Prof. d-r Mihail Petkovski

1
FINANSISKI PAZARI I INSTITUCII

• Prof. d-r Mihail Petkovski

2
Kratka sodrina

• Del I Voved vo finansiskiot sistem
• Del II Principi na finansiskite pazari i
  vrednuvawe na parinite tekovi
• Del III Finansiski pazari
• Del IV Finansiski institucii

3
Prv delVoved vo finansiskiot sistem

• Glava 1 Osnovni poimi i funkcii nafinansiskiot
  sistem
• Glava 2 Finansiski pazari i finansiski
  instrumenti
• Glava 3 Finansiski posrednici
• Glava 4 Regulacija na finansiskite pazari i
  institucii

4
Vtor delPrincipi na finansiskite pazari i
vrednuvawe na parinite tekovi

• Glava 5 Merewe na kamatnite stapki
• Glava 6 Teorija na portfolio izborot
• Glava 7 Vrednuvawe na parinite tekovi vo
  stranski valuti
• Glava 8 Rizina i rona struktura na kamatnite
  stapki

5
Tret delFinansiski pazari

• Glava 9 Institucionalna struktura na
  finansiskite pazari
• Glava 10 Struktura na primarniot i sekundarniot
  pazar
• Glava 11 Pazar na pari
• Glava 12 Pazar na obvrznici
• Glava 13 Pazar na akcii
• Glava 14 Pazari na derivatni finansiski
  instrumenti

6
etvrt delFinansiski institucii

• Glava 15 Komercijalni banki principi na
  funkcionirawe i rakovodewe
• Glava 16 Regulacija i struktura na bankarskata
  industrija
• Glava 17 Drugi depozitni finansiski institucii
• Glava 18 Nebankarski finansiski institucii
• Glava 19 Investicioni banki

7
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistem

• Sodrina na glavata
• Vidovi finansiski transakcii
• Zoto finansiskite transakcii se tolku vani?
• Funkcii na finansiskiot sistem
• Evolucija na finansiskite sistemi
• Finansiski inovacii

8
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Finansiski sistem (financial system)
• Finansiskiot sistem se sostoi od institucii ija
  primarna zadaa e obezbeduvawe transfer na
  finansiski sredstva od
• suficitnite ekonomski edinici
• (surplus economic units) kon
• deficitnite ekonomski edinici
• (deficit economic units).
• Finansiskiot sistem se sostoi od dva glavni dela
• finansiski pazari (financial markets) i
• finansiski institucii (financial institutions).

9
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Dviewe na finansiskite sredstva meu ekonomskite
  agenti (economic agents) so pomo na finansiskite
  pazari i institucii

10
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Finansiski investicii i instrumenti
• Koga suficitnite ekonomski edinici gi pozajmuvaat
  svoite finansiski sredstva, otkauvaji se od
  seganata potrouvaka na realni dobra, a so cel
  da ja zgolemat svojata potrouvaka vo idnina,
  tie pravat finansiski investicii (financial
  investments).
• Vo zamena za pozajmenite sredstva, tie dobivaat
  pobaruvawa sprema dohodot ili bogatstvoto na
  deficitnite ekonomski subjekti, nareeni
  finansiski instrumenti (financial intsruments)
  akcii, obvrznici, depoziti kaj banki, itn.

11
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Spored nainot na koj se transferiraat
  finansiskite sredstva meu suficitnite i
  deficitnite ekonomski subjekti razlikuvame
• Direktno finansirawe (direct financing) preku
  finansiskite pazari
• Poludirektno finansirawe (semidirect financing)
  so pomo na brokeri i dileri, i
• Indirektno finansirawe (indirect financing) so
  pomo na finansiski posrednici.

12
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Direktno finansirawe (direct financing)
• Najednostaven metod na finansiska transakcija
• Potrebno e celosno sovpaawe na elbite na
  subjektite vo odnos na sumata na pari to sakaat
  da ja razmenat i vremeto koga sakaat toa da go
  storat
• Se pravat golemi informacioni trooci za da se
  pronajdat subjekti so kompatibilni elbi.

13
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Poludirektno finansirawe (semidirect financing)
• Se vri so pomo na brokeri i dileri
• Gi namaluva informacionite trooci za uesnicite
  na finansiskite pazari
• Pridonesuva za razvoj na sekundarniot finansiski
  pazar
• I ponatamu e potrebno sovpaawe na elbite i
  potrebite na ekonomskite subjekti.

14
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemVidovi finansiski transakcii

• Indirektno finansirawe (indirect financing)
• Se vri so pomo na finansiski posrednici
  (financial intermediaries) - institucii koi gi
  povrzuvaat suficitnite i deficitnite ekonomski
  subjekti i go olesnuvaat transferot na finansiski
  sredstva meu niv
• Vo finansiski posrednici gi vbrojuvame
  komercijalnite banki, osiguritelnite kompanii,
  penziskite fondovi, investicionite fondovi i dr.
• Tie sozdavaat finansiski instrumenti ekovni i
  tedni smetki, osiguritelni polisi, penzioni
  planovi, akcii na investicioni fondovi itn.

