Title: PEST S TLER VE HALK SA LI I Pestisitler ? G n m zde yakla k
1PESTISITLER VE HALK SAGLIGI
2Pestisitler, istenmeyen bitki ve canlilari
denetim altinda tutmak/ önlemek için kullanilan
maddeler, bitki büyümesini ayarlayici maddeler,
yaprak dökülmesini saglayan maddeler ve nem
alici olarak kullanilan maddelerdir.
3Yaprak dökücü (defoliant)
Kurutucu (desicrant)
Dezenfektan
Dayanikli (2-5 yil)
Kisirlastirici
Orta Dayanikli (1-18 ay)
Çekici (Atractant)
Dayaniklilik sürelerine göre
Dayaniksiz (1-2 hafta)
Islevlerine göre
Kaçirici (Repellent)
Büyüme yönlendirici (Growth Reguloter)
Metilen Klorür
Triklor etan
Insektisit
Herbisit
Ksilen
Etkili olduklari canliya göre
Fungusit
PESTISITLER
Çözücü
Akansit
Adjuvan
Nematosit
Rodentisit
INERT BILESEN
Avisit
Yayici
Mollusisit
Yapistirici
Organik fosforlular
N-Metil karbamatlar
Sulandirici
Kimyasal tiplerine göre
Klorlu hidrokarbonlar
Yaglar
Bitkisel kaynaklilar
Arsenikliler
Fenoksi alifatik asitler
Bitkiler
canlilar
Göz
Hayvanlar
Duman
Sindirim
Insan
Sis
Solunum
Aerosol
Deri
4asinma
kökler
KAYALAR
Kimyasal olaylar
Donma çözünme
Çoraklasma (Becoming Salty)
Erozyon (erosion)
Besin Ögelerinin azalmasi (Lacking of nutritients)
mikroorganizmalar
TOPRAK
Mineral
O2
Mikroorganizmalarin ölmesi
Su
pH
Böceklerin ölmesi
TOPRAK KIRLILIGI
Tozlasmanin azalmasi
Hava kirleticileri
Yagis
BITKILER
kimyasallar
SANAYI ATIKLARI
Agir metaller
SU KIRLILIGI (Water pollution)
Petrol atiklari
Gübre
Pestisit
Su Canlilari
Maden atiklari
Evsel atiklar
Lagim sulari
INSAN VE DIGER CANLILAR
5ÇEVRE ( tanim ) Organizmanin disinda bulunan,
organizmayi olumlu ya da olumsuz etkileyen canli
ve-veya cansiz elemanlarin tümüne birden ÇEVRE
denir. Kisaca Organizmanin disinda bulunan her
seydir.
6ÇEVRENIN ÖGELERI - SINIFLANDIRMA
7ÇEVRENIN ÖGELERI - SINIFLANDIRMA
Hava
Canlilar
Su
Toprak
8bitki
9TOPRAGA KARISAN PESTISITLERIN HAREKETI
BUHARLASMA
Rüzgarla tasinim
Topraga karisma
Yagmur
Kil
ADSORBSIYON
Organik Madde
Topragin yapisi, su kapsami
DIFUZYON - YIKANMA
Hersbisitlerde yikanma fazladir
Topragin katalizörlügü asit yapisi,
KIMYASAL DEGISIM
Demiroksit içerigi
Günes isini
Mikroorganizmalar bu gruplari hedef alarak
parçalar
DEGRADASYON
Pestisitlerde
BITKILERIN YAPISINA GIREBILIRLER.
10Bitkilerden diger canlilara
Rüzgar ve yagmur
buharlasma
degredasyon
Bitkiler tarafindan alinma
Adsorbsiyon
Difüzyon ve yikanma
11Toprak Kirliligi Topraga birakilan zararli ve
atik maddelerle topragin özelliklerinin
bozulmasina toprak kirliligi denir. Toprak
kirliligine neden olan baslica etmenler 1.
Plânsiz kentlesme, 2. Tarimda kullanilan ilaçlar,
gübrelemedeki yanlis uygulamalar, 3. Evsel,
sanayi ve hastane atiklari, 4. Hava kirliligi
sonucu olusan asit yagmurlari, 5. Nükleer enerji
atiklari olan radyoaktif atiklar, 6. Su kirliligi
de dogal olarak toprak kirliligine neden
olmaktadir.
