B LG SAYAR I YARD. DO .DR. ZEYNEP EK NEM Sistem Birimi

1
BILGISAYAR I

• YARD. DOÇ.DR. ZEYNEP ÇIÇEK ÖNEM

2
Sistem Birimi
3
Bilgisayar Donanim ElemanlariAna Kart (Main
Board ya da Mother Board)
Ana Kart bilgisayar donanimlarinin birbirlerine
baglanabilmesini saglar.Tüm sistemin temelini
olusturur.
CPU, ses karti, TV karti, radyo karti, RAM, ekran
karti, Ethernet Karti, Faks/Modem karti vb.
kartlar ile fare, Klavye, yazici, tariyici vb.
aygitlar Ana karta baglidir.
4
Bilgisayar Donanim ElemanlariCPU (Central
Processing Unit - Islemci)
CPU bilgisayar sisteminin beynidir.Bilgisayardak
i diger birimleri kontrol eder, bilgi toplar,
islemler yapar ve yeni bilgiler üretir. Temel
olarak aritmetik ve mantiksal islemler
yapar.Çalisma Hizi MHz olarak bilinen frekans
birimi ile ölçülür. Pentium IV 2GHz Model Hiz

• Dünyada genelde 3 farkli üreticinin
  ürettigi islemciler ragbet görmektedir
• Intel
• AMD
• Cyrix

5

• CPU, Bilgisayarin çalismasini düzenleyen ve
  programlardaki komutlari tek tek isleyen
  birimdir. Ana kart üzerinde bulunur. Merkezi
  Islem Birimi, Aritmetik ve Mantik Birimi ile
  Kontrol Ünitesinden olusur.
• Aritmetik ve Mantik Birimi (Arithmetic Logic
  Unit -ALU) Dört islem, verilerin
  karsilastirilmasi,karsilastirmanin sonucuna göre
  yeni islemlerin seçilmesi ve kararlarin verilmesi
  bu birimin görevidir.
• Kontrol Birimi ( Control Unit-CU) Islem akisini
  düzenlemek, komutlari yorumlamak ve bu komutlarin
  yerine getirilmesini saglamak bu birimin
  görevidir.

6
Bilgisayar Donanim ElemanlariRAM (Random Access
Memory - Bellek)
Bellek Bilgilerin geçiçi olarak depolandigi
birimdir.Bilgisayarda en küçük bilgi birimine bit
adi verilir.
Bit Bilgisayar sayisal sinyalle çalisir yani 1
ya da 0 degerleriyle. Bu degerlerden biri Bit
olarak adlandirilir ve b ile gösterilir. Bayt
8 bit 1 Bayt. B ile gösterilir. 1024 bayt
1KB RAM bilgisayarin ana bellegidir. RAMi
bilgisayarin akli olarak düsünebiliriz.
Günümüzde RAM kapasitesi 1GBya kadar
çikmistir. Bir RAMin 512MB bellegi varsa 512
Milyon bayt kontrol kapasitesine sahiptir.
RAM geçici bellektir. Bilgisayar kapatildigi an
ya da elektrik kesildiginde kaydedilmeden bütün
bilgiler silinir. Kaydedilmeyen ve islem
yapilan tüm bilgiler RAM üzerindedir.
7
Bilgisayar Donanim ElemanlariROM (Read Only
Memory Salt Okunur Bellek)
ROM Salt okunabilen bellektir. Bilgisayarin
temel sistem bilgilerini içerir. Bilgiler kalici
olarak ROM çipi içindedir. RAMin aksine kalici
bellektir. ROMDA SAKLANAN BILGILER
DEGISTIRILEMEZ
8
PROM Bu bellek ROM bellegin programlanabilen
seklidir. (Programmable ROM ). Bu bellege
bilgiler programcilar tarafindan bir defa yazilir
ve sonra degistirilemezler. Bir anlamda PROM, bos
bir ROM devreci (chip) dir.
Bu tip ROM larda satir ve sütunlar arasinda
sigortalar (fuse) bulunmaktadir. ROM un
programlanma islemi bazi sigortalarin yakilmasi
ile bazi satir ve sütunlar arasindaki
baglantilarin kesilmesi seklinde olmaktadir.
Baglanti olan kesisimlerde deger 1, olmayanlarda
ise 0 olarak algilanmaktadir.
9