15
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemZoto finansiskite transakcii se tolku
vani?

• Ovozmouvaat realizirawe na pogolem broj
  profitabilni investicioni proekti
• Go zgolemuvaat proizvodstveniot kapacitet na
  ekonomijata
• Pridonesuvaat za pogolema vrabotenost i
  nacionalen dohod
• Ovozmouvaat pogolema potrouvaka na trajni
  dobra (kui, avtomobili, itn.)
• Ja podobruvaat blagosostojbata na sekoj poedinec
  vo optestvoto.

16
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFunkcii na finansiskiot sistem
Postojat sedum osnovni funkcii na finansiskite
pazari

• Platena funkcija
• Zatita od rizik i
• Funkcija na ekonomska politika.

• tedna funkcija
• uvar na bogatstvoto
• Funkcija na likvidnost
• Kreditna funkcija

17
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemEvolucija na finansiskite sistemi

• Predindustriski period
• Osnovni funkcii na finansiskite sistemi vo ovoj
  period se slednive
• razvoj na plateno sredstvo za razmena i
• finansirawe na nadvorenata (prekumorska)
  trgovija.

18
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemEvolucija na finansiskite sistemi

• Industriski period
• Kon sredinata na XIX-ot vek zabelean e zabrzan
  razvoj na finansiskata struktura
• pojava i razvoj na akcionerskite drutva i
  berzite na hartii od vrednost
• razvoj na komercijalnite i investicionite banki
• pojava i razvoj na mnogu novi finansiski
  institucii osiguritelni kompanii, penziski i
  investicioni fondovi.

19
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFinansiski inovacii

• Poslednite nekolku decenii se period na
  revolucionerni promeni na svetskite finansiski
  pazari i institucii.
• Nieden 20-godien period vo finansiskata
  istorija ne zabeleal duri ni priblina erupcija
  na inovativni aktivnosti Merton Miller,1986
  god
• Finansiskite inovacii (financial innovations) se
  dvieka sila kon modernizirawe i efikasnost na
  finansiskite sistemi.
• Finansiski ininering (financial engineering) e
  proces na sozdavawe, razvoj i primena na novi
  finansiski proizvodi t.e primena na finansiskite
  inovacii.

20
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFinansiski inovacii

• Ekonomska analiza na finansiskite inovacii
• Osnovna priina za pojava na finansiskite
  inovacii e elbata za ostvaruvawe povisok profit.
• Finansiskite inovacii i trkata za profit vodat
  kon postignuvawe
• Efikasni pazari (efficient markets) - na koi
  troocite za sproveduvawe transakcii se kolku to
  e mono poniski
• Kompletni pazari (complete markets) - na koi
  ponudata na finansiski instrumenti e dovolna da
  gi zadovoli elbite na finansiskite investitori.
• osnoven motiv za pojava na finansiskite inovacii
  e ostvaruvaweto profit

21
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFinansiski inovacii
Faktorite koi gi stimuliraat finansiskite
inovacii se

• Promeni na regulativnite pravila i
• Napredok vo finansiskata teorija.

• Promeni na danonite propisi
• Napredok na tehnologijata
• Promeni na kamatnite stapki i deviznite kursevi
• Promeni vo nivoto na ekonomska aktivnost

22
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFinansiski inovacii

• Sekjuritizacija (securitization)
• Sozdavawe na likviden finansiski instrument (pr.
  hartii od vrednost) vrz osnova na grupirani,
  nelikvidni finansiski instrumenti (pr. zaemi za
  kupuvawe kua).
• Prvata sekjuritizacija bee izvrena vo 1970 god.
  vo SAD, koga vrz osnova na hipotekarni stanbeni
  krediti bea emituvani hartii od vrednost.
• Sekjuritizacija moe da se vri i vrz osnova na
  avtomobilski i studentski zaemi i zaemi odobreni
  na kreditni kartiki.

23
Glava 1 Osnovni poimi i funkcii na finansiskiot
sistemFinansiski inovacii

• Prvata sekjuritizacija vo R. Makedonija
• Pretvorawe na t.n. zamrznati tedni vlogovi od
  vremeto na SFRJ (vo iznos od priblino 600
  milioni evra) vo obvrznici, emituvani od
  makedonskata drava vo 2000god.
• Znaaen del od prometot na Makedonskata berza se
  doli na prometot so obvrznicite po osnov na
  zamrznatite tedni vlogovi, zaedno so obvrznicite
  za denacionalizacija