KORPORACJE TRANSNARODOWE Zakres i program wykladуw   dr Mieczyslaw SZOSTAK Instytutu Miedzynarodowych Stosunkуw Gospodarczych SZKOLA GLУWNA HANDLOWA w WARSZAWIE - PowerPoint PPT Presentation

1 / 80
About This Presentation
Title:

KORPORACJE TRANSNARODOWE Zakres i program wykladуw   dr Mieczyslaw SZOSTAK Instytutu Miedzynarodowych Stosunkуw Gospodarczych SZKOLA GLУWNA HANDLOWA w WARSZAWIE

Description:

KORPORACJE TRANSNARODOWE Zakres i program wyk ad w dr Mieczys aw SZOSTAK Instytutu Mi dzynarodowych Stosunk w Gospodarczych SZKO A G WNA HANDLOWA w WARSZAWIE – PowerPoint PPT presentation

Number of Views:492
Avg rating:3.0/5.0

less

Transcript and Presenter's Notes

Title: KORPORACJE TRANSNARODOWE Zakres i program wykladуw   dr Mieczyslaw SZOSTAK Instytutu Miedzynarodowych Stosunkуw Gospodarczych SZKOLA GLУWNA HANDLOWA w WARSZAWIE


1
KORPORACJE TRANSNARODOWE Zakres i program
wykladów  dr Mieczyslaw SZOSTAKInstytutu
Miedzynarodowych Stosunków GospodarczychSZKOLA
GLÓWNA HANDLOWA w WARSZAWIE
  • .

2
Zakres i program wykladów (A)
  • I. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI
  • KORPORACJI TRANSNARODOWYCH
  • 1. Miejsce tematyki korporacji
    transnarodowych (KTN)
  • we wspólczesnych naukach ekonomicznych.
  • 2. Spory wokól pojec KTN, przedsiebiorstwa
    wielonarodowe
  • i firmy miedzynarodowe.
  • 3. Cechy nadrzedne i szczególowe KTN.
  • 4. Kluczowa rola KTN jako podmiotów
    globalizacji
  • ekonomicznej.
  • 5. Koncepcja globalizacji korporacyjnej.

3
Zakres i program wykladów (B)
  • I. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI
  • KORPORACJI TRANSNARODOWYCH (c.d.)
  • 6. Wspieranie przez KTN regionalnej
    integracji gospodarczej.
  • 7. Bezposrednie inwestycje zagraniczne
    glówna forma
  • ekspansji globalnej KTN Przeglad
    definicji BIZ.
  • 8. BIZ a portfelowe inwestycje zagraniczne.
  • 9. Klasyfikacje bezposrednich inwestycji
    zagranicznych.
  • 10. Ogólna charakterystyka literatury
    swiatowej poswieconej
  • KTN i BIZ.
  • 11. Wklad polskich ekonomistów w badania nad
    KTN i BIZ.

4
Zakres i program wykladów (C)
  • II. TEORETYCZNE KONCEPCJE KORPORACJI
  • TRANSNARODOWYCH I BEZPOSREDNICH
  • INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH
  • 1. Klasyfikacje teoretycznych koncepcji KTN
    i BIZ.
  • 2. Makroekonomiczne koncepcje bezposrednich
    inwestycji zagranicznych.
  • 3. Wazniejsze teorie umiedzynarodowienia
    dzialalnosci przedsiebiorstw.
  • 4. Ewolucja eklektycznej teorii produkcji
    miedzynarodowej
  • J. H. Dunninga i nowa wersja paradygmatu OLI.
  • 5. Determinanty KTN i BIZ w swietle teorii
    miedzynarodowej lokalizacji dzialalnosci
    gospodarczej.
  • 6. Zwiezly przeglad teoretycznych koncepcji
    rozwoju
  • i funkcjonowania korporacji transnarodowych.

5
Zakres i program wykladów (D)
  • III. DOMINUJACA POZYCJA KORPORACJI
  • TRANSNARODOWYCH W GOSPODARCE
  • SWIATOWEJ
  • 1. Powstanie KTN i poczatki ich ekspansji w
    okresie do II wojny swiatowej.
  • 2. Dynamiczny wzrost liczby KTN i ich filii
    zagranicznych w okresie
  • powojennym (ze szczególnym uwzglednieniem
    lat 1990-2006).
  • 3. Wiodaca rola KTN w swiatowej produkcji i
    eksporcie.
  • 4. Charakterystyka grupy najwiekszych
    swiatowych KTN.
  • 5. Ewolucja zmian wielkosci strumieni i
    zasobów BIZ w skali globalnej.
  • 6. Struktura geograficzna przeplywów BIZ w
    przekroju glównych grup
  • krajów i w ujeciu regionalnym.
  • 7. Zmiany w strukturze sektorowej i
    galeziowej przeplywów BIZ.
  • 8. Specyfika dzialalnosci KTN w krajach w
    trakcie transformacji
  • i w krajach slabo rozwinietych.

6
Zakres i program wykladów (E)
  • IV. WPLYW PANSTWA NA DZIALALNOSC
  • KORPORACJI TRANSNARODOWYCH
  • W UJECIU GLOBALNYM
  • 1. Ewolucja stanowiska wladz panstwowych wobec
    KTN i BIZ w okresie
  • powojennym Od prohibicji i restrykcji
    do liberalizacji i partnerstwa.
  • 2. Specyfika oddzialywania na KTN i BIZ ze
    strony panstw macierzystych
  • i krajów goszczacych.
  • 3. Przejawy i determinanty restrykcyjnej
    polityki wobec KTN i BIZ.
  • 4. Kierunki i metody liberalizacji polityki
    wobec KTN i BIZ.
  • 5. Kontrowersje wokól oddzialywania zachet
    podatkowych i finansowych
  • na przeplywy BIZ.
  • 6. Próby miedzynarodowej koordynacji polityki
    wobec KTN (ze szczególnym
  • uwzglednieniem roli OECD, GATT/WTO,
    ONZ/UNCTAD, UE, NAFTA
  • i innych ugrupowan integracyjnych).

7
Zakres i program wykladów (F)
  • V. SKUTKI EKONOMICZNE GLOBALNEJ
  • EKSPANSJI KORPORACJI TRANSNARODOWYCH
  • 1. Wplyw ekspansji inwestycyjnej KTN na
    gospodarki krajów macierzystych.
  • 2. KTN a dynamika wzrostu ekonomicznego w
    krajach goszczacych.
  • 3. Oddzialywanie KTN na finansowanie rozwoju
    krajów przyjmujacych.
  • 4. Wplyw KTN na rynek pracy i postep
    techniczny w krajach goszczacych.
  • 5. Oddzialywanie KTN na rynek wewnetrzny i
    handel zagraniczny krajów
  • przyjmujacych.
  • 6. Konsekwencje dzialalnosci KTN dla
    przedsiebiorstw narodowych
  • krajów goszczacych.
  • 7. Instytucjonalne i systemowe efekty
    dzialania KTN w krajach przyjmujacych.
  • 8. Spory o zasadnosc zarzutów wobec
    dzialalnosci KTN.

8
Zakres i program wykladów (G)
  • VI. ROLA BIZ I KTN W POLSCE W OKRESIE
  • TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ
  • 1. Od zakazu dzialania obcych firm prywatnych
    do ograniczonej
  • roli BIZ w zyciu gospodarczym PRL.
  • 2. Przychylne podejscie do KTN i BIZ na etapie
    przechodzenia
  • od gospodarki centralnie planowanej do
    rynkowej.
  • 3. Ewolucja wielkosci, struktury geograficznej
    i sektorowo-
  • galeziowej BIZ w Polsce w dobie
    transformacji.
  • 4. Przeglad listy KTN - najwiekszych
    inwestorów zagranicznych w Polsce.
  • 5. Aktywny udzial zagranicznych inwestorów w
    prywatyzacji
  • polskich przedsiebiorstw panstwowych i
    pobudzaniu rozwoju
  • sektora prywatnego.

9
Zakres i program wykladów (H)
  • VI. ROLA BIZ I KTN W POLSCE W OKRESIE
  • TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ (c.d.)
  • 6. Ocena wplywu KTN na proces wzrostu
    gospodarczego
  • w Polsce.
  • 7. Skutki dzialalnosci KTN dla bilansu
    platniczego naszego kraju.
  • 8. Wplyw KTN na zatrudnienie, bezrobocie i
    wydajnosc pracy.
  • 9. Oddzialywanie KTN na poprawe innowacyjnosci
  • i konkurencyjnosci polskiej gospodarki.
  • 10. Zagrozenia ekonomiczne i spoleczno-polityczne
    zwiazane
  • z dzialalnoscia KTN w Polsce.

