FATTENING (BESİCİLİK DERS NOTLARI) - PowerPoint PPT Presentation

About This Presentation
Title:

FATTENING (BESİCİLİK DERS NOTLARI)

Description:

Basic information on fattening practices (cattle and sheep fattening) – PowerPoint PPT presentation

Number of Views:2956
Slides: 238
Provided by: garipolu
Category: Other
Tags:

less

Transcript and Presenter's Notes

Title: FATTENING (BESİCİLİK DERS NOTLARI)


1
BESICILIK DERS NOTLARI Doç.Dr. Ali Vaiz
GARIPOGLU 19 Mayis Üniversitesi, Ziraat
Fakültesi,Zootekni Bölümü Assoc. Prof. Dr. Ali
Vaiz GARIPOGLU 19 Mayis University,Agricultural
Faculty,Department of Animal Science SAMSUN/TURKEY
JULY-2011
2
TÜRKIYEDE HAYVAN SAYISI VE ET ÜRETIMIYLE ILGILI
BAZI VERILER (1)
3
TÜRKIYEDE HAYVAN SAYISI VE ET ÜRETIMIYLE ILGILI
BAZI VERILER (2)
4
TÜRKIYEDE HAYVAN SAYISI VE ET ÜRETIMIYLE ILGILI
BAZI VERILER (3)
5
  • ABD yillik kisi basi et tüketimi 116.7 kilogram,
    Arjantinde 99.5 kilogram, Avustralyada 93.9
    kilogram iken Türkiyede yalnizca 18.6
    kilogramdir 1994 yilinda 20.7 kilogram olan
    yillik kisi basi kirmizi et tüketiminin 2005
    yilinda yüzde 51.2 azalisla 10.1 kilograma
    geriledigi görülmektedir. Son 10 yillik süre
    zarfinda tüketimimiz yari yariya düsmüstür.
  • Buna karsilik yillik kisi basi kanatli ürünleri
    tüketiminin 1994 yilinda 2.7 kilogram iken 2005
    yilinda yüzde 214 artisla 8.5 kilograma
    yükseldigi görülüyor.
  • Kirmizi et ve et ürünlerine ulasmada sikinti
    yasayan halkimizin, tavuk eti ürünleri yaninda
    ciddi oranda makarna ve pirince yöneldigi
    görülmektedir.

6
Türkiye Kisi basi Yillik Kirmizi Et Tüketimi
7
(No Transcript)
8
Türkiye Hayvanciliginin Genel Sorunlari (1)
  • Genel anlamdaTarim sektöründe nüfus yogunlugu
    fazladir.Isletme arazi büyüklügü zaten küçüktür
    ve giderek daha fazla parçalanip
    küçülmektedir.Hayvancilikla ugrasan
    isletmelerin 2/3ünde 10 bastan az hayvan
    vardir.Damizlik ve kültür irki çalismalari
    yetersiz kalmistir.Koyunculugun et üretimine
    katkisi gelistirilememistir.Kaba yem üretimimiz
    yetersizdir.

9
Türkiye Hayvanciliginin Genel Sorunlari (2)
  • Uygulanan politikalar yönünden bakildiginda
    iseTerbiyevi Ithalat dönemi sonrasi kirmizi
    et üretimindeki yillik artis 0.18 düzeyinde
    kalmistir.Tarimsal üretim içinde hayvanciligin
    payi son otuz yilda yari yariya
    azalmistir.Hayvancilik gereken destegi
    görmedigi gibi, özel sektör haricinde, et
    üretimini gelistirmek üzere hiçbir uygulama
    yapilmamistir.Ette, derecelendirme olmadigi
    için nitelikli et ile niteliksiz ete ayni bedel
    ödenmektedir.Et konusunda ithalat ve
    ihracatimizin önü kapalidir.Kayitli üretim
    kapasitesinin ancak 24ü kullanildigindan
    üretim yetersizdir.

10
Türkiye Hayvanciliginin Genel Sorunlari (3)
  • Bu yetersizlige, tüketicinin gelir düsüklügü de
    eklenince, sektör durmaksizin krizlerle yüz yüze
    kalmaktadir.Kirmizi et tüketici fiyatlari
    artisi enflasyonun üzerinde seyrederken,
    sektördeki yapilanma ve aracilik sistemi ile
    kayitdisiligin varligi, üretici ve sanayicinin
    elde ettigi gelirin enflasyon artisinin altinda
    kalmasina neden olmustur.Girdi-ürün fiyatlari
    üretici aleyhine sekillenmektedir.