12Toprak kirliligini önlemek için alinacak
önlemler 1. Sanayi tesisleri ve yerlesim
alanlari verimli tarim alalarina kurulmamali,
yesil alanlar artirilmalidir. 2. Evsel, sanayi ve
hastane atiklari topraga zarar vermeyecek sekilde
toplanip, depolanmali ve degerlendirilmelidir. 3.
Tarim ilaçlarinin uygulanmasi ve yapay gübre
kullaniminda yanlis uygulamalar önlenmelidir. 4.
Nükleer enerji kullanimi bilinçli bir sekilde
yapilmalidir. 5. Toplumlar agaç sevgisi ve
ormanlarin korunmasi konusunda egitilmelidir.
13VEKTÖR KONTROL YÖNTEMLERI
1. ÇEVRE SAGLIGI ÖNLEMLERI (Vektör yasama
alanlarinin islahi) 2. BIYOLOJIK KONTROL A.
Patojen Ajanlarin Kullanimi (Bazi bakteri ve
mantar) B. Predatörler (Kus, kurbaga,
kertenkele ve bazi baliklar) C. Yapay genetik
Degisiklikler (Gelisme düzenleyici
hormonlar) 3. KIMYASAL KONTROL
YÖNTEMLERI (Insektisit/Pestisit)
14- VEKTÖR MÜCADELE ILAÇLARINDA ARANACAK ÖZELLIKLER
- DSÖ tarafindan önerilmeli, Saglik Bakanligi
tarafindan ruhsatli olmali - Uygulama bölgesindeki vektörler uygulanacak ilaca
dirençli olmamali - Önerilen uygulama dozunda hedef vektörü öldürmeli
diger canlilara zarari olmamali - Böcekler üzerinde uzaklastirici etki
yapmamalidir. - Kullanilan ilaç, bitki, toprak su ve havada
kolayca parçalanmali (biodegredasyon)
15- VEKTÖR MÜCADELE ILAÇLARINDA ARANACAK ÖZELLIKLER
- Ilacin formulasyonu uygulama aracina uygun olmali
- Ilacin LD 50 degeri yüksek olmali
- Püskürtüldügü yüzeylere alet ve ekipmanlara zarar
vermemeli - Etkin olmali
- Güvenli olmali
- Ekonomik olmali
16Pestisitler ?
- Günümüzde yaklasik 20.000 pestisit var.
- Bunlarin içinde 620 degisik aktif madde
bulunmakta - Her gün binlerce kimyasala maruz kaliyoruz
- Hava, su, gida ve tozlar yolu ile
- TÜM PESTISITLER ZEHIRDIR...
17Üretimi ve kullanimi
Tarimda kullanim 75-80 Tarim disi kullanim
Ahsap koruyucu, çimler, evler, isyerleri,
endüstride kullanim ( koruyucular, boyalar,
yapistiricilar, çadir yapiminda kullanilan
kumaslar, kemiriciler ve vektörlerle savasta,
uçaklarda)
18Pestisitler tüm dünyada
- Hava
- Yagmur, kar
- Toprak
- Yüzeyel ve yeralti sulari
- Sis
- Arktik buzullar
- Gidalarda tespit edilmektedirler.
19Pestisit kullanimi
- Ilk kullanilan maddeler arsenik ve kükürt
- Botanik kökenli maddeler - nikotin (balik
avlamak için(16.yy) - Krizantemden elde edilen piretrum (19.yy)
- Bakir-arsenik bilesikleri (patates böcegine
karsi) - Civa ve kursun bilesikleri
20Pestisit kullanimi
1929 Araclor (Polisiklik Klorinatli
Bifeniller) 1933 hekzaklorobenzen (ilk fungusit)
DDT (DIKLORO DIFENIL TRIKLORETAN) 1874 Alman
kimyaci Othmar Ziedler sentezledi 1939 etkili bir
insektisit oldugu bulundu. 1948 Geigy firmasinda
çalisan Paul Muller fizyoloji ve tip Nobel Ödülü
aldi.
21Pestisit kullanimi
- Böceklere karsi savasta pestisit kullanimi. 1940
- 1942 de yaygin DDT kullanimi basladi
- 1943de parathion
- 1942de savasta Italyada tifüs salgininda
kullanildi ve çok etkili oldu.