10
Zakres i program wykladów (I)
  • VII. ANALIZA DOSWIADCZEN DZIALALNOSCI WYBRANYCH
    KTN W SKALI GLOBALNEJ
  • I W POLSCE
  • 1. Specyfika roli FRANCE TELECOM w
    restrukturyzacji
  • i paraprywatyzacji sektora
    telekomunikacji w Polsce na tle globalnym.
  • 2. Analiza wkladu zagranicznych korporacji
    panstwowych
  • ELECTRICITE DE FRANCE i VATTENFALL w
    urynkowienie polskiej
  • energetyki.
  • 3. Osiagniecia i mankamenty dzialalnosci
    FEDERAL-MOGUL
  • CORPORATION w swiatowym i polskim
    przemysle komponentów
  • samochodowym.
  • 4. Wiodaca pozycja korporacji PERNOD RICARD w
    swiatowym i polskim
  • przemysle spirytusowym.
  • 5. PRZYKLADY DZIALALNOSCI INNYCH KTN w skali
    globalnej
  • i w Polsce.

11
ZALECANA LITERATURA (A)
  • LITERATURA PODSTAWOWA
  • Anna ZORSKA - KORPORACJE TRANSNARODOWE
  • Przemiany, oddzialywania, wyzwania, Polskie
    Wydawnictwo
  • Ekonomiczne, Warszawa 2007
  • Mieczyslaw SZOSTAK Udzial panstwowych BIZ w
    paraprywatyzacji
  • telekomunikacji i sektora energetycznego,
    w POLSKA RAPORT
  • O KONKURENCYJNOSCI 2007 Rola
    zagranicznych inwestycji bezposrednich
  • w ksztaltowaniu przewag konkurencyjnych,
    pod red. M. A. Weresy, Instytut
  • Gospodarki Swiatowej SGH, Warszawa 2007
    (tekst dostepny tez w wersji
  • elektronicznej www.sgh.waw.pl/imsg)
  • Mieczyslaw SZOSTAK Dylematy ekspansji
    przedsiebiorstw transnarodowych
  • w skali globalnej i w Polsce Na
    przykladzie Federal-Mogul Corporation,
  • w STRATEGIE PRZEDSIEBIORSTW NA RYNKACH
    ZAGRANICZNYCH
  • Implikacje dla Polski (pod red. E.
    Najlepszego), Wydawnictwo Akademii
  • Ekonomicznej w Poznaniu, Poznan 2002
    (tekst i prezentacja dostepne w wersji
  • elektronicznej www.sgh.waw.pl/imsg)

12
ZALECANA LITERATURA (B)
  • LITERATURA PODSTAWOWA (c.d)
  • Mieczyslaw SZOSTAK PREZENTACJE WYKLADÓW na
    temat korporacji
  • transnarodowych (dostepne w wersji
    elektronicznej www.sgh.waw.pl/imsg)
  • LITERATURA DODATKOWA
  • WORLD INVESTMENT REPORT 2007 Transnational
    Corporations,
  • Extractive Industries and Development,
    UN/UNCTAD, NeYork/Geneva 2007
  • (www.unctad.org)
  • John H. DUNNING Towards a new paradigm of
    development Implications
  • for the determinants of international
    business, TRANSNATIONAL
  • CORPORATIONS, vol. 15, No. 1, April 2006
    (www.unctad.org)
  • KORPORACJE MIEDZYNARODOWE W POLSCE Wyzwania w
    dobie
  • globalizacji i regionalizacji (pod red.
    A. Zorskiej), Difin, Warszawa 2002
  • INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE Raport roczny
    2007 (pod red.
  • J. Chojny), Instytut Badania Rynku,
    Konsumpcji i Koniunktur,
  • Warszawa 2007

13
ZALECANA LITERATURA (C)
14
ZALECANA LITERATURA (D)
15
WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI KORPORACJI
TRANSNARODOWYCH dr Mieczyslaw
SZOSTAKInstytutu Miedzynarodowych Stosunków
GospodarczychSZKOLA GLÓWNA HANDLOWA w WARSZAWIE
16
1. Miejsce tematyki KTN we wspólczesnych
naukach ekonomicznych
  • Miedzynarodowe stosunki gospodarcze
  • (Ekonomia miedzynarodowa International
    Economics)
  • Finanse miedzynarodowe (International Finance)
  • Globalizacja (w teorii i w praktyce)
  • Ekonomika (teoria) przedsiebiorstwa
  • (Teoria umiedzynarodowienia przedsiebiorstwa)
  • Biznes miedzynarodowy
  • Teoria lokalizacji dzialalnosci gospodarczej
  • Zarzadzanie przedsiebiorstwem
  • (Zarzadzanie miedzynarodowe)
  • Fuzje i przejecia transnarodowe
    (miedzynarodowe)

K O RP O R A C JE

T R ANS N A R O DOWE


17
2. Spory wokól pojec KTN, przedsiebiorstwa
wielonarodowe i firmy miedzynarodowe (A)
  • W zagranicznej i polskiej literaturze
    ekonomicznej spotyka sie róznorodne definicje
    korporacji transnarodowych (KTN transnational
    corporations). Na dodatek autorzy publikacji
    poswieconych tej tematyce uzywaja kilku terminów
    na oznaczenie kazdego z obu czlonów analizowanego
    wyrazenia.
  • Za synonim slowa korporacje uznawane sa
    okreslenia przedsiebiorstwa (enterprises), firmy
    (firms), kompanie (companies), spólki
    (societies), koncerny (concerns), konglomeraty i
    towarzystwa (niekiedy takze grupy lub monopole).
  • Natomiast jako pojec zastepujacych przymiotnik
    transnarodowe uzywa sie terminów wielonarodowe
    lub multinarodowe (multinational), miedzynarodowe
    (international), globalne (global), ponadnarodowe
    (supranational) oraz swiatowe (world).
  • Rada Ekonomiczno-Spoleczna ONZ w rezolucji
    przyjetej na swej 57 sesji w dniu 25 lipca 1974
    r. zalecila powszechne stosowanie terminu KTN,
    deklarujac, ze w sposób najbardziej trafny wyraza
    on istote tych specyficznych podmiotów
    gospodarczych. Dlatego tez w publikacjach UNCTAD
    (np. WIR 2007) i innych agend ONZ uzywa sie do
    dzis wyrazenia KTN.

18
2. Spory wokól pojec KTN, przedsiebiorstwa
wielonarodowe i firmy miedzynarodowe (B)
  • Od prawie 30 lat termin KTN wyraznie preferowany
    jest tez w polskiej literaturze ekonomicznej.
    Niektórzy autorzy podkreslaja przy tym szczególna
    trafnosc przymiotnika transnarodowe, który
    najlepiej okresla charakterystyczne dla
    dzialalnosci KTN zjawisko przenikania kapitalu
    przez granice panstwowe (M.Malecki, 1978r.).
  • Natomiast w publikacjach OECD i Banku Swiatowego,
    w literaturze amerykanskiej i innych krajów
    anglosaskich najczesciej uzywa sie wyrazenia
    przedsiebiorstwa wielonarodowe (multinational
    enterprises lub po prostu multinationals).
    Podobnie jest we francuskojezycznym
    pismiennictwie, gdzie mówi sie o les entreprises
    multinationales lub les multinationales.
  • Nie wdajac sie w szczególy trwajacej od dawna
    dyskusji na temat trafnosci powyzszych pojec, za
    najbardziej adekwatne do rzeczywistosci trzeba
    uznac okreslenie KTN. Ale inne wymienione
    poprzednio terminy mozna traktowac jako pelne
    synonimy KTN.

19
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (A)
  • Po raz pierwszy chyba w literaturze swiatowej
    problem definicji KTN szeroko zostal omówiony
    przez Y. Aharoniego w 1971 r.
  • Ze swej strony J. Stopford i L.Wells zdefiniowali
    w 1972 r. KTN jako wielkie firmy, które
    posiadaja swoje filie w kilku krajach i które
    próbuja w pewnej przynajmniej mierze koordynowac
    i kontrolowac dzialalnosc tych filii zgodnie z
    celami wspólnej strategii calego
    przedsiebiorstwa. Podobnie okreslil istote KTN
    R.Vernon (1972 r.).
  • W tym samym 1972 r. takze polski ekonomista J.
    Rutkowski slusznie pokreslal, iz KTN maja swoje
    filie w kilku krajach, zas towarzystwo
    macierzyste spelnia role jak gdyby kwatery
    glównej przekazujacej rozkazy i sprawujacej
    kontrole, a filie dostarczaja produkcje, zyski i
    informacje.
  • Ze swej strony P.J. Buckley i M. Casson ( 1976
    r.) definiowali KTN bardzo ogólnikowo,
    akcentujac, ze sa to firmy, które posiadaja
    wlasny majatek (aktywa produkcyjne), kontroluja
    go (je) oraz prowadza równoczesnie dzialalnosc
    gospodarcza w wielu krajach.

