Podstawy Ekonomii

1
Podstawy Ekonomii

• Mgr Iryna Bilousova

Cwiczenia
2
Wprowadzenie do ekonomiiSektory w gospodarce
narodowejPodmioty w gospodarce narodowej Wzrost
i rozwój gospodarczy

• Podstawy ekonomiiCwiczenia

Mgr Iryna Bilousova
3
Ekonomia

• Ekonomia jest nauka, która bada, w jaki sposób
  spoleczenstwo gospodarujace decyduje o tym, co,
  jak i dla kogo wytwarzac.
• Dobro produkt materialny.
• Usluga dzialania, które moga zaspokajac
  potrzeby konsumenta jedynie w trakcie ich
  wykonywania (swiadczenia).
• Zakwalifikuj ponizsze pojecia do dóbr i uslug
• Masaz
• Jablko
• Koszula
• Wypelnienie ubytku w zebie
• Spektakl teatralny
• Strona internetowa
• Budynek mieszkalny
• Praca nauczyciela
• Instalacja piecyka gazowego

4
Mikro czy makro?

• Ekonomia jest podzielona wedlug sposobów
  podejscia do problemów gospodarczych na
• Mikroekonomie szczególowo bada indywidualne
  decyzje odnoszacych sie do pojedynczych towarów
• Makroekonomie kladzie nacisk na wzajemne zwiazki
  zachodzace w gospodarce jako calosci.

5
Zadanie 1

• Przyporzadkuj ponizsze stwierdzenia do mikro lub
  makroekonomii.

Stwierdzenie mikro makro
1. Deszczowa jesien i dluga zima spowodowaly zmniejszenie dynamiki produkcji rolniczej.
2. Komisja Europejska szacuje, ze wysokosc dochodów uzyskiwanych z pracy na czarno" w Grecji i Wloszech stanowi ok. 20 produktu krajowego brutto tych panstw.  
3. Wsród osób z wyzszym wyksztalceniem notuje sie najnizsza stope bezrobocia.  
4. Rzad, celem zmniejszenia deficytu budzetowego, zdecydowal sie podniesc stawki podatku akcyzowego. 
5. Obnizenie poziomu stóp procentowych w bankach zwiekszy rozmiary popytu konsumpcyjnego.  
6. Zniesienie cel importowych na pomarancze zwiekszy z cala pewnoscia ich podaz na rynku krajowym. 
7. Srednia placa pracowników sfery budzetowej utrzymuje sie w Polsce na nizszym poziomie niz przecietne wynagrodzenie w sektorze przedsiebiorstw.  
8. Gdy stopa zwrotu z okreslonego przedsiewziecia inwestycyjnego bedzie nizsza od poziomu rynkowych stóp procentowych, przedsiebiorstwo prawdopodobnie ograniczy swoja aktywnosc inwestycyjna.  
6
Gospodarka narodowa - caloksztalt dzialalnosci
gospodarczej prowadzonej na terytorium danego
panstwa.

• Gospodarka narodowa dzieli sie na piec sektorów
• Sektor pierwszy - zalicza sie do niego
  rolnictwo, lesnictwo, rybolówstwo.
• rolnictwo zajmuje sie wytwarzaniem zywnosci do
  bezposredniego spozycia oraz surowców do
  przetwarzania w przemysle, glównie spozywczym i
  wlókienniczym. Dzialalnoscia rolnicza jest
  rybactwo, czyli pozyskiwanie ryb ze stawów
  hodowlanych.
• lesnictwo obejmuje prace zwiazane z zalesieniem
  i pielegnacja drzew, ochrona lasów, pozyskiwaniem
  drewna i innych surowców z lasu.
• rybolówstwo zajmuje sie pozyskiwaniem ryb z mórz
  i oceanów, a takze z rzek i jezior.
• (Publikacja jest udostepniona w encyklopedii
  serwisu Szkolnictwo.pl. )

7
Sektory gospodarki narodowej

• Sektor drugi - zalicza sie do niego przemysl
  wydobywczy górnictwo i przetwórczy oraz
  budownictwo.
• przemysl zajmuje sie wydobywaniem surowców
  mineralnych (przemysl wydobywczy) oraz ich
  przetwarzaniem (przemysl przetwórczy).
• budownictwo obejmuje prace zwiazane z
  projektowaniem i wznoszeniem budowli, a takze z
  konserwacja istniejacych obiektów, m.in.
  budynków, urzadzen wodnych, kanalizacyjnych,
  dróg, mostów.

8
Sektory gospodarki narodowej

• Sektor trzeci - zalicza sie do niego uslugi
  transport, lacznosc, gospodarke komunalna i
  mieszkaniowa, oraz handel.
• Sektor czwarty - zalicza sie do niego finanse,
  ubezpieczenia, marketing i reklame oraz obrót
  nieruchomosciami.
• Sektor piaty - obejmuje ochrone zdrowia, opieke
  spoleczna, edukacje, badania naukowe, turystyke i
  rekreacje, administracje panstwowa, wymiar
  sprawiedliwosci, policje i wojsko.

9
Zadanie 2

• Zakwalifikuj poszczególne przedsiebiorstwa do
  jednego z sektorów gospodarki
• Zwiazek Sybiraków
• PKO BP
• Warta
• Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego
• Zaklad Uslugowo-Produkcyjny Lasów Panstwowych
• MPK Rzeszów
• Lesniczy
• WSIiZ
• Kopalnia soli
• Agencja nieruchomosci
• Osiedlowy dom kultury
• Przedsiebiorstwo agroturystyczne

10
Podmioty w gospodarce narodowej

• Do grupy podmiotów gospodarujacych zalicza sie w
  Polsce wszystkie jednostki organizacyjne oraz
  gospodarstwa domowe.
• Podmioty te mozna klasyfikowac z punktu widzenia
  pelnionych przez nich funkcji
• gospodarstwa domowe,
• przedsiebiorstwa,
• Panstwo

11
Zadanie 3

• Jak juz wiesz, wsród podmiotów podejmujacych
  decyzje ekonomiczne w gospodarce wyróznia sie
  gospodarstwa domowe, przedsiebiorstwa i wladze
  gospodarcza. Dwa pierwsze z nich dzialaja w tak
  zwanej sferze realnej gospodarki, ostatni zas w
  sferze regulacyjnej. Ponizej wymieniono
  podstawowe zdarzenia, jakie zachodza w spolecznym
  procesie gospodarowania pomiedzy gospodarstwami
  domowymi a przedsiebiorstwami.
• Wpisz w tabeli obok kazdego ze zdarzen, nazwe
  podmiotu, którego zdarzenie to bezposrednio
  dotyczy.              

Lp. Zdarzenie  Podmiot, którego zdarzenie bezposrednio dotyczy
otrzymywanie dochodów z tytulu uslug  ziemi, pracy, kapitalu i technologii
kupno dóbr i uslug konsumpcyjnych
produkcyjne zaangazowanie ziemi, pracy, kapitalu i technologii 
uzyskiwanie przychodów ze sprzedazy dóbr i uslug konsumpcyjnych
produkcyjne udostepnienie czynników wytwórczych
zaoferowanie do sprzedazy wytworzonych dóbr i uslug konsumpcyjnych
zaplata za dobra i uslugi konsumpcyjne
zaplata za uslugi czynników wytwórczych
12
Obieg okrezny (zamkniety) w gospodarce
rynkowej.

• Teraz, na podstawie zamieszczonego nizej rysunku,
  wpisz w tabeli 1 obok kazdego zdarzenia cyfry od
  1 do 8, tak aby w efekcie powstal uporzadkowany
  opis przebiegu procesu gospodarczego.
• Dotychczas analizowalismy przypadek gospodarki
  wolnorynkowej, w której nie ma miejsca na
  dzialalnosc wladzy gospodarczej. Uchylmy obecnie
  to zalozenie i wlaczmy do tego modelu trzeciego
  uczestnika rynku. Zastanów sie, co oznacza jego
  obecnosc w gospodarce, a nastepnie uwzglednij ten
  fakt na powyzszym rysunku.

13
Wzrost gospodarczy
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
14
Wzrost gospodarczy

• Istnieje kilka definicji wzrostu gospodarczego.
  Sa one nastepujace
• to dlugookresowy proces powiekszania produkcji
  dóbr i uslug w danym kraju
• to proces zwiekszania zasobu dóbr konsumpcyjnych
  i produkcyjnych
• to proces zwiekszania zasobów dóbr i uslug
  konsumpcyjnych, a w szczególnosci taki wzrost
  ilosciowy, który zapewnia zwiekszenie ilosci
  dobór i uslug konsumpcyjnych przypadajacych na
  mieszkanca danego kraju
• jest to stale zwiekszanie zdolnosci danego kraju
  do produkcji towarów i uslug pozadanych przez
  ludzi
• Zdolnosci produkcyjne kazdej gospodarki zaleza
  przede wszystkim od ilosci i jakosci
  wystepujacych w niej zasobów naturalnych, majatku
  trwalego, jak równiez od poziomu techniki
  produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy (wiedzy
  teoretycznej i doswiadczenia produkcyjnego).

