Cursus PREVENTIEADVISEUR

1
CursusPREVENTIEADVISEUR

• KLIMAAT
• door
• Karl Verhoeven

2
Belgische reglementering

• Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn
  van de werknemers bij de uitvoering van hun werk
  (BS 18.09.1996) Codex
• Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming
  ARAB art 55, 56, 57, 58, 64, 65, 68 en 148decies
• EN13779 Ventilatie voor niet-residentiële gebouwen

Kaderrichtlijn 89/391/EEG van 12 juni 1989
3
Algemeen Reglement voor de Arbeids Bescherming

• Voorkomingsbeleid art. 54 quater

• Titel II hoofdstuk II afdeling I 1
  luchtverversing art. 55 56 57 - 58
• 3 temperatuur art. 64 tem 68

• Maatregelen ter voorkoming van hinder art. 148
  decies

4
ARAB verluchting
Artikel 56. WerklokalenDe werklokalen moeten
ten minste 2,5 meter hoog zijn. Iedere werknemer
moet over een werkelijke ruimte van 10 m³ en over
een vrije oppervlakte van 2 m² beschikken. De
afmetingen van het vrije ongemeubileerde
oppervlak van de werkpost moeten zodanig worden
berekend dat het personeel bij zijn
taakuitoefening over voldoende bewegingsruimte
beschikt.Indien om redenen die specifiek zijn
voor de werkpost, niet aan deze eis kan worden
voldaan, moet de werknemer op een andere plaats
dicht bij zijn werkpost over voldoende vrije
ruimte kunnen beschikken. De toevoer van verse
lucht en de afvoer van bevuilde lucht worden
verzekerd naar rato van 30 m³ lucht per uur en
per in de lokalen aanwezige werknemer. In de
gesloten werklokalen wordt de toepassing van de
voorgaande normen verzekerd door een natuurlijke
luchtverversing of door het gebruik van enige
inrichting die zich daarvoor leent. Artikel 57.
Natuurlijke luchtverversingWanneer de
omstandigheden het mogelijk maken wordt de lucht
van de werklokalen natuurlijk en volledig
ververst tijdens de werkonderbrekingen door de
vensters wijd open te zetten. Tenzij dwingende
technologische redenen het beletten worden
schikkingen genomen om een relatieve
luchtvochtigheid van 40 tot 70 te verzekeren of
althans deze grenscijfers te benaderen voor zover
de weersomstandigheden zulks mogelijk maken.
5
ARAB verluchting

• Artikel 58. Kunstmatige luchtverversingDe
  inrichtingen of installaties, die in gesloten
  werklokalen dienen voor de toepassing van de
  normen voorgeschreven in artikel 56 van dit
  reglement, moeten de volgende waarborgen bieden
• opvanging van zuivere en stofvrije lucht
• gebruik van luchtkanalen zonder brokkelige
  bekleding
• gelijkmatige luchtregeling met name een verdeling
  en een verspreiding van de ingebrachte lucht en
  temperatuurschommelingen die de werknemer niet
  hinderen
• beperking tot 0,5 m/sec. van de
  luchtstroomsnelheid voor zover deze beperking
  niet strijdt met het toepassen van systemen voor
  specifieke bestrijding van bepaalde
  arbeidshinder
• storingen moeten door een controlesysteem worden
  gemeld als dat noodzakelijk is voor de gezondheid
  van de werknemers.Deze inrichtingen of
  installaties moeten bovendien zodanig gebouwd
  zijn, dat ze geen geluid of trillingen
  veroorzaken die een bron van hinder of ongemak
  kunnen zijn voor de werknemers.
• In de van dergelijke inrichtingen of installaties
  voorziene gesloten lokalen moet bovendien een
  relatieve luchtvochtigheid van 40 tot 70 worden
  aangehouden tenzij dit wegens dwingende
  technologische redenen uitgesloten is.