20
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (B)
  • Z kolei powstale w 1974 r. Centrum (Osrodek) ONZ
    ds. Korporacji Transnarodowych (UNCTC), które
    przez szereg lat prowadzilo szerokie badania nad
    istota KTN, za najwazniejsze cechy takich
    korporacji w 1978 r. uznalo
  • a) posiadanie filii (oddzialów) w co najmniej
    2 krajach,
  • b) stosowanie przez firme macierzysta jednego
    systemu kontroli i zarzadzania filiami
    (oddzialami), umozliwiajacego prowadzenie
    wspólnej polityki i strategii dzialania,
    realizowanej z reguly przez jeden osrodek
    decyzyjny,
  • c) wystepowanie silnych wzajemnych powiazan
    gospodarczych miedzy filiami (oddzialami),
    sprawiajacych, iz dzialalnosc kazdej (kazdego) z
    nich moze wywierac istotny wplyw na
    funkcjonowanie pozostalych.
  • Sposród polskich ekonomistów, zajmujacych sie
    problematyka KTN w latach 80-tych, wlasne
    interpretacje istoty i definicje korporacji
    przedstawili m. in. E. Cyrson (1981 r.), J.
    Sulmicki (1981 r.) i M. Malecki (1988 r.). Ten
    ostatni pisal Przez korporacje transnarodowa
    nalezy rozumiec firme, która wytwarza i sprzedaje
    towary w wiecej niz jednym kraju, a za obszar
    swego dzialania uwaza caly swiat. Korporacja
    maksymalizuje zyski i okresla strategie swego
    rozwoju w skali globalnej.

21
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (C)
  • Amerykanski ekonomista P. Dickens podkreslal (w
    1992 r.), ze o dominujacej pozycji KTN w
    gospodarce swiatowe przesadzaja ich zdolnosci
    organizacyjne i koordynacyjne, pozwalajace im na
    zakladanie ponadgranicznych sieci powiazan
    ekonomicznych miedzy firmami, zlokalizowanymi w
    wielu krajach i tworzacymi tam wartosc dodana.
    Dzialalnosc takich firm, wchodzacych w sklad
    okreslonej sieci, koordynowana jest zawsze przez
    jeden osrodek decyzyjny, którym jest kierownictwo
    macierzystego przedsiebiorstwa.
  • Cieszacy sie autorytetem najwybitniejszego znawcy
    KTN - J. H. Dunning (z Wielkiej Brytanii)
    akcentowal w 1993 r., ze KTN prowadza ekspansje
    glównie poprzez bezposrednie inwestycje
    zagraniczne (BIZ), posiadajac aktywa i
    kontrolujac dzialalnosc wielu podmiotów
    gospodarczych, które tworza wartosc dodana w
    wiecej niz jednym kraju.
  • Podobnie jak Dunning na kluczowa role BIZ w
    ekspansji KTN zwracal tez uwage M. Wilkins (w
    1998 r.), chociaz ten drugi twierdzil, ze KTN
    dokonuja nie tylko transgranicznego transferu
    kapitalu, lecz calego pakietu biznesowego (tj.
    aktywów finansowych, technologii, metod
    zarzadzania, marketingu, nowych produktów i uslug
    itp.).

22
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (D)
  • Z kolei wedlug definicji N. Nohrii i S. Ghoshal (
    z 1997 r.), o sile ekonomicznej KTN przesadza
    specyficzny, bardzo efektywny rodzaj organizacji
    ich dzialalnosci, która zapewnia optymalne
    warunki dla kreowania wiedzy i maksymalizacji
    efektów jej praktycznego zastosowania dzieki
    internalizacji transferu osiagniec mysli
    naukowo-technicznej (wymienieni autorzy
    korzystali z dorobku B. Koguta i U. Zandera w
    zakresie badan nad KTN jako skladnica wiedzy).
  • W mysl definicji UNCTAD (WIR 2007), pod
    pojeciem KTN rozumie sie firmyskladajace sie z
    przedsiebiorstw macierzystych i ich zagranicznych
    filii (affiliates).
  • Przy tym mianem firmy macierzystej UNCTAD okresla
    przedsiebiorstwo, które kontroluje aktywa innych
    jednostek w krajach innych niz kraj jego
    pochodzenia (home country) zazwyczaj poprzez
    posiadanie wlasnosci pakietu kapitalu
    zakladowego. Udzial równy 10 lub wiecej
    zwyklych akcji spólki albo glosów w
    przedsiebiorstwie nie bedacym spólka
    (unincorporated enterprise) ...jest normalnie
    uznawany za próg niezbedny dla kontroli aktywów.

23
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (E)
  • Nastepnie eksperci UNCTAD definiuja zagraniczna
    filie jako przedsiebiorstwo, w którym inwestor,
    bedacy rezydentem w innej gospodarce, posiada
    udzial kapitalowy, który pozwala mu na wywieranie
    trwalego wplywu (lasting interest) na zarzadzanie
    takim przedsiebiorstwem... (tj. gdy ma co
    najmniej 10 akcji lub glosów, co zgodne jest z
    przyjetymi przez OECD i MFW tzw. wzorcowymi
    definicjami BIZ).
  • Wg UNCTAD filie zagraniczne KTN moga dzialac w 3
    nastepujacych formach organizacyjno-prawnych
  • a) firma zalezna lub spólka-córka (subsidiary),
    posiadajaca osobowosc prawna i bedaca w pelni
    wlasnoscia (wholly-owned) korporacji macierzystej
    lub firma z wiekszosciowym udzialem kapitalowym
    (majority-owned) centrali KTN (tego rodzaju
    spólka mieszana zwana jest wspólnym
    przedsiewzieciem, czyli - joint venture),
  • b) spólka stowarzyszona (associate), w której
    macierzysta KTN ma od 10 do 50 kapitalu lub
    ogólu glosów,
  • c) oddzial (branch), który moze funkcjonowac
  • -- badz jako joint venture z mniejszym niz 10
    udzialem firmy macierzystej,
  • -- badz jako jednostka nie bedaca
    przedsiebiorstwem i nie posiadajaca
  • osobowosci prawnej (stale przedstawicielstwo
    czy lokalne biuro
  • macierzystej KTN, jej nieruchomosc lub zespól
    mienia ruchomego
  • - mobile equipment).

24
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (F)
  • Natomiast OECD, która podobnie jak UNCTAD -
    zajmuje sie takze szeroko problematyka KTN, nie
    tylko preferuje nazywac je przedsiebiorstwami
    wielonarodowymi (lub firmami kontrolowanymi przez
    zagranice, tj. foreign-controlled), lecz
    równoczesnie woli stosowac dosc ogólne okreslenie
    ich istoty. W niektórych publikacjach tej
    Organizacji mozna nawet znalezc stwierdzenie, ze
    precyzyjna definicja KTN nie jest konieczna (co
    jest jednak pogladem bardzo dyskusyjnym).
  • Eksperci OECD w 2000 r. zaproponowali
    nastepujaca definicje firm multinarodowychPod
    terminem tym rozumie sie zwykle przedsiebiorstwa,
    majace siedzibe na terytorium wiecej niz jednego
    panstwa i powiazane ze soba tak, ze umozliwia to
    koordynowanie ich dzialan w róznoraki sposób.
    Podkreslali oni zarazem, iz stopien autonomii
    poszczególnych podmiotów w obrebie
    przedsiebiorstwa wielonarodowego moze byc rózny
    (podobnie jak róznorodny bywa charakter
    wlasnosci takich podmiotów gospodarczych).

25
2. Spory pojeciowe... - Definicje KTN (G)
  • Prof. A. Zorska w swej monografii dokonala dosc
    szerokiego przegladu definicji KTN, spotykanych w
    literaturze. Ponadto, nawiazujac do dorobku P.F.
    Druckera, stwierdzila we wstepie do Korporacji
    transnarodowych..., iz w centrum jej rozwazan
    znajduja sie KTN traktowane jako specyficzne i
    ewoluujace organy spoleczne, utworzone w celu
    zarzadzania zasobami i sprawnego osiagania
    efektów i kierowane przez ludzi oraz pracujace
    dla ludzi.
  • We wspomnianej ksiazce A. Zorska zdefiniowala KTN
    jako przedsiebiorstwa, których dzialalnosc
    przenika granice panstw (nie zawsze bardzo wielu)
    i jest organizowana, integrowana i koordynowana
    przez centrale w kraju macierzystym.

26
3. Cechy nadrzedne i szczególowe KTN (A)
  • Jednoczesnie A. Zorska w poglebiony sposób i
    bardzo obszernie omówila w swej monografii dwie
    cechy nadrzedne, którymi charakteryzuja sie KTN
    jako globalne podmioty gospodarcze, tj.
    suwerennosc i globalna efektywnosc.
  • Wspomniana autorka przedstawila takze analize
    dwu nastepujacych grup cech szczególowych
    korporacji transnarodowych
  • a) czterech cech strukturalnych zlozonosci,
    rozproszenia,
  • sieciowosci i arbitrazowania,
  • b) czterech cech procesowych wiedzy,
    specjalizacji,
  • integracji i elastycznosci.

27
3. Cechy nadrzedne ... KTN (B)
  • Wedlug opinii A. Zorskiej, jedna z 2 postawowych
    cech nadrzednych KTN jest ich suwerennosc
    (sovereignty), która nalezy rozumiec jako
    zdolnosc korporacji do podejmowania
    strategicznych decyzji i dzialan biznesowych w
    sposób relatywnie suwerenny, tj. niezalezny
    glównie
  • od preferencji i interesów wladz panstwowych
    krajów goszczacych
  • i macierzystych.
  • W praktyce stopien wzglednej suwerennosci
    poszczególnych KTN jest wprost proporcjonalny do
    ich wlasnej pozycji rynkowej, zas odwrotnie
    proporcjonalny do sily gospodarczej krajów
    przyjmujacych i krajów pochodzenia. Im
    potezniejsza jest KTN, tym bardziej jest ona
    suwerenna (samodzielna). Natomiast im silniejsze
    jest panstwo, na terytorium którego dana KTN
    dziala, tym mniejsze szanse ma ta ostatnia na
    podejmowanie zupelnie suwerennych decyzji
    biznesowych.
  • Do ograniczania suwerennosci poszczególnych KTN
    przyczyniaja sie regulacje miedzynarodowe,
    zwlaszcza podejmowane w ramach ugrupowan
    integracyjnych (np. UE, czy NAFTA), a takze
    alianse strategiczne i inne formy powiazan
    miedzykorporacyjnych.