15
ZADANIE 4

• Podane ponizej zdarzenia przyporzadkuj przyczynom
  wzrostu gospodarczego podanym w zalaczonej tabeli
  (wiele mozliwosci)
• wynalezienie i coraz szersze wykorzystanie
  telefonii komórkowej,
• wielki naplyw legalnych emigrantów pracowników,
• zastapienie maszyn do pisania przez komputery,
• zagraniczne inwestycje bezposrednie,
• likwidacja analfabetyzmu,
• budowa linii kolejowych,
• wzrost aktywizacji zawodowej kobiet,
• wprowadzenie nowego systemu motywacji
  pracowników,
• wzrost stawek amortyzacyjnych,
• trzykrotny wzrost udzialu w PKB wydatków na
  edukacje,
• wprowadzenie kliprów herbacianych na szlaki
  handlowe,
• specjalizacja pracy w fabrykach na przyklad
  poprzez zastosowanie tasmy produkcyjnej.

Przyczyny wzrostu gospodarczego Zdarzenia
Wzrost nakladów pracy
Wzrost nakladów kapitalu rzeczowego
Wzrost wydajnosci pracy
Postep techniczny i organizacyjny
16
Miernikami wzrostu gospodarczego sa

• PKB (produkt krajowy brutto) - jest miara
  wielkosci produkcji wytworzonej przez czynniki
  wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego
  kraju, niezaleznie od tego, kto jest ich
  wlascicielem. Inaczej mówiac PKB mierzy wartosc
  produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.
• PKB  konsumpcja  inwestycje  wydatki rzadowe
   eksport - import
• CIGEx-Im
• PNB ( realny produkt narodowy brutto) - jest
  miernikiem calkowitych dochodów osiaganych przez
  obywateli danego kraju, niezaleznie od miejsca
  swiadczenia uslug przez czynniki produkcji.
  Swiadczy o ilosci dóbr i uslug, na których zakup
  moze pozwolic sobie gospodarka jako calosc.
• PNB konsumpcja  inwestycje  wydatki rzadowe
   eksport - import dochód netto obywateli za
  granica
• PNB PKB Dw
• PNN (produkt narodowy netto dochód narodowy) -
  oblicza sie go poprzez odjecie amortyzacji od
  PNB. Jest to wiec ilosc pieniadza, jaka dysponuje
  gospodarka na wydatki na dobra i uslugi, po
  dolozeniu odpowiedniej ilosci pieniedzy na
  sfinansowanie amortyzacji i utrzymania
  istniejacego zasobu kapitalu na dotychczasowym
  poziomie.
• PNNPNB - Am
• PKB per capita - wielkosc produktu PKB
  przypadajaca na jednego mieszkanca.
• PKB/liczba mieszkanców

17
ZADANIE 5

• Oblicz PKB, PNB, PNN na podstawie podanych nizej
  danych
• Wydatki konsumpcyjne (C) 90
• Inwestycje brutto (I brutto) 40
• Inwestycje netto (I netto) 10
• Wydatki rzadowe (G) 50
• Dochody netto z wlasnosci za granica (Dw) 5
• Eksport (Ex) 60
• Import (Im) 70
• Amortyzacja (Am) - 30

18
Nominalny a realny PNB

• Nominalny PNB mierzy sie w cenach biezacych, tj.
  takich, które istnialy w okresie, gdy osiagano
  skladajace sie na PNB dochody.
• Realny PNB inaczej w cenach stalych koryguje
  nominalny PNB o skutki inflacji i wyraza go w
  cenach istniejacych w pewnym okresie, najczesciej
  okreslanym jako rok bazowy lub podstawowy.
• Tabela ponizej powinna ulatwic zrozumienie

Dobro Ilosc wytworzona Ilosc wytworzona Cena za sztuke Cena za sztuke Wartosc produkcji (ceny biezace w ) Wartosc produkcji (ceny biezace w ) Wartosc produkcji (, ceny z 2005) Wartosc produkcji (, ceny z 2005)
Dobro 2005 2010 2005 2010 2005 2010 2005 2010
Jablka Kurczaki 100 150 100 150 2 4 4 6 200 600 Nominalny 800 400 900 PNB 1300 200 600 Realny 800 200 600 PNB 800
19
Nominalny a realny PNB. Zadanie 6

• Ilosci zlowionych w RPA krabów o homarów oraz ich
  ceny wyniosly w kolejnych latach
• Prosze obliczyc
• Nominalny wzrost PNB
• Realny wzrost PNB

Lata 2020 2021 2022
Kraby Q 20 , P 2 Q 25, P 3 Q 30, P 1
Homary Q 30, P 1 Q 30, P 2 Q 35, P 2
20
Metoda sumowania produktów. Wartosc dodana, dobra
posrednie i finalne.

• Sa 2 sposoby unikniecia wielokrotnego liczenia
  tych samych elementów suma wartosci produktów
  finalnych badz suma wartosci dodanej.
• Produkty finalne to dobra i uslugi nabywane
  przez ostatecznego uzytkownika (konsumpcyjne,
  inwestycyjne)
• Produkty posrednie to produkty, które sa w
  calosci zuzywane przez przedsiebiorstwa przy
  wytwarzaniu innych produktów.
• Wartosc dodana to przyrost wartosci produktów
  bedacy rezultatem danego procesu produkcji.

21
ZADANIE 7
Stadium produkcji samochodu Wplywy ze sprzedazy Koszty materialów i dóbr posrednich Wartosc dodana
Ruda zelaza 700 0
Stal 1600
Elementy konstrukcyjne 3000
Samochód 4800
Razem

• Podana tabela przedstawia kolejne etapy produkcji
  samochodu.
• Uzupelnij tabele
• O ile jednostek pienieznych zostalby zawyzony
  PKB, gdyby do jego obliczenia wykorzystywano
  wszystkie wplywy ze sprzedazy, a nie tylko sama
  wartosc dodana?

22
ZADANIE 8
Im wyzsza stopa wzrostu gospodarczego, tym
szybciej gospodarka sie rozwija i kraj osiaga
dobrobyt. Dla szesciu krajów (A-F) o podobnej
rocznej stopie wzrostu uzupelnij ponizsza tabele
tak, by przedstawiala skumulowany wplyw danej
stopy wzrostu gospodarczego na poziom dobrobytu w
ciagu 5 lat.
Okres (w latach) Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach Skumulowany wplyw stopy wzrostu na poziom dobrobytu w poszczególnych krajach
Okres (w latach) A (1) B (2) C (3) D (4) E (5) F (10)
0 100 100 100 100 100 100
1            
2            
3            
4            
5            
Na podstawie tych obliczen wyjasnij, dlaczego
ekonomisci i politycy przywiazuja tak wielka wage
do kazdego punktu procentowego stopy wzrostu
gospodarczego.
23
Pieniadz
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova

• System pieniezno-kredytowy

24
Pieniadz

• Pieniadz - jest to powszechnie akceptowany towar,
  za pomoca którego dokonuje sie platnosci za
  dostarczone dobra lub wywiazujemy sie z
  zobowiazan ( D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch
  2003, s. 94)
• Pieniadz pelni funkcje
• srodek wymiany, czyli jest powszechnie
  rozpoznawalny
• Ludzie zamieniaja swoje dobra i uslugi na
  pieniadz, a potem uzywaja go do zakupów dóbr i
  uslug, których potrzebuja. Pieniadz spelniajacy
  funkcje srodka wymiany znajduje zastosowanie
  praktycznie we wszystkich czynnosciach.
  Pracownicy wymieniaja uslugi czynnika ludzkiego
  jakim jest praca na pieniadz. Ludzie kupuja lub
  sprzedaja dobra w zamian za pieniadz. Pieniadz
  dzieki tej funkcji ulatwia handel i sprzyja
  produkcji spolecznej. Upraszcza proces wymiany w
  porównaniu z transakcjami barterowymi ( towar za
  towar) w gospodarce bezpienieznej.
• pieniadz jako miernik wartosci, jest on
  wartoscia, która mierzy sie wartosc dóbr i uslug.
  
• pieniadz jako srodek przechowywania wartosci (
  tezauryzacji ), mozna go wykorzystac do dokonania
  zakupów w przyszlosci. Dana osoba moze
  przechowywac pieniadze i uzyc ich pózniej, aby
  dokonac jakiejs transakcji. Funkcja
  przechowywania wartosci ( tezauryzacja ) zwiazana
  jest ze stabilnoscia pieniadza. Srodkiem
  przechowywania wartosci moga byc domy, kolekcje
  znaczków pocztowych a takze oprocentowane wklady
  w bankach.

