calego Izraela. W ten sposób
  uniwersalne stworzenie jest zwiazane z powolaniem
  calego Izraela i na nim koncentruje sie obietnica
  i blogoslawienstwo.
• Nalezy zwrócic uwage, ze czesto pojawiajacy sie
  termin caly Izrael stara sie niwelowac podzial,
  który w koalicji pokolen istnieje wlasciwie od
  poczatku.

6
Izraelskie opowiadania o poczatkach

• Opowiadania o stworzeniu swiata byly dosc
  powszechne na Bliskim Wschodzie. Znamy paralelne
  historie z obszaru babilonskiego Enuma Elisz o
  stworzeniu oraz Opowiadanie o Gilgameszu o
  potopie, i inne.

Por. http//www.livius.org/
7

• Eridu (sum. eridu lub eridug) najstarsze miasto
  Mezopotamii, zalozone ok. 5400 r. p.n.e. Polozone
  bylo nad Eufratem, ok. 10 km na poludniowy zachód
  od Ur i ok 40 km od wspólczesnego miasta
  Nasirijja. Prawdopodobnie lezalo nad ówczesnym
  brzegiem Zatoki Perskiej (W chwili obecnej lezy
  ok 150 km od jej brzegów). Obecnie stanowisko
  archeologiczne Abu Szahrajn w Iraku. Wedlug
  sumeryjskiej mitologii, Eridu zalozyl bóg Enki,
  czyniac je najstarszym miastem swiata. Wedlug
  "Sumeryjskiej listy królów", z tego miasta bierze
  swój poczatek ludzka cywilizacja.
• Berossos (gr. ????ss??, pochodzace
  najprawdopodobniej od akadyjskiego Bêl-u?ur,
  znaczacego "boze Belu strzez) - kaplan
  babilonskiego boga Bela (jedno z imion boga
  Marduka), zyjacy w Babilonie na przelomie IV i
  III w. p.n.e. Autor "Babyloniaki" - trzytomowego
  dziela w jezyku greckim o kulturze i historii
  Babilonii. Dzielo to zaginelo i znane jest
  jedynie z fragmentów i wzmianek w dzielach
  pózniejszych historyków antycznych. W I w. p.n.e.
  Aleksander Polihistor sporzadzil skrót
  "Babyloniaki", który tez wprawdzie nie zachowal
  sie do naszych czasów, ale stal sie zródlem dla
  historyka zydowskiego Józefa Flawiusza (37/38 -
  ok. 100 n.e.) i Ojca Kosciola Euzebiusza z
  Cezarei (IV w. n.e.). "Babyloniaka" Berossosa
  byla dla Greków starozytnych podstawowym zródlem
  wiedzy o Babilonii.
• Apollodoros z Aten (gr. ?p????d???? ? ????a???,
  Apollodoros ho Athenaios, ur. okolo 180 p.n.e.,
  zm. okolo 109 p.n.e.) filolog, geograf i
  kronikarz grecki.
• Owidiusz, Publius Ovidius Naso (43 p.n.e. - 17
  lub 18 n.e.) jeden z najwybitniejszych elegików
  rzymskich, najbardziej utalentowany poeta epoki
  Augusta, nalezacy do mlodszego pokolenia twórców
  augustowskich. Syn bogatego ekwity z Sulmony
  (srodkowa Italia).
• Gajusz Juliusz Hygin (ok. 64 p.n.e. - ok. 17
  n.e.) rzymski pisarz i mitograf, autor
  zachowanych do dzis eskcerptów mitologicznych.

8
Epos o Gilgameszu

• Epos ten jest wczesniejszy niz opowiadania
  biblijne i homeryckie. Prawdopodobnie jest
  pochodzenia sumeryjskiego. Byl znany przez
  semickich Babilonczyków i Asyryjczyków (na calym
  Bliskim Wschodzie). Do Palestyny przeniknal
  jeszcze przed osiedleniem sie Izraelitów. Utwór
  ten byl tlumaczony na jezyki Hetytów, Hurytów,
  znali go nawet Grecy w Anatolii.
• Najpelniejsza jego wersja zachowala sie w Niniwie
  w bibliotece asyryjskiego króla Aszurbanipala
  zyjacego w VII wieku p.n.e., odkrytej w 1853 roku
  w wersji akadyjskiej.
• Gilgamesz byl historycznym królem Uruk. Na
  slynnej sumeryjskiej liscie królów Gilgamesz jest
  wymieniony jako piaty król z pierwszej dynastii z
  Uruk, który najprawdopodobniej panowal w latach
  2700-2660 p.n.e.
• 12 tabliczek tworzy spójna kompozycje o
  problemach zycia i smierci, których bohaterem
  jest Gilgamesz (wyraznie odbija srodowisko
  cywilizacji miejskiej .)?