22Pestisit kullanimi
Kaynak National Geographic, 1945 (Resimalti
yazisi D.D.T. Insanlara zararsiz olan güçlü
insektisit).
23Pestisit kullanimi
- Ilk pestisit yasasi ABDde çikartildi.
- 1970de EPA kuruldu,
- 1962de Rachel Carson DDT ve klorlu HClarin
toksik, ekolojik ve insan sagligina olumsuz
etkilerini Silent Spring adli kitabinda dile
getirdi.
24Pestisit kullanimi
- 1960li yillarda DDTnin farelerde kanserojen
oldugu gösterildi. - 1955te DSÖnün baslatmis oldugu sitma
eradikasyon programinda kullanildi ve 15 milyon
yasami kurtardi. - Sivrisineklerle beslenen pek çok hayvan türünün
de ölümüne neden oldugu belirlendi. - 1969 yilinda Isveçte, 1971de ABDde yasaklandi.
25Pestisitlerin kullanimi
RAF ÜSTÜ KULLANIM Aerosol, band, yem, evcil
hayvan bakim ürünü, bahçe ve bitkisel çit bakimi
amaci ile kullanilmaktadir. Evde kullanilan
pestisitler Herbisit 2,4, glyphosate (Roundup),
simazine
26Pestisitlerin kullanimi
- RAF ÜSTÜ KULLANIM
- Insektisit diazinon, chlorpyriphos, carbaryl,
dichlorvos (DDVP), metoksiklor, malathion,
pyrenthrin, pyrethroid, propoxur (Baygon) - Fungusitler manb, captan, benomyl,
chlorothalonil (Daconil)
27Pestisitlerin kullanimi
HALK SAGLIGINDA KULLANIM En yaygin kullanimi
sitma kontrolüdür. Ancak zamanla insektisitlere
direnç gelismistir. Flariasis, sistosomiasis,
tripanasomiasis, rodent kontrolünde de
kullanilmaktadir.
28Pestisitlerin kullanimi
- Halk sagligi için kullanilacak pestisitin
nitelikleri - Hedef canliya spesifik olarak toksik olmalidir
- Insanlara zarar vermemelidir
- Ucuz olmalidir
- Kolay uygulanabilmelidir
- Toksik olmayan maddelere kolayca dönüsebilmelidir
- Yanici, korozif ve patlayici olmamalidir
- Boyayici etkisi olmamalidir
29PESTISITLERIN SAGLIK ETKILERI
30PESTISITLERIN insanlara OLUMSUZ ETKISI
agiz yoluyla deri yoluyla solunum yoluyla
ANI ZEHIRLENME YAVAS ZEHIRLENME
LD 50 (Letal Doz 50)
Her bir pestisitin LD 50 düzeyi bilinmeli,
ticari ambalajlarinin üzerine yazilmali,
kullanici bu konuda bilinçlendirilmelidir
31PESTISITLERIN çiftlik hayvanlarina OLUMSUZ ETKISI
agiz yoluyla deri yoluyla solunum yoluyla
ANI ZEHIRLENME YAVAS ZEHIRLENME /BIRIKIM
LD 50 (Letal Doz 50)
Et, süt, yumurta..
32PESTISITLERIN faydali böceklere OLUMSUZ ETKISI
Belirtiler
Ari hareketsizligi Ari kovanlarinin önünde çok
sayida ölü ari
Önlemler
Faydali böceklerin duyarli oldugu dönemde
ilaçlamaktan kaçinmali Gereksiz tekrarli
ilaçlamalardan kaçinmali Uygun dozlarda
kullanmali Ilaçlama gece yapilmali Çiçeklenme
devresinde ilaçlama yapilmamali Toz
preparatlardan kaçinmali
33PESTISITLERIN baliklara OLUMSUZ ETKISI
Suda eriyenler
Ani yogunluk artisi
ANI ÖLÜM DOLAYLI ETKI
Granül ve tozlar
Yavas yavas salinim
34PESTISITLERIN kus/yabani hayvanlara OLUMSUZ
ETKISI
Dogrudan temas
ÖLÜM BIRIKIM
Ölmüs hayvanlari yemek
Fonksiyon bozuklugu Üreme azalmasi
35PESTISIT kalintilarinin OLUMSUZ ETKISI
Akut etki Zehirlenme ÖLÜM
Yüksek doz ilaçli yiyecek-içecek
LD 50
Kronik etkilenim Birikim
Düsük doz ilaçli yiyecek-içecek
MAK
36Pestisitler Vücuda Nasil Girer ?