25
Wartosc pieniadza w czasie. Wybrane pojecia

• Depozyt suma przechowywana w banku.
• Kredyt - jest to forma odstapienia dluznikowi
  przez wierzyciela okreslonej wartosci pienieznej,
  badz w towarze na zasadzie zwrotu w okreslonej
  sumie i w okreslonym terminie.
• Rezerwy ilosc pieniedzy pozwalajaca dokonac
  natychmiastowych wyplat na zadanie wlascicieli
  wkladu (NBP).
• Stopa rezerw jest to stosunek rezerw do
  wkladów.
• Podaz pieniadza calkowita wartosc znajdujacych
  sie w obiegu zasobów pieniadza wystepujacego w
  roli srodka wymiany.
• Plynnosc finansowa pewnosc i szybkosc, z jaka
  dana pozycja aktywów moze byc z powrotem
  zamieniona na gotówke w dowolnym momencie
  (gotówka, akcje, weksle, obligacje, zapasy,
  nieruchomosc).
• Panika finansowa - samo spelniajaca sie prognoza
  polegajaca na tym, ze ludzie dochodza w pewnym
  momencie do wniosku, ze bank nie bedzie zdolny do
  wyplacenia pieniedzy posiadaczom wkladów. Wpadaja
  wiec w poploch (panike) i masowo wycofuja swoje
  pieniadze. Tym samym sprawiaja, ze bank
  rzeczywiscie nie jest w stanie wyplacic pieniedzy
  i bedzie musial oglosic bankructwo.

26
Zadania 9 - 12

• W banku komercyjnym zostaje zlozony depozyt
  gotówkowy wartosci 1000 zl. Oprocentowanie w
  skali roku 10. Ile pieniedzy bedzie na koniec
  roku na rachunku? Na koniec 2 roku? 3-go?
• Stopa rezerw obowiazkowych wynosi 20. W banku
  komercyjnym zostaje zlozony depozyt gotówkowy
  1000 zl. Na jaka kwote bank bedzie mógl udzielic
  kredytu?
• Aktualnie rezerwy banku komercyjnego sa równe 9
  000 zl, natomiast depozyty 30 000 zl. Jezeli
  rezerwy obowiazkowe wynosza 20 depozytów, to ile
  wynosza rezerwy dobrowolne?
• Jezeli nominalna stopa procentowa r 20, a
  obligacja ma przyniesc jej posiadaczowi roczny
  dochód równy 10 zl, to cena obligacji wynosi?

27
Raty kredytowe oraz kapitalizacja odsetek

• Raty równe oraz malejace.
• Splacane przez nas raty skladaja sie z 2 czesci
  kapitalu i odsetek.
• Kapital to pieniadze, które pozyczylismy od banku
  na zakup mieszkania.
• Odsetki to cena pobierana przez bank za
  udostepnienie nam tej pozyczki.
• Kalkulator kredytowy

Symulacja przy kredycie na kwote 200 tys. zl przy oprocentowaniu nominalnym 6,5 Symulacja przy kredycie na kwote 200 tys. zl przy oprocentowaniu nominalnym 6,5 Symulacja przy kredycie na kwote 200 tys. zl przy oprocentowaniu nominalnym 6,5 Symulacja przy kredycie na kwote 200 tys. zl przy oprocentowaniu nominalnym 6,5 Symulacja przy kredycie na kwote 200 tys. zl przy oprocentowaniu nominalnym 6,5
Okres splaty Rata równa Suma odsetek w ratach równych Pierwsza / ostatnia rata malejaca Suma odsetek w ratach malejacych
10 lat 2 270,96 72 515,15 2 750 / 1 675,69 65 541,67
20 lat 1 491,15 157 875,11 1 916,67 / 837,85 130 541,67
30 lat 1 264,14 255 088,98 1 638,89 / 558,56 195 541,67

• Kapitalizacja roczna, kwartalna, miesieczna oraz
  dzienna.
• Kapitalizacja forma obliczania odsetek, wedlug
  której sa naliczane wielokrotnie, po kazdym
  okresie odsetkowym i kazdorazowo dopisywane do
  kapitalu.
• Kalkulator lokatowy

28
Budzet PanstwaDeficyt budzetowyDlug publiczny
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
29
Budzet Panstwa

• Budzetem nazywamy zapis planu wydatków, a takze
  sposobów ich finansowania okreslonej osoby,
  przedsiebiorstwa lub panstwa (D.Begg... s.77)
• Budzet Panstwa opisuje, jakie dobra i uslugi
  panstwo chce kupic w nadchodzacym roku, jakich
  chce dokonac platnosci transferowych i jak chce
  za to zaplacic.
• Dochody budzetu panstwa sa bardzo róznorodne i
  zróznicowane. Z punktu widzenia form pobierania
  dochodów mozna podzielic na
• bezzwrotne (np. podatki, oplaty, cla,
  konfiskaty),
• zwrotne (z tytulu emisji obligacji czy
  pozyskiwanych lokat),
• odplatne (np. oplaty skarbowe za czynnosci
  administracyjne),
• nieodplatne (np. podatki, cla),
• przymusowe (np.podatki, oplaty, cla),
• dobrowolne (np.pozyczki, darowizny).

Zwykle rzad planuje sfinansowanie wiekszosci
wydatków wplywami podatkowymi.
30
Podatki

• Podatki bezposrednie (podatki od dochodu i
  majatku) i posrednie (podatki na wydatki, zawarte
  w cenie nabywanego dobra)
• Podatki dochodowe (PIT Personal Income Tax),
  podatki konsumpcyjne (VAT- Value Added Tax,
  akcyza, clo) oraz majatkowe (od posiadanego
  majatku, oraz od przenoszenia praw do majatku,
  np. spadkowe)
• Srednio budzet Panstwa z tytulu podatków wzbogaca
  sie o
• 30 - VAT
• 26 - PIT
• 25 - Skladki na ubezpieczenie spoleczne
• 10 - Podatki od dochodów przedsiebiorstw
• Rok 1776. A. Smith opublikowal prace Badania nad
  natura i przyczynami bogactwa narodów w której
  opisal 4 zasady dobrego systemu podatkowego
• Podatki powinny byc sprawiedliwe i nie powinny
  przekraczac mozliwosci platnika
• Wysokosc podatków powinna byc z góry okreslona
• Sposób i warunki platnosci powinny byc wygodne
  dla platnika
• Taniosc opodatkowania zasada ta mówi o stosunku
  kwoty jaka spoleczenstwo wplaca do budzetu jako
  podatki do kwoty jaka otrzymuje z powrotem w
  postaci wydatków publicznych. Im te dwie kwoty sa
  blizsze siebie, tym system podatkowy jest
  bardziej efektywny. Jesli kwoty te znaczaco sie
  od siebie róznia, mamy do czynienia z wysokimi
  kosztami administracyjnymi, które nie sluza
  dobrze systemowi podatkowemu.

31
Wysokosc podatków a szara strefa
32
Informacja z kraju

• To wcale niemalo - prawie 2/3 tego, co panstwo
  wydaje w ciagu roku na leczenie wszystkich
  Polaków. Donald Tusk i jego gabinet sa jednak
  optymistami. Szacuja, ze w przyszlym roku polska
  gospodarka bedzie sie szybciej rozwijac.
• Zaklada sie tez wzrost przecietnego wynagrodzenia
  o 1,4 procent. Niestety, nie jest tak rózowo do
  konca. W piatek po poludniu calkowity dlug
  publiczny naszego kraju wynosil ok. 712 mld 282
  mln zl. Oznacza to, ze na przecietnego
  Kowalskiego przypada ok. 18 tys. zl. dlugu

33
Deficyt budzetowy

• Deficyt budzetowy wystepuje gdy wydatki w
  budzecie panstwa sa wyzsze niz jego dochody.
• Przeciwienstwem deficytu budzetowego jest
  nadwyzka budzetowa.
• Budzety wiekszosci panstw na swiecie zakladaja
  deficyt rzedu paru procent (jednak rzadko powyzej
  5 ). Zgodnie z kryteriami konwergencji, deficyt
  budzetowy panstw ubiegajacych sie o wejscie do
  strefy Euro powinien byc nizszy niz 3 PKB.
• ZADANIE 13. Prosze obliczyc deficyt budzetowy w
  procentach na rok 2011 ( z danych zawartych na
  poprzednim slajdzie)
• Deficyt budzetowy moze wynikac z
• nadmiernych wydatków budzetowych (militaryzacja
  gospodarki, rozbudowana administracja panstwowa,
  inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty
  obslugi kosztu dlugu zagranicznego i
  wewnetrznego),
• zbyt niskich dochodów budzetowych, które z kolei
  moga wynikac z niskiej stopy opodatkowania, malo
  skutecznego systemu sciagania podatków, czy tez
  ze spadajacego poziomu produkcji i dochodu
  narodowego.
• Co wtedy?
• Sprzedaz majatku znajdujacego sie w posiadaniu
  panstwa, czyli prywatyzacja. Ta opcja jest
  najkorzystniejsza dla gospodarki, jednak
  mozliwosci korzystania z niej sa ograniczone,
• Podniesienie podatków, podobnie jak deficyt ma
  negatywny wplyw na gospodarke
• Ograniczenie wydatków, na które jednak czesto
  trudno sie zdecydowac pod wplywem presji roznych
  grup.

