ATIK NED R? NASIL GER KAZANILIR? Prof.Dr.Seval S ZEN

1
ATIK NEDIR?NASIL GERI KAZANILIR?

• Prof.Dr.Seval SÖZEN
• Istanbul Teknik Üniversitesi
• Çevre Mühendisligi Bölümü

2
Atik nedir?

• Artik ihtiyaç duymadigimiz ve uzaklastirdigimiz
  her tür madde atik olarak tanimlanabilir.
• Kati
• Sivi
• Gaz

3
Kati Atik Nedir?

• Kati atik
•  
• Gündelik hayatta kati atik çöp
• Kati atik Kullanilma süresi dolan ve yasadigimiz
  ortamdan uzaklastirilmasi gereken her türlü kati
  malzeme.
• Yiyecek artiklari, isyerleri ve fabrikalardan
  atilan maddeler ve artik kullanilmaz hale gelen,
  degerini yitiren esyalar.

4
Kati atiklar konusunda bunlari biliyor musunuz?

• Özellikle büyük yerlesim birimlerinden
  kaynaklanan en büyük çevre sorunu çöplerdir.
• Uygun sekilde depolanmamis çöpler
• yeralti ve yüzeysel su kirliligine,
• mikroplarin üremesine,
• çevreye kötü kokularin yayilmasina,
• görüntü kirliligine ve
• çesitli hayvanlar vasitasiyla tasiyici
  mikroplarin yayilmasina neden olmaktadir.

5
Kati atiklar konusunda bunlari biliyor musunuz?

• Çöpü kaynaginda azaltmazsak, bir gün çöp daglari
  arasinda nefes alamaz hale gelebiliriz.
• Gelecek kusaklarin çöp daglari altinda ezilmesini
  istemiyorsak, bilinçli tüketim yapip az çöp
  çikarmak zorundayiz.

6
Kati Atiklarin Siniflandirilmasi

• Kati atiklar evde, okulda, hastanede,
  endüstride, bahçelerde ve daha birçok yerde
  olusabilir. Kati atiklar olustuklari yerlere göre
  adlandirilirlar.
•  
• Evsel Kati Atiklar,
• Tibbi Kati Atiklar,
• Tehlikeli Kati Atiklar,
• Endüstriyel Kati Atiklar,
• Tarimsal ve Bahçe Atiklari ve
• Insaat artigi ve moloz dir.

7
Evsel Kati Atiklar

• Plastik
• Metal
• Cam
• Kagit

8
Tibbi Atiklar

• Hastanelerden
• ISTANBUL TIBBI ATIK YAKMA TESISI
• (Odayeri/Göktürk)1995 yilinda kurulmus

9
Tehlikeli Atiklar

• Kimyasal atiklar ve zehirli maddeleri içeren
  atiklar.
• Bu atiklarin toplama islemi diger atiklardan ayri
  olarak yapilmali ve atiklar tehlikesiz hale
  getirilmelidir.
• Günlük hayatimizda bizde tehlikeli kati atik
  olusmasina neden oluruz.
• evde kullanilan boya,
• temizlik malzemeleri,
• yaglar (yemek için kullanilan degil),
• piller ve
• tarim ilaçlari
• Bu ürünlerin artan kisimlari evsel zararli atik
  olarak adlandirilir. Bu ürünler yanlis
  kullanildiginda insan sagligi ve çevre için
  tehlikeli olabilir.

10
Endüstriyel Kati Atiklar

• Sanayi ve üretim islemleri sirasinda olusan
  tehlikeli ve zararli madde içermeyen kati
  atiklardir.
• Bu tür kati atiklar genellikle üretim artigi
  maddeler veya kullanim ömrünü tamamlamis makine
  ve hurda malzemeleridir.

11
Tarimsal ve Bahçe Atiklari

• Park ve bahçelerde olusan bitki artiklari,
  tarimsal faaliyetlerden kaynaklanan organik
  kökenli bitki atiklari ve benzeri yerlerde olusan
  çali-çirpi gibi atiklar.