28
3. Cechy nadrzedne ... KTN (C)
  • Druga cecha nadrzedna KTN jest - wedlug A.
    Zorskiej - ich dazenie do realizacji globalnej
    efektywnosci. Sprowadza sie ona do traktowania w
    sposób skonsolidowany i nadrzedny koniecznosci
    osiagniecia rentownosci (lub zyskownosci) na
    szczeblu calej korporacji.
  • Chociaz pozytywne wyniki poszczególnych filii i
    wewnetrznych centrów finansowych sa pozadane,
    ale przejsciowo dopuszcza sie mozliwosc
    wykazywania przez te ostatnie strat, jesli
    przyczynia sie to do optymalizacji zysków w skali
    calej danej KTN (np. dzieki wprowadzeniu na rynek
    nowych produktów, zdobyciu nowych rynków zbytu na
    wytwarzane towary lub obnizeniu wysokosci
    placonych podatków poprzez stosowanie cen
    transferowych).
  • Glówne zródla poprawy globalnej efektywnosci
    dzialalnosci KTN obnizka kosztów produkcji i
    oszczednosci nakladów, wzrost wartosci dodanej i
    uzyskiwanych przychodów, wykorzystanie
    innowacyjnosci i elastycznosci dzialania, nowe
    metody organizacji i zarzadzania, lepsza
    koordynacja, szybszy przeplyw informacji
    wewnatrz korporacji, wykorzystanie Internetu i
    handlu elektronicznego itp.

29
3. Cechy ... szczególowe KTN (D)
  • Pierwsza z 4 cech strukturalnych KTN jest -
    zdaniemA. Zorskiej ich zlozonosc lub
    kompleksowosc (compexity). Jest ona tozsama z
    rosnaca liczba kluczowych i wzajemnie na siebie
    oddzialujacych elementów w systemie (np. lancuchu
    wartosci, strukturze organizacji) lub na
    okreslonej plaszczyznie (wlasnosc,
    konkurencyjnosc, strategia, konfiguracja).
  • Rosnaca zlozonosc lancuchów tworzenia wartosci
    uwidacznia sie przede wszystkim poprzez
    poglebianie specjalizacji poszczególnych ogniw
    (jednostek) w zakresie realizacji konkretnych
    funkcji oraz coraz wieksze zaawansowanie
    techniczne prowadzonej dzialalnosci, co powoduje
    postepujaca dekompozycje poszczególnych
    lancuchów.
  • Zlozonosc i heterogenicznosc KTN jest m. in.
    rezultatem czesto realizowanych fuzji i przejec
    oraz dopasowywania sie przez korporacje do
    narastajacej zlozonosci zewnetrznego otoczenia
    ekonomicznego
  • i spoleczno-politycznego, w którym one dzialaja.

30
3. Cechy ... szczególowe KTN (E)
  • Druga cecha strukturalna KTN jest wedlug A.
    Zorskiej rozproszenie geograficzne (geografical
    dispersion) procesu tworzenia przez nie wartosci
    dodanej. Przyczynia sie do tego dazenie
    korporacji do podnoszenia efektywnosci dzialania
    i poprawy pozycji konkurencyjnej poprzez
    delekalizacje poszczególnych ogniw lancucha
    wartosci, wykorzystanie ulatwien w zakresie
    transportu oraz komunikacji (zwlaszcza Internetu)
    oraz rosnacej swobody wyboru lokalizacji (tj.
    miejsca inwestowania).
  • Trzecia cecha strukturalna KTN jest ich
    sieciowosc (networks). Polega ona na stworzeniu
    systemu obejmujacego wezly oraz laczace je
    powiazania relacyjne.
  • W przypadku korporacji wezlami sa ich filie, jak
    tez firmy zewnetrzne i osoby indywidualne
    wspólpracujace z KTN.

31
3. Cechy ... szczególowe KTN (F)
  • Natomiast przeplywy towarów, uslug, informacji i
    czynników wytwórczych stanowia sieciowe
    powiazania relacyjne korporacji.
  • Czwarta cecha strukturalna KTN jest ich zdolnosc
    do arbitrazu (arbitrage). Chodzi tu o
    umiejetnosc wykorzystania przez nie istniejacych
    na swiecie róznic pod wzgledem warunków
    ekonomicznych, geograficzno-naturalnych,
    spoleczno-kulturowych i instytucjonalno-polityczny
    ch.
  • Najwazniejsze znaczenie ma w tym kontekscie
    umiejetnosc wykorzystania przez KTN - dla
    obnizki kosztów produkcji i optymalizacji
    globalnej efektywnosci - zróznicowania takich
    parametrów ekonomicznych jak ceny, kursy
    walutowe, stopy oprocentowania, podatki, place
    oraz pozaplacowe skladniki wynagrodzenia, poziom
    i struktura dochodów ludnosci itp.

32
3. Cechy ... szczególowe KTN (G)
  • Sposród czterech cech procesowych KTN, jakie
    wyodrebnila A. Zorska, w pierwszej kolejnosci na
    uwage zasluguje wiedza (knowledge). Jak bowiem
    trafnie zauwazyl P. F. Drucker, we wspólczesnej
    gospodarce swiatowej podstawowym zasobem
    ekonomicznym nie jest juz ani kapital, ani
    praca, ani bogactwa naturalne, lecz jest nim
    wiedza. Jest to czynnik o tyle specyficzny, ze
    zazwyczaj ma charakter ukryty i niematerialny
    (tacit, intangible)
  • Oparta na wiedzy przewaga konkurencyjna KTN
    wynika stad, ze sa one nie tylko jej twórcami,
    lecz posiadaja tez zdolnosc do integrowania
    wlasnej wiedzy z pochodzaca ze zródel
    zewnetrznych (krajowych i zagranicznych).
    Potrafia ponadto, dzialajac w mysl haslaOd
    pomyslu do przemyslu, przeksztalcic zdobyta
    wiedze w innowacje produkcyjne, które stanowia
    wazne zródlo ich wysokiej konkurencyjnosci
    rynkowej.

33
3. Cechy ... szczególowe KTN (H)
  • Druga cecha procesowa KTN jest specjalizacja
    (specialization). Sprowadza sie ona do
    powierzania wykonania konkretnych operacji
    ekonomicznych w ramach lancucha tworzenia
    wartosci badz wlasnym filiom, badz kontrahentom
    zewnetrznym.
  • Tak pojeta specjalizacja laczy sie scisle z
    fragmentaryzacja, tj. podzialem procesu
    wytwórczego na coraz wiecej etapów. Pozwala to
    KTN na stale podnoszenie wydajnosci pracy,
    poprawe jakosci, powiekszanie wartosci dodanej i
    uzyskiwanie korzysci ze skali produkcji.
  • Zdolnosc KTN do integracji (integration) dzialan
    rozproszonych geograficznie, wyspecjalizowanych
    od strony funkcjonalnej oraz dostosowanych do
    specyfiki warunków lokalnych stanowi trzecia
    ceche procesowa korporacji transnarodowych.
  • Szczególnego znaczenia nabiera umiejetnosc
    efektywnego integrowania i koordynacji czynnosci
    zlecanych rosnacej liczbie podwykonawców w ramach
    tzw. rekombinowanego lancucha wartosci.

34
3. Cechy ... szczególowe KTN (I)
  • Za czwarta (tj. ostatnia) ceche procesowa KTN
    nalezy uznac elastycznosc (flexibility)
    dzialania. Wedlug
  • A. Zorskiej, polega ona na zdolnosci do
    szybkiej, sprawnej i skutecznej adaptacji do
    zmian i wprowadzenia koniecznych dostosowan,
    realizowanych na zewnatrz
  • i wewnatrz organizacji. Wchodza tu w gre zmiany
    strategiczne, dotyczace zaangazowania zasobów i
    zdolnosci, a takze zmiany operacyjne, odnoszace
    sie do podzialu zadan i harmonogramu realizacji
    zamierzen.
  • Elastycznosc funkcjonowania KTN obejmuje
    umiejetnosc wlasciwej reakcji (responsiveness) na
    zmiany zachodzace
  • na rynkach lokalnym i zagranicznych, wlasciwego
    ksztaltowania stosunków korporacji z jej
    klientami (dostawcami i odbiorcami), szybkiej
    odpowiedzi na posuniecia konkurentów, zdolnosci
    wychodzenia z krysysu oraz skrócenia czasu
    potrzebnego na niezbedne dostosowania.