34
Wydatki Panstwa

• Wydatki na funkcje tradycyjne obrona narodowa,
  administracja i wymiar sprawiedliwosci
• Wydatki na cele spoleczne panstwa dobrobytu
  oswiata, kultura, ochrona zdrowia, swiadczenia
  socjalne)
• Wydatki na funkcje interwencyjne oddzialywanie
  na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne,
  subsydia oraz wydatki transferowe)
• ZADANIE 14. Wplywy do budzetu Hipoteladii 250 mln
  pumpilków. Wydatki na cele spoleczne wynosza 48,
  a na funkcje tradycyjne 50 mln pumpilków. Oblicz
  wydatki na funkcje interwencyjne (w procentach i
  liczbach)
• ZADANIE 15. W tabeli ponizej podane zostaly
  wplywy oraz wydatki budzetowe pewnego Panstwa.
• Ile powinny wynosic wydatki na funkcje
  tradycyjne, zeby nie powstal deficyt budzetowy?
• Jezeli wydatki na funkcje tradycyjne wyniosa 10
  000, co wówczas pojawi sie w gospodarce?

Wplywy Wydatki
VAT 23 056 Spoleczne 35 200
PIT 19 800 Interwencja 25 500
Inne 30 250 ?
35
Dlug publiczny

• Jednym ze sposobów finansowania deficytu
  budzetowego jest zwiekszanie dlugu publicznego
• Dlug publiczny to calkowita kwota zadluzenia
  rzadu w formie nalezytej zaplaty, z tytulu
  sprzedanych papierów wartosciowych skarbu
  panstwa, w celu pokrycia deficytu budzetowego.
• Jak to dziala?
• Skarb panstwa Skarb panstwa emituje obligacje i
  sprzedaje je na wolnym rynku.
• Obligacje te charakteryzuja sie wysoka
  plynnoscia. Zwykle tez oprocentowanie jest wyzsze
  od oprocentowania depozytów terminowych.
• Wykupywanie starych obligacji wraz z odsetkami
  nastepuje zwykle z dochodów pochodzacych z emisji
  nowych obligacji. Powoduje to staly wzrost
  zadluzenia publicznego.
• Jesli rynek jest chlonny i rozwiniety to
  obligacje znajduja swoich nabywców.
• Jezeli rynek jest niechlonny to aby sfinansowac
  deficyt budzetowy, niesprzedane obligacje musi
  wykupic bank centralny (zwykle w drodze emisji
  pieniadza, co moze uruchomic spirale inflacji).
• ZADANIE 16. W roku 1 rzad wyemitowal 100
  obligacji o wartosci 1 zl/szt. Oprocentowanie
  wynioslo 10. Ile pieniedzy zaplaci rzad przy
  wykupywaniu obligacji? Ile bedzie musial
  wyemitowac w roku 2 nowych obligacji celem
  wykupienia tych pierwszych?
• Sektor finansów publicznych - to zbiór
  panstwowych i samorzadowych osób prawnych oraz
  jednostek organizacyjnych nieposiadajacych
  osobowosci prawnej, finansowanych glównie lub
  wylacznie ze srodków budzetu panstwa lub
  jednostki samorzadu terytorialnego, wykonujacych
  zadania na zasadach niekomercyjnych.
• sektor rzadowy
• sektor samorzadowy

36
Informacje z kraju
Zegar dlugu
37
Kluczowe pojecia gospodarkiinflacjabezrobocie
cykl koniunkturalny
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
38
Inflacja

• Inflacja proces wzrostu ogólnego poziomu cen
• Inflacja jest procesem
• Inflacja oznacza wzrost ogólnego (sredniego)
  poziomu cen
• Obliczaniem ogólnego (sredniego) poziomu cen w
  praktyce zajmuje sie GUS.
• Wskaznik cen miara procentowych zmian wydatków
  zwiazanych z zakupem pewnego ustalonego zestawu
  dóbr (koszyka) w jakims okresie.
• Wskc S (c1 / c0 u0100)

Zadanie 17. W ponizszej tablicy przedstawiono hipotetyczny koszyk dóbr oraz relacje cen w okresie t1 w stosunku do okresu bazowego t0. Oblicz wskaznik cen. Zadanie 17. W ponizszej tablicy przedstawiono hipotetyczny koszyk dóbr oraz relacje cen w okresie t1 w stosunku do okresu bazowego t0. Oblicz wskaznik cen. Zadanie 17. W ponizszej tablicy przedstawiono hipotetyczny koszyk dóbr oraz relacje cen w okresie t1 w stosunku do okresu bazowego t0. Oblicz wskaznik cen.
Dobra Stosunek ceny w okresie t1 do ceny w okresie bazowym t0 Waga udzial w wydatkach w okresie bazowym
Zywnosc Odziez Mieszkanie Uslugi Pozostale 12,0 5,0 10,0 4,0 3,5 0,45 0,10 0,30 0,10 0,05
Dobra wchodzace z sklad koszyka dóbr Relacja ceny w okresie t1 do ceny w okresie t0 (c1 / c0) Waga mierzona udzialem w wydatkach w okresie t0 ( u0 ) Iloczyn (c1 / c0 ) u0100
Chleb Odziez Mieszkanie Pozostale 1,5 1,0 1,8 1,5 0,1 0,2 0,4 0,3 15 20 72 45
Wskaznik cen S 152
39
Zadanie 18

• Zadanie 18 . Okreslic rodzaj inflacji w
  poszczególnych panstwach
• Skutki inflacji
• Znieksztalcenie informacyjnej funkcji cen
• Ucieczka od pieniadza
• Redystrybucja dochodów
• Wzrost niepewnosci i oslabienie aktywnosci
  gospodarczej
• Niekorzystne zmiany w bilansie platniczym
• Wzrost kosztów obslugi dzialalnosci gospodarczej

Kraj Inflacja ()
Nauru 3.6
Uzbekistan 21.9
Zimbabwe 383.4
Oman 0.3
40
Bezrobocie

• Bezrobocie to zjawisko, przy którym czesc osób
  w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy na
  typowych warunkach wystepujacych w gospodarce,
  pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych
  poszukiwan pracy.
• Aktywni zawodowo (zasób sily roboczej) osoby w
  wieku produkcyjnym, zdolne i chetne podjac prace
  n typowych warunkach.
• Bierni zawodowo reszta
• Wspólczynnik aktywnosci zawodowej az Sr / Lp
• Zatrudniony (Z) wykonujacy prace najemna badz
  na wlasny rachunek
• Bezrobotny (B) nie majacy pracy
• Sr Z B

41
Bezrobocie

• Bezrobocie mozna wyrazic w wielkosciach
  absolutnych (liczba osób bezrobotnych), albo w
  wielkosciach relatywnych (procentowych) np.
  wskaznik stopy bezrobocia.
• b B / Sr 100
• Zadanie 19.
• Podana tabela przedstawia wielkosc zasobów sily
  roboczej oraz zatrudnienia w danej gospodarce w
  dwóch kolejnych latach.
• Uzupelnij tabele
• Jak mozesz wytlumaczyc wzrost zarówno bezrobocia,
  jak i zatrudnienia w analizowanym okresie?

Wyszczególnienie ROK 1 ROK 2
Zasoby sily roboczej (tys. osób) Zatrudnienie (tys. osób) Bezrobocie (tys. osób) Stopa bezrobocia () 85 000 81 000 95 000 87 500
42
Zadanie 20

• Na poczatku 1997r. zasoby sily roboczej w danej
  gospodarce wynosily 40 mln. osób z czego 6 mln.
  stanowili bezrobotni. W ciagu 97 r. na rynku
  pracy wystapily nastepne sytuacje
• 1 mln. osób zostalo zwolnionych z pracy i
  zarejestrowalo sie w urzedach pracy
• 0,55 mln. osób przeszlo na emeryture
• 0,7 mln. osób zrezygnowalo z pracy i
  zarejestrowalo sie w urzedach zatrudnienia
• 0,4 mln. osób zrezygnowalo z poszukiwania pracy
• 0,6 absolwentów szkól srednich i wyzszych zostalo
  zatrudnionych
• 0,3 mln. absolwentów szkól nie znalazlo
  zatrudnienia i zarejestrowalo sie w urzedach
  pracy
• Ile osób zasililo,a ile osób opuscilo tego roku
  zasób sily roboczej?
• Ile osób zasililo a ile opuscilo bezrobocie?
• Jaka byla wielkosc zasobu sily roboczej i zasobu
  bezrobocia pod koniec roku?