12
Insaat artigi ve moloz

• Herhangi bir insaatin yapilmasi sirasinda artan
  ya da yikilmasi sonucu ortaya çikan atiklar.

13
Atik Miktari

• Istanbul'un bir günlük ortalama çöp üretimi
  15.000 ton civarindadir.
• Günlük ortalama 15.000 ton olarak üretilen çöpün
  içerigi

14
Atiklar Nasil ve Nereye Uzaklastirilacak?

• Çevre ve insan sagligina zarar vermelerini
  önlemek amaci ile kati atiklar
• toplanmali,
• tasinmali
• uzaklastirilmali
• Uzaklastirma Yöntemleri depolama, yakma ve
  kompostlamadir.

ATIK YÖNETIMI
15
Atik Yönetimi

• Depolama Çöplerin topraga yerlestirildigi planli
  alanlarda gerçeklestirilir. Depolama alanlari
  genellikle yer alti suyu kirliliginin önlenmesi
  için dolgu ile doldurulmus sistemlerdir.
• Yakma Düzenli depolama alani için gerekli yer
  ihtiyacinin azaltilmasina yardimci olan bir diger
  yöntemdir. Yakma tesislerinde çöpler yüksek
  sicaklikta yakilarak, atik hacmi azaltilir ve
  ayni zamanda elektrik enerjisi üretilir.
• Kompostlama Yemek artiklari, bahçe atiklari gibi
  organik çöplerin mikroorganizmalar tarafindan
  giderilmesi ile humus benzeri maddelerin
  olusturulmasidir.

16
Bu Atiklari Ne Yapacagiz?

• Kati atik miktarinin yillar geçtikçe artmasi
  yüzünden olusan kati atik miktarinin bu
  yöntemlerle azaltilmasi zorlasmaktadir.
• Bu nedenle, tüm dünyada kati atik miktarinin
  azaltilmasi için üç ilke uygulanmaya baslamistir.
  
• Bu üç ilke azaltma, yeniden kullanim ve geri
  kazanimdir.

17
Atik Yönetimi

• Azaltma Ürünlerin tasarimi, üretimi ve kullanimi
  sirasinda uygulanan yöntemlerin degistirilerek
  daha az atilacak madde olusturulmasidir.
• Yeniden kullanim Atilmasi düsünülen, artik ise
  yaramayan esyalarin baska bir amaçla tekrar
  kullanmasidir.
• Geri dönüsüm Kâgit, cam, plastik ve metal gibi
  maddelerin diger maddeler ile birlikte atilmadan
  ayiklanmasi ve bunlarin yeni bir ürün gibi tekrar
  kullanilmasidir.

18
Atik Yönetimi

• Azaltma
• Bir seyi daha az kullanmak ve küçültmek daha az
  çöp olusmasini saglar.
• Üretim asamasinda daha az atik üreten yöntemler
  kullanilir.
• Kaynakta azaltma daha az atik olusturacak
  esyalar alinarak
• saglanabilir.

19
Atik Yönetimi

• Azaltma
• Atiklari azaltarak çevre için yapabileceklerimiz
• Günlük faaliyetlerimiz sirasinda olusan çöplerin
  miktarini ve çevreye zararli etkilerini
  azaltmaliyiz.
• Daha uzun ömürlü ve dayanikli esyalari satin
  almaliyiz.
• Bir sey satin alirken paketinin üzerinde zehirli
  madde içermez yazmasina dikkat etmeliyiz.
• Eski bir esyamizi atmak yerine baska bir amaçla
  tekrar kullanmaya çalismaliyiz.
• Kullan - at piller yerine yeniden doldurulabilir
  pilleri kullanmaliyiz.