9

• Gilgamesz byl królem miasta Uruk (babilonskie
  Erek). Rezygnuje on z rzadzenia na sposób
  tyranski i egoistyczny. Chce usunac zlo z
  powierzchni ziemi. Do zniszczenia zla potrzebowal
  jednak przyjaciela i dlatego ulepiono mu godnego
  towarzysza Enkidu, razem zwyciezaja zlo
  przybierajace postaci potworów i smoków. Enkidu
  umiera za obraze bogini Isztar. Wydarzenie to
  uswiadamia Gilgameszowi, ze jest smiertelny
  (podobnie jak Adam poznal wprawdzie zlo, ale nie
  zdobyl niesmiertelnosci). Przerazony perspektywa
  smierci wyrusza w niebezpieczna podróz w
  poszukiwaniu herosa, Untapisztim, który
  przezywszy potop uzyskal niesmiertelnosc jako dar
  bogów. Gilgamesz po drodze zatrzymal sie w
  gospodzie u bogini Siduri, która próbuje
  wyperswadowac mu poszukiwanie niesmiertelnosci
  jako zarezerwowane dla bogów. Siduri proponuje mu
  pelnie zycia to znaczy jedzenie, picie, zabawe,
  ozenek i splodzenie dzieci to wszystko, co jest
  dostepne smiertelnym. Gilgamesz jednak nie
  rezygnuje, i przemierzajac lady i morza, znajduje
  wreszcie Untapisztima, który wyjasnia mu, ze
  przywilej niesmiertelnosci otrzymal ze wzgledu na
  potop, który juz nigdy nie powtórzy sie.
  Otrzymanie tego przywileju wiaze sie z
  koniecznoscia zgromadzenia wszystkich bogów, co
  wydaje sie niemozliwe. Gilgamesz wraca do Uruk
  mówiac skoro, my smiertelni, nie mozemy miec
  nieba, to trzeba nam przynajmniej cieszyc sie
  wygodami naszego rodzinnego miasta. Ostatnia
  tabliczka przedstawia spotkanie Gilgamesza
  z duchem Enkidu, który przedstawia mu ponurosc
  egzystencji e swiecie podziemnym, szczególnie dla
  schodzacych z tego swiata bezpotomnie, gdyz nie
  ma nikogo, kto podalby zmarlemu jadlo lub napój.
  Pozostawienie potomków na ziemi poprawia sytuacje
  tego kto znalazl sie w swiecie podziemnym.
• Ogólne przeslanie wynikajace z eposu mozna
  sformulowac podobnie jak zrobil to Kohelet (Koh
  3,22 5,17-19). Koh 322 22 Zobaczylem wiec,
  ze nie ma nic lepszego nad to, ze sie czlowiek
  cieszy ze swych dziel, gdyz taki jego udzial. Bo
  któz mu pozwoli widziec, co stanie sie potem?

10
http//www.corrupt.org/data/files/gilgamesh/
11
Atra-Hasis (Opowiadania o potopie)?

• Epos o Atra-hasis ("exceedingly wise") znajduje
  sie posród tekstów babilonskich z XVII VII w.
  przed Chr. Opowiadania o potopie przedstawiaja
  faze przejsciowa od stworzenia do czasów
  historycznych. Niektóre wersje opowiadania
  przedstawiaja listy królów do stworzenia do
  potopu (podobnie jak ksiega Rdz).

W. G. Lambert and A. R. Millard, Atrahasis The
Babylonian Story of the Flood, Eisenbrauns, 1999,
12

• Wspólny temat opowiadan jest nastepujacy
• Pobozny bohater na polecenie boga buduje okret
  (arke), wprowadza tam rodzine i wybrane
  zwierzeta. Inni mieszkancy gina, okret tymczasem
  osiada na górze Ararat. Bóg obiecuje, ze nie
  bedzie juz ponownego potopu.
• Znamy takze pojedyncze fragmenty sumeryjskich
  historii potopu
• po potopie królestwo mialo ponownie zstapic na
  ziemie do miasta Kisz, Uruk, Erek (patrz tablica
  narodów Rdz 10,10)
• epos o Enmerkanie, wladcy Aratty, zawiera ustep
  paralelny do opowiadania o pomieszaniu jezyków i
  wiezy Babel (Rdz 11 ziggurat z czasów wladców
  sumeryjskich)?