43
Cykl koniunkturalny

• Cykl koniunkturalny to okresowe zmiany poziomu
  aktywnosci gospodarczej.

44
Rodzaje i formy dzialalnosci gospodarczej
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
45
Spólki osobowa

• Spólka osobowa. Cechy spólki osobowej
• oparcie dzialalnosci spólki na pracy wspólników
• osobista , solidarna odpowiedzialnosc majatkowa
  wspólników za zobowiazania spólki
• wspólnota celów i majatku
• trwalosc skladu osobowego wspólników, co oznacza
  ze wspólnicy prowadza spólke w nie zmienionym
  skladzie osobowym od zawiazania do rozwiazania
  badz do likwidacji spólki
• prawo i obowiazek wspóldzialania wszystkich
  wspólników dla osiagniecia wspólnego celu i tym
  samym obowiazek lojalnosci wobec spólki
• prawo kazdego wspólnika do bezposredniego
  prowadzenia i kontroli spraw spólki
• równe prawa i obowiazki kazdego wspólnika , co
  oznacza wykluczenia zawiazania spólki osobowej
  przez jedna osobe
• brak osobowosci prawnej spólki (Osobowosc prawna
  to pojecie okreslajace zdolnosc osób prawnych do
  bycia podmiotem praw i obowiazków, oraz do
  dokonywania we wlasnym imieniu czynnosci
  prawnych)

46
Spólki kapitalowa

• Spólka kapitalowa. Cechy spólki kapitalowej
• za zobowiazanie wobec wierzycieli
  odpowiedzialnosc tylko kapitalem spólki, a wiec
  wkladami wspólników. Wspólnicy natomiast nie
  odpowiadaja swoim majatkiem osobistym za
  zobowiazania spólki wobec wierzycieli. 
• spólka sama w sobie jest osoba prawna i jako taka
  jest podmiotem prawnym, wlascicielem jej majatku
  oraz dluznikiem.
• akcjonariusze spólki kapitalowej uczestnicza
  swymi udzialami tylko w kapitale zakladowym, nie
  ponoszac odpowiedzialnosci prywatnym majatkiem.
  Spólka taka moze byc utworzona dowolnemu celowi
  dozwolonego prawem, nie jest ograniczona tylko do
  dzialalnosci handlowej
• zawarcie przez spólke kapitalowa umowy kredytu,
  pozyczki, poreczenia lub innej podobnej umowy z
  czlonkiem zarzadu, rady nadzorczej, komisji
  rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na
  rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody
  zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia
  
• czlonkiem zarzadu, rady nadzorczej, komisji
  rewizyjnej lub likwidatorem moze byc tylko osoba
  fizyczna majaca pelna zdolnosc do czynnosci
  prawnych

47
Spólka z ograniczona odpowiedzialnoscia

• W Polsce spólka tego typu jest spólka handlowa.
  Moze byc utworzona przez jeden lub kilka
  podmiotów (wspólników). Wspólnicy nie odpowiadaja
  za zobowiazania spólki wobec wierzycieli
  odpowiada za nie sama spólka swoim majatkiem
  utworzonym z wkladów wspólników. Liczba
  wspólników posiadajacych udzialy w spólce moze
  byc dowolna.
• Rejestracja
• Spólke z o.o. moze zalozyc jedna lub wiecej osób
  fizycznych lub prawnych badz jednostek
  organizacyjnych bez osobowosci prawnej (np.
  Spólka jawna), z tym zastrzezeniem tylko, ze
  zalozycielem jednoosobowej spólki z o.o. nie moze
  byc inna jednoosobowa spólka z o.o.
• Wymagany kapital zakladowy to minimum 5000 zl.
  Wklady na pokrycie kapitalu zakladowego moga byc
  wniesione w formie gotówki lub aportów.
• Umowa spólki musi byc zawarta w formie aktu
  notarialnego. Z chwila jej zawarcia powstaje
  spólka z ograniczona odpowiedzialnoscia w
  organizacji.
• Z chwila wpisu do KRS spólka uzyskuje osobowosc
  prawna.
• Kazdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wgladu do
  ksiag i dokumentów spólki, z tym zastrzezeniem,
  ze w przypadku ustanowienia w spólce Rady
  Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do
  indywidualnej kontroli przez wspólnika moze byc
  wylaczone lub ograniczone
• Organy
• Zgromadzenie wspólników najwyzsza wladza
  spólki, podejmuje uchwaly wiekszoscia zwykla lub
  (w waznych dla spólki sprawach kwalifikowana) w
  glosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub
  gdy zazada tego przynajmniej jeden wspólnik)
  tajnym
• Zarzad powolywany przez zgromadzenie wspólników
  lub rade nadzorcza
• Sytuacje nadzwyczajne
• rozwiazanie spólki (z przyczyn zawartych w
  umowie, uchwala wspólników lub z innych przyczyn
  wymienionych w kodeksie spólek handlowych moze
  to byc m.in. upadlosc lub likwidacja, nastepuje
  dopiero w chwili wykreslenia z rejestru
• rozwiazania po przeprowadzeniu likwidacji nie
  przeprowadza sie, jesli ogloszono upadlosc.

48
Spólka akcyjna

• W obrocie handlowym kazda spólka akcyjna w Polsce
  zobowiazana jest podawac oprócz swojej firmy
  (czyli nazwy wlasnej) oznaczenie swojej formy
  prawnej dodajac zwrot spólka akcyjna lub skrót
  S.A.
• Wlasnosc
• akcjonariusze nie odpowiadaja za zobowiazania
  spólki, ryzyko ponosza jedynie do wysokosci
  wniesionego kapitalu oraz czerpia zyski (np. w
  postaci dywidendy),
• minimalny kapital akcyjny wynosi 100 000 zl, a
  minimalna wartosc nominalna akcji to 1 grosz,
• akcje imienne i na okaziciela, aportowe i
  gotówkowe, zwykle i uprzywilejowane
• zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokosci
  posiadanych udzialów.
• Wladze
• Kodeks przewiduje, ze wladze spólki akcyjnej sa
  tworzone zgodnie z modelem systemu
  dualistycznego, w którym obowiazkowo istnieje
  staly organ nadzorczy. Organami spólki sa zatem
• zarzad - powolywany maksymalnie na 5 lat,
  reprezentujacy spólke na zewnatrz i prowadzacy
  jej sprawy
• rada nadzorcza - wykonujaca staly nadzór nad
  zarzadem, sklada sie z minimum 3 czlonków, w
  spólkach publicznych - minimum 5 osób,
  powolywanych i odwolywanych przez zgromadzenie
  akcjonariuszy
• walne zgromadzenie
• Na czlonkach zarzadu ciazy tzw. zakaz
  konkurencji, natomiast nie ma ograniczenia liczby
  kadencji.
• Rozwiazanie spólki akcyjnej
• z przyczyn przewidzianych w statucie
• w wyniku uchwaly walnego zgromadzenia
• upadlosci (bankructwa)
• Rozwiazanie nastepuje w drodze postepowania
  likwidacyjnego likwidatorami sa ostatni
  czlonkowie zarzadu, likwidatorów moze ustanowic
  sad. W przypadku upadlosci jest prowadzone
  postepowanie upadlosciowe i dopiero po jego
  ukonczeniu nastepuje rozwiazanie spólki.

49
Zródla finansowania dzialalnosci gospodarczej
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
50
Zródla finansowania dzialalnosci gospodarczej

• Wyrózniamy nastepujace formy finansowania
  przedsiebiorstw
• Finansowanie wlasnymi srodkami
• z zatrzymanego zysku
• z odpisów amortyzacyjnych
• z doplat wspólników spólki
• Finansowanie z zewnetrznych srodków
• z kredytu inwestycyjnego
• z faktoringu
• z leasingu
• z franczyzy
• Alternatywne formy
• Z funduszy Venture Capital
• Z publicznej emisji akcji i obligacji na rynku
  kapitalowym

51
Finansowanie wlasnymi srodkami

• Finansowanie z zatrzymanego zysku. Zysk
  zatrzymany w przedsiebiorstwie moze zostac
  wykorzystany do finansowania dzialalnosci,
  jednoczesnie nie pociagajac za soba kosztów i
  zmiany obowiazujacych stosunków wlasnosciowych.
  Jednoczesnie zwieksza to dostepnosc
  przedsiebiorstwa do rynku kredytowego, gdyz
  wykazanie zysków pozytywnie wplywa na
  wiarygodnosc kredytowa firmy.
• Odpisy amortyzacyjne. Znaczenie odpisów
  amortyzacyjnych zalezy od wielkosci majatku
  trwalego przedsiebiorstwa, struktury jego wieku
  oraz sposobu prowadzenia ksiag rachunkowych,
  czyli wielkosci stosowanych stawek
  amortyzacyjnych. Stanowia one dla
  przedsiebiorstwa koszt ksiegowy, choc
  jednoczesnie nie sa wydatkiem. W ten sposób
  pomniejszaja one podstawe opodatkowania i
  wplywaja na nizsze platnosci z tytulu podatków.
• Doplaty wspólników. Pod wzgledem procedularnym
  jest to jedna z najprostszych form finansowania.
  Podstawowym jej mankamentem jest jednak
  koniecznosc posiadania srodków pienieznych przez
  wlascicieli. Jezeli posiadaja oni wolne srodki i
  chca je wniesc do firmy, to moge to zrobic
  poprzez
• uchwale zarzadu spólki o podniesieniu kapitalu
  zakladowego,
• zawarcia przez wlasciciela umowy pozyczki za
  spólka,
• w przypadku dzialalnosci gospodarczej osoby
  fizycznej - wykorzystania prywatnych srodków do
  pokrycia wydatków zwiazanych z prowadzona
  dzialalnoscia gospodarcza.
• W przypadku, w którym wlasciciele nie dysponuja
  wolnymi srodkami istnieje mozliwosc pozyskania
  finansowania z kapitalów obcych przez wlasciciela
  jako osobe fizyczna (np. kredyt hipoteczny na
  budowe domu zaciagniety na 20 - 25 lat), a
  nastepnie przeznaczenia czesci pozyskanych
  srodków na dzialalnosc gospodarcza.