11
ET ÜRETIMININ ARTIRILMASI ILE ILGILI ÖNERILER (1)
Türkiyeyi yönetenler ve hayvansal üretimle
ilgilenenler bu ülkede kirmizi et sorunun süt,
süt sorununun da kirmizi et sorunu oldugunu
anlamalidirlar. Büyük çapli ithalatin, özellikle
koruma ve destekleme düzeyi düsük ülkelerde,
büyük krizlere yol açacagi bilinmelidir.
Üreticiye verilen desteklerin yerine ulasmasi ve
amacina uygun kullanilmasi saglanmalidir.
Desteklerin üretenin hakki oldugu, bir bagis
olmadigi açikça kabul ve ifade edilmelidir.
Basta koyun ve keçi olmak üzere hayvan varligini
artirmadan kirmizi et sorununun asilamayacagi
bilinmelidir. Kirmizi et fiyatlarinin
üreticileri zarar ettirecek seviyelere
düsürülmesi, izleyen dönemlerde daha yüksek
tüketici fiyatlarina yol açacaktir.
12
ET ÜRETIMININ ARTIRILMASI ILE ILGILI ÖNERILER (2)
Temelsiz planlar yapmak ve stratejiler belirlemek
yerine, edilgen olmayan, açik, anlasilabilir ve
ülke gerçeklerine uygun politikalar
belirlenmelidir. Piyasa istikrari saglamanin
üretim artisina katkisinin, kisa süreli fiyat
artislarindan daha yüksek olacagi bilinmeli, et
ve süt piyasasinda istikrar saglayacak önlemler
alinmalidir. Bu amaca hizmet edecek çalismalara
bir an önce baslanmasi, sadece sayisal azalmayi
durdurmayacak, üretim ve sayi artisina da imkan
verecektir. Üretim artis hizina bagli olarak bir
müddet sonra da fiyatlar Türkiye için makul
seviyelere inecektir. Ama ithalat ve benzeri
müdahaleler yapildikça, izleyen dönemlerde sadece
üretim azalmayacak, her sefer daha derinlesen
kriz büyüyecektir.
13
ET ÜRETIMININ ARTIRILMASI ILE ILGILI ÖNERILER (3)
Örgütlenmeye özel önem verilmeli, Ulusal Süt
Konseyi gibi, neyi nasil yapacagi belli olmayan
sivil toplum örgütleri olusturmayi üreticilerin
örgütlenmesi sanma yanilgisindan
vazgeçilmelidir. Isleme ve pazarlama
ayaklarindaki oligopol yapilasmayi önlemeye ve
bunun üretim ayagina tasinmasini engellemeye
yönelik tedbirler alinmalidir. Hayvancilik
politikalarini sosyal politikalar ile
karistirmanin ne kirsal kalkinmaya ne
hayvanciliga yarar saglamayacagi
anlasilmalidir. Türkiyede hiç olmazsa iller
düzeyinde üretim sistemlerini tanimlayarak bu
sistemlere uygun damizliklar gelistirilmelidir.
Yöneticiler ve teknik kadrolar, hayvansal
üretimde yanlis bir kararin sonuçlarinin kisa
sürede, dogru kararlarin sonuçlarinin da birkaç
yil sonra ortaya çikacagini kabul etmeli ve
üretimi birakanlarin büyük çogunlugunun tekrar
baslamalarinin mümkün olmadigini bilmelidirler.
Hayvansal üretimde bulunanlarin büyük bir
bölümünün üretimden ayrilmalarinin kirsal
kalkinmayi engelleyip, ekonomik ve sosyal
sorunlari büyütecegi unutulmamalidir.
14
BESI VE BESI PERFORMANSI NEDIR?
  • Besi genetik yapinin izin verdigi ölçüde en
    yüksek düzeyde kaliteli et üretmek üzere
    hayvanlarin özel bir beslenme rejimine tabi
    tutulmasidir. Diger bir ifade ile besi,
    hayvanlarda et verimi ve kalitesini artirmak için
    uygulanan bir beslenme programidir.
  • Besicilikte amaç hayvanlarin maksimum ekonomik
    canli agirliklarina en kisa sürede ve en ekonomik
    biçimde ulasmalarinin saglanmasidir.
  • Besicilikte gerek canli agirlik artisi ve gerekse
    yemden yararlanma oraninin her ikisine birden
    Besi Performansi denir.

15
BESI PERFORMANSI NASIL ÖLÇÜLÜR (1)
  • Hayvanin ahira girisinden itibaren her dört
    haftada bir defa olmak üzere tüm hayvanlarin tek
    tek gögüs çevreleri ölçü seridi ile ölçülerek
    canli agirliklari bulunur ve ayri ayri
    kaydedilir.
  • Ölçümü yapilan hayvan grubunun o besi dönemi
    süresince toplam olarak kaç kg yem tükettigi
    yaklasik olarak hesaplanir ve kaydedilir.
  • Her bir hayvanin son iki tartim arasi devrede kaç
    kg canli agirlik artisi sagladigi hesaplanir.
    Toplam agirlik artisinin hayvan sayisina
    bölünmesi ile o dönem içinde grubun hayvan