35
4. Kluczowa rola KTN jako podmiotów
globalizacji ( Rys. 1 Podmioty dzialania)
36
4. Rola KTN jako podmiotów globalizacji
(Rys. 2 Klasyfikacja glównych grup krajów)
37
4.1. Definicje globalizacji (A)
  • Wprawdzie haslo globalizacji zrobilo zawrotna
    wprost kariere w swiatowej literaturze
    ekonomicznej i w praktyce miedzynarodowej
  • od przelomu lat 80-tych i 90-tych XX w., ale
    jest to pojecie bardzo róznorodnie interpretowane
    i do dzisiaj budzace silne kontrowersje.
  • Znany ekonomista amerykanski J.E. Stiglitz
    twierdzi, ze globalizacja to coraz scislejsza
    integracja panstw oraz ludzi na swiecie,
    spowodowana ogromna redukcja kosztów transportu i
    telekomunikacji oraz zniesieniem sztucznych
    barier w przeplywach dóbr, uslug, kapitalu,
    wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju
  • do kraju.
  • Podobnie J. Bhagwati, ekonomista pochodzenia
    hinduskiego, pracujacy od dawna na renomowanych
    uczelniach amerykanskich, pod pojeciem
    globalizacji rozumie integracje gospodarek
    narodowych z gospodarka swiatowa poprzez handel,
    bezposrednie inwestycje zagraniczne (dokonywane
    przez korporacje multinarodowe), krótkookresowe
    przeplywy kapitalowe, miedzynarodowe migracje
    pracowników (i ogólniej ludzi) oraz
  • transfer technologii.

38
4.1. Definicje globalizacji (B)
  • Bardzo zwiezle i ogólnikowo definiuje
    globalizacje juz wspominany wybitny brytyjski
    ekonomista J. H. Dunning, który sprowadza jej
    istote do rosnacych transgranicznych powiazan
    wzajemnych dzialalnosci gospodarczej.
  • Z kolei P. Bairoch i R. Kozul-Wright (ekonomisci
    z USA) podkreslaja, iz globalizacja oznacza
    proces, w którym produkcja i struktury finansowe
    poszczególnych krajów staja sie coraz bardziej
    powiazane poprzez rosnaca liczbe transakcji
    transgranicznych, prowadzacych do uksztaltowania
    sie nowego miedzynarodowego podzialu pracy, w
    którym tworzenie bogactwa narodowego jest coraz
    silniej uzaleznione od podmiotów gospodarczych z
    innych panstw.
  • Wedlug oficjalnego stanowiska UNCTAD,
    globalizacja polega na rosnacych powiazaniach
    krajów w zakresie handlu swiatowego,
    bezposrednich inwestycji zagranicznych i rynków
    kapitalowych. Proces globalizacji ulegl
    przyspieszeniu w efekcie postepu technicznego w
    transporcie i lacznosci, a takze w wyniku
    szybkiej liberalizacji i deregulacji handlu i
    przeplywów kapitalów, zarówno na szczeblu
    krajowym, jak i miedzynarodowym.

39
4.1. Definicje globalizacji (C)
  • Ze swe strony Komisja Europejska okresla
    globalizacje jako proces, w którym produkcja i
    rynki w róznych krajach staja sie coraz bardziej
    wspólzalezne z racji duzej dynamiki wymiany dóbr
    i uslug oraz przeplywów kapitalów i technologii,
    co prowadzi do powstania zintegrowanego rynku
    globalnego.
  • Obecny Sekretarz Generalny OECD, G. Gurria
    podczas wykladu, wygloszonego w SGH, slusznie
    zauwazyl, ze nie ma jednej powszechnie
    akceptowanej definicji globalizacji. Dalej
    stwierdzil
  • W OECD globalizacje ekonomiczna rozumiemy jako
    proces scislej integracji ekonomicznej rynków
    globalnych finansowego, towarowego i pracy. To
    bardzo lapidarne okreslenie, ale dobrze oddaje
    ono istote analizowanego zjawiska.
  • Wg J.-Ph. Cotisa, glównego ekonomisty OECD,
    globalizacja oznacza dlugotrwala tendencje,
    która przejawia sie w zanikaniu odleglosci i
    zwielokrotnianiu wzajemnych oddzialywan w skali
    calego swiata. Zwieksza zdolnosci narodów i
    pojedynczych ludzi do wywierania nawzajem na
    siebie wplywu. Prowadzi równoczesnie zarówno do
    wiekszego postep, jak i do pojawiania sie róznych
    tarc.

40
4. 1. Definicje globalizacji (D)
  • Autor popularnego podrecznika z msg, A.
    Budnikowski definiuje globalizacje jako proces
    realnego scalania gospodarek narodowych poprzez
    dynamiczny wzrost obrotów handlu miedzynarodowego
    (zwlaszcza uslug), przeplywów kapitalowych i
    ekspansje KTN, co jest mozliwe dzieki
    traktowaniu calego swiata jako rynku zbytu przez
    coraz wieksza liczbe przedsiebiorstw.
  • Inny ekonomista z SGH, J. Misala okresla
    globalizacje jako proces tworzenia sie
    jednolitego rynku towarów, uslug i czynników
    produkcji, obejmujacego wszystkie kraje swiata, a
    zatem takze wszystkie jego regiony i kontynenty.
  • Natomiast zdaniem A. Zorskiej Globalizacja
    polega
  • na dlugofalowym integrowaniu dzialalnosci na
    poziomie gospodarek, przemyslów/sektorów oraz
    przedsiebiorstw ponad granicami panstw, dzieki
    rozszerzaniu, poglebianiu oraz intensyfikowaniu
    róznego rodzaju powiazan (handlowych,
    inwestycyjnych, kooperacyjnych, informacyjnych),
    co prowadzi
  • do tworzenia sie wspólzaleznego systemu
    ekonomicznego w skali swiatowej, czyli globalnej
    gospodarki.

41
4.2. Przyczyny i przejawy globalizacji
  • Wedlug dosc zgodnej opinii specjalistów
    zajmujacych sie omawiana problematyka, do
    glównych przyczyn - i zarazem przejawów -
    obecnej fazy globalizacji zycia gospodarczego
    nalezy zaliczyc
  • a) niezwykle przyspieszenie postepu
    technicznego, zwlaszcza
  • w informatyce, biotechnologiach i
    produkcji nowych materialów
  • b) radykalne przewartosciowanie podejscia do
    roli panstwa w zyciu
  • gospodarczym, tj. powszechny odwrót od
    etatyzmu i centralnego
  • planowania, ograniczenie zasiegu
    interwencjonizmu administracyjnego
  • i liberalizacje polityki panstwa,
    dotyczacej wymiany handlowej,
  • obrotów finansowych i przeplywów
    czynników produkcji
  • c) intensyfikacje konkurencji w efekcie
    umiedzynarodowienia dzialalnosci
  • przedsiebiorstw oraz niebywalej
    ekspansji KTN i BIZ.
  • Chociaz wedlug opinii A. Zorskiej powstanie
    gospodarki opartej na informacjach i wiedzy
    (okreslanej przez OECD mianem knowledge-based
    economy) nalezy uznac za jeden z 3 glównych
    czynników otoczenia zewnetrznego (obok
    globalizacji i regionalizacji), które decyduja
    dzisiaj o przemianach w dzialalnosci KTN, to
    wydaje sie, ze czynnik ten mozna tez traktowac
    jako integralna czesc skladowa procesu
    globalizacji.

42
4.3. Korzysci i zagrozenia globalizacji (A)
  • Postepujaca globalizacja - wraz z towarzyszaca
    jej ekspansja KTN spowodowala zwlaszcza
    upowszechnienie sie w skali calego wspólczesnego
    swiata nowej naczelnej zasady dzialania
    ekonomicznegoMysl globalnie, dzialaj
    lokalnie!!!.
  • Ale wokól korzysci i zagrozen procesu
    globalizacji trwaja do dosc dawna spory Obok
    zdecydowanych zwolenników globalizacji (np. J.
    Bhagwati In Defence of Globalization) sa tez
    sceptycy ( jak np. J.E. Stiglitz
    Globalizacja), alterglobalisci i antyglobalisci
    (np. A Starr Naming the Enemy Anti-Corporate
    Movements Confront Globalization).
  • Zdaniem A. Zorskiej, A. Budnikowskiego i szeregu
    innych autorów, za glówne korzysci globalizacji
    trzeba uznac
  • a) przyspieszenie dynamiki rozwoju gospodarczego
    i tempa przemian
  • strukturalnych ,
  • b) poprawe racjonalnosci i efektywnosci
    gospodarowania,
  • c) podniesienie wydajnosci pracy,
  • d) wzrost dobrobytu spolecznego w skali
    globalnej.
  • Szczególnie duzy udzial w wystepowaniu powyzszych
    korzysci ma szybkie zwiekszanie sie obrotów
    handlu swiatowego i przyplywów czynników
    produkcji w nastepstwie umiedzynarodowiania
    dzialalnosci przedsiebiorstw, do czego walnie
    przyczynia sie dzialalnosc KTN.