52
Finansowanie z zewnetrznych srodków

• Kredyt inwestycyjny. Kredyty inwestycyjne
  udzielane sa z reguly na okresy dluzsze niz jeden
  rok i sluza sfinansowaniu konkretnych
  przedsiewziec inwestycyjnych. Przedmiotem
  finansowania moze byc kazdy srodek zaliczany do
  majatku trwalego przedsiebiorstwa, stad kredyty
  inwestycyjne udzielane sa na inwestycje
• materialne - w rzeczowe skladniki majatku
  trwalego (urzadzenia, budynki)
• niematerialne - w wartosci niematerialne i prawne
  
• finansowe - w papiery wartosciowe (akcje,
  udzialy)
• Najczesciej kredytobiorca przedstawia faktury,
  które nastepnie oplaca bank przelewajac okreslona
  kwote srodków pienieznych na rachunki
  kontrahentów. W przypadku inwestycji, której
  okres realizacji jest rozlozony w czasie, wyplata
  kredytu nastepuje z reguly transzami, przy czym
  wyplata kolejnej transzy uzalezniona jest od
  wlasciwego wykorzystania poprzedniej.
• Faktoring. Umowe faktoringu zawieraja dostawcy
  towarów lub uslug, czyli faktorant, oraz nabywca
  wierzytelnosci, czyli faktor. Uproszczono mówiac
  factoring ma miejsce wtedy, gdy wyspecjalizowana
  spólka lub instytucja reguluje naleznosci i
  nastepnie sama zajmuje sie wyegzekwowaniem ich od
  dluznika. W Polsce transakcjami factoringowymi
  zajmuja sie m.in. Bank Handlowy S.A., Bank BPH
  S.A., BRE Bank S.A., Bank Zachodni WBK S.A. W
  praktyce nabywane sa jedynie wierzytelnosci
  krótkoterminowe, o terminach platnosci od 14 dni
  do 120 dni.
• Forfaiting Bardzo zblizonym zródlem finansowania
  zewnetrznego obok factoringu sa transakcje
  forfaitinpowe. Bardzo silnie powiazane sa one z
  wymiana miedzynarodowa. Przedmiotem forfaitingu
  sa przede wszystkim wierzytelnosci srednio- i
  dlugoterminowe. W takich transakcjach sredni
  okres splaty waha sie od 6 miesiecy do 10 lat.
  Wyspecjalizowana instytucja finansowa (forfaiter)
  podpisuje z eksporterem umowe, na mocy której
  odkupuje od eksportera wierzytelnosci handlowe
  wymagane w terminie pózniejszym.
• W odróznieni od factora, forfaiter odkupuje 100
  wierzytelnosci wraz z odsetkami. W zamian za
  odkupione wierzytelnosci forfaiter wyplaca
  natychmiast eksporterowi nalezna mu kwote
  pomniejszona o koszty forfaitingu (dla krajów o
  niskiej wiarygodnosci stosuje sie wyzsze stopy),
  oraz prowizje, która waha sie w granicy 0,5 - 2
  wartosci wierzytelnosci rocznie.

53
Finansowanie z zewnetrznych srodków

• Leasing
• Leasing jest drugim po kredytach, najczesciej
  wykorzystywanym przez MSP zródlem finansowania.
  Stanowi on forme finansowania inwestycji,
  polegajaca na uzyskaniu prawa do uzytkowania
  okreslonej rzeczy z zamian za ustalony czynsz,
  bez koniecznosci jej bezposredniego zakupu.
• Nalezy podkreslic, ze wziecie okreslonego dobra w
  leasing nie jest rodzajem jego zakupu. Umowa
  leasingu zblizona jest raczej do umowy dzierzawy
  lub umowy najmu.
• Istnieje wiele rodzajów i form leasingu.
  Najbardziej rozpowszechnione w praktyce
  gospodarczej sa jednak dwa podzialy umów
  leasingowych.
• Wedlug pierwszego z nich leasing dzielony jest
  na
• leasing bezposredni (opiera sie na finansowaniu
  dóbr przez samych producentów)
• leasing posredni (dobra dostarcza firma
  posrednicza, pobierajac przy tym prowizje w
  wartosci okolo 15)
• Wedlug drugiego podzialu wyrózniamy leasing
• operacyjny (biezacy) - srodek trwaly uzyczany
  leasingobiorcy jest wlasnoscia leasingodawcy,
  który to moze od niego dokonac odpisów
  amortyzacyjnych wliczajac je we wlasne koszty
  uzyskania przychodu
• finansowy (kapitalowy) - polega na uzytkowaniu
  rzeczy w zamian za okreslone w umowie raty
  leasingowe, która amortyzuje sobie
  uzytkownik/korzystajacy
• zwrotny - leasingobiorca sprzedaje nabyte przez
  siebie srodki inwestycyjne firmie leasingowej, z
  równoczesnym zastrzezeniem dla siebie prawa jego
  dalszego uzytkowania na warunkach ustalonych w
  umowie leasingu. Wedlug tej formuly przedmiotem
  umowy jest zamiana prawa wlasnosci danego dobra
  na takie prawo, które pozwoli na korzystanie z
  niego po cenie, która odzwierciedla jego biezaca
  wartosc rynkowa.
• Zadanie 19 na punkty za aktywnosc znalezc
  informacje na temat 1 firmy leasingowej, opisac
  jej dzialalnosc oraz mozliwosci leasingu któregos
  towaru.

54
Finansowanie z zewnetrznych srodków

• Franczyza
• Zgodnie z przyjeta w polskiej doktrynie prawa
  definicja, umowa franczyzy oznacza stosunek
  prawny, na podstawie którego franczyzodawca
  (organizator sieci), zobowiazuje sie do
  udostepnienia podmiotowi korzystajacemu z
  franczyzy (franczyzobiorcy, uczestnikowi sieci)
  prawa do korzystania przez czas nieokreslony lub
  okreslony z oznaczenia jego firmy, godla,
  emblematu, symboli, patentów, wynalazków, znaków
  towarowych, know-how, koncepcji i techniki
  prowadzenia okreslonej dzialalnosci gospodarczej
  z zachowaniem stosowanego przez niego
  zewnetrznego i wewnetrznego wyposazenia
  pomieszczen oraz do udzielania mu stosownej
  pomocy.
• Dawca jest z reguly firma dobrze znana na rynku,
  o ugruntowanej pozycji, choc niekoniecznie
  zaliczajaca sie do grona wielkich
  przedsiebiorstw. Idea franczyzy jest bowiem
  wyjatkowosc pomyslu, na którym swe funkcjonowanie
  opiera dawca. Nie zawsze jest to
  najnowoczesniejsza technologia, równie dobrze
  moze to byc okreslone rozwiazanie organizacyjno -
  zarzadcze, znak towarowy czy tez doswiadczenie
  dawcy. Aktualnie na polskim rynku dziala okolo
  210 systemów franczyzowych, które obejmuja prawie
  kazda branze handlu i uslug.
• Zadanie 20 na punkty za aktywnosc znalezc
  informacje na temat 1 firmy franchisingowej,
  opisac jej dzialalnosc oraz mozliwosci otwarcia
  franczyzy.