Ararat
Por. http//www.livius.org/fa-fn/flood/flood3-t-at
rahasis.html
13
Enuma Elisz

• Enuma Elisz to babilonski epos napisany w jezyku
  akadyjskim, nazywany tak od pierwszych slów,
  które znacza "Kiedy na wysokosci". Pierwotny
  tekst tego eposu pochodzi z XIV wieku p.n.e., zas
  zachowana wersja pochodzi z II wieku p.n.e.. Byl
  recytowany w Babilonie w czasie swieta Nowego
  Roku .
• Nazywany jest tez eposem o stworzeniu
  wszechswiata. Porzadek przedstawia sie
  nastepujaco swiatem rzadzi panteon bogów z
  Mardukiem na czele, ludzkosc ma tylko sluzyc
  bogom. Kosmogonia babilonska miala jednoznaczny
  poglad na sens istnienia czlowieka.
• Jak podaje "Enuma Elisz" "kiedy zaden jeszcze
  nie objawil sie bóg", istnialy jedynie praistoty.
  U zarania dziejów byli tylko Apsu istniejaca od
  zawsze slodkowodna Otchlan i Tiamat (slony
  Ocean). Symbolizowaly one pierwiastki zenski i
  meski.
• Bóg Marduk stwarza czlowieka przez polaczenie
  gliny z krwia boga Kingu. Epos wywyzsza Marduka
  paralelnie do wywyzszenia Boga Izraela w piesni
  Mojzesza (Wj 15).
• W Luksorze Starozytne miasto w Egipcie nad Nilem
  z ruinami swiatyni Amona z XV XIII w. przed
  Chr., z posagami Ramzesa II (1301 1234 przed
  Chr.) i aleja sfinksów. znaleziono przedstawienie
  boga Chnum przy kole garncarskim lepiacego
  czlowieka.

14
Chnum formt auf der Töpferscheibe Amenophis III.
und seinen Ka. Hathor gibt ihnen Leben (symb.
durch das Ankhzeichen).
15

• "Kiedy na górze jeszcze nie nazwano nieba,a na
  dole ziemia tez jeszcze nie otrzymala
  imienia,kiedy tylko Apsu praodwieczny, który je
  splodzili Mummu-Tiamat, która je wydala na
  swiat,wody ich w jedno zmieszali..."
• Mummu jest tutaj albo drugim przymiotem Tiamat i
  sie z nia laczy, albo wystepuje w eposie osobno -
  jako samodzielna istota lub symbolizuje moc
  sprawcza, myslotwórcza, z która naradza sie Apsu.
  Moze symbolizowac duchowa "twórcza moc zycia" i
  nasuwa koncepcje Ducha Swietego w neoplatonizmie.
• Momentem przelomowym bylo stworzenie bogów
• "Kiedy bogowie nie mieli jeszcze imion i
  przeznaczenie ich nie bylo jeszcze
  ustalone,wtedy w ich wnetrzu (wodach Apsu i
  Tiamat) stworzeni zostali bogowie..."
• Po tym akcie stworzenia nowi bogowie zaczeli
  swoim zachowaniem draznic praistoty i naruszac
  ich spokój. Z tego powodu Apsu postanowil mlode
  pokolenie bogów zgladzic
• "Musze ich zniszczyc, tak, poloze kres ich
  halasom,aby powrócila cisza i bysmy mogli
  odpoczac..."
• Sprzeciwiala sie temu Tiamat
• "Mielibysmy zniszczyc to, cosmy sami
  stworzyli!?..."
• Jednak mimo oporów Tiamat, Apsu za rada Mummu
  postanowil dzialac.
• O planach praistot dowiedzieli sie mlodsi
  bogowie, w tym Ea. On sprawil, ze Apsu zasnal, a
  Mummu zostal sparalizowany moca. Nastepnie zabil
  Apsu i na jego powloce zbudowal swoja rezydencje,
  dlatego stal sie panem Apsu, wód wszechswiata.
  Jego malzonka zostala Damkina, z która mial syna
  Marduka. Tymczasem Tiamat, nalegana przez swoich
  doradców, postanowila dokonac zemsty na
  nieposlusznych i zdradzieckich mlodszych bogach.
  W tym celu stworzyla armie potworów,
  ucielesniajacych wszelkie mozliwe zlo. Na ich
  czele postawila Kingu, swojego pierworodnego
  syna
• "Ulozylam dla ciebie zaklecie, wywyzszylam cie w
  zgromadzeniu bogów,w twoje rece zlozylam pelnie
  wladzy sluzenia rada wszystkim bogom..."