43
4.3. Korzysci i zagrozenia globalizacji (B)
  • Za powazny negatywny skutek globalizacji jej
    krytycy uznaja nadmierny wzrost ogólnoswiatowej
    wspólzaleznosci ekonomicznej, tj. uzaleznienie
    zycia gospodarczego poszczególnych krajów od
    wydarzen zachodzacych w innych krajach, co
    przejawia sie w miedzynarodowej transmisji
    kryzysów koniunkturalnych, w szczególnosci -
    kryzysów finansowych.
  • Poglebianie sie luki rozwojowej miedzy czolówka
    bogatych krajów Pólnocy i biednymi krajami
    Poludnia uznawane jest równiez za slabosc
    globalizacji.
  • Ponadto potencjalne zagrozenia procesu
    globalizacji sa w duzej mierze wiazane z
    dzialalnoscia KTN, które czesto oskarza sie
  • a) o dzialanie na szkode interesów konsumentów
    (np. ekspansja koncernów
  • tytoniowych szkodzi zdrowiu ujednolicanie
    gustów konsumentów
  • zagraza tradycji i kulturze narodowej
    coca-kolonizacja)
  • b) o likwidacje miejsc pracy i przyczynianie sie
    do bezrobocia w krajach
  • pochodzenia (zarzut zwiazków zawodowych), a
    takze o brak
  • pozytywnego wplywu na zatrudnienie w
    krajach przyjmujacych
  • (w obliczu bankructwa lokalnych firm w
    efekcie konkurencji KTN)

44
4.3. Korzysci i zagrozenia globalizacji (C)
  • Najczesciej spotykane zarzuty wobec KTN (c.d.)
  • c) o uchylanie sie od placenia podatków
    (glównie wskutek stosowania tzw. cen
    transferowych w rozliczeniach wewnatrzkorporacyjny
    ch) i nadmierny drenaz dochodów (oskarzenia o
    wyzysk i eksploatacje glównie ze strony
    lewicowych polityków i intelektualistów krajów
    przyjmujacych)
  • d) o degradacje srodowiska naturalnego
    (zwlaszcza w KSR)
  • e) o utrwalanie jednostronnej zaleznosci
    ekonomicznej KSR od panstw kapitalistycznego
    centrum, jak tez o preferowanie dzialan
    sprzecznych z priorytetami rozwojowymi ubogich
    krajów i utrudnianie rzadom tych krajów
    prowadzenia suwerennej polityki gospodarczej.
  • Przykladem skrajnie krytycznego podejscia do roli
    KTN w procesie globalizacji poglady kanadyjskiego
    prawnika J. Bakana w ksiazce pt. Korporacja -
    Patologiczna pogon za zyskiem i wladza
    Prawnie zdefiniowanym obowiazkiem korporacji
    jest bezwzglednarealizacja interesu wlasnego,
    bez wzgledu na jej, czesto szkodliwe,
    konsekwencje dla postronnych. W
    efekciekorporacja jest instytucja patologiczna,
    obdarzona niebezpieczna wladza nad ludzmi i
    spoleczenstwami.
  • Jednak takie stronnicze poglady nie wytrzymuja
    konfrontacji z rzeczywistoscia. Nie ulega bowiem
    zadnej watpliwosci, ze saldo bilansu korzysci i
    kosztów (zagrozen) globalizacji jest dodatnie.

45
Koncepcja globalizacjikorporacyjnej (A)
  • Z uwagi na kluczowa role KTN w przyspieszeniu
    globalizacji od 1999 r. coraz popularniejsza
    koncepcja globalizacji korporacyjnej (corporate
    glabalization) lub globalizacji napedzanej przez
    korporacje
  • (corporate-driven globalization).
  • Wedlug Katarzyny Marzedy, autorki ksiazki Proces
    globalizacji korporacyjnej(Bydgoszcz/Wwa/Lublin
    2007), mozna wyróznic trzy
  • podejscia do tego typu globalizacji statyczne,
    dynamiczne i systemowe.
  • Ujecie statyczne Globalizacja korporacyjna to
    zespól zjawisk wywolanych dzialalnoscia KTN na
    róznym szczeblu od mikroskali (strategie
    dzialania poszczególnych KTN) poprzez makroskale
    (tj. gospodarka narodowa okreslonego kraju) do
    megaskali lub skali globalnej (czyli calego
    swiata).
  • Przypisywanie raczej biernej roli KTN oraz
    traktowanie rzadów i organizacji miedzynarodowych
    jako samodzielnych podmiotów dzialania,
    niezaleznych od KTN (N. Della Mattera, J. Gaudet).

46
Koncepcja globalizacjikorporacyjnej (B)
  • Ujecie dynamiczne Istote globalizacji
    korporacyjnej stanowi transgraniczny proces
    ekspansji korporacji
  • (E.S. Herman), które daza do otwarcia calego
    swiata dla swej inwazji (wedlug opinii A.
    Starra).
  • W mysl ujecia dynamicznego, KTN nie tylko
    uznawane za aktywna i glówna sile sprawcza calej
    globalizacji, lecz przypisuje sie im takze
    zdolnosc do wywierania silnego wplywu na
    panstwa i organizacje miedzyrzadowe (takie jak
    OECD, WTO, UE, NAFTA czy MFW) celem wprowadzania
    regulacji sprzyjajacych niczym nieskrepowanej
    ekspansji bisnesu prywatnego w skali globalnej.
  • Ustalany pod dyktando KTN - na forum
    organizacji miedzyrzadowych system regulacji
    prawnych, korzystnych dla przedsiebiorstw
    transnarodowych, okreslany jest mianem tzw.
    Agendy Korporacyjnej (J. Brecher, T. Costello).

47
5. Koncepcja globalizacji korporacyjnej (C)
  • Ujecie systemowe Traktowanie ogólu zjawisk,
    skladajacych sie na globalizacje korporacyjna,
    jako pewnej organicznej calosci oraz
    skomplikowanego ukladu wzajemnych powiazan
    laczacych najwazniejszych aktorów stosunków
    miedzynarodowych (K. Marzeda).
  • W publikacjach ONZ mowa o powstawaniu
    miedzynarodowego systemu korporacyjnego
    (international corporate system). Natomiast
    zdaniem lewicowo nastawionych socjologów (L.
    Sklair) Efektem tego sa narodziny
    transnarodowej klasy kapitalistów
    (transnational capitalist class).
  • Wg K. Marzedy 4 podstawowe cechy procesu
    globalizacji korporacyjnej
  • a) zdominowanie tego procesu przez KTN
  • b) jego dynamiczny charakter
  • c) celem takiej globalizacji maksymalizacja
    zysków (korzysci) KTN
  • d) decydujacy wplyw KTN na tworzenie nowej
    jakosci zycia spoleczenstw
  • w coraz bardziej zglobalizowanym
    swiecie.

48
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (A)
  • Uzywajac w swej ksiazce dosc wieloznacznego i
    pojemnego terminu regionalizacja, A. Zorska
    rozumie pod tym pojeciem dlugofalowy proces
    integrowania krajów i gospodarek okreslonego
    regionu (kontynentalnego) dzieki intensyfikowaniu
    oraz poglebianiu powiazan ekonomicznych (a takze
    spolecznych, kulturalnych i politycznych), co
    prowadzi do tworzenia sie silnie wspólzaleznego
    systemu w danym regionie. Traktuje to zjawisko
    jako szersze od regionalnej integracji
    ekonomicznej.
  • Weglug opinii Zorskiej, tak pojmowany proces
    regionalizacji odbywa sie na 3 poziomach w
    drodze wspólpracy wewnatrz okreslonego regionu,
    poprzez kontakty krajów danego regionu z
    panstwami z innych regionów oraz jako czesc
    skladowa globalizacji.
  • Natomiast regionalna integracja gospodarcza jest
    terminem powszechnie stosowanym w polskiej
    literaturze naukowej i relatywnie jednoznacznym.
    Zazwyczaj definiuje sie ja jako proces scalania
    gospodarek narodowych poszczególnych krajów i
    tworzenie z nich jednego organizmu gospodarczego
    poprzez usuwanie ograniczen w przeplywie towarów
    i czynników wytwórczych oraz tworzenie podobnych
    warunków konkurencji (A. Budnikowski 2006 r.).

49
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (B)
  • Docelowo jak podkreslal ponad 40 lat temu Z.
    Kamecki regionalna integracja ekonomiczna
    zmierza do utworzenia w oparciu o wyksztalcona
    jednolita strukture ekonomiczna, pewnego
    organizmu gospodarczego, obejmujacego grupe
    krajów, który - ze wzgledu na wysoki stopien
    wewnetrznych powiazan ekonomicznych i osiagnieta
    w wyniku tego wewnetrzna spoistosc ekonomiczna
    wyodrebnia sie w widoczny sposób z caloksztaltu
    gospodarki swiatowej.
  • Cele miedzynarodowej integracji gospodarczej
    (wedlug J. Tinbergena, International Economic
    Intregration, Amsterdam 1965)
  • a) zwiekszenie efektywnosci gospodarowania,
    tj. lepsze wykorzystanie istniejacych zasobów
    wytwórczych i postepu technicznego
  • b) poprawa warunków zycia ludnosci (dzieki
    lepszemu podzialowi dochodów miedzy integrujace
    sie kraje i grupy ich mieszkanców)
  • c) zapewnienie wiekszej stabilizacji
    ekonomiczno-spolecznej (dzieki przeciwdzialaniu
    zaklóceniom równowagi gospodarczej).