55
Alternatywne formy

• Fundusze Venture Capital
• Fundusze Venture Capital sa to wyspecjalizowane
  firmy, czesto powiazane z bankami i innymi
  istytucjami finansowymi, zajmujace sie w
  przedsiewziecia obarczone wysokim ryzykiem, ale
  zarazem umozliwiajace osiagniecie wysokiej stopy
  zwrotu z zainwestowanych srodków. Przedmiotem
  zainteresowania funduszy venture capital sa
  przedsiewziecia innowacyjne i firmy o duzym
  potencjale wzrostu. Specjalizuja sie one w
  inwestowaniu w male i srednie przedsiebiorstwa,
  które dzieki takiemu wsparciu moga rozwinac i
  zwiekszyc swoja dzialalnosc, a w konsekwencji
  poprawic wyniki finansowe. Fundusze udostepniaja
  kapitaly, stajac sie w zamian wspólwlascicielem
  firmy.
• Srodki funduszy venture capital inwestowane sa na
  pewien czas. Z reguly wynosi on od 3 do 7 lat,
  stad jest to kapital dlugoterminowy. Oprócz
  srdoków pienieznych, inwestorzy venture capital
  wnosza do firmy bogate doswiadczenie oraz
  rozlegle kontakty w biznesie i instytucjach
  finansowych, które równiez sa barzdo istotne.
  Nalezy pamietac tu o tym, ze osoba, która
  doskonale radzila sobie w zarzadzaniu mala firma
  zatrudniajaca kilkunastu pracowników, nie zawsze
  poradzi sobie np. w kierowaniu firma
  zatrudniajaca 200 pracowników i posiadajaca
  rozbudowana siec dystrybucji. Gdy wartosc firmy
  wzrosnie do zakladanego przez fundusz poziomu,
  odsprzedaje on posiadane udzialy wprowadzajac
  akcje spólki na gielde, znajdujac inwestora
  branzowego lub tez odsprzedajac posiadane udzialy
  pozostalym wlascicielom - w zaleznosci od tego
  która z tych form przyniesie wiekszy dochód.

56
Alternatywne formy

• Publiczna emisja akcji i obligacji na rynku
  kapitalowym
• Pod pojeciem rynku kapitalowego rozumiany jest
  srodków finansowych przeznaczanych na inwestycje
  srednio - i dlugoterminowe. Spotykaja sie na nim
  podmioty poszukujace zasilenia finansowego oraz
  inwestorzy chcacy ulokowac swoje nadwyzki
  finansowe. Pozyskiwanie kapitalu na tym rynku
  odbywa sie przede wszystkim poprzez
• emisje akcji
• emisje obligacji
• Finansowanie za pomoca emisji akcji zaliczane
  jest do finansowania kapitalami wlasnymi, emisja
  obligacji porównywalna jest natomiast z
  zaciagnieciem kredytu bankowego.
• W przypadku pozyskiwania kapitalu na rynku
  kapitalowym mozemy liczyc na nastepujace zalety
  takiej decyzji
• mozliwosc pozyskania znacznych kapitalów - dzieki
  obecnosci na rynku wielu inwestorów,
• mozliwosc wyceny i zbycia posiadanych obligacji
  lub akcji po cenie rynkowej, dzieki istnieniu
  rozwinietego, wtórnego rynku papierów
  wartosciowych,
• bezplatna, ogólnokrajowa reklama
  przedsiebiorstwa, która wynika z duzego
  zainteresowania spólkami publicznymi przez
  dziennikarzy, analityków finansowych oraz
  inwestorów,
• zwiekszenie wiarygodnosci przedsiebiorstwa
  wynikajace z poddania sie scislym obowiazkom
  informacyjnym,
• ulatwione oraz tanie pozyskiwanie kolejnych
  kapitalów dzieki uzyskanej przez przedsiebiorstwo
  wiarygodnosci oraz prestizu.

57
Cele prowadzenia dzialalnosci gospodarczej

• Dzialalnoscia gospodarcza jest zarobkowa
  dzialalnosc wytwórcza, budowlana, handlowa, czy
  tez uslugowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
  eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w
  sposób zawodowy i ciagly. Warunkiem uznania danej
  dzialalnosci za dzialalnosc zawodowa jest wiec
  jest zarobkowy charakter oraz fakt, ze jest ona
  wykonywana w sposób zorganizowany i ciagly.
• Zadanie 21. Ponizej masz przykladowe zestawienie
  wplywów i wydatków firmy Lex Pretend Sons Ltd.
  za rok 1993. Przygotuj sprawozdanie finansowe
  firmy i oblicz wysokosc zysku przed i po
  opodatkowaniu zakladajac, ze firma placi jedynie
  podatek dochodowy w wysokosci 25 zrealizowanego
  dochodu
• Czynsz 25 000
• Utarg ze sprzedazy 5 000 szt. towaru X po 40
  za sztuke
• Koszty podrózy 19 000
• Materialy i inne wydatki biurowe 15 000
• Darowizna 2 500
• Place 335 000
• Telefon 8 000
• Utarg ze sprzedazy 4 000 szt. towaru Y po 75
  za sztuke
• Reklama 28 000
• Zwrot podatku z ubieglego roku 23 000
• Naprawa samochodu 3 150

58
Próg rentownosci

• Próg rentownosci to wielkosc produkcji i
  sprzedazy, przy której realizowane przychody ze
  sprzedazy pokrywaja sie z poniesionymi kosztami.
  W punkcie zrównania przychodów z kosztami (BEP -
  break even point) przedsiebiorstwo nie osiaga
  zysku ani nie ponosi straty, wynik finansowy
  wynosi zero.
• Analiza progu rentownosci opiera sie na podziale
  ogólu kosztów ponoszonych przez przedsiebiorstwo
  na koszty stale - niezaleznych od wielkosci
  produkcji - oraz zmienne - zalezne od kosztów
  produkcji.
• W analizie progu rentownosci przyjmuje sie pewne
  zalozenia upraszczajace, co do poziomu ceny i
  kosztów w okresie obliczania.
• Próg rentownosci moze byc wyznaczony ilosciowo -
  ilosc produkcji, przy której BEP jest równy zero
  - lub wartosciowo - wartosc produkcji, przy
  której BEP jest równy zero.
• Próg rentownosci ilosciowy przedstawia sie
  nastepujaco
• Ks - calkowite koszty stale, Cj - cena
  jednostkowa, Kzj - koszt zmienny jednostkowy,
  Cj-Kzj - marza jednostkowa na pokrycie
• BEP wartosciowy oblicza sie natomiast mnozac BEP
  ilosciowy przez jednostkowa cene sprzedazy.

59
Zadanie 22

• Przedsiebiorstwo Zawiesimy wszystkich produkuje
  wieszaki plastikowe. Zatrudnia 30 osób, posiada
  wtryskarki wartosci 100 000 oraz hale
  produkcyjna wartosci 200000 zl.
• Koszty stale P. wynosza 22 000 zl.
• Koszt zmienny jednostkowy produkcji 1 wieszaka 1
  zl.
• Cena sprzedazy 1 wieszaka wynosi 2,5 zl.
• Ile sztuk wieszaków powinno wyprodukowac P., zeby
  osiagnac próg rentownosci? Na jaka wartosc musi
  P. wyprodukowac wieszaków, zeby wyjsc na zero?

60
Mechanizm rynkowyStruktury rynkowe
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
61
Mechanizm rynkowy

• Mechanizm rynkowy - proces obejmujacy zywiolowe
  dzialania podmiotów na rynku w wyniku którego
  dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a wiec
  samoczynnego dostosowania wielkosci popytu i
  podazy poprzez odpowiednie ustalenie ceny
  równowagi.
• Innymi slowy jest to gra popytu i podazy, która
  prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych
  towarów i zrównowazenia rynku, czyli zrównania
  sie oferowanej ilosci towaru z iloscia pozadana.
• Jezeli popyt na jakies dobro przewyzsza podaz,
  wówczas nabywcy sa sklonni placic za nie wiecej.
  Gdy przejawiaja te sklonnosc na rynku, cena tego
  dobra rosnie. Wzrost ceny sklania natomiast
  producentów do zwiekszenia jego produkcji, co
  doprowadzi w koncu do zrównania podazy z popytem.
• Jezeli nastapi ograniczenie popytu na dane dobro
  (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie
  wszystkie produkowane towary znajda nabywców.
  Skloni to czesc producentów do zmniejszenia
  produkcji i obnizenia ceny, celem zachecenia
  czesci konsumentów do zakupu wiekszych ilosci
  towarów. Efektem bedzie ustalenie sie równowagi
  rynkowej przy nizszym poziome produkcji i nizszej
  cenie.
• W gospodarce rynkowej wyróznia sie cztery
  struktury rynkowe.