6
ARAB temperatuur
Artikel 64. Gesloten werklokalen 1. In de
gesloten en doorlopend bezette werklokalen worden
minimum- en maximumtemperaturen bepaald, rekening
houdend met de inspanningen die de werkposten
vergen. Deze minima en maxima worden als volgt
vastgesteld

• De minimumtemperaturen worden gemeten met een
  droge thermometer. De maximumtemperaturen worden
  gemeten met een vochtige globethermometer of met
  enige andere methode die op het stuk van
  effectieve temperatuur identieke
  conclusiemogelijkheden biedt. 2. Na advies van
  de arbeidsgeneesheer en na akkoord van de
  vertegenwoordigers der werknemers in het Comité
  voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij
  ontstentenis van dit comité, van de
  vakbondsafvaardiging van het personeel, mag
  worden afgeweken van de bepalingen van 1 van
  dit artikel voor de werklokalen die slechts met
  zijn pozen door personeel zijn bezet. Deze
  afwijking is onderworpen aan de volgende
  voorwaarden
• de werknemers moeten de mogelijkheid krijgen om
  naargelang van het geval regelmatig in verwarmde
  of gekoelde lokalen te vertoeven
• 2.de werknemers moeten met aangepaste
  beschermingsmiddelen zijn uitgerust.

7
EN 13779
Classificatie Luchtkwaliteit CO2 CO2 Buitenlucht Buitenlucht Gewaarwording Gewaarwording Ventilatievoud Ventilatievoud
    ppm ppm m³/h/persoon m³/h/persoon decipol decipol m³/h.m² m³/h.m²
IDA 1 hoog lt400 350 gt 54 72 lt 1 0,8 na  
IDA 2 middelmatig 400-600 500 36-54 45 1-1.4 1,2 gt 2.5 3
IDA 3 aanvaardbaar 600-1000 800 22-36 29 1.4-2.5 2 2.5-1.3 2
IDA 4 laag gt1000 1200 gt 22 18 gt 2.5 3 lt1.3 1
Minimale toegelaten binnenluchtkwaliteit
IDA3 Verder worden in deze norm maatregelen
opgelegd in verband met het hergebruiken van
lucht, de regeling en het energie verbruik van de
installaties en het gebouw.
8
Symptonen volgens de bewoners
En hun oorzaken (volgens een studie)
9
Probleem
Subjectieve gewaarwording
REGELING
Binnen Klimaat
INDIVIDU
temperatuur
vochtigheid
Buiten Klimaat
straling
luchtverplaatsing
Objectieve metingen
10
Warmte uitwisseling

• Geleiding warmtetransport in een vaste stof of
  bij innig contact tussen stoffen.
• Convectie warmtetransport in een vloeistof of gas
  door verplaatsing van moleculen.
• Straling de intensiteit van het warmteverlies
  hangt af van het kwadraat van het verschil in
  absolute temperatuur en het uitstralingsvermogen.
• Verdamping van vocht slorpt energie op zonder dat
  de temperatuur van het vocht verandert. Het
  lichaam waaraan de warmte wordt onttrokken daalt
  in temperatuur.

11
Temperatuur

• (droge) temperatuur
• Natte bol temperatuur
• Globe (zwarte bol) temperatuur
• Effectieve temperatuur
• Wet Bulb Globe Temperature WBGTindex
• Windchill index

12
Temperatuur voelers
13
Vochtigheid

• Relatieve vochtigheid
• Absolute vochtigheid

14
Luchtsnelheid

• Anemometer

15
Effectieve temperatuur (Yaglou diagram)
16
Comfort zone

• Luchtsnelheid 0,075 à 0,1 m/s
• Relatieve Vochtigheid 30 à 70
• Wintertemperatuur 17,5 tot 21,5C
• Zomertemperatuur 18,8 tot 23,8C

zie ook opmerking zomertemperatuur
American Society of Heating and Ventilation
Engineers
17
Zomer temperatuur

• Omwille van gezondheids redenen wordt aangeraden
  het temperatuur verschil tussen de
  geconditioneerde ruimte en de omgeving niet te
  groot te maken. Een verschil van ca 4 à 5C wordt
  meestal aangehouden.