16

• O przygotowaniach do ostatecznej rozprawy
  dowiedzieli sie mlodsi bogowie
• "Tiamat, która nas wydala na swiat, teraz nas
  nienawidzi,zwolala zgromadzenie, szaleje z
  wscieklosci..."
• Bogowie odbyli za rada Ea narade i postanowili,
  ze obrona pokieruje Marduk. Bóg ten postawil
  jednak warunek, dzieki któremu stalby sie
  najwazniejszym wsród bogów
• "Mam zwiazac Tiamat i ocalic wam zycie,zwolajcie
  zgromadzenie, moje wielkie przeznaczenie ogloscie
  (...)niechaj slowa moich ust, tak jak wasze
  wyznacza losy,tak by cokolwiek stworze pozostalo
  niezmiennei zadne slowo z moich ust nigdy nie
  bylo odwolane ani zmienione..."
• Bogowie uznali postulat Marduka, który wyruszyl
  do boju z Tiamat. Walka byla bardzo zacieta, ale
  ostatecznie prabogini zostala pokonana
• "Zwiazal ja i plomien jej zycia zgasil.Martwa na
  ziemie cisna i na trupie stana..."
• Z powloki Tiamat Marduk stworzyl niebo i ziemie.
  Nastepna czesc eposu opowiada o gwiazdach i
  astrologii. Gdy niebo i ziemia zostaly juz
  uformowane, Marduk wpadl na pomysl stworzenia
  istoty sluzacej bogom, by oni sami mogli
  odpoczywac. Do tego celu byl potrzebny jeden z
  bogów i jego zycie nalezalo poswiecic. Ea rzekl
• "Niechaj zgromadza sie wielcy bogowie,aby mozna
  bylo poswiecic winnego, aby oni sami mogli dalej
  istniec..."
• Wybór padl na Kingu, syna pokonanej Tiamat.
  Proces stworzenia czlowieka odbyl sie
  nastepujaco
• "Nalozyli nan kare za jego przewiny, krew jego
  przelali.Z jego krwi stworzyli rodzaj ludzkion
  Ea nakazal mu bogom sluzyc, a bogów puscic
  wolno..."
• Marduk za zwyciestwo nad Tiamat i stworzenie
  czlowieka zostal wyniesiony na najwyzszy
  piedestal Babilonii, a epos "Enuma Elisz"
  tlumaczyl, dlaczego tak sie stalo.
• Cytaty za Lyczkowska K., 'Mitologia Mezopotamii"
  , Warszawa 1986.

Por. http//pl.wikipedia.org/wiki/Enuma_Elisz
17
Za por. http//www.livius.org/fa-fn/flood/flood1.h
tml
18

• Podsumowujac opowiadania nalezy stwierdzic, ze
  podobnie jak Hebrajczycy tak i Babilonczycy
  uwazaja, ze uplynal dlugi czas przed wystapieniem
  potopu, byl to tzw. okres przedpotopowy.
  Opowiadania z ksiegi Rodzaju i opowiadania
  babilonskie uzywaja wprawdzie podobnego
  slownictwa i obrazów, lecz róznice sa bardziej
  uderzajace niz podobienstwa
• calkowicie odmienny obraz relacji Bóg czlowiek,
  w opowiadaniach babilonskich ludzie zdaja sie byc
  zabawkami w reku niezliczonych bogów
• prezentuja godnosc czlowieka, w opowiadaniach
  babilonskich postawa czlowieka jest sluzalcza
• sad jest moralna konsekwencja zla, a nie decyzja
  arbitralna bóstwa.