20
Atik Yönetimi

• Azaltma
• Atiklari azaltarak çevre için yapabileceklerimiz
• Ödev ya da resim yaparken kâgidin her iki
  sayfasini da kullanmaliyiz. Eger kâgidin sadece
  bir sayfasini kullanmamiz gerekiyorsa kâgidi daha
  sonra kullanmak için tekrar kullanim kutusuna
  koymaliyiz.
• Eski kiyafetlerimizi atmak yerine baskalarina
  vermeliyiz.
• Kütüphane olanaklarini kullanmaliyiz. Herkesin
  kendine kitap ve dergi almasi yerine birçok
  kisinin ayni kitabi ya da dergiyi okumasi ile
  kagit tasarrufu saglayabiliriz.

21
Atik Yönetimi

• Azaltma
• Atiklari azaltarak çevre için yapabileceklerimiz
• Küçük bir sey aldigimizda tezgâhtardan poset
  istememeliyiz. Eger aldiklarimiz çok fazla ise
  geri dönüsümlü poset kullanmayi tercih etmeliyiz.
  
• Kullanmadigimizda lambayi, televizyonu ve
  bilgisayari kapatarak enerji tasarrufu
  saglamaliyiz.
• Insan sagligina zararli kimyasal maddeler içeren
  temizlik ürünleri yerine dogal bilesenlerden
  olusmus ve çevreye zararli olmayan ürünleri
  tercih etmeliyiz.

22
Atik Yönetimi

• Yeniden Kullanim
• Artik kullanilmayan esyalari atmak yerine baska
  bir faydali amaçla kullanmaya tekrar kullanim
  denir.
• Tekrar kullanimda, esyalar tekrar kullanilmadan
  önce bir islem görmedigi için tekrar kullanim
  geri kazanimdan daha iyi bir yöntemdir.

23
Atik Yönetimi

• Yeniden Kullanim
• Esyalarimiz kirildiginda yenisini almak yerine
  eskilerini tamir ettirip tekrar kullanmaliyiz.
• Kullanmadigimiz esyalarimizi çöpe atmak yerine
  baskalarina vererek veya satarak tekrar
  kullanimini saglayabiliriz.
• Çay ve kahve içerken plastik bardaklar yerine
  tekrar kullanabilecegimiz bardaklari tercih
  etmeliyiz. Böylece her seferinde bir plastik
  bardak harcamak yerine kendi bardagimizi tekrar
  tekrar kullanabiliriz.

24
Atik Yönetimi

• Yeniden Kullanim
• Kagit peçete ve havlu yerine bez peçete ve havlu
  kullanmaliyiz.
• Su siselerini atmak yerine tekrar doldurmaliyiz.
• Eski dergileri ve gazeteleri çöpe atmak yerine
  bunlari toplayan kisilere vermeliyiz.
• Her türlü bos kutuyu kullanisli hale getirerek
  tekrar kullanmaliyiz.

25
Atik Yönetimi

• Geri Kazanim
• Cam, metal, plastik ve kâgit/karton gibi
  degerlendirilebilir atiklarin ayri ayri
  toplanarak belirli islemlerden geçirilip yeniden
  kullanilacak hale getirilmelerine geri-kazanim
  denir.

26
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
• Geri Kazanim Konusunda Bunlari Biliyor musunuz?
• Geri kazanimla, dogal kaynaklarimiz korunur,
  enerji tasarrufu saglanir, ekonomiye katki
  saglanir, çöplüge giden atik miktari azalir ve
  gelecege yatirim yapilir.
• Türkiyede atiklarin geri kazanimi konusunda uzun
  yillardir süren çalismalar vardir. Cam, kâgit,
  karton, plastik ve metal gibi atiklar özellikle
  çöp dökme sahalarindan ve sokak toplayicilari
  kanaliyla sokaklardan toplanmakta ve ham madde
  kaynagi olarak çesitli sektörlerde
  kullanilmaktadir.
• Türkiyede çöp miktarinin yaklasik 15-20 sini
  geri kazanilabilir nitelikli atiklar
  olusturmaktadir.