• Vele air conditionings installaties worden in
  deze zin dan ook ontworpen.

18
Comfort zones(Lensden)
19
WBGT index

• Buiten (met zonneschijn)

WBGT 0,7 WB 0,2 GT 0,1 DB

• Binnen (of buiten zonder zonneschijn)

WBGT 0,7 WB 0,3 GT
WB natte bol temperatuur GT zwarte bol
temperatuur DB (droge bol) temperatuur
20
WBGT index toepassing NBN-X10-003 of ISO 7243
Werk / Rust periode Belasting door het werk Belasting door het werk Belasting door het werk
Werk / Rust periode licht gemiddeld zwaar
Werk / Rust periode 144-244 W 244-489 W 489-768 W
Continue werk 30,0 26,7 25
75 werk / 25 rust 30,6 28,0 25,9
50 werk / 50 rust 31,4 29,4 27,9
25 werk / 75 rust 32,2 31,1 30,0
Temperatuur in C WBGT Temperatuur in C WBGT Temperatuur in C WBGT Temperatuur in C WBGT
21
Behaaglijkheid PMV - PPD
NBN X 10-005 of EN 7730 Predicted Mean
Vote Predicted Percentage of Dissatisfied Kleding
, activiteit, temperatuur, straling, relatieve
vochtigheid en luchtverplaatsing in rekening
gebracht
-3 bitter koud -2 erg koud 1 koud 0
neutraal 1 warm 2 erg warm 3 zeer
heet
22
Warmte indexen
Vorige warmte indexen waren gebaseerd op
subjectieve gegevens of op fysische
processen. Andere warmte indexen gebaseerd op
fysiologische processen zijn bvb

• Heat Stress Index van Belding en Hatch
• Predicted Four-hour Sweat Rate P4SR
  (vochtverlies)
• EPCT-EPCM van Voght en Metz (extra pulsations
  cardiaque métaboliques et thermiques)
• Vermoeidheidsindex Vix

23
Windchill index grafiek
24
Windchill index tabel
where T air  Air temperature in C and V10
Observed wind speed at 10m elevation, in km/h.
 
25
Reactie van de mens

• Bron van energie is oxidatie van ingenomen
  voedsel
• Spierrendement is 20 à 25 , rest is
  warmteontwikkeling die wordt afgevoerd via huid
  en longen
• Het basaal metabolisme is ca 87 W (7540 kJ/dag)
  (wordt in rust door een gemiddelde persoon
  ontwikkeld)
• Homeotherm constante lichaamstemperatuur van
  36,5 à 37C
• Huidtemperatuur is ca 30 à 32C
• Specifieke warmte van het lichaam is 3,4 kJ (dwz
  dat om de lichaamstemperatuur van een persoon met
  een massa van 70kg met 1C verhogen er 238 kJ (of
  72gr gekookte aardappelen) nodig is)
• Thermoregulatoir systeem waarbij de verdamping
  van vocht (zweten) één van de meest effectieve
  afkoelingsmiddelen van het lichaam zijn

26
Reactie van de mensin geval van niet aanpassing

• Hitte Arbeid opletten
• Hitteslag door stoornissen in de bloedsomloop
• Hitte krampen of hitte uitputting door
  vochtverlies
• Hyperthermie of hittecoma
• Prickly heat of stoornissen in de huidfunctie
• Zonnesteek bij werken in openlucht
• Koude wind
• Gevoelstemperatuur
• Bevriezingsverschijnselen