50
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (C)
  • Natomiast P. Sulmicki za podstawowe cele
    ponadkrajowej integracji ekonomicznej uznawal
  • a) usuwanie przeszkód utrudniajacych
    stosowanie wydajniejszych technik produkcji i
    obnizke kosztów wytwarzania
  • b) eliminowanie konfliktów i sprzecznosci
    interesów miedzy polityka gospodarcza wladz
    integrujacych sie krajów
  • c) pomaganie krajom slabiej zaawansowanym w
    dosciganiu wyzej rozwinietych krajów
    czlonkowskich ugrupowania integracyjnego.
  • Warunki sprzyjajace integracji regionalnej
  • a) zblizony poziom rozwoju i potencjal
    ekonomiczny
  • b) komplementarnosc i zróznicowanie
    struktury gospodarek narodowych,
  • b) istnienie odpowiedniej infrastruktury
    komunikacyjnej
  • c) skuteczna harmonizacja celów i instrumentów
    polityki handlowej
  • i innych dziedzin polityki
    gospodarczej.

51
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (D)
  • Jak wiadomo, z reguly wyróznia sie 5
    nastepujacych podstawowych etapów regionalnej
    integracji gospodarczej lub glównych form
    (rodzajów) ugrupowan integracyjnych (B. Balassa
    1961 r.)
  • a) strefe wolnego handlu,
  • b) unie celna,
  • c) wspólny rynek,
  • d) unie gospodarczo-walutowa,
  • e) unie polityczna.
  • Chociaz tendencja do tworzenia róznego rodzaju
    regionalnych ugrupowan integracyjnych wystepuje
    na dosc szeroka skale od lat 60-tych XX wieku, to
    w ostatnim okresie wyraznie sie ona nasilila.
  • Dowodzi tego fakt, ze wedlug informacji
    podanych w podreczniku Zorskiej do tej pory
    podpisano ok. 230 umów miedzynarodowych w sprawie
    integracji regionalnej, których zakres ograniczal
    sie zazwyczaj jedynie do poczatkowego etapu
    takiej
  • integracji (tj. czlonkostwa w strefach wolnego
    handlu).

52
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (E)
  • Natomiast najwyzszy niewatpliwie etap integracji
    regionalnej osiagnely dotad te kraje czlonkowskie
    Unii Europejskiej, które tworza strefe euro.
  • Do relatywnie zaawansowanych ugrupowan
    integracyjnych naleza ponado NAFTA, MERCOSUR,
    ASEAN i APEC.
  • Jak trafnie zauwaza A. Zorska, w ramach ugrupowan
    integracyjnych dzialaja dwie grupy KTN
  • a) przedsiebiorstwa majace siedzibe w
    integrujacym sie
  • regionie swiata, okreslane mianem
    insiders,
  • b) transnarodowe firmy pochodzace spoza tego
    regionu, tzn.
  • z zewnatrz (i tam majace siedziby
    swoich central), które
  • nazywane sa outsiders.

53
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (F)
  • Niewatpliwie insiders korzystaja na szeroka
    skale z bezposrednich i posrednich pozytywnych
    efektów, jakie wynikaja dla KTN z obowiazujacej
    w ramach danego ugrupowania swobody przeplywów
    dóbr materialnych (towarów) i uslug, ze swobody
    transferów czynników wytwórczych (na etapie
    wspólnego rynku) oraz z ewentualnego utworzenia
    unii gospodarczo-walutowej. Zawsze staja sie one
    równiez obok rzadów panstw - wiodacymi
    podmiotami procesów integracyjnych.
  • Natomiast znacznie bardziej zlozona jest sytuacja
    KTN typu outsiders. Tym niemniej nalezy zgodzic
    sie z opinia A. Zorskiej, ze utworzenie
    ugrupowania integracyjnego i realizacje kolejnych
    etapów integracji trzeba uznac za wazne
    okolicznosci, które sklaniaja wiele firm
    macierzystych KTN spoza integrujacego sie
    regionu do ekspansji inwestycyjnej w takim
    regionie. Potwierdzaja to w szczególnosci
    doswiadczenia Polski i pozostalych 11 nowych
    panstw czlonkowskich UE.

54
6. Wspieranie przez KTN regionalnej
integracji ekonomicznej (G)
  • A. Zorska analizuje równiez w swej ksiazce tzw.
    nowy regionalizm, który pojawil sie w latach
    90-tych. Definiuje go jako realizowana wspólnie
    przez panstwa okreslonego regionu strategie
    dzialania, która wykorzystuje mechanizm
    szerokiej wspólpracy w sferze ekonomicznej,
    politycznej, spolecznej i kulturowej do
    umacniania spójnosci i konkurencyjnosci regionu
    oraz zwiekszenia korzysci i zmniejszenia zagrozen
    zwiazanych z globalizacja.
  • Jak odnotowuje wspomniana autorka, w rozwazaniach
    poswieconych nowemu regionalizmowi gospodarczemu
    KTN sa nazywane globalnymi aktorami biznesowymi
    (global business actors), zas ich dzialalnosc
    uznaje sie za nastawione na rynek zródlo wladzy
    (market-oriented source of authority). KTN
    aktywnie bowiem uczestnicza nie tylko w
    dyskusjach nt. nowego regionalizmu, lecz poprzez
    swe akcje lobbingowe zabiegaja o otwieranie
    regionalnych rynków i tworzenie warunków
    sprzyjajacych dla miedzynarodowego biznesu.
  • A. Zorska wspomina ponadto o zainteresowaniu KTN
    przyspieszeniem procesów interregionalizmu (tj.
    wspólpracy miedzy róznymi ugrupowaniami
    integracyjnymi, np. UE-MERCOSUR) i
    transregionalizmu (polegajacego na tworzeniu
    ugrupowan takich jak APEC, zmierzajacych do
    zaciesniania wspólpracy miedzy krajami z róznych
    kontyngentów).

55
Bezposrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) glówna
forma ekspansji transnarodowej KTN (A)
  • Wedlug A. Zorskiej, nalezy wyodrebnic nastepujace
    metody (formy) zagranicznej ekspansji KTN
  • a) eksport produktów i/lub uslug,
  • b) sprzedaz licencji zagranicznym odbiorcom,
  • c) alianse strategiczne z innymi
    przedsiebiorstwami,
  • d) wspólne firmy (spólki mieszanejoint
    ventures),
  • e) tworzenie wlasnych filii zagranicznych,
  • f) zakladanie sieci miedzyorganizacyjnych.
  • Trzy ostatnie z wymienionych metod wiaza sie z
    podejmowaniem dzialalnosci inwestycyjnej w
    postaci bezposrednich inwestycji zagranicznych
    (BIZ).
  • Pojecie BIZ nie jest jednoznaczne, o czym
    swiadcza prawie 50-letnie spory w literaturze
    zagranicznej i troche krócej trwajace dyskusje w
    polskim pismiennictwie nt. istoty i zasiegu tego
    terminu.

56
7. Przeglad definicji BIZ (B)
  • Bardzo obszerny przeglad i dosc udana próbe
    klasyfikacji definicji BIZ przedstawila w 2001 r.
    K. Przybylska. Zaproponowala ona podzial calosci
    definicji sformulowanych wczesniej przez
    poszczególnych indywidualnych autorów na siedem
    nizej omówionych typów.
  • Ponadto wedlug opinii K. Przybylskiej, odrebnie
    nalezy potraktowac wzorcowe (benchmark) definicje
    BIZ opracowane przez MFW i OECD, które sa
    praktycznie stosowane przez obie te organizacje
    (oraz UNCTAD) przy zbieraniu, agregowaniu i
    przetwarzaniu danych statystycznych dotyczacych
    inwestycji zagranicznych.
  • Cztery pierwsze rodzaje okreslen istoty BIZ
    stanowia - jak stwierdza trafnie K. Przybylska -
    rózne warianty ujecia finansowego.
  • Wedlug pierwszej sposród wspomnianych definicji,
    BIZ jest forma miedzynarodowego przeplywu
    (transferu) kapitalu z kraju macierzystego do
    kraju przyjmujacego, spowodowanego faktem, ze w
    tym drugim stopa procentowa jest wyzsza niz w
    pierwszym (m. in. R.F. Harrod 1957 r.).

57
7. Przeglad definicji BIZ (C)
  • Autorzy definicji drugiego rodzaju (np. H.
    Singer 1964 r. J. Nowicki 1965 r. M. Gulcz
    1988 r. S. Claessen 1993 r.) uznaja BIZ za
    postawowe zródlo zewnetrznego finansowania
    rozwoju ekonomicznego panstw przyjmujacych
    (zwlaszcza KSR) i zarazem wazny element skladowy
    bilansu platniczego poszczególnych krajów.
  • Dostrzegajac liczne mankamenty BIZ, autorzy
    powyzszej definicji podkreslaja, iz zaleta
    inwestycji bezposrednich jest fakt, ze nie
    pociagaja one za soba zwiekszenia zadluzenia
    zewnetrznego kraju goszczacego oraz zapewniaja
    podzial ryzyka z tytulu przeplywu kapitalu miedzy
    takim krajem a obcym inwestorem, czyli - KTN
    (podczas gdy w przypadku korzystania z
    zagranicznego kredytu na warunkach komercyjnych
    niemal cale ryzyko musi brac na siebie kraj
    pozyczkobiorca).
  • Dodac warto, ze obie wyzej omówione definicje BIZ
    sa przejawem podejscia makroekonomicznego do
    miedzynarodowego transferu kapitalu, bo analizuja
    to zjawisko z punktu widzenia gospodarki kraju
    przyjmujacego.