• EPROM PROM bellegin silinebilir seklidir
  (Erasable PROM). Bu bellege yazilan bilgiler daha
  sonra silinerek, bellek yeniden
  programlanabilir.PROM ve EPROM devreçlerinin
  özellikleri degisik olsa bile, temelde ROM
  belleginin yaptigi isi yaparlar.
• EEPROM EPROM lar tekrar kullanilabilirlikle
  ri nedeni ile PROM lardan oldukça üstündürler.
  Fakat yinede EPROM lar ile islem yapmak özel
  araçlar ve hassas laboratuvar islemleri
  gerektirmektedir. EPROM lar tekrar yazilirken
  monte edildikleri yerden sökülüp özel cihazlarda
  tekrar programlanmaktadirlar ve mevcut program
  içerisinde bir kisim degisiklik yapilacak ise,
  tüm programin silinip tekrar programlanmasi
  gerekmektedir. Bu gibi zorluklari ortadan
  kaldirmak için Electrically erasable
  programmable read-only memory (EEPROM) lar
  gelistirilmistir.
• EEPROM lar
• Tekrar yazilmalari için yerlerinden sökülmeleri
  gerekmemektedir.
• Programin kismen degismesi gerektiginde, mevcut
  programin tamamainin silinmesi gerekmemektedir.
• EEPROM larin yazilmasi için özel ekipmanlara
  ihtiyaç duyulmamaktadir.

10
Bilgisayar Donanim ElemanlariBIOS (Basic
Input/Output System)
BIOS Temel giris/çikis sistemi anlamina
gelmektedir. ROM türündeki bellek üzerinde
kaydedilmis bir programdir. Bilgisayardaki en
temel düzey yazilimdir. Donanim ile (özellikle de
islemci ve yonga setiyle) isletim sistemi
arasinda bir arayüz görevi görür. BIOS sistem
donanima erisimi ve üzerinde uygulamalarinizi
çalistirdiginiz ileri düzey isletim sistemlerinin
(Windows, Linux vs.) yaratilmasini saglar. BIOS
ayni zamanda bilgisayarin donanim ayarlarini
kontrol eder. Bilgisayarin dügmesine bastiginizda
boot etmesinden ve diger sistem islevlerinden
sorumludur. Bilgisayar kapandiginda içindeki
bilgiler silinmez. BIOS, bilgisayara bagli
bulunan aygitlari belirlemek ve ilk kullanima
hazirlamak için denetler. BIOS Setup ekranindan
bilgisayarin çesitli bilgileri degistirilebilir.
11
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI I SABIT DISK
SABIT DISK (HARD DISK)Veri yada bilgilerin
sürekli kaydedildigi ortamdir. Kaydedilen
bilgiler silinebilir, degistirilebilir,
kopyalanabilir ya da düzenlenebilir. Sabit Disk
kapasitesi ne kadar çok ise o kadar çok bilgi
saklar. Diskin dönüs hizi (5400 ya da 7200 RPM)
yüksekse sürücüdeki hersey daha hizli çalisir.
Sisteme bagli birinci disk sürücüsü daima C adini
alir, disk ikiye bölünmüsse ya da baska bir disk
daha varsa D adini alir.
12
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI II FLASH DISK
Flash Disk Tasinabilir disktir. 16, 32 ,64, 128,
256MB veya daha büyük kapasitede olabilir. USB
portu olan her bilgisayara kolayca baglanip
kullanilabilir. Tanitma problemi olmaz.
13
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI III DISKET SÜRÜCÜ
Disket sürücü diskete dosya kopyalama, disketi
baska diskete kopyalama, dosyayi silme vb.
islemlerin yapildigi donanimdir. Disket sürücü A
olarak adlandirilir. Floppy Disk Bilgi
kaydedilebilen, silinebilen, degistirilebilen
donanim araçlaridir. Ucuz ve tasinabilirdirler,
ama kapasiteleri düsüktür.
3 ½ Floppy Disk Kapasitesi 1.44MBtir. 5 ¼
Floppy Disk Kapasitesi 1.2MBtir.
Floppy Disk üzerinde protect (koruma) dügmesi
vardir. Koruma dügmesi kapaliysa diskete bilgi
kaydedilebilir, açiksa kaydedilemez.
14
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI IV CD-ROM SÜRÜCÜ
CD-ROM Sürücü(Optik sürücü) CDnin koyuldugu
kisimdir. Degisik okuma hizlarina sahiptir 8X,
16X, 48X vb. CD-ROM yalnizca CDyi okur ve CDden
diger disklere dosyalarin kopyalanmasini saglar.
CDye kayit yapamaz. Optik türdedir. Simdiye
kadar söz edilenler ise manyetiktir.

• CD-ROM (Compact Disc Read Only Memory) CD
  yaklasik 650MB kapasiteye sahiptir. 3 türü
  vardir
• Sadece okunabilir CD CD-ROM
• Bir kez yazilabilir CD CD-W
• Birden fazla yazilip, silinebilir CD CD-RW

15
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI V CD-WRITER
CD- YAZICI (CD WRITER) CDye istediginiz bilgiyi
kolayca kaydedemezsiniz. Kayit için mutlaka CD
Yazici olmalidir. CD Writer ile hem CD okunur
hem de CDye kayit yapilabilir.
32 x 32 x 52 32 hizli CD-W yazma, 32 hizli
CD-RW yazma, 52 Hizli okuma
16
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI VI DVD DRIVE
DVD DRIVE (Sürücü) CD ya da DVD okuyan
donanimdir. Hizlari 4X, 8X, 12X, 16X ve 36X vb.
olabilir. CD Sürücü DVDyi okuyamaz. 12X 12 x
1.352kbps.
DVD (Digital Versatile Dics) CDye benzer ama
kapasitesi tek tarafliysa yaklasik 4GB çift
tarafliysa 8GBtir. Ikinci yüzü kullanmak için
çikarip, ters çevrilmelidir.
17
Bilgisayar Donanim ElemanlariDEPOLAMA
ELEMANLARI VI DVD DRIVE
DVD WRITER (DVD YAZICI) DVD Yazicilar, CD-ROM,
DVD-ROM ve CD-RW özelliklerini de destekleyen çok
islevli bir aygittir.
CD ya da DVD Sürücü eger bilgisayarda ikinci disk
yoksa D, varsa E olarak adlandirilir.
18
Bilgisayar Donanim ElemanlariEKRAN KARTI SES
KARTI
Ekran Karti Sayisal görüntü bilgilerini elektrik
sinyallerine çevirerek monitöre gönderir.
Üzerinde bir görüntü islemci ve kendine ait bir
görüntü bellegi vardir. Oyun, Film vb.
uygulamalar için 3 boyutlu ekran kartlari tercih
edilmelidir. Ekran kartinin monitörle uyumlu
olmasi gerekir.
Ses Karti Bilgisayarda film izlemek, müzik
dinlemek ya da telefon görüsmesi yapmak gibi
uygulamalar için ses kartina gereksinim
duyurulur. Ses çikisi için karta Hoparlör
takilmalidir.
19
Bilgisayar Donanim ElemanlariTV/RADYO KARTI
ETHERNET KARTI
TV/Radyo Karti Bilgisayariniz TV ya da radyo
olarak da kullanmaniza olanak verir. Uzaktan
kumandali olanlari da vardir. Iyi görüntü için
antene gereksinim vardir, kartin arkasinda anten
girisi bulunmaktadir.
Ethernet Karti Ag baglantisi için kullanilir.
Çok sayida bilgisayarin birbirine baglanip, bilgi
alisverisi yapmalarini saglar. Tek bir internet
hesabiyla ayni anda pekçok kullanici internete
baglanabilir.
20
Bilgisayar Donanim ElemanlariFaks / Modem
MODEM (MOdulator/DEModulator) Bir ucu telefon
hattina diger ucu bilgisayar bagli olan
bilgisayar ile telefon hatti arasindaki
sinyalleri düzenleyen araçtir. Iki tip modem
vardir Bilgisayar içinde yer alan Dahili,
bilgisayara disaridan kabloyla baglanan Harici
modemdir. Telefon sinyali ANALOGtur. Modem bu
analog sinyali sayisal sinyale dönüstürerek
bilgisayara verir ve bilgisayardan gelen sayisal
bilgiyi de analoga çevirerek telefon hattina
verir. Faks alinip/gönderilmesi için de Modem
gereklidir.
21
Bilgisayar Donanim ElemanlariPOWER SUPPLY (GÜÇ
KAYNAGI)- Kesintisiz Güç Kaynagi (UPS)
Power Supply (Güç Kaynagi) Bilgisayarin
çalismasi için gereken elektrik enerjisini
saglarElektrik prizlerinden aldigi alternatif
akimi (AC), bilgisayar tarafindan kullanilan
dogru akima (DC) çevirir.
Kesintisiz Güç Kaynagi (UPS) Sürekli elektrik
kesilmeleri hem sisteminizin hem de donaniminizin
zamanla bozulmasina neden olabilir. Ayrica
elektrik kesildiginde kaydetmediginiz tüm
bilgiler silinir. Bu durumu önlemek için
Kesintisiz Güç Kaynagi (Uninterruptible Power
Supply) kullanilmalidir. UPSin kapasitesi UPSe
baglanacak makina sayisina göre belirlenmelidir.
22
Bilgisayar Donanim ElemanlariHoparlör,
Mikrofon, Kamera
Hoparlör Bilgisayarda sesli islemleri yapmak
için kullanilir. Hoparlörler bilgisayar kasasinin
arka kismindaki ses karti çikisindaki Spk Out,
Out ya da Speaker yazan yere baglanir. Ayrica CD
ya da DVD sürücülerinin ön kismindaki kulaklik
yerine takildiginda da ses çikisi elde edilir.
Mikrofon Ses kaydetmek ya da sesli iletisim için
kullanilir. Ses kartindaki Mic girisine baglanir.
Kamera Kamera ile görüntü kaydedebilir ya da
görüntülü görüsmeler yapabilirsiniz. USB portu
ile kamera bilgisayara baglanir.
23
Bilgisayar Donanim ElemanlariTARAYICI (SCANNER)
Tarayici görüntüyü aynen bilgisayara aktarir.
Fotokopi makinelerine benzer sekilde bir resim
veya yaziyi kaydetmek için kullanilir. Tarayicida
kalite ölçüsü olarak dpi (dot per inch)
kullanilir. 1 inch karedeki nokta sayisidir.
300dpi, 600dpi, 1200dpi, 2400dpi vb. kalite
ölçüleri vardir. DPI NE KADAR YÜKSEKSE GÖRÜNTÜ
O KADAR NET OLUR Tarayicilar LPT1 ya da USB
portuna baglanir.
24
Bilgisayar Donanim ElemanlariYAZICI (PRINTER)
Yazici bilgisayardaki her türlü veriyi yazdirmak
için kullanilir. Yazicilar paralel porta
baglanir.

• Yazici Türleri
• Nokta Vuruslu (Dot Matrix) Bir baski seridi
  üzerine ayri ayri kontrol edilebilen ignelerin
  vurmasiyla çalisirlar. Gürültülüdürler,
  teknolojileri eskidir, baski kalitesi çok iyi
  degildir.
• Mürekkep Püskürtmeli (Ink Jet) Kagit üzerine
  mürekkep püskürtme teknigiyle çalisirlar. Baski
  kalitesi dpi ile ifade edilir. Renkli ya da
  siyah/beyaz baski yapabilirler. Ucuz, yüksek
  kaliteli ve hizlidirlar.
• Lazer yazici Toner teknolojisi kullanarak baski
  yapar. Baski kalitesi dpi ile ölçülür. Renkli ya
  da siyah/beyaz baski yaparlar. Yüksek kaliteli
  baski yaparlar.
• Termal Yazici Özel kagitlara isi etkisiyle baski
  yaparlar. Özellikle barkod uygulamalarinda
  kullanilirlar.
• Hepsi Bir arada Yazici, faks ve tarayicinin bir
  arada oldugu yazicidir.

25
Bilgisayar Donanim ElemanlariUSB (Universal
Serial Bus) Evrensel Seri Veri Yolu
USB pek çok donanimin bilgisayarlara
baglanmasini saglar. Eskiden kullanilan portlar
sadece tek tip donanim desteklemek için
tasarlanmisti. Örnegin klavye portuna yalnizca
klavye baglanabilirdi. Oysa simdi USB portuna
dijital kamera, yazici, fare, klavye vb.
baglanabilmektedir. USB ile bilgisayar
kapatilmadan cihaz ekleme/kaldirma yapmak
mümkündür.
Seri port (COM1 ve COM2) 25 igneliydi, simdi 9
igneli. Seri baglantilar yavas ve paralel
baglantilar büyüktür. Bu nedenle USB
gelistirildi.
26
KAMERA, YANSITICI, ÇIZICI

• Kamera Bilgisayara görüntü aktarmak için
  kullanilir.
• Yansitici Ekran görüntüsünü büyük bir perdeye
  yansitmak için kullanilir.
• Çizici Ekrandaki görüntyü büyük ölçekli
  kagitlara çizmek için kullanilir.

27
KABLOSUZ BAGLANTI (WIRELESS) - BLUETOOTH
Kablosuz Baglanti Internet baglantisinda, agda
kablolar kullanmadan haberlesen klavyeler,
fareler, yazicilar vb. bilgisayar donanimlarini
tanimlamak için kullanilir. Ag, kablosuz
aygitlar arasinda iletisim kurmak için kablo
yerine yüksek frekansli radyo dalgalar kullanir.
Bluetooth Buluetooth kablo baglantisini ortadan
kaldiran kisa mesafe radyo frekansi
teknolojisinin adidir. 2.4GHzdeki radyo
dalgalariyla çalisir. Bluetooth, çevre birimleri
ve diger cihazlarin birbirine kablo olmadan görüs
disinda olsalar da haberlesmelerine olanak tanir.
Etkili oldugu mesafe 10m kadardir. GSM
telefonlari kullanarak intrenet agina
baglanilmasini, dosya transferi yapilmasini
saglayabilir.