27
ARAB voorkoming
Artikel 148decies2. 4. strijd tegen de
overmatige warmte, koude en vochtigheid
4.1. Specifieke rol van de arbeidsgeneesheer De
arbeidsgeneesheer bepaalt welke maatregelen
moeten worden genomen om een juiste
acclimatisering van de werknemer aan de warmte of
de koude te verzekeren. Hij geeft een voorafgaand
advies nopens de keuze en het gebruik van de
collectieve of individuele beschermingsmiddelen,
alsook nopens het toepassen van de toegestane
rusttijden en het gebruiken van de
ontspanningslokalen. Hij licht de werknemers
eveneens in over de aard van de dranken die hun
door de onderneming moeten worden
verstrekt. 4.2. Overmatige warmte van
technologische oorsprong 1. Wanneer in de
gesloten werklokalen de bron van hinder en
ongemak voortkomt uit een overmatige temperatuur
van technische oorsprong te wijten aan convectie,
en van zodra de maximumtemperatuur, zoals deze is
vastgesteld in artikel 64 van hetzelfde
reglement, overschreden wordt op het niveau van
de werkpost met zwaarste last, plaatst de
werkgever kunstmatige ventilatieinrichtingen,
overeenkomstig de bepalingen van artikel 58 van
dit reglement. 2. De overmatige warmte van
technische oorsprong veroorzaakt door stralingen
wordt gemeten op het niveau van iedere werkpost
met een vochtige globethermometer of met enige
andere methode die op het stuk van de effectieve
temperatuur dezelfde resultaten oplevert. De
hieronder gegeven schaal bepaalt de temperaturen
waarvan het overschrijden tot de toepassing van
bijzondere beschermingsmiddelen verplicht
licht werk ongeveer 150 kcal/h (175 W) 30
C halfzwaar werk ongeveer 250 kcal/h (290
W) 26,7 C zwaar werk ongeveer 350 kcal/h
(407 W) 25 C. In geval van overschrijding van
deze effectieve temperaturen moeten
beveiligingsschermen en/of reflectorische
beschermingskleding of beschermingskleding met
ingebouwd koelsysteem worden gebruikt.
28
ARAB voorkoming
Artikel 148decies2. 4. strijd tegen de
overmatige warmte, koude en vochtigheid (vervolg)
3. Indien de in de paragrafen 1 en 2 hierboven
voorgeschreven maatregelen niet kunnen genomen
worden of ondoelmatig blijken, wordt de duur van
de blootstelling aan de overmatige warmte
ingekort. Deze inkortingen gebeuren door beperkte
aanwezigheidslijsten op de betrokken werkpost af
te wisselen met rusttijden ter plaatse of in
ontspanningslokalen waar de effectieve
temperatuur lager ligt dan 30 C. De afwisseling
van de beperkte aanwezigheidstijden op de
werkpost en de rustperiodes wordt bepaald
overeenkomstig de waardeschalen gegeven in de
hiernavolgende tabel Niveau van de werkelijke
temperaturen Alternatie in het werk licht werk
halfzwaar zwaar werk blootstelling rust ca175W c
a290W ca407W 30,1 ºC 26,8 ºC 25,1 ºC 110 min.
10 min. 30,4 ºC 27,5 ºC 25,5 ºC 100 min. 20
min. 30,6 ºC 28,0 ºC 25,9 ºC 45 min. 15
min. 30,9 ºC 28,5 ºC 26,6 ºC 40 min. 20
min. 31,2 ºC 29,0 ºC 27,3 ºC 35 min. 25
min. 31,5 ºC 29,5 ºC 28,0 ºC 30 min. 30
min. 31,8 ºC 29,8 ºC 28,7 ºC 25 min. 35
min. 32,1 ºC 31,1 ºC 29,4 ºC 20 min. 40
min. 32,4 ºC 31,4 ºC 30,1 ºC 15 min. 45
min. 32,7 ºC 31,7 ºC 30,8 ºC 10 min. 50
min. 33,0 ºC 32,0 ºC 31,5 ºC 5 min. 55 min.
29
ARAB voorkoming
Artikel 148decies2. 4. strijd tegen de