58
7. Przeglad definicji BIZ (D)
  • Z kolei autorzy trzeciego i czwartego rodzaju
    definicji BIZ stosuja mikroekonomiczne podejscie
    do finansowych funkcji inwestycji
    bezposrednich. Przy tym z racji duzego
    podobienstwa miedzy tymi dwoma typami definicji
    wydaje sie, ze odrebne ich ujmowanie przez K.
    Przybylska
  • jest kwestia dosc dyskusyjna.
  • W mysl trzeciej grupy definicji, istote BIZ
    sprowadza sie glównie do finansowania ekspansji
    zewnetrznej KTN (np. J. H. Dunning - 1981 r.
  • J. Canwell 1993 r.).
  • Wedlug M. Maleckiego (1988 r.) Inwestycje
    bezposrednie sa najwazniejszym srodkiem
    zagranicznej ekspansji korporacji. Wiaza sie one
    z nabyciem za granica przedsiebiorstwa o
    okreslonych mozliwosciach produkcyjnych i
    stworzeniem nowych trwalych zaleznosci
    ekonomicznych. Sa to zwlaszcza inwestycje
    umozliwiajace efektywny wplyw na kierunki rozwoju
    przedsiebiorstwa, na wielkosc i strukture jego
    produkcji....

59
7. Przeglad definicji BIZ (E)
  • Wedlug definicji czwartego rodzaju, BIZ polegaja
    na dokonywaniu transferu (lokaty) srodków
    finansowych (lub kapitalu) przez firme
    macierzysta do zagranicznych przedsiebiorstw,
    bedacych jej filiami (m. in. P.R. Krugman, M.
    Obsfeld 1997 r.).
  • Przykladowo taka wlasnie definicje przyjal tez J.
    Rutkowski (w 1972 r.), który pisal, ze BIZ
    oznaczaja przeplywy kapitalowe, w stosunku do
    których kapitalisci panstwa wywozacego kapital
    spelniaja funkcje przedsiebiorcy w obcym panstwie
    w odniesieniu do ulokowanego tam kapitalu.
    Podobny poglad wyrazila w cwierc wieku pózniej J.
    Witkowska 1996 r.
  • Autorzy nastepnej, piatej grupy definicji
    zdaniem K. Przybylskiej próbuja laczyc
    podejscie finansowe (kapitalowe) ze spojrzeniem
    od strony realnej na zagraniczna dzialalnosc
    inwestycyjna przedsiebiorstw.
  • Dobrze ilustruje to niezwykle trafna opinia
    brytyjskiego ekonomisty J.E.S. Parkera (z 1973
    r.), który akcentowal, ze BIZ sa nie tylko
    transferem zasobów kapitalowych, lecz
    transplantacja, która polega na kombinacji
    kapitalu, technologii i zarzadzania.

60
7. Przeglad definicji BIZ (F)
  • Ze swej strony polski ekonomista E. Cyrson
    trafnie podkreslal w monografii z 1981 r. nt.
    ekspansji KTN, ze o atrakcyjnosci BIZ przesadza
    fakt, ze stanowia one miedzynarodowy transfer
    pakietu produkcyjnego, zlozonego z kapitalu,
    technologii, metod marketingu i sposobów
    skutecznego zarzadzania (por. takze podobne
    definicje BIZ w publikacjach M. Szostaka 1991
    r.
  • i A. Budnikowskiego 2006 r.).
  • Szósta grupa definicji jest wyrazem czysto
    realnego ujecia BIZ Za typowy tego przyklad K.
    Przybylska uznaje stanowisko Ch.P. Kindlebergera
    (1969r.), wedlug którego BIZ sprowadzaja sie do
    pionowego lub poziomego rozszerzenia skali
    dzialalnosci firmy poza granice jej macierzystego
    kraju. Oznacza to w praktyce calkowite
    utozsamianie BIZ z KTN, co jest jednak zbyt
    daleko idacym uproszczeniem.

61
7. Przeglad definicji BIZ (G)
  • Autorzy definicji, zaliczonych przez K.
    Przybylska do siódmej grupy, przywiazuja
    szczególna wage na kwestii wlasnosci i kontroli
    dzialalnosci filii KTN przez ich przedsiebiorstwa
    macierzyste. Odwoluje sie ona w tym kontekscie do
    publikacji m.in. P.J. Buckleya
  • (1995 r.), S.P. Krugmana (1995r.) i C.A.
    Michaleta (1997 r.).
  • Za typowy przyklad tego rodzaju podejscia do BIZ
    mozna uznac stanowisko hinduskiego ekonomisty
    I.A. Moosy (2002 r.), który okresla BIZ jako
    proces, poprzez który rezydenci jednego kraju
    (kraju zródlowego) nabywaja wlasnosc aktywów
    celem ustanowienia kontroli nad produkcja,
    dystrybucja
  • i innymi rodzajami dzialalnosci firmy w innym
    kraju (w kraju goszczacym).
  • Ale od szeregu juz lat kwestia kontroli i
    wlasnosci firm nabywanych lub od podstaw
    zakladanych za granica przez KTN jest
    uwzgledniana przy analizie istoty BIZ przez
    niemal wszystkich badaczy, zwlaszcza jesli
    nawiazuja oni do wzorcowych definicji BIZ,
    opracowanych i oficjalnie przyjetych przez OECD i
    MFW.

62
7. Przeglad definicji BIZ (H)
  • Chociaz K. Przybylska (wzorem niektórych innych
    autorów) przytacza odrebnie definicje MFW i OECD,
    to nie jest to sluszne, bo obecnie obie te
    definicje pokrywaja sie niemal calkowicie. Nie
    nalezy sie temu dziwic, bo juz od dosc dawna
    eksperci obu tych organizacji nie tylko scisle ze
    soba wspóldzialaja, ale razem pracuja nad dalszym
    doskonaleniem definicji
  • i statystyk BIZ. Prym w tych pracach wiedzie
    OECD, z czego wynika, iz mozna sie ograniczyc do
    przytoczenia definicji BIZ w ujeciu OECD.
  • W mysl wzorcowej definicji - ustalonej przez
    OECD (w 1996 r.) pod pojeciem BIZ rozumie sie
    inwestycje podejmowane przez jednostke-rezydenta
    jednej gospodarki (zwana bezposrednim
    inwestorem) celem uzyskania trwalego wplywu
    (lasting interest) na jednostke rezydujaca
  • w innej gospodarce ( okreslana mianem
    przedsiebiorstwo bezposredniego inwestowania).
    Dalej OECD podkresla, ze trwaly wplyw implikuje
    istnienie dlugookresowych stosunków miedzy
    bezposrednim inwestorem i przedsiebiorstwem
    bezposredniego inwestowania oraz znaczny
    stopien wplywu na zarzadzanie tym
    przedsiebiorstwem.

63
7. Przeglad definicji BIZ (I)
  • Odwolujac sie do cytowanej definicji OECD, NBP
    (2006 r.) formuluje wlasna jej wersje
    Inwestycja bezposrednia za granica okreslana
    jest inwestycja dokonana przez rezydenta jednej
    gospodarki (inwestora bezposredniego) w celu
    osiagniecia dlugotrwalej korzysci z kapitalu
    zaangazowanego w przedsiebiorstwo - rezydenta
    innej gospodarki (przedsiebiorstwo bezposredniego
    inwestowania).
  • Nastepnie NBP precyzuje, ze przedsiebiorstwem
    bezposredniego inwestowania jest
    przedsiebiorstwo, w którym inwestor bezposredni
    posiada co najmniej 10 akcji zwyklych (tzn.
    udzialów w kapitale) albo uprawnienia do 10
    glosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy albo
    udzialowców.
  • Dodac trzeba, iz z trwajacych obecnie prac nad
    nowa (czwarta) definicja wzorcowa BIZ (która ma
    zostac opublikowana w br.) wynika, ze eksperci
    OECD uzgodnili juz podniesienie wymaganego progu
    akcji/glosów do 20, zgodnie z nowymi
    Miedzynarodowymi Standardami Rachunkowosci (IAS)
    oraz z praktyka USA. Odrzucono natomiast
    propozycje uwzglednienia w nowej definicji BIZ
    podwyzszenia do 50 minimalnego udzialu
    bezposredniego inwestora w kapitale zagranicznej
    firmy.

64
8. BIZ a portfelowe inwestycje
zagraniczne (A)
  • Podkreslic trzeba ponadto, ze do tej pory próg
    10 akcji zwyklych (udzialów w kapitale) lub
    glosów na walnym zgromadzeniu akcjo
Write a Comment
User Comments (0)
About PowerShow.com