27
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
• Geri Kazanim Konusunda Bunlari Biliyor musunuz?
• Bir ton kullanilmis kâgit, geri kazanildiginda 16
  adet çam agacinin, bir ton kullanilmis gazete
  kâgidi kullanildiginda ise 8 adet çam agacinin
  kesilmesi önlenmis olacaktir.
• Geri dönen her bir ton cam için yaklasik 100
  litre petrol tasarruf edilmis olacaktir.
• Bir cam sise dogada 4000 yil, plastik 1000 yil,
  bira kutusu 10-100 yil, sigara filtresi 2 yil
  süre ile kalmaktadir.
• Piller 99, kâgit atiklar 50 ve bahçe atiklari
  62 oraninda geri kazanilabilir maddelerdir.

28
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
•  
• Geri dönüstürülebilir atiklar çöpe
  karistiklarinda kirlenirler. Bu nedenle yeni ürün
  elde edilemez ya da, elde edilecek yeni ürünün
  kalitesi düsük olur.
• Geri kazanilabilir atiklarinin ayri toplanarak
  geri kazandirilmasi, bütün gelismis ülkelerde
  oldugu gibi, ülkemizde de yasal bir
  zorunluluktur.
• Geri kazanilabilir maddelerin belirlenebilmesi
  için bu maddelerin üzerine bazi semboller ve
  kodlar yazilmaktadir. Bu kodlar tüm ülkeler
  tarafindan bilinmekte ve bir sey çöpe atilirken
  bu sembollere dikkat edilmektedir.

29
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
•  
• Evinizdeki tekrar kullanilamayan birçok sey geri
  kazanilarak baska yeni bir esya olarak
  kullanilabilir.
• Geri kazanilmis bir ürün ile hayal bile
  edemeyecegimiz birçok yeni ürün elde edilebilir.
• Örnegin, Geri kazanilmis soda siselerinden
  T-shirtler, taraklar ve milyonlarca diger plastik
  esya yapilabilir. Hatta yeni bilgisayarinizin
  kutusu bile geri kazanilmis plastikten yapilmis
  olabilir.
• Geri kazanimi uygulamak hiç zor bir is degildir.
• Geri kazanilabilir malzemeleri diger çöplerle
  birlikte atmayip geri kazanim merkezlerine
  göndermemiz bile yeterli olabilir.

30
ATIK YÖNETIMI

• GERI KAZANIM
•  
• Yeni aldigimiz bir esyanin geri kazanilmis
  oldugunu anlamamiz için üzerinde asagidaki
  isaretin olmasi gerekir. Eger bir esya bu isareti
  tasiyorsa, o esya geri kazanilmis bir atiktan
  üretilmis demektir.

31
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
•  
• Evimizde her gün kullandigimiz geri kazanilabilir
  malzemelerin bazilari
•  

Gazeteler Yaglar Boyalar Plastik posetler Plastik
siseler Çelik kutular Lastikler Beyaz
esyalar Ahsap malzemeler Yazi ve fotokopi
kagitlari Bahçe atiklari  
Piller Alüminyum kutular Insaat
malzemeleri Kartonlar Kimyasallar Elektronik
ekipmanlar Camlar (siseler ve kavanozlar) Dergiler
Metaller  
32
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
•  Geri Kazanimin Asamalari
• Degerlendirilebilir atiklarin (Cam, metal,
  plastik ve kagit/karton) diger atiklar ile
  karistirilmadan temiz bir sekilde ayri olarak
  biriktirilmelidir.
• Ayri olarak biriktirilen bu atiklar, çöple
  karismadan temiz bir sekilde belediyeler
  tarafindan uygun araçlar kullanilarak ayri
  toplanir.
• Kaynaginda ayri toplanan bu atiklar ayirma
  tesislerinde cinslerine göre (cam, metal,
  plastik, kagit/karton olarak) siniflandirilir.
• Siniflandirilan atiklar tekrar islenmek ve
  degerlendirilmek üzere geri kazanim isletmelerine
  sevk edilir.