19
cz.I - OD STWORZENIA DO UPADKU

• W ksiedze Rodzaju spotykamy dwa opowiadania o
  stworzeniu historie jahwistyczna (Rdz 2,4b
  3,24) oraz pochodzaca z tradycji kaplanskiej (Rdz
  1,1 2,4a). Historia jahwistyczna, w centrum
  uwagi stawia stworzenie czlowieka, a nie swiata.
  Pierwszy czlowiek (adam) zostal uczyniony z
  ziemi (adama). Widzimy tu gre slów hebrajskich
  wskazujacych na pewna wspólnote czlowieka ze
  swiatem. To hebrajskie slowo d'ªa' czlowiek,
  mezczyzna, hm'êd'a ziemia, grunt, kraj, mda
  byc czerwonym ma takze znaczenie koloru
  czerwony. Pojedynczy czlowiek, Adam jest istota
  niekompletna, az do drugiego aktu - stworzenia
  (Rdz 2,23) kobiety, Ewy (Chawwa zyjaca). hW"x
  - zyjaca od czasownika hiyx zyc. Obydwoje
  stworzeni sa z jednego ciala i nosza w sobie
  jednego ducha z oddechu Boga, dlatego tez lgna do
  siebie jak jedno cialo i jednakowo obróca sie w
  proch, z którego powstali.
• Rozpoczynaja swoje zycie w ogrodzie, jednak akt
  nieposluszenstwa, upadku niszczy te sielanke i
  znajduja sie na ziemi gdzie rozprzestrzenia sie
  zlo. Miedzy ich synami Kainem i Ablem rodzi sie
  zazdrosc i przemoc. Bóg jahwisty znaczy Kaina,
  ale nie znakiem przeklenstwa, lecz opieki, jaka
  roztacza nad nim, a w jego osobie nad wszystkimi
  grzesznikami.
• Oba opowiadania (J i P) nie stanowia naukowego
  opracowania poczatków swiata i ludzkosci, lecz
  koncentruja sie na laskawym dzialaniu Boga na
  rzecz ludzkosci jak Bóg czuwal na poczatku, tak
  tez bylo na pustyni i w czasie monarchii.

20
cz. II - POTOP I WIEZA BABAEL

• Historia potopu (Rdz 6,5 9,17) jest kompilacja
  relacji J i P, jest jednoczesnie kara za grzechy
  i dowodem opieki Bozej. W opowiadaniach
  babilonskich, bogowie niszcza zycie np. z powodu
  zaklócania przez ludzkosc halasem spokoju bogów,
  którzy pragna spac.
• Moralne ostrzezenie, sformulowane dla Izraela
  okresu monarchii, plynace z potopu to teza, ze
  grzech spotyka sie zawsze z kara.
• Opowiadanie o wiezy Babel (nie majace paralel)
  ukazuje konfrontacje ze zlem kosmopolitycznych
  panstw oraz moglo byc ostrzezeniem dla
  imperialnych ambicji Salomona. Babilonskie
  ziggurat, budowane ku czci boga ksiezyca. W
  literaturze wieza Babel stala sie symbolem
  ludzkiej pychy. Patrz BP Rdz 11,4.
• Tradycja jahwistyczna w Piecioksiegu pokazuje
  napiecie miedzy wczesna wolnoscia plemion pod
  opieka Jahwe, a pózniejsza biurokracja królewska.
  Opowiadania o stworzeniu, potopie i wiezy Babel
  wskazuja zarówno na sad Bozy jak i Jego opieke
  np. grzech Dawida odbija sie w historii Adama i
  Ewy. Jahwe jest Bogiem Izraela na zawsze - nie
  tylko jako Bóg patriarchów, ale i Bóg
  zmieniajacej sie, a potem rozpadajacej sie
  monarchii.

21
Wstep do historii IzraelaRdz 1-11

• Jaki czas opisuje?
• Historia ziemia to ok. 4 mld lat, czlowiek moze 2
  mln (???),
• Cel?
• Przekazuje pewne idee (intuicje), a nie
  historyczna i naukowa wiedze. Chce symbolicznie
  okreslic czas prehistoryczny.
• Rdz 1-11 nie jest pierwsza napisana czescia
  Biblii, jest to owoc refleksji na przestrzeni
  wieków.
• Odzwierciedla obraz swiata, tradycje i wiedze
  starozytnosci.
• Obrazy i symbole mitologiczne uzyskuja jednak
  nowe znaczenie.

