ETKIN PIYASA HIPOTEZI

1
ETKIN PIYASA HIPOTEZI

• Etkin piyasa hipotezinin ilk klasik tanimlamasi
  Eugene Fama tarafindan 1970 yilinda yapilmistir.
• Bu tanimlamaya göre menkul kiymet fiyatlari daima
  ulasilir tam bilgileri yansittigi zaman durumda
  ancak etkin bir piyasanin varligindan söz etmek
  mümkün olmaktadir.

2
Etkin piyasa hipotezinin temel dayanagi
tesadüfi yürüyüs modelidir.

• Tesadüfi yürüyüsün anlami etkin bir sermaye
  piyasasinda her türlü bilgi piyasaya yansimis ve
  yatirimcilar tarafindan degerlendirilmis ise
  herhangi bir andaki hisse senedinin fiyati, hisse
  senedinin gerçek degerine esit olacaktir.
• Etkin piyasa hipotezi Temel ve Teknik
  yaklasimlarin geçersiz oldugunu ileri süren bir
  görüstür. Yani piyasadaki menkul kiymet
  fiyatlarini sekillendiren dinamik ancak ve ancak
  bilgi ve bu bilginin tüm piyasa katilimcilari
  tarafindan esanli ve tamamen paylasimidir.

3
Etkin piyasa hipotezinin önemi

• Etkin piyasa hipotezinin 21 yüzyilin son
  çeyreginde bu kadar önemli hale gelmesinin
  nedeni, aslinda sermaye piyasalarinin
  etkinliginin vurgulanmasi açisindan oldukça
  üzerinde durulmasi gereken bir konudur.
• Günümüzde sermaye piyasalari ve reel piyasalar
  daha fazla birbirini etkiler hale gelmistir. Bu
  nedenle sermaye piyasalarinin etkin isleyisi en
  çok tartisilan konulardan birisi olmustur.
  Sermaye piyasalarinin etkinligi yani kisaca
  sermaye piyasalarina konu olan menkul kiymetlerin
  gerçek degerlerini yansitmasi anlamina
  gelmektedir.

4
Tartisma sorulari

• SoruFinans piyasalari ve reel piyasalarin
  birbirinden etkilesimine dair açiklayici bir
  örnek veriniz.
• SoruSermaye piyasalarina konu olan alternatif
  menkul kiymetlerin gerçek degerlerini
  yansitmalari neden önemlidir?
• Soru Sermaye piyasalarinda menkul kiymetlerin
  gerçek degerini yansitmasi yani piyasalarin etkin
  olmasinin sizce reel sektöre bir etkisi var
  midir? Tartisiniz.

5
Etkin piyasa hipotezinin varsayimlari

• Piyasada çok sayida satici ve alici vardir.
  Hiçbir alici veya satici piyasayi etkileyecek
  güce sahip degildir.
• Menkul kiymetle ilgili bilgiler düsük bir
  maliyetle ve yatirimcilara en kisa zamanda
  saglanmaktadir.
• Etkin bir piyasada islem giderleri oldukça
  düsüktür.
• Piyasalarin kurumsal yapisi çok gelismistir.Baska
  bir ifadeyle düzenleyici mevzuatla piyasalarin
  istikrarli çalismasi saglanmaktadir.
• Vergi ile ilgili düzenlemeler yoktur.
• Tüm finansal varliklar tamamen bölünebilir.

6
Bir piyasanin etkin olabilmesi için mevcut
sartlar

• 1. Bilgi ve veriler üzerinde tekellesme olmamasi
• 2. Piyasadaki islem giderlerinin rekabetçi bir
  biçimde olusmasi

7
Etkin olmayan finansal piyasalarda ortaya çikan
ve piyasayi etkin dengelerden uzaklastiran diger
nedenler.

• Finansal piyasalarda volatilite
• Fiyat balonlari
• Finansal piyasalarda belirsizlik
• Finansal piyasalarda yer alan gürültücü
  islemciler (Noise Trader)
• Içerden bilgilenenler (Insider Trading)
• Finansal piyasalarin düzenleyici otoritelerce
  yapilandirilmasinin etkinlik üzerine etkileri
• Belescilik sorunun ( Free Rider Problem)

8
Etkin Piyasa Hipotezine Göre Etkinlik Formlari

• Zayif Formda Etkin Piyasa Hipotezi
• Yari Güçlü Formda Etkin Piyasa Hipotezi
• Güçlü Formda Etkin Piyasa Hipotezi

9
1.Zayif Formda Etkin Piyasa Hipotezi

• Zayif formda etkinlik düzeyi, hisse senedi
  fiyatlarinin geçmisteki fiyat hareketlerini
  içerdigi durumu yansitmaktadir.
• EMHin zayif formda piyasa etkinligine
  göre,geçmisteki fiyat verilerini kullanarak
  bugünkü fiyatlari tahmin etmek olanaksizdir.
• EMHa göre bir periyotta meydana gelen fiyat
  degismeleri diger periyottan bagimsizdir.
• Çünkü fiyatlar tesadüfen degismektedir ve
  fiyatlarda herhangi bir bilgi nedeniyle meydana
  gelen degisme ayni anda direkt piyasalara
  yansimaktadir.Bu nedenle EMHin zayif formda
  piyasa etkinlik düzeyi Tesadüfi yürüyüs
  modeline dayanmaktadir.

10
2.Yari Güçlü Formda Piyasa Etkinlik Düzeyi

• EMHin Yari Güçlü Formuna göre piyasada sadece
  fiyatlar geçmis fiyat bilgilerini degil ayni
  zamanda,bütün kamusal bilgilerde bugünkü piyasa
  fiyatlari tarafindan yansitilmaktadir.
• Bunun anlami eger piyasa bu anlamda etkinse,temel
  ve teknik analiz,bilanço denge analizi,gelir
  dengesi pozisyonu,kar paylarindaki degisiklik
  duyurulari ve sirket hakkinda herhangi bir bilgi
  normal üstü ekonomik kari etkileyecektir.

11

• EMHin yari güçlü piyasa etkinlik formu zayif
  etkinlik formu sartlarini da içinde
  barindirmaktadir.
• Yine bu formda hiçbir yatirimcinin piyasa
  ortalamasi üzerinde asiri getiri elde etmesi
  mümkün degildir.
• Çünkü bu forma göre yeni bilgiler piyasaya
  açiklandigi anda tüm yatirimcilar tarafindan
  paylasilmis olacagindan, bu durum menkul kiymet
  fiyatlarina zaten aninda yansiyacagindan hiçbir
  yatirimci ortalamanin üzerinde kar elde
  edemeyecektir.

12

• EMHin kurulumunda ki temel fikir fiyatlarin
  gerçek piyasa degerlerini varolan bilgilere
  dayanarak tam olarak yansitmasidir. Ancak bu
  durumda menkul kiymetler olmasi gereken temel
  fiyatlarini yansitacaktir. Incelenen her iki
  formda da fiyatlar ulasilabilir bilgileri
  yansitmaktadir.
• Ancak zayif formda geçmis veriler kullanilirken,
  biraz daha güçlendirilmis form olarak kabul
  edilen yari güçlü formda ise fiyatlar kamuya
  yansimis bilgileri de içermektedir.

13
3.Güçlü Formda Piyasa Etkinlik Düzeyi

• EMHin bu formunda piyasadaki fiyatlar
  ulasilabilir tüm bilgileri yansitmaktadir.
• Güçlü etkinlik formunda piyasada bilgi olarak
  piyasa katilimcilari arasinda herhangi bir
  üstünlük yoktur. Dolayisiyla içerden
  bilgilenenlerin ticareti(Insider Trading )
  sözkonusu degildir.

14

• Insider Trading yada içerden bilgilenenlerin
• varoldugu bir piyasa yapisinda içerden
  bilgilenenler dengelerin kendi lehlerine
  çalismasini saglayarak ve piyasada asimetrik
  bilginin varligindan yararlanarak mevcut
  kosullari bozarak, piyasanin etkinlik formundan
  uzaklasmasina neden olmaktadirlar. Bu durumda
  piyasada olusan menkul kiymet fiyatlari da gerçek
  temel degerini yansitmayacaktir.

15
EMHa Yönelik Elestiriler

• EMHa yapilana elestirilerin basinda piyasada yer
  alan yatirimcilarin gelecege iliskin
  beklentilerinin Homojen olmasi gelmektedir.
• Aslinda homojen beklenti varsayiminin ardinda
  yatan temel argüman sa yatirimcilarin tümünün
  ayni beklentilere sahip olmasi gelmektedir.

16

• Yatirimcilarin hepsinin ayni beklentiye sahip
  olmasi durumunda piyasada farkli finansal
  varliklara yatirim yapilmasi düsünülemez.
• Piyasada belli bir islem hacminin olusabilmesi
  için ancak yatirimcilarin gelecege ait
  beklentilerin yani homojen beklentilere sahip
  olmadiklarinin kabul edilmesi gerekmektedir.

17
EMHa yapilan 2. temel elestiri

• EMHa yapilan diger elestiri yatirimcilarin
  yatirim kararlarinda rasyonel bilgiye sahip
  olduklari varsayimina iliskindir.
• Rasyonel beklentiler varsayimi birçok ekonomist
  tarafindan elestirilmekte ve piyasada yer alan
  yatirimcilarin tümünün rasyonel güdülerle hareket
  etmedigi öne sürülmektedir.

18

• Rasyonel beklentiler teorisinin yerine alternatif
  gelistirilen prensib ise Heterojen beklentiler
  prensibidir.
• Bu prensibe göre piyasada yer alan yatirimcilarin
  gelecege ait bekleyisleri birbirinden farkli ve
  rasyonellikten uzak olabilmektedir.
• Shiller örnegin sermaye piyasalarinda yer alan
  bir yatirimcinin ne istedigini bilen akilli
  yatirimci (smart investor) olmadigini
  vurgulamakta ve piyasada yer alan ,yatirimcilarin
  çogunun trend ve modayi izlediklerini
  savunmaktadir.Dolayisiyla yatirim kararlarinin
  alinmasinda bu degiskenlerin çogunun payi oldugu
  vurgulanmaktadir.

19

• Piyasada yer alan yatirimcilarin davranislarinda
  sosyal ve psikolojik etmenlerin (Davranissal
  Finans) önemli oldugu vurgulanmaktadir.
• Sürü psikolojisi,rasyonel davranmayan
  yatirimcilarin tamamen içgüdülerine dayali
  davranislar gelistirdigini ortaya koymustur.
• Bu davranis tipinde genelin davranisina uyma ve
  rasyonel davranistan uzaklasma egilimi agir
  basmaktadir.

20

• Sürü psikolojisine dayali ve yatirim kararlarinin
  alindigi bir finansal sistemin ise etkinlik
  kriterlerinden uzaklasacagi açiktir.
• Bu nedenle yakin zamanlarda yapilan çalismalarda
  artik piyasada rasyonel beklentiler yaklasimin
  yerini zaman içinde beklentilerin degiskenligi
  ihtimali(Possibility of Time Varying
  Expectation) düsüncesi almaktadir.
• Bu yaklasim günümüzde çok farkli beklentilere
  sahip yatirimcilardan olusan içinde bulundugumuz
  piyasa yapisini en iyi ifade eden yaklasim
  olabilir.

21
SONUÇ

• EMH tam olarak günümüz
• piyasalarindaki isleyisi açiklamamaktadir.
• Ancak nispeten optimal durumdan ne
• kadar uzaklasildigi konusunda bilgi
• vermektedir.

22
PORTFÖY PERFORMANSININ ÖLÇÜLMESI

• Yatirim sürecinin en son asamasi portföy
  performansinin ölçülmesidir.
• Bu süreç yatirimi yöneten kisinin bir anlamda
  yatirim kararinda ne kadar basarili olup
  olmadiginin degerlendirilmesi anlamina da
  gelmektedir.
• Bu süreçte en temel belirlenmesi gereken konu
  portföy performansi yüksek ise bunun gerçek
  nedenini ne oldugu ortaya konulmalidir.

23

• Portföy performansinin ölçülmesinde portföyün
  getiri ile sahip oldugu risk derecesinin
  ölçümlenmesi gerekir.
• Bir portföyün dogal olarak sadece getirisine
  bakmak yeterli degildir.
• Üstlenilen riskin düzeyi bilinmeksizin bu
  getirinin yeterince yüksek bir getirimi yoksa
  ortalamanin altinda kalan düsük bir getirimi
  oldugu anlasilmaz.

24
YATIRIMLARDA GETIRININ ÖLÇÜLMESI

• Tek dönem elde tutma getirisi
• Yatirim dönemi sonunda elde edilen getirinin
  yatirim tutarina bölünmesi ile bulunmaktadir.
• Hisse senetleri için elde edilen getiri sermaye
  kazanci (piyasa fiyatindaki degisimden elde
  edilen kazanç) ile dividant (Kar payi),
  Tahviller için elde edilen getiri ise sermaye
  kazanci ile faiz tutaridir.

25
ÖRNEK ?

• Dönem basinda 10.000 TL sina alinan hisse
  senedinden dönem içinde 500 TL kar payi alinmis
  ve yilin sonunda da hisse senedi 14.500 TLsina
  satilmis sa getiri orani nedir.?
• ÇÖZÜM ?

4500500/10.00050
26
Getiri oranini hesaplamanin bir diger yolu

• Nakit akimlarinin bugünkü degerini yatirim
  tutarina esitleyen, iskonto oraninin
  hesaplanmasidir.
• Çok dönemli analizlerde getiri orani bu sekilde
  hesaplanmaktadir.O halde getiri oranini r ile
  ifade edersek

27
Yukarida ifade edilen getiri orani tek bir menkul
kiymet için yapilmistir. Ancak birden fazla
hisse senedinin portföye Dahil edilmesi ve
çikarilmasi söz konusu oldugunda bu durumda
Agirlikli getiri orani hesaplamak gerekecektir.
28

• Agirlikli Getiri Orani

Dtt aninda portföye yapilan yeni yatirim
tutari WtT aninda portföyden çikisi olan
tutar nPortföye yapilan yeni yatirim
sayisi mPortföyden yapilan çikis sayisi t
Toplam elde tutma süresini ifade etmektedir.
29
PORTFÖY PERFORMANSLARININ RISKLE KIYASLANMASI

• Portföy performanslarinin riske dayali olarak
  ölçümlenmesinde
• Sharpe
• Treynor
• Jenson öncülügü yapmislardir ve olusturduklari
  endeksler portföy performansinin ölçülmesinde iyi
  birer ölçüt olmus ve genis kullanim alani
  bulmustur.

30
1. SHARPE Performans Ölçütü

• Asagidaki formül portföyün hem getirisini hem de
  riski hesaba katan tek parametreli bir portföy
  performans endeksi olusturmaktadir.

E(ri)I Portföyünün ortalama getirisi I
portföyünün standart sapmasi RfRisksiz
getiri(faiz ) orani
31

• Sharpe indeksi temel mantik olarak birim riske
  düsen ek gelir miktarini ölçmektedir.
• Örnek? Portföy A Portföy B
• Getiri 30 34
• Risk 4 8
• Rf 10 10
• Sharpe indx 5 3
• B porföyünün getirisi daha yüksek olmasina ragmen
  A portföyünün performansi daha iyidir.Çünkü A
  portföyünde birim riske düsen ek gelir miktari B
  den daha yüksektir.

32
2.Treynor Performans Ölçütü

• Treynor portföy performansinin sistematik risk
  ölçütü olan beta katsayisi ile ölçülmesini
  önermektedir.

Treynor portföy performansinin belirlenmesinde
performansi Yüksek portföyleri her bir birimlik
ilave sistematik risk için En fazla getiriyi
saglayan portföy olarak ifade etmektedir. Shapein
endeksi portföyün toplam riskine oranla endeks
olus turmasina karsilik ,Treynor riski Beta
faktörü ile ifade etmekte dir.
33
3.Jensen Performans Ölçütü

• Jensen portföy performansinin ölçümlenmesinde
  birtakim standartlar gelistirmistir.Model
  asagidaki formülle gösterilebilir.
• Endeks portföyün beklenen getirisi ile portföyün
  hisse senedi pazar dogrusu üzerinde yer almis
  olsaydi beklenen getirinin alacagi deger
  arasindaki farktir.

34

• Jensen endeksi asagidaki formülle gösterilebilir.

Eger portföy pozitif Jensen endeksine sahipse
hisse senedi Pazar Dogrusunun üzerinde bir
yerde, Negatif endekse sahipse hisse
senedi Pazar dogrusunun altinda bir yerde
demektir. O halde hisse senedi Pazar dogrusunun
üzerinde kalan bir portföyün Performansi altinda
kalan bir portföye göre daha iyi demektir.
35

• Bitti...Finansal piyasalarda yer alan anomalileri
  EKLEE.........