Verhuizingen en residenti

1
Verhuizingen en residentiële segregatie in
Amsterdam 1890-1940

• Henk Laloli
• Amsterdam

2
Themas

• Patronen van stedelijke ontwikkeling
• Mechanismen van residentiële segregatie
• Oorzaken

3
Patronen

• Onderzoek in moderne steden Chicago
• Stadstructuur van functionele en sociale zones
• Transformatie van het stadshart
• Toenemende rijkdom van centrum naar suburbs
• Strijd om de schaarse ruimte
• Toenemende residentiële segregatie
• Buurt nog gemeenschap?

4
Mechanismen van residentiële segregatie

• Filtering of housing opschuiving groepen
• Strijd om de beste locaties huur, inkomen
• Verandering stadsvernieuwing, sloop, nieuwbouw,
  gentrification
• Suburbanisering rijken trekken weg

5
Oorzaken

• Toenemende welvaart
• Grotere mobiliteit
• Individualisering
• Prijs van onroerend goed
• Op zoek naar aansluitende levensstijl
• Weerslag van bredere sociale processen

6
Doel van onderzoek

• Individuele mobiliteit verbinden met processen
  van residentiële segregatie

Vragen

• Bleven de armsten achter in de oude stad?
• Was er een toenemende residentiële segregatie in
  Amsterdam?
• Welke patronen van residentiële segregatie zien
  we in de verhuizingen?

7
Redenen voor verhuizing

• Werk
• Familie
• Betere, grotere woning gezinsuitbreiding
• Huur inkomensverandering

8
Bronnen

• Stedelijke inkomstenbelasting en huren op buurt-
  en wijkniveau
• Steekproef van havenarbeiders en losse arbeiders
  aangevuld met data uit het bevolkingsregister

9
Losse arbeiders

• Wijken af van de totale bevolking
• Lage huwelijksleeftijden
• Hoge vruchtbaarheid
• Zeer wisselvallig arbeidsbestaan
• Gezinsinkomen van vader en kinderen
• Migranten?

10
Amsterdam development
11
(No Transcript)
12
Onderzoek naar verhuizingen

• Twee cohorten huwelijken voor en vanaf 1909,
  start en eindadressen
• Resultaat
• Havenarbeiders verhuizen naar nieuwe stadswijken
• Wonen dichtbij de haven
• Overgerepresenteerd in oude stad en
  arbeiderswijken

13
Verhuizingen in twee huwelijkscohorten
  Voor 1909 Voor 1909 Vanaf 1909 Vanaf 1909  
Wijken Start Eind Start Eind Zone
   
Centrum 11,4 5,7 4,6 3,7 17e eeuw
Grachtengordel 2,9 0,7 1,9 3,7 17e eeuw
Jodenbuurt 17,1 7,9 11,1 6,5 17e eeuw
Jordaan 18,6 5,0 11,1 6,5 17e eeuw
Oostelijke Eilanden 22,9 15,7 13,9 12,0 17e eeuw
Westelijke Eilanden 5,7 2,1 4,6   17e eeuw
Oost 9,3 21,4 18,5 18,5 19e eeuw
Staatsl., Spaarnd.buurt 7,1 16,4 17,6 10,2 19e eeuw
Oud West 2,9 2,1 5,6 6,5 19e eeuw
Pijp 2,1 2,1 6,5 4,6 19e eeuw
Stedelijk gebied west   3,6 1,9 11,1 20e eeuw
Stedelijk Noord 0 9,3 2,8 9,3 20e eeuw
Oud-Watergraafsmeer en Omval   2,9   3,7 20e eeuw
Amstellanen en omgeving   0,7   0,9 20e eeuw
Museum-, Concertgebouw-,Willemspark- en Apollobuurt   1,4     20e eeuw
Landelijk Noord   2,9   2,8 20e eeuw
Landelijk West       0,9 20e eeuw
Totaal 100 100   100,0  
N 140     N 108    
In nieuwe stad 21,4 62,9 52,7 68,5  
In arbeiderswijken 79,3 80,7 77,1 73,4  
14
Residential mobility
15

• Havenarbeiders verdeling wijkt af
• Hun verhuizing houdt de totale bevolking niet
  bij

16

• Havenarbeiders wonen vlakbij de haven in de oude
  stad
• Niet in de elite of middle class wijken

17

• Elite verschuift van centrum naar zuiden
• Havenarbeiders blijven nabij de haven

18

• Havenarbeiders wonen in de lage huren wijken
• In de oude stad

19

• Ze verhuizen naar de nieuwe wijken met lage huren

20
Hoe konden ze verhuizen?
De nieuwe wijken hebben hogere huren
21
(No Transcript)
22
Inkomen en huur havenarbeiders in 1925
Buurtcombinaties Stadsdeel Gemiddelde huur Huur percentage bij inkomen van fl.1537 per jaar
Spaarndammerstraat 19e eeuws 256,55 16,69
Barentszbuurt 19e eeuws 172,14 11,20
Planciusstraat e.o 19e eeuws 261,61 17,02
Westerstr-Tuinstr (Jordaan) 17e eeuws 167,91 10,92
Lindengr-Westerstr (Jordaan) 17e eeuws 185,23 12,05
Brouwersgr-Lindengr (Jordaan) 17e eeuws 157,39 10,24
Indische buurt 20e eeuws 318,61 20,73
Funen 19e eeuws 186,72 12,15
Dapperbuurt 19e eeuws 246,75 16,05
Buiksloterham 20e eeuws 181,9 11,83
23
Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad ()  Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad ()  Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad ()  Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad ()  Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad () 
  Huwelijken voor 1909 Huwelijken voor 1909 Huwelijken na 1908 Huwelijken na 1908
  Beneden gemiddeld Boven gemiddeld Beneden gemiddeld Boven gemiddeld
blijvers 79,5 20,5 81,8 18,2
nieuwe stad 66,1 33,9 63,2 36,8
Totaal 72 28 39 13
24
Inkomenssegregatie
Elite Wijken Elite Wijken Elite Wijken
1879 1915 en 1930 1936
Centrum Grachtengordel Grachtengordel
Grachtengordel Hugo de Grootgracht - Vondelpark Hugo de Grootgracht - Vondelpark
Jodenbuurt Museum-, Concertgebouwbuurt Museum-, Concertgebouwbuurt
  Pijp Pijp
  Oost   Nieuw-Zuid
Aantal wijken Aantal wijken Aantal wijken
3 5 6
25
(No Transcript)
26
Conclusies havenarbeiders

• Havenarbeiders leven in de buurten met de laagste
  huren en inkomens gesegregeerd
• Dit verandert nauwelijks wanneer ze verhuizen
  naar de nieuwe stadswijken
• Werklocatie en woninghuur beïnvloeden de keuze
  voor een woning
• Ze maken de overstap naar betere huizen
• Profiteren beperkt van gemeentebeleid

27
Stedelijke ontwikkeling

• Toeneming residentiële segregatie?
• Sinds 19e eeuw toegenomen, met een afzwakking in
  jaren 20
• Degradatie van de oude stad?
• Verlies van elite en middengroepen
• Centrum toont verschijnselen van CBD
• Arbeiderswijken hier toenemend homogeen
• Verschillen tussen bouwzones?
• Bouwkwaliteit verschilt
• Arbeiderswijken in oude en nieuwe stad groeien
  naar elkaar wat inkomen betreft
• Patroon residentiële segregatie
• Tegenstelling tussen het zuiden en de rest