overmatige warmte, koude en vochtigheid (vervolg)
4.3. Overmatige warmte van klimatologische
oorsprong 1. De overmatige warmte van
klimatologische oorsprong wordt gemeten op het
niveau van elke werkpost met een vochtige
globethermometer of met enige andere methode die
op het stuk van de effectieve temperatuur
dezelfde resultaten oplevert. De effectieve
temperaturen vanaf welke er aan klimatologische
omstandigheden te wijten hinder bestaat, zijn de
volgende licht werk ongeveer 150 kcal/h
(175 W) 30 C halfzwaar werk ongeveer 250
kcal/h (290 W) 26,7 C zwaar werk
ongeveer 350 kcal/h (407 W) 25 C. In geval
van overschrijding van genoemde
maximumtemperaturen, moeten volgende maatregelen
genomen worden 1) de werknemers blootgesteld aan
rechtstreekse zonnestraling beschikken over
individuele of collectieve beschermingsmiddelen 2
) de werkgever zorgt ervoor dat aangepaste
frisdranken worden verstrekt overeenkomstig het
terzake door de arbeidsgeneesheer verstrekte
advies 3) binnen de 48 uur, na het ogenblik van
de vaststelling van de hinder, installeert de
werkgever in de werklokalen inrichtingen voor
kunstmatige verluchting, overeenkomstig de
bepalingen van artikel 58 van dit
reglement. Indien na dit tijdsverloop de hinder
voortduurt, voert de werkgever een regime in van
beperkte aanwezigheidstijd op de werkpost en van
rusttijden zoals voorzien in punt 4.2., 3, van
dit artikel. De hierboven voorziene
aanpassingstijd van 48 uur wordt niet in
aanmerking genomen wanneer de overmatige warmte
haar oorsprong vindt in een samenvallen van
technologische en klimatologische factoren.
30
ARAB voorkoming
Artikel 148decies2. 4. strijd tegen de
overmatige warmte, koude en vochtigheid (vervolg)
4.4. Overmatige koude van technologische
oorsprong De lage temperaturen die ter oorzake
van technische redenen in sommige gesloten
werklokalen heersen worden gemeten met een droge
thermometer. Er is hinder wanneer de temperatuur
lager ligt dan de volgende minima zeer licht
werk ongeveer 90 kcal/h (105 W) 20 C
licht werk ongeveer 150 kcal/h (175 W) 18
C halfzwaar werk ongeveer 250 kcal/h (290
W) 15 C zwaar werk ongeveer 350 kcal/h
(407 W) 12 C. Deze hinder verplicht tot het
nemen van de volgende maatregelen 1) de
werknemers worden voorzien van gepaste
beschermingskleding 2) deze beschermingskleding
is, indien zulks nodig blijkt, voorzien van een
ingebouwd verwarmingssysteem 3) de snelheid van
de luchtstroom in de gekoelde lokalen wordt
beperkt tot een niveau dat verenigbaar is met de
werking van de installaties. Telkens hij het
noodzakelijk oordeelt voor de gezondheid van de
betrokkene schrijft de arbeidsgeneesheer
bovendien een in de behoorlijk verwarmde
ontspanningslokalen door te brengen rusttijd
voor. 4.5. Overmatige vochtigheidsgraad De
waterdamp, de nevel en de mist die voortkomen van
de fabricageprocédés worden beperkt door een aan
de in artikel 58 van dit reglement gestelde
voorwaarden beantwoordende kunstmatige
verluchting.
31
Voorkoming

• Goed ontwerp
• Onderhoud
• Interne audits, externe audits
• Opvolging klachten
• IAQ dossiers

32
Voor alle advies inzake ontwerp, audits,
klachtenbehandeling, IAQ dossiers kan U terecht
bij
http//www.kaveegroup/KaVee
karl_at_kaveegroup.be