22
Plan opowiadania Rdz 1-11

• Mlodsze opowiadanie o stworzeniu swiata i
  czlowieka Rdz 1, 1-2,4a.
• Starsze opowiadanie o stworzeniu swiata i
  czlowieka Rdz 2,4b-25.
• (Kosmogonia biblijna a kosmogonie pozabiblijne.)
• Upadek pierwszych ludzi Rdz 3,1-24.
• (Monogenizm czy poligenizm? )?
• Opowiadanie o Kainie i Ablu Rdz 4,1-24.
• (Dziejopisarstwo typologiczne.)
• Genealogia Setytów Rdz 4,25-5,32.
• Potop Rdz 6,1 9,17.
• (Historycznosc potopu? )?
• Noe blogoslawi i przeklina Rdz 9,18-29.
• Tablica narodów Rdz 10,1-32.
• Wieza Babel Rdz 11,1-9.
• ( Znaczenie tekstów pozabiblijnych Starozytnego
  Wschodu.)

23
Zródla Rdz 1-11

• J
• stworzenie czlowieka Rdz 2
• grzech i utrata Edenu Rdz 3
• Kain i Abel Rdz 4
• giganci Rdz 6
• opowiadanie o potopie Rdz 6-9
• tablica narodów Rdz 10
• wieza Babel Rdz 11

• P
• stworzenie swiata Rdz 1
• pierwsza lista patriarchów Rdz 5
• opowiadanie o potopie Rdz 6-9
• druga lista patriarchów Rdz 11

24
Schemat J

• Dla J wczesna historia ludzkosci jest ciagla
  (cztero-etapowa) historia grzechu.
• Kara - milosierdzie grzech Adam i Ewa
  (relacja czlowieka z Bogiem) Kain i Abel
  (relacja z czlowieka z czlowiekiem) opowiadanie
  o gigantach (naruszenie prawa natury) wieza
  Babel (dorównanie Bogu).
• Bóg mimo wszystko pozostaje wierny rasie
  ludzkiej (ukazuje to na przykladzie znanych
  motywów mitologicznych) szczytem jest przymierz
  z Noem
• Perspektywa wiary zawiera obietnice
  blogoslawienstwa za wiernosc Bogu mimo
  grzechu/odstepstwa.
• Rdz 821 - 91 21 Gdy Pan poczul mila won, rzekl
  do siebie Nie bede juz wiecej zlorzeczyl ziemi
  ze wzgledu na ludzi, bo usposobienie czlowieka
  jest zle juz od mlodosci. Przeto juz nigdy nie
  zgladze wszystkiego, co zyje, jak to uczynilem.
  22 Beda zatem istnialy, jak dlugo trwac bedzie
  ziemia siew i zniwo, mróz i upal, lato i zima,
  dzien i noc.
• Byl to przekaz skierowany do obywateli królestwa
  Dawida i Salomona.

25
Schemat P

• Koncentruje sie na istotnych wydarzeniach
  (stworzenie, powódz, przymierze z Noem, historia
  rodzinna Abrahama).
• Byl to najprawdopodobniej ostatni redaktor calej
  historii. Opowiadania J o grzechu i
  blogoslawienstwie uzupelnil seria list. (Rdz1
  lista dziel stworzenia 10 patriarchów przed
  Noem uzupelnia dane w historii potopu Rdz 6-9
  (sloneczny kalendarz) lista ludów w Rdz 11)?
• Teologia dobroci stworzenia Bozego (nie dodaje
  opowiadan o grzechu, lecz koncentruje sie na
  blogoslawienstwach - stworzenie jest calkowicie
  dobre Adam i Ewa, Noe i jego potomstwo)?
• Rdz 128 28 Po czym Bóg im blogoslawil, mówiac
  do nich Badzcie plodni i rozmnazajcie sie,
  abyscie zaludnili ziemie i uczynili ja sobie
  poddana abyscie panowali nad rybami morskimi,
  nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi
  zwierzetami pelzajacymi po ziemi.
• Liczne zapozyczenia z kaplanskiej i swiatynnej
  szkoly ( Rdz 1 brzmi jak exultet, modlitwa
  liturgiczna blogoslawienstwa i ofiary jako czesc
  ceremonii religijnej zainteresowanie
  genealogiami akcent na motyw przymierza Boga z
  cala ludzkoscia w czasach Noego az po Mojzesza
  i caly lud Izraela).