33
Atik Yönetimi

• GERI KAZANIM
•  Geri dönüstürülmek üzere kategorilere ayrilmis
  atiklar

34
ATIK YÖNETIMI

• GERI KAZANIM
•  Geri kazanimi yayginlastirmak için biz ne
  yapabiliriz?
• Herhangi bir ürünü alirken geri kazanima uygun
  olmasina dikkat edelim.
• Kâgitlarimizi, defterlerimizi tutumlu kullanip
  kullanilmis kâgitlari geri kazanalim.
• Tükettigimiz kâgitlari çöpe atmak yerine toplayip
  geri kazanim merkezine götürerek çevre
  kirliligini önleyebiliriz.
• Bir kere kullanip atacagimiz posetler yerine,
  sürekli kullanabilecegimiz bez torba, sepet ve
  fileleri tercih edelim.
• Plastikler dogada parçalanma süresi en uzun olan
  madde oldugu için yok edilmesi güçtür. Bu nedenle
  bu maddelerin mümkün oldugunca ayri biriktirilip
  geri kazanilmalari saglanmalidir.

35

• GERI KAZANIM
• NASIL GERÇEKLESIR?

36
Bir Geri Kazanim Projesi
Çöpleri türlerine göre ayri ayri toplarsak,
onlari geri kazanabiliriz.
Biz çok mutluyuz. Yeni bir ürüne dönüsmek için
toplaniyoruz.
37
Bir Geri Kazanim Projesi
Biz geri kazanim merkezine gidiyoruz. Sana yeni
bir ürün olarak geri gelecegiz.
Toplanan atiklar geri kazanilir ve bize yeni ürün
olarak geri gelir.
38
Bir Geri Kazanim Projesi
Çöplerinizi sise, kutu ve kagit olarak ayri
toplarsak geri kazanimi baslatirsiniz.
Geri kazanilabilir atiklarinizi geri kazanim
kutusuna atarsaniz, bu atiklar isleme sokulmak
için alinir.
39
Bir Geri Kazanim Projesi
Geri kazanim

• Gazeteler de geri kazanilabilir.
• Bu yüzden eski gazetelerimizi geri kazanacak
  sekilde hareket etmeliyiz.

Merkezi
40
Bir Geri Kazanim Projesi
Topladigin çöpler geri kazanim merkezine
götürülüyor.
Ayri ayri topladigimiz bütün geri kazanilabilir
maddeler toplanip geri kazanim merkezine
götürülür.
41
Bir Geri Kazanim Projesi
Çöpleri ayirip kutularda topluyoruz.
Plastik
Geri kazanim merkezinde geri kazanilabilir
maddeler türlerine göre ayrilip, islemlerden
geçirmek için büyük kutularda toplanir.
Metal
karton
Alüminyum
Cam
42
Bir Geri Kazanim Projesi
Ayrilip kutulara doldurulan geri kazanilabilir
atiklar ezilme, sikistirma gibi islemlerden
geçirilir. Bu islemlerden sonra atiklar
fabrikalara gönderilip yeni maddeye
dönüstürülmeye hazirdirlar.
Kutulardaki atiklar ezilip, sikistiriliyor.
Plastik
Cam
43
Bir Geri Kazanim Projesi
Fabrikalarda atiklar hammaddeye dönüstürülür.
Ayrilan geri kazanilabilen maddeler ilgili
fabrikaya götürüldügünde yeni ürünler yapilir.
Plastik
Plastik Fabrikasi
Bu hammaddelerden yeni esyalar üretilir.
Hali Fabrikasi
44
Bir Geri Kazanim Projesi
Yenilenmis kagit
Örnegin, eski gazeteler yeni gazete üretmek için
kullanilir.
Gazeteci
45
Bir Geri Kazanim Projesi
Geri kazanilmis soda sisesinden üretilmistir.
Geri kazanima yardimci olmamizin diger bir yolu
da geri kazanilabilir maddeleri satin almaktir.
46

• TESEKKÜR EDERIM