62
Konkurencja doskonala vs monopol pelny

• KONKURENCJA DOSKONALA - reprezentuje idealny
  stopien konkurencji.
• Cechy konkurencji doskonalej
• wielu kupujacych
• wielu sprzedajacych
• identycznosc produktów
• swoboda wejscia na rynek i wyjscia z niego
• doskonala informacja
• Przyklad produkcja rolna
• MONOPOL PELNY - okresla rynek na którym znajduje
  sie jeden sprzedawca.
• Na takim rynku kupujacy moga konkurowac ze soba o
  rzadki produkt, ale brak jest konkurencji ze
  strony producentów.
• Monopolista moze wyznaczyc cene produktu i
  wytwarzac wybrana wielkosc produkcji.
• Cechy monopolu
• jeden kupujacy (monopol popytowy lub monopson)
  lub jeden sprzedajacy (monopol podazy)
• cenotwórstwo - monopolista sam tworzy cene
• zablokowane wejscie - jest tylko jeden
  monopolista, ograniczony dostep do rynku
• Przyklad energia elektryczna, brylanty, ropa

63
Konkurencja monopolistyczna

• KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - odnosi sie do
  rynków gdzie dzialalnosc gospodarcza prowadzi
  wzglednie duza liczba firm oferujacych na
  sprzedaz podobne ale nie identyczne produkty.
• Mimo znacznej liczby sprzedawców danego dobra
  jeden z nich ma na tyle mocna pozycje rynkowa, ze
  jest w stanie ksztaltowac cene.
• Cechy konkurencji monopolistycznej
• wzglednie duzo sprzedajacych - sa rozdrobnieni,
  ich udzial w rynku jest niewielki, firmy
  produkuja 1 produkt np. rynek leków
• zróznicowanie produktów - np. rynek zabawek
  produkty róznia sie od siebie, sa bardzo
  zróznicowane
• konkurencja niecenowa - firmy nie konkuruja cena,
  konkuruje sie jakoscia produktów, reklama i
  warunkami sprzedazy, przywiazuje sie wage do
  znaków
• warunki wejscia na rynek -wzglednie latwe,
  wejscie jest latwe ale wystepuja pewne bariery
  np. finansowe
• Przyklady ksiazki, dlugopisy, zabawki, odziez,
  meble, szczególnie rynek uslug

64
Oligopol

• OLIGOPOL - forma konkurencji niedoskonalej, jest
  wtedy gdy na rynku wystepuje od dwu do kilkunastu
  producentów ich decyzje cenowe sa wzajemnie
  zalezne. Przedsiebiorstwa oligopolistyczne
  produkuja albo jeden produkt, albo produkty sa
  bardzo zróznicowane. Przyklady stal, zarówki,
  samochody.
• Cechy oligopolu
• wielu uczestników
• produkty bardzo zróznicowane lub takie same -
  standard ten sam produkt -oligopol homogeniczny
  rózne produkty -oligopol heterogeniczny
• wzajemna zaleznosc cenowa - firmy patrza jak
  ksztaltuja sie ceny ich konkurentów
• swoboda wejscia - wzglednie trudna
• Przedsiebiorstwa oligopolistyczne maja mozliwosci
  tworzenia nowych form instytucjonalnych, co
  pozwala na poprawe ich pozycji monopolistycznych.
  Proces ten nazywamy mianem fuzji i moze on
  przybierac rózne formy
• Kartel to monopolistyczne porozumienie
  (najczesciej tajne) miedzy samodzielnymi
  finansowo, technicznie i prawnie producentami,
  zmierzajacymi do ograniczenia lub calkowitego
  wyeliminowania konkurencji miedzy nimi.
  Porozumienie moze dotyczyc wielkosci wytwarzanej
  produkcji, podzialu rynków zbytu lub poziomu
  ustalonych cen.
• Syndykat to forma zjednoczenia
  monopolistycznego ograniczajaca samodzielnosc
  handlowa nalezacych do niego firm ale
  pozostawiajaca ich samodzielnosc prawna i
  wytwórcza. Firmy wchodzace w sklad syndykatu
  tworza wspólne biura sprzedazy.
• Trust to najwyzsza forma zjednoczenia
  monopolistycznego. Powstala z polaczenia wiekszej
  liczby firm, które tworza jedna firme pod
  wspólnym zarzadem i rada nadzorcza. Firmy traca
  calkowicie swa samodzielnosc pod wzgledem
  handlowym, wytwórczym i prawnym. Natomiast
  wlasciciele samodzielnych drobnych firm staja sie
  udzialowcami trustu.
• Koncern to polaczenie syndykatu z trustem lub
  kartelem, czyli zjednoczenie wielkich firm,
  róznych galezi przemyslu, firm handlowych i
  banków.

65
Rynki finansoweBankiGielda papierów
wartosciowych
Podstawy ekonomiiCwiczenia
Mgr Iryna Bilousova
66
Rynek finansowy

• Rynek infrastruktura umozliwiajaca wymiane
  towarowa, pozwalajaca na kontakt obu stron
  zainteresowanych przeprowadzenie transakcji.
• Przedmiotem obrotu moga byc równiez nie tylko
  towary fizyczne ale i instrumenty finansowe.
• Rynek, na którym przedmiotem obrotu sa
  instrumenty finansowe nazywamy rynkiem
  finansowym.
• Rynek finansowy jest miejscem, w którym
  oczekiwania gotówkowe tych co maja w danej chwili
  gotówke (pozycja long) i tych którym w danej
  chwili jest jej brak i jej potrzebuja (pozycja
  short) spotykaja sie z soba.
• Rola rynków finansowych jest zapewnianie
  przeplywu kapitalu miedzy posiadajacymi ten
  kapital, tzn gospodarstw domowych i nadwyzek
  posiadanych przez firmy, do tych podmiotów, które
  potrzebuja kapitalu i w zamian za ten kapital
  oferuja korzystna nagrode (premie).
• Posiadajacy kapital dokonuja wyboru miedzy
  konsumpcja posiadanych dóbr (kapitalu) a
  odlozeniem tej konsumpcji w czasie w zamian za
  nagrode jaka jest oczekiwany dochód z inwestycji.

67
Uczestnikami rynku finansowego sa

• Uzytkownicy koncowi kapitalu
• reprezentujacy popyt, przedsiewziecia z róznych
  sektorów gospodarki kapitalu pozyczajacy kapital
  (pozycja short)
• inwestorzy finansowi, reprezentujacy podaz
  kapitalu (np. gospodarstwa domowe), którzy
  uzyczaja kapital, liczac na premie (pozycja
  long).
• Posrednicy finansowi. Posrednicy finansowi to
  firmy swiadczace uslugi zwiazane z utrzymywaniem
  instrumentów finansowych i dokonywaniem
  transakcji nimi. Znajduje to odbicie w strukturze
  bilansu tych instytucji, poniewaz instrumenty
  finansowe sa dominujacym skladnikiem ich majatku.
  
• Posrednicy to z reguly instytucje finansowe.

68
Podstawowe instytucje finansowe

• Towarzystwa ubezpieczeniowe, kreuja instrumenty
  uruchamiane w trybie warunkowym, tzn. w momencie,
  gdy wystapi zjawisko opisane w kontrakcie czyli
  tzw. polisy na wypadek (opcja).
• Fundusze inwestycyjne - gromadza srodki
  indywidualnych podmiotów (gospodarstw domowych),
  które sa potem profesjonalnie inwestowane w rózne
  papiery wartosciowe w zamian za srodki otrzymuja
  inwestorzy jednostki uczestnictwa.
• Fundusze emerytalne gromadzace biezace wplywy z
  tytuly skladek i inwestujace je na rynkach
  finansowych by zapewnic finansowanie zycia
  uczestników po zakonczeniu aktywnosci zawodowej.
• Domy i biura maklerskie - swiadczace uslugi
  finansowe na rynku kapitalowym, w tym równiez
  doradztwa.
• Banki to instytucje gromadzace, oddawane do ich
  dyspozycji srodki finansowe (depozyty), za które
  deponujacy sa wygradzani odsetkami za czas i sume
  deponowana. Na bazie tych srodków banki udzielaja
  kredytów, potrzebujacym srodków finansowych.
  Kredytobiorcy nagradzaja za to bank w formie
  odsetek od pozyczonego kapitalu i oplat
  zwiazanych z procesem kredytowania. Marza banku -
  (zysk) - jest róznica miedzy oprocentowaniem
  depozytów (koszt dzialalnosci bankowej) a
  oprocentowaniem kredytów (przychód banków). Banki
  spelniaja wazna role w zapewnieniu cyrkulacji
  pieniadza i funkcjonowania systemu rozliczen
  pienieznych.

69
GPWW

• Gielda zostala stworzona by rynek kapitalowy mógl
  wspierac transformacje gospodarcze. 12 kwietnia
  1991 roku Minister Przeksztalcen Wlasnosciowych i
  Minister Finansów reprezentujacy Skarb Panstwa
  podpisali akt zalozycielski Gieldy.
• Gielda Papierów Wartosciowych w Warszawie
  podobnie jak inne Gieldy na swiecie zostala
  powolana w formie Spólki Akcyjnej, z tym
  wyjatkiem odrózniajacym ja od innych gield, ze w
  tej Spólce znaczacy udzial mial Skarb Panstwa.
  Powodem takiego rozwiazania byl brak kapitalu na
  polskim rynku kapitalowym który dop