- Deri (en çok) Pestisidler, etkilenimden sonra
aylarca deride kalabilirler. - Deri yolu ile alinan pestisitin emilme hizi bazi
faktörlerden etkilenmektedir - Ciltte yara, kesi ya da ezik varsa
- Cilt nemli veya terli ise
- Pestisit ciltte uzun süre kalirsa
37Pestisitler Vücuda Nasil Girer ?
- Özellikle vücudun belli bölgeleri pestisitle
temas etmisse. Örnegin yaygin olarak kullanilan
PARATHION için emilim hizlari - kulak yolundan 47
- kafa derisinden 32
- avuç içinden 12
- ön koldan 8.6
- gözler ve genital bölgeden 100
38Pestisitler Vücuda Nasil Girer ?
- Pestisit solvent seklinde kullaniliyorsa
(granüler formdan daha kolay emilir) - Pestisitlerde adjuvan olarak yapistiricilar
kullanildiysa bunlar, cilde, esyalara daha kolay
yapisirlar
39KIMLER RISK ALTINDADIR ?
- Pestisit formülasyonu hazirlayan kisiler
Çiftçiler, - Tarim isçileri ve diger isçiler,
- Yapisal böcek kontrol teknisyenleri
- (eksterminatörler),
- Çim ve bahçe bakim görevlileri
- Pestisit imalatinda çalisan isçilerEtkilenim en
az (olmasi gerekir) - Hasat islerinde ve bakim islerinde
çalisanlarYapraklarda ve yüzeyde kalan
pestisitler
40KIMLER RISK ALTINDADIR ?
- Tarimsal üretim bölgelerine yakin yasayanlar
- Tüm toplum, özellikle çocuklarPestisit
kalintilari, genel ilaçlama (böcek bombalari,
aerosol spreyleme ile ilaçlamalarda) - Pestisitlerin diger bir tehlikesi patlama ve
yangin riski yaratmalaridir.
41Biyolojik birikim
42SAGLIK ETKILERI
- KRONIK AKUT
- Kanser riski Zehirlenmeler
- Aplastik anemi
- Dogum defektleri
- Üreme sistemi ve fertilite üzerine olumsuz
etkiler - Nörolojik hasar
- Endokrin bozukluklar
43PESTISITLERIN HEMEN ORTAYA ÇIKAN ETKILERI
- Zehirlenme ve ölüm
- Kaza sonucu zehirlenmelerdünyada 3,5-5 milyon
vaka3 milyonu ileri derecede siddetli20.000
ölüm - Bilinçli zehirlenmeler2 milyon200.000 ölüm
44PESTISITLERIN KRONIK SAGLIK ETKILERI
- Kanser riski
- Aplastik anemi
- Dogum defektleri
- Üreme sistemi ve fertilite üzerine olumsuz
etkiler - Nörolojik hasar
- Endokrin bozukluklar
45Kanser
- Istatistiksel olarak önemli risk artimi
saptananlarNon Hodgkin lenfoma, lösemi,
multiple myeloma, karaciger kanseri, testis
kanseri, beyin kanseri, akciger kanseri - Çiftçilerde
- dudak, mide,
- cilt, prostat,
- beyin, Hodgkin hastaligi,
- multipl myeloma, lösemi
- Karaciger, testis
- akciger
46Sterilite
- 1,2 dibromo 3 kloropropan (DBCP)
- Etilen dibromür (EDB)
- Azospermi (sperm olmamasi)
- Oligospermi (sperm sayisinin 20
milyonun altinda olmasi)
47Dogum defektleri
- Tarim isçilerinin çocuklarinda
- ekstremite eksikligi yüksek
- Tarimsal kirsal kesim bölgelerinde yasayanlarda
- ekstremite defektleri artmis
- Bagda çalisanlarda yapilan bir arastirmada
kendiliginden düsük, - düsük ve
- sterilite oranlari artmis
48KRONIK NÖROTOKSIK ETKILER
- Pestisit nedenli gecikmis nöropati
- Bazi organofosfat pestisitler
- Demiyelinizasyona bagli kas zayiflligi,
- Alt ekstremitelerin felci
- Baslangiç akut etkilenimden 2-4 hafta sonra
- EPN, trichlorfon, dichlorvos, DEF, isofenphos ve
leptophos - Misirda pamuk tarlalarinda kullanilan leptophos
binlerce mandanin felcine ve ölmesine neden olmus
49Nörodavranissal ve nöropsikolojik etki
- Organofosforlu pestisitlerAgir mental ve
psikolojik degisiklikler - Çok küçük miktarda pestisitPsikoz semptomlarinda
agir alevlenmeler - Pestisit uygulayicilarinda agir psikolojik
bozukluklar - Bellek, psikolojik durum ve düsünme yeteneginde
önemli azalma - Metil bromürToksik psikoz ve geri dönüsü olmayan
nörolojik ve nörodavranissal sekeller (akut
zehirlenme ve kronik etkilenim
50ENDOKRIN BOZUKLUKLAR
- Vücuttaki hormonlarin üretimini ve salinimini
etkileyebilirler - Çok sayida pestisit östrojenin etkisini taklit
eder veya bloke eder - Bazilari androjenleri veya tiroid hormonlarini
bloke eder - Hipospadias,
- erkeklerde meme uçlarinda asiri büyüme,
- kriptosidizm,
- semen kalitesinde azalma,
- cinsel gelisimde gecikme
- anormal davranislar.
- Alachlor, Aldicarb, Atrazine, Benomyl, Carbaryl,
Chlorpyrifos, Cyanazine, Endosulfan, Lindane,
Malathion, Mancozeb, Maneb, Methomyl, Methyl,
Metiram, Metolachlor, PCNB, PCP, Pyrethrins,
Resmethrin, Simazine, Tributyltin methacrylate,
Tributyltin oxide, Vinclozolin.
51Endokrin etkili pestisitler
52Çocuklarin etkilenimi siralanan nedenlerden
dolayi daha fazladir
- Yerler, halilar, çimenler ve diger yüzeylerden
cilt temasi daha fazladir. - Yerde buldugu herseyi agzina götürmesi nedeni ile
sindirim sistemi yolu etkilenim daha fazladir.
53Çocuklar daha fazla risk altindadir
- Solunum sayilari fazladir.
- Vücut yüzeyi alani vücut büyüklüklerine oranla
fazladir. - Bagisiklik ve detoksifikasyon sistemleri
yeterince olgunlasmamistir.
54Çocuklarda Pestisit Zehirlenmesi Belirtileri
- UZUN SÜRE DEVAM EDEN BELIRTILER
- Allerji,
- Solunum sorunlari
- Ögrenmede güçlük,
- Gelismenin yavaslamasi,
- Kanser
- Mevcut olan saglik sorunlarinin daha kötüye
gitmesi
55Pestisit Kullanimi ile ilgili TOPLUM EGITIMI
- HER insektisitin etiketinde asagidaki bilgiler
olmalidirKolay okunur harflerle maddenin ismi - Kullanimi ile ilgili kisitlilik varsa bu durumu
belirten kolay okunan uyari - Hangi insektlere etkili oldugu
- Etkili ve etkisiz kimyasallarin agirligi ve orani
56Pestisit Kullanimi ile ilgili TOPLUM EGITIMI
- Toksisite derecesi
- Zehirlenme durumunda yapilacaklar
- Kullanma talimati (kullanilacak miktar, duvara
sikilacak mi? - TÜKETICININ dikkat etmesi gereken kurallar
57TÜKETICININ dikkat etmesi gereken kurallar
- Böceklerden baska canliya zarar vermedigi
belirtiliyorsa alinmamali - Bütün böcekleri öldürdügü yaziliyorsa
güvenilmemeli - Etikette gerekli bilgiler yoksa kusku ile
karsilanmali - Gerekli uyarilar çok küçük harflerle yazilmissa
- Bakanlik kayit numarasi, ruhsat numarasi, son
kullanma tarihi yoka ya da geçmisse
kullanilmamalidir.
58Peel it Boil it Cook it Or forget it...
59Kullanim Ile Ilgili Dikkat Edilmesi Gereken
Noktalar
- Çocuklardan uzak tutulmali
- Evcil hayvanlardan uzak tutulmali
- Yiyecek ve su kaplarinin içine bulasmamasina
dikkat edilmeli - Kutulari atese atilmamali, ezilmemeli, agzindaki
püskürtücü bölümün çikartilmasina çalisilmamali
60Kullanim Ile Ilgili Dikkat Edilmesi Gereken
Noktalar
- Hiçbiri bebek ve çocuklarin uyudugu odalarda
kullanilmamali - Ilaçlama yapanlar daima önlük giymeli, ilaçlama
sonrasi önlüklerini çikarip bol su ve sabunla
banyo yapmadan çocuklar kucaga alinmamali - Ilaçlama sirasinda saçlar örtülmelidir
61Hasat- ilaçlama araligi
her bir pestisitin dayaniklilik süresini bilerek,
ilaçlama ile hasat zamani arasindaki uzunlugu ona
göre ayarlamak gereklidir Hasat- ilaçlama
araligi kullanilmasi muhtemel pestisitlerden
dayaniklilik süresi en uzun olana göre
ayarlanmalidir.
62GIDA ISLEME SÜRECINDEKI ÖNLEMLER
(YSP) besinlerin iyice yikanmasi, kabuklarinin
soyulmasi, isil islemlerle muamele edilmesi
(kaynatma, pisirme vb), Ultraviyole isinlanmasi
(örnegi sütte oldugu gibi), hidrojen peroksit
gibi bazi katki maddelerinin ilave edilmesi
63- Pestisitlerin Insan ve Çevre Sagligina Etkilerini
Azaltmak Için Alinmasi Gereken Önlemler - Hasat-Ilaçlama araligi belirlenmeli, yeterince
uzun olmali ve üreticiler bu süreye uymalidir. - Gidalarin isleme sürecinde pestisit azaltici
uygulamalar (ysp)yapilmali - Her bir pestisit için LD 50 dozu bilinmeli,
açikça yazilmali. - Insan ve çevresi için daha az toksik olan
pestisitler tercih edilmelidir. - Kalici Organik kirlilige neden olan Cl HC (DDT,
Dieldrin, Endrin, Heptaklor) yasaklanmalidir.
64- Pestisitlerin Insan ve Çevre Sagligina Etkilerini
Azaltmak Için Alinmasi Gereken Önlemler - Uygulayicilar egitilmeli, uygulamada çocuklar
çalistirilmamali, özel ekipman ve elbise maske
vb. kullanilmalidir. Preparat hazirlanirken ve
uygulama sirasinda bir sey yenmemeli,
içilmemelidir. - Asiri dozdan ve gereksiz tekrarli uygulamalardan
kaçinmalidir. - Havadan ilaçlama yapilacagi zaman meteorolojik
kosullara dikkat edilmeli, ari üreticileri
uyarilmalidir. - Ilaçlamada kullanilan alet ekipman imha
edilmelidir.
65Pestisit uygulanirken dikkat edilmesi gereken
noktalar sunlardir 1. Pestisit uygulanmadan önce
uygun pestisit seçimi ve bunlarin uygulanmasina
yönelik bilgilerin saglanmasina yönelik olarak
ilgili kurulus ve teknik adamlara danisilmalidir.
2. Pestisitlerin kullanimi için alinmasi gereken
koruyucu gereçler hazirlanmalidir. 3. Pestisit
uygulanirken mutlaka tulum giyilmeli ve tulum
kesinlikle eve sokulmamalidir. 4. Rüzgara karsi
pestisit uygulanmamalidir.
66Pestisit uygulanirken dikkat edilmesi gereken
noktalar sunlardir 5. Uygulama sirasinda diger
hayvan ve canlilara zarar vermemek için gerekli
önlemler alinmalidir. 6. Pestisit kaplarina hiç
bir yiyecek konulmamalidir. 7. Hazirlanan
pestisit solüsyonlari eve sokulmamalidir. 8.
Uygulama sirasinda agiz ve burun kapatilmalidir.
9. Insektisit uygulamasinda kullanilan araç ve
gereçler imha edilmelidir.
67Kalabalik yerlesim yerlerinin havadan ilaçlamasi
çok tehlikelidir. Pulvarizatör bakim ve
kullanimi Ilaçlama teknik ve becerisi
egitimi Pestisitler uygun doz ve teknikle
kullanilmali Kisa sürede direnç gelismesi