Title: saqarTvelos saxelmwifo politika eleqtroenergetikaSi: mokle winaistoria da mimdinare procesebi
1saqarTvelos saxelmwifo politika
eleqtroenergetikaSi mokle winaistoria da
mimdinare procesebi
- Lliana jervaliZe, energetikis eqsperti
- saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo
prezentacia III - sastumro Tori, Tbilisi, 25 ianvari, 2008 weli
2Sinaarsi
- saqarTvelos energetika 1993-2000 wlebSi
- saqarTvelos energetikuli obieqtebis privatizacia
- ei-es-Telasidan rao-Telasamde
- energoprivatizacia
- privatizaciis gakveTilebi
- daskvna
3saqarTvelos energetika 1993-2000 wlebSi
- saqarTvelo geopolitikuri interesebis konfliqtis
epicentrSi - Sidapolitikuri destabilizacia
- sabotaJi da teroristuli aqtebi energoobieqtebze
- saqarTvelos importirebul eleqtroenergiaze
damokidebulebis gazrda - eleqtroenergiis, mazuTisa da gazis importiT
ganpirobebuli uaryofiTi tendencia energo mafia
4saqarTvelo geopolitikuri interesebis konfliqtis
epicentrSi
- aSS-sa da evrokavSiris daintereseba
kaspiispireTis navTobisa da gazis eqsportis
alternatiul marSrutSi saqarTvelos gavliT -
- ruseTis daintereba ar daeSva kaspiispireTis
navTobisa da gazis alternatiuli marSrutis
ganviTareba
5saqarTvelo geopolitikuri interesebis konfliqtis
epicentrSi
6I winaswari SeTanxmeba saqarTvelosa da TurqeTis
gavliT azerbaijanisa da yazaxeTis navTobis
eqsportis Sesaxeb (marti, 1993 w.)
- afxazeTis konfliqtis eskalacia soxumis dacema
(29/09/1993) - teroristuli aqti engurhesze (1993 wlis noemberi)
- afTqeba gardabnis IX da X blokebze (1994 wlis
dekemberi)
71993 wels saqarTvelos energetikuli obieqtebis
mimarT ganxorcielebuli teroristuli aqtebis
Sedegebi
- gaizarda qveynis damokidebuleba importirebul
eleqtroenergiaze, mazuTze da gazze
(eleqtroenergiis sawarmoeblad) - moiSala qveynis ekonomika
- gaRatakda qveynis mosaxleoba, daeca msyidvelobiTi
unari - energomatareblebis importze aRmocenda mafia,
romelic ar iyo dainteresebuli gaRatakebuli
mosaxleobisaTvis eleqtroenergiis miwodebiT.
importirebuli eleqtroenergia, iseve rogorc
importirebul mazuTsa da gazze warmoebuli
eleqtroenergia, mezobel qveynebSi iyideboda
8saqarTvelos energetikuli obieqtebis privatizacia
1998-2003 ei-es-Telasidan rao-Telasamde
- 1998 wels amerikulma transnacionalurma
energokompaniam ATelasis aqciaTa 75 22,5 milion
dolarad iyida - 1999 wels 16,5 milion aSS dolarad iyida
gardabnis IX da X blokebi, romelTa reabilitacia
dasrulebuli iyo germanuli ganviTarebis bankis
kreditiT - 1999 wels moipova xramis eleqtrosadgurebis
marTvis ufleba 25 wlis vadiT - 2001 wels moipova eleqtroenergiis Sesyidvis,
tranzitisa da reeqsportis ufleba
9 ei-es-Telasis saqmianoba
- 2002 wels daasrula 400 000 abonentis
gamricxvelianeba - 2002 wels moxmarebuli eleqtroenergiis amoRebis
maCvenebelma 86 Seadgina (danakargebis
gamoklebiT) - 2002 wels kompaniis valebi saTavo ofisis mimarT
800 milioni lari Seadgenda
10EEei-es-Telasis valebis struqtura
11azerbaijanis saerTaSoriso konsorciumis saboloo
gadawyvetileba navTobis saqarTvelosa da TurqeTis
gavliT jeihanSi transportirebis Sesaxeb (agvisto,
2001 w.)
- 2001 wlis dekemberi - afeTqeba gardabnis IX da X
blokebze. Sedegad X bloki mTliand ganadgurda - 2002 wlis noemberi - afeTqeba enguris agregatze
- energetikuli krizisis axali faza
12ei-es-Telasis problemebi 2001 wlis Semdeg
- kaliforniis krizisi aSS energetikuli gigantis
enronis gakotreba problemebi argentinasa da
venesuelaSi - politikuri zewola saqarTveloSi
- 2003 wlis finansuri angariSis mixedviT ei-es-ma
Telasis 400 mln. aSS dolaris davalianebidan 210
mln. Camowera rogorc uimedo davalianeba - am dros kompnias EBRD-isa da IFC-is davalianeba
ukve gadaxdili hqonda - 2003 wlis seqtemberSi Telasi rusuli saxelmwifo
kompania raos qvekompania rao nordikma 23 milion
aSS dolarad iyida - rao Telasma tarifSi ei-es-Telasis wili
SeinarCuna, miuxedavad eqspertTa mtkicebisa, rom
ei-es-s Telasis davalianeba Cemowerili hqonda
rogorc uimedo vali, ris Semdegac kompania raos
mihyida
13aes-Telasis gayidvis procesi 1AES Corporation
Annual Report 2003, Page 52
14Telasis gayidvis procesi 2AES Corporation Annual
Report 2003, Page 105
- In July 2003, AES reached an agreement to sell
100 of its ownership interest in AES Mtkvari,
AES Khrami and AES Telasi for gross proceeds of
23 million. At June 30, 2003 these businesses
were classified as held for sale and the Company
recorded a pre-tax impairment charge of 204
million during the second quarter of 2003 to
reduce the carrying value of the assets to their
estimated fair value in accordance with SFAS No.
144. This transaction was completed in August
2003 and resulted in a total write-off of
approximately 210 million. AES Mtkvari and AES
Khrami were previously reported in the contract
generation segment and AES Telasi was previously
reported in the growth distribution segment.
15kiTxvebi AES Silk Road da RAO Nordic-s Soris
dadebul garigebasTan dakavSirebiT
- ratom gayida AES Silk Road ma Telasi dabal
fasad? - Tu kompaniam 210 milioni aSS dolaris davalianeba
Camowera (rogorc uimedo vali), ratom SeinarCuna
RAO Telas-ma AES-Telasis wili tarifSi?
16saqarTvelos xelisuflebasa da rao-s Soris
gaformebuli memorandumi
- kompania iRebs valdebulebas, ar moiTxovos 2006
wels dadgenili tarifis gazrda 2015 wlamde, Tu - inflaciis maCvenebeli ar miaRwevs orniSna cifrs
- ar gaizrdeba gazis tarifi
- kompania iRebs valdebulebas, 2015 wlamde
- moaxdinos 56,3 milioni aSS dolaris investireba
energoaqtivebSi - ar moiTxovos kompaqturad Casaxlebuli ltolvilebis
mier 2007 wlis 1 martamde dagrovili davalianebis
dafarva
17privatizcia axali xelisuflebis dros
gaerTianebuli sadistribucio kompaniis, aWaris
energokompaniis da eqvsi hesis gayidva
- varianiti I kaxa benduqiZis SeTavazeba - gayidva
or lotad - (1) dasavleTis generacia da dasavleTis
distribucia (enguris garda) - (2) aRmosavleTis genaracia da distribucia
(saxelmwifo sakuTrebaSi darCenili) - es varianti gamoricxavda liberalur bazars,
vinaidan arc mwarmoebels da arc momxmarebels ar
eZleodaT momxmareblis da momwodeblis Tavisufali
arCevis ufleba
18privatizacia axali xelisuflebis dros
gaerTieanebuli sadistribucio kompaniis, aWaris
energokompaniis da eqvsi hesis gayidva
- CaSlili auqcionebi
- I auqcioni mxolod kompaniam bagebi 2004
gamoTqva survili, monawileoba mieRo auqcionSi. es
kompania asocirdeboda erT-erT umaRles
Tanamdebobis pirTan. es informacia gaxmaurda da
savaraudod, auqcioni amis gamo CaiSala - II auqcioni aqtivebi Sefasda 350 milion aSS
dolarad. amxela Tanxis gadaxdis msurveli ar
gamoCnda da auqcioni CaiSala
19privatizcia axali xelisuflebis drosPgaerTieanebul
i sadistribucio kompaniis, aWaris energokompaniis
da eqvsi hesis gayidva
- 2007 wlis 5 Tebervals es aqtivebi 132 milion aSS
dolarad Cexurma komapnia energo-prom SeiZina - dasavleTis hesebi (362 megavati) 73,5 milioni
aSS dolari - gaerTianebuli sadistribucio kompania 32 milioni
aSS dolari - aWaris energokomapnia 14,5 milioni aSS dolari
20energo-pros qarTul bazarze Semosvlamde mTavrobis
mier miRebuli zomebi
- aWaris enrgokompaniis, gaerTianebuli
sadisitribucio kompaniis da eqvsi generaciis
obieqtis valebisgan gaTavisufleba - gaizarda zRvruli tarifi da SemoRebuli iqna
safexuriani tarifi - tarifis zrda (investoris Semosvlamde) mTavrobam
daasabuTa - rusul gazze fasis momatebiT
- surviliT, safuZveli gamoecala investoris mimarT
mosaxleobis arakeTilganwyobisaTvis -
21energo-pros qarTul bazarze Semosvlis kontraqtiT
gansazRvruli pirobebi
- kontraqtis mixedviT, energo-pros aqvs aqtivebis
Sesyidvis Tavisufali reJimis ufleba - 2007 wlis 29 ivnisisaTvis, rodesac kompaniam
miiRo aqtivebis flobis ufleba, mas gadaxdili
hqonda mxolod aWaris energokompaniisa da
gaerTianebuli sadistribucio kompaniis aqtivebis
safasuri 14,5 milioni da 32 milioni aSS dolari - generaciis obieqtebis aqtivebis Rirebuleba (73
milioni aSS dolari) dResac ar aris dafaruli
22energo-pros qarTul bazarze Semosvlis kontraqtiT
gansazRvruli pirobebi
- winamdebare xelSekrulebiT gaTvaliswinebul
sadistribucio sivrceSi iqneba mxolod erTi
eqskluziuri ganawilebis licenzia, sxva licenziebi
ar gaicema. es punqti (Tavi 7 qvepuntqti i)
gamoricxavs liberaluri bazris Camoyalibebis
survilis arsebobas. mflobels aSkarad ar surs,
konkurenti ixilos Tavisi saqminobis arealSi - myidvels eqneba SeuzRudavi gzis ufleba Tavis
biznesTan mimarTebaSi. es niSnavs, rom Tu mas
aqtivebamde misasvlelad mudmivad esaWiroeba
saxelmwifo an kerZo mflobelobaSi myofi teritoriis
gamoyeneba, igi gaTavisulebulia am teritoriis
mflobelisTvis kompensaciis an ijaris gadaxdisgan
(Tavi 7, qvepunqti ii)
23energo-pros qarTul bazarze Semosvlis kontraqtiT
gansazRvruli pirobebi
- maregulireblis mier miRebuli iqneba komunaluri
aRricxvis wesebi, romlis moqmedebis vada
gansazRvruli iqneba sul mcire aTi wliT, rogorc es
mocemulia winamdebare xelSekrulebis danarTSi 15
Tavi 5, punqti f - umokles vadaSi, winaswari eqvsTviani periodis
gasvlidan araugvianes sami Tvisa, damoukidebeli
maregulirebeli valdebulia, miiRos dadgenileba
tarifebis indeqsaciis Sesaxeb (Tavi 7, punqti
n). es imas niSnavs, rom inflaciis paralelurad
unda moxdes tarifebis indeqsacia, rac tarifis
zrdis mauwyebelia. energo-pro jorjiam ukve
gaakeTa winaswari ganacxadi tarifis indeqsaciis
moTxovnis Sesaxeb
24Ddaskvna gamWvirvaloba
- Energo-prosTan warmoebuli molaparakebebis procesi
da damdgari Sedegi ar miuTiTebs imaze, rom axali
xelisuflebis pirobebSi saTanado yuradReba eqceva
privatizaciis gamWvirvalobas
25Ddaskvna liberaluri bazris Camoyalibebis survili
da neba
- ganxiluli xelSekrulebebi ar warmoadgenen
liberaluri bazris mimarTulebiT gadadgmul nabijs.
piriqiT, energo-pro xelSekrulebiT iTxovs, rom ar
iqnas daSvebuli sxva miwodebis an distribuciis
licenzianti misi saqmianobis arealSi
26Ddaskvna deregulireba
- Energo-pro jorjiasTan dadebuli xelSekruleba
zRudavs deregulirebas. rogorc eleqtroenergiiis
Sesyidvis, ise gadacemisa da dispeCerizaciis
tarifebi winaswar damoukidebeli maregulireblis
mier unda iyos daregulirebuli da Seesabamebodes
xelSekrulebiT gaweril tarifebs
27saboloo daskvna
- am kvelvis farglebSi mopovebuli masalebidan
gamomdinare SeiZleba gakeTdes daskvna, rom
parlamentis mier miRebul dokumentSi saqarTvelos
energetikuli seqtoris ganviTarebis ZiriTadi
mimarTulebebi gacxadebuli prioritetebi
gamWvirvaloba, liberaluri energetikuli bazris
mimarTulebiT moZraoba da deregulireba saxelmwifo
eleqtroenergetikul politikaSi jer ar aisaxeba. am
mimarTulebiT jer kidev bevri aris gasakeTebeli
28-
- m a d l o b a
- Y y u r a d R e b i s a T v i s