Niveli i studimeve: Bachelor

1
Niveli i studimeve Bachelor
- Prishtinë
Lënda Etika në Kontabilitet dhe Auditim
Prof.dr.Muhamet Aliu
2
Kapitulli 1

• Përgjegjësitë profesionale dhe shoqërore të
  kontabilistëve dhe auditorëve

3

• Përmbajtja
• Përgjegjësitë profesionale dhe ligjore
• Pse duhet të brengosemi për etikën
• Sjellja etike
• Përfitimet nga sjellja etike
• Etika e dobët dhe pasojat
• Ndikimi i etikës në shoqëri
• Ndikimi i etikës në individ
• Vendimet etike
• Negocimi si veprim etik

4

• Përgjegjësitë profesionale dhe shoqërore
• Biznesi dhe profesionistët (kontabilistët,
  auditorët) në kuadër të biznesit (organizatës)
  nuk veprojnë të izoluar nga mjedisi.
• Mjedisi i jashtëm (largët)
• Mjedisi industrial (konkurues)
• Mjedisi i afërt
• Kontabilistët dhe auditorët veprojnë në kaudër të
  kufijve të shoqërisë. Që karakterizohen me
• Përparësi dhe
• Kufizime
• Profesionistët (Kontabilistët dhe auditorët) kanë
  përgjegjësi
• Ekonomike
• Ligjore
• Mjedisore
• Filantropi
• Etike

5

• Pse duhet të brengosemi për etikën?
• A është etika vetëm një trend?
• Pse është apo pse nuk është?
• A mund të mendoni për diçka, e cila është e
  ligjshme por jo etike?
• A mund të mendoni për diçka, e cila është Etike
  por jo ligjore?!
• Industria Tobacco lobon ju bënë presion grupeve
  të caktuara
• Duhanpirësve dhe të tjerëve
• Pirja e duhanit është e dëmshme! Duhani vret!
• Mirë ? Keq?
• Shërbimet profesionale të kontabilitetit dhe
  auditimit promovojnë rritje të fitimeve dhe
  cilësi të shërbimeve,!
• Ligjore?
• Etike

6

• Po kjo (nuk) zbatohet tek ne apo jo?
• Pse ne duhet të lexojmë për etikën profesionale?
• Ne të gjithë jemi të mirë, të mençur, të denjë
• Nuk ndikon tek ne, apo jo?
• Gabim është përgjithësimi të gjith të mirë të
  këqinj!
• Jashtë këtyre mureve të fakultetit, ekzistojnë
  mashtrues, gangsterë, kontabilist, auditor,
  korruptues, politikan, rregullues të vulave,
  njerëz të sigurimeve dhe disa miq të këqij në
  përgjithësi!
• Ne kemi nevojë për mbrojtje para se të bëhet
  shumë vonë!
• A mundet dikush të jap një shembull të ndonjë
  situate etike në punën kontabile dhe audituese me
  të cilën ne mund të ndeshemi?

7

• Sjellja etike Definicioni..
• Sjellja e cila përbëhet nga principet, normat
  dhe standardet e praktikës në kontabilitet dhe
  auditim, të cilat janë të pranueshme nga
  shoqëria
• "Kjo "roja publike kërkon që kontabilisti gjatë
  funksionit të ruajë pavarësinë e plotë nga
  klienti në të gjitha kohërat, kërkon besnikëri
  dhe besim të plotë ndaj publikut.
• Warren Burger Shefi i Drejtësisë (1984)
• A mundet dikush të jap një definicion më të mirë
  apo më pak të mërzitshëm se ky?

8

• Fushat të cilat ndikohen nga sjellja etike
• Vërtetësia e të dhënave (informacionit) kontabël
  të pasqyrave dhe raporteve financiare
• Dhënia e sigurisë përdoruesve të raporteve
  financiare
• Reklamim
• Siguria e Produktit
• Përgjegjësitë e njerëzve përgjegjës
• Reputacioni i Korporatës (apo tregtarëve të
  vetëm)
• Siguria dhe Shëndeti i Stafit
• Mjedisi

9

• Motivi për të qenë Etik
• Teoria klasike e ekonomisë thotë qenjet
  njerëzore janë të motivuara parimisht nga
  intereset personale.
• Njeriu merr vendime bazuar në principet e kostove
  \ benefiteve (përfitimeve)
• Në atë punë çfarë ka brenda saj për Mua)
• Jeta mund të jetohet në shumë mënyra, por
  ekzistojnë edhe mënyra të cilat pamundësojnë
  jetën!
• Pyetje për studentë
• A pajtoheni me dy vlerësimet e para?
• A mund të jenë të motivuar nga arsyet tjera?

10

• Gjithsesi se kemi edhe motive tjera.
• Ekzistojnë raste (fakte) të cilat vërtetojnë se
  njerëzit veprojnë edhe për arsye altruiste dhe
  morale!
• Kthimi prapa i kuletave me para të humbura
• Ndihma e dhënë të tjerëve në raste pikëllimi
• Dhurimi i gjakut \ organeve \, etj
• Përmirësimi (korrigjimi) i pasqyrave financiare.
• Raportimi i drejtë për gabimet dhe lëshimet
  eventuale të ndodhura më herët.
• Pra, mund të veprojmë sipas dy arsyeve!

11

• Motivimi i Organizatës
• Bizneset edhe pse kanë për qëllim fitimin, ato
  njëkohësisht janë të motivuara nga intresi
  personal dhe altruist.
• Interes Personal
• Ikja nga procedurat ligjore
• Ankimi ndaj legjislacionit qeveritarë
• Mohimi i detyrimeve kriminale
• Largimi i reputacionit të keq me konsumatorë
• Interesi Altruistik
• Me kontribuar në komunitet
• Donacione vullnetare
• Skemat për përmirësimin e mjedisit
• Kontribut ndaj përdoruesve me informacione të
  sakta.
• Ndërgjegja për vendimin e tjetrit çfarë do të
  jetë ai?

12

• Përfitimet nga sjellja Etike
• Të jashtme
• Ndërton reputacion tek konsumatorët
• Krijon besim brenda komunitetit biznesor
• Zvogëlon Kostot e biznesit
• Të brendshme
• Ngritë Moralin e kolegëve
• Rritë besimin e punëtorëve. Punëtorët përcjellin
  (observojnë) të gjitha sjelljet e kontabilistëve
  dhe auditorëve
• Ata nuk do tju besojnë mbikëqyrësve të tyre edhe
  në qoftë se shohin një sjellje shumë të vogël jo
  etike!!!
• A mund të mendoni për përfitime tjera?

13

• Etika e dobët..
• Ndikimi në organizatë dhe shoqëri
• Rezultati i sjelljes joetike apo mashtruese në
  organizatë mund të jetë shkatërrues apo shokues!
• Enron (Houston, Texas) 2002 (Enron Corporation,
  ishte një ndër shtatë shoqëritë shumëkombëshe, e
  cila merej me tregëtimin e energjisë me seli në
  Hjuston, Teksas, SHBA).
• Ngjarjet u bënë rrëmujë brenda 5 ditëve
• Kompania e 105bn u bë e pavlefshme
• Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit
• Më shumë se 20.000 punëtorë humbën vendet e punës
  (në mbarë botën..)
• Pensionet e punëtorëve të pavlefshme
• Kush janë shkatërruesit kryesorë? Kontabiliteti
  dhe Auditorët
• Drejtorët u burgosën
• marrë nga The Smartest Guys in the Room (Më të
  mençurit në dhomë) nga Bethany McLean dhe Peter
  Elkind

14

• Ndikimet në Organizatë
• Shembulli 2
• Worldcom
• Drejtorët me vetëdije kanë rritur shpenzimet në
  pasqyrën e të ardhurave
• Rezultate jo të sakta (e shkruar ajo që nuk është
  e vërtetë)
• Ekstra para u janë paguar menaxherëve të lartë
  (senior)
• Parregullsitë janë mbuluar nga auditorët
• Prapë drejtorët dhe auditorët burgosën
• Dënime të rënda nga SEC për Worldcom
• Rezultati
• Ndryshime të mëdha në ligjet për korporata në
  Shtetet e Bashkuara të Amerikës (U shtua ligji
  Sarbannes Oxley nga Senati I Shteteve te
  Bashkuara)!
• Shtrëngime apo kufizime të rëndësishme sa i
  përket rregullave për qeverisje të firmave
  kontabiliste dhe audituese dhe klientëve të tyre

15

• Ndikimi në shoqërinë më të gjerë
• Ekonomia e tregut të lirë ndërtohet mbi besimin!
• Tregu ngritet nga besimi dhe perceptimi i
  pjesëmarësve.
• Për këtë arsye humbja e besimit të investitorit
  shpie deri te zvogëlimi i investimit dhe
  konsumit.
• Organizatat nuk kanë dëshirë që tregu i tyre të
  vuaj disa dëme në kredibilitet dhe besueshmëri
  (pse do të investosh në një mall apo aksion kur e
  dinë që parat tua do të vjedhen?)
• Njerëzit humbin punën dhe bukën e gojës
• Pensionet bëhen të pavlefshëm
• Vështirësitë financiare shkaktojnë problemet
  shoqërore

16

• Ndikimet në individ?
• Humbja e karrierës në qoftë se merreni me çështje
  joetike!
• Humbja e Statusit (pozitës)
• Në shoqëri
• Në familje
• Në vendin e punës
• Humbja e lirisë
• Ruajtja
• Humbja e pavarësisë ekonomike
• Papunësi, mungesë të të hyrave, pa perspektivë

17

• Disa lajme të mira..
• Situatat etike në punën profesionale mund të jenë
  të parashikueshme
• Në një fazë të karrierës suaj mund të gjendeni
  para një situate ku pronari-kontraktuesi ju ofron
  para apo ndonjë stimulim tjetër (pushim të cilin
  gjithmonë e keni ëndërruaruhh) për të blerë
  produktin e tij...
• Kjo meqë ra fjala quhet ryshfet (mitë)!!!
• Mos të përzihet me pagesat ndihmëse
• Do të jeni më të përgatitur të merreni vesh me ta
  kur parashikoni më herët çfarë do të ndodhë nga
  kjo.

18

• Një mendimDiskriminimi..
• A është diskriminimi problem etik?
• A mund të jetë delikat
• Në fazën e punësimit
• Gjatë vendimeve të promovimit
• Gjatë pushimeve nga puna
• Depërtimi në zemër të konceptit human për
  drejtësi, mund të ndikojë direkt më moralin e
  punëtorit!!
• A mendoni që ndikon vetëm tek qenjet njerëzore të
  diskriminuara?

19

• Termi tjetër.. Konflikt Interesash
• Ryshfetet e hapura..
• Gjëra të mira apo të këqija? Diskutoni.
• Në çfarë bazash duhet të vendosni të bleni diçka
  për kompaninë tuaj?
• Prokurime transparente
• Konkurencë e lirë dhe mundësi të barabarta
• Çfarë mund të shkojë gabim nëse blen një produkt
  inferior për arsye të gabueshme?
• Nëse punësoni një mik tuajin përkundër
  kandidatëve më të shquara fiton apo humb
  kompania juaj?

20

• Si veprojmë me Vendimet etike
• Rreziku se mund të bëhemi shumë filozofik
• Mund të përqendroheni në rezultate
• Çfarë mund të ndodhë nëse bëhemi shumë
  filozofik..
• Cili është neto bilanci i rezultateve të mira mbi
  të këqijat.
• Ose, mund të përqendroheni në Detyra dhe
  Principe
• Cila është tani detyra ime kur e di se çka është
  etike?
• A ka përshkrim të saktë ajo detyrë?
• A duhet të mbështetet në parimet e drejtësisë /
  ndershmërisë, etj?
• Patjetër, sepse duke ditur se cila detyrë është
  primare ndonjëherë mund të jetë mashtruese, sepse
  rrtehanat mund të ndryshojnë!

21

• 8 hapat për të qenë etik në marrjen e vendimeve!
• Mos merrni vendime kur jeni të pasigurt dhe jo
  rehat me kërkesën..
• Grumbulloni faktet
• Definoni çështjet etike
• Identifikoni grupet e ndikuara
• Identifikoni rezultatet
• Rezultatet afatgjata përballë atyre afatshkurtra
• Rezultatet simbolike
• Rezultatet e fshehta
• Identifikoni obligimet
• Merrni parasysh karakterin dhe ndershmërinë tuaj
• Mendoni në mënyrë kreative për veprimet
  potenciale
• Kontrolloni ndjenjat e brendshme

22

• Goditja vërshëllyese
• Si mjet të fundit, njeriu etik (mashkull apo
  femër) vendos kur është mjaftë është mjaftë koha
  për të komunikuar me media apo këdo që dëgjon!
• Është qëndrim i guximshëm. Është vendim etik
  ....por,..
• Cilat janë rezultatet e goditjes vërshëllyese?
• Kur të goditni? Filloni betejat(konfliktin-luftën
  )
• Kujt ti tregoni? Mbikëqyrësve, menaxherëve,
  shokëve, familjes, shtypit, Kombeve të
  Bashkuara..
• Dhe cilat janë përfitimet (benefitet) potenciale?
• Ti diskutojmë bashkërisht!

23

• 5 aspekte të sjelljeve etike
• Ndershmëria Trajtoi të tjerët ashtu si ki qef të
  tjerët me të trajtua ty.
• Serioziteti Konsumatori duhet të llogarit që ju
  dhe produkti apo shërbimi juaj do të jetë në
  rregull
• Mirësjellja Bëhu i sjellshëm, miqësor dhe i
  dashur
• Respekti Konsideroj njerëzit tjerë si të
  vlefshëm dhe të rëndësishëm
• Komunikimi Trego respekt për të tjerët dhe
  vetveten duke përdorur gjuhën e duhur

Module 12
24

• Negocimi është për kompromis
• Mbaj në mend!
• Negocimi është për kompromis, jo për fitore
• Kompromisi është ofrimi i disa gjërave për të
  marrur diçka që dëshiron
• Personi tjetër me të cilin negocioni nuk është
  armiku juaj
• Negociatat më të mira janë ato fitues/fitues
  marrëveshje
• Mund ti hupësh të gjitha duke mos dhuruar pak!

25

• Rregullat për negocim
• Vendos qëllimet dhe organizo mendimet
• Vendos se ku e keni kufirin dhe mos e tejkaloni
• Vendose vetveten në pozitë të tyre dhe vendos se
  cila është mënyra më e mirë për të negociuar
• Mos bisedoni për shuma të parave deri në kohën
  kur është e obligueshme

26

• Rregullat për tu mbajtur në mend gjatë
  negociatave
• Lejoni personin tjetër që ta thotë çmimin i pari
• Qetësia është një mjet i rëndësishëm
• Mendo para se ti përgjigjesh pyetjes.
• Bëhu i gatshëm për kompromis
• Tento me marr vendim. Thënia JO është më e mirë
  në kohë afatgjate se sa thënia NDOSHTA

27
Ju faleminderit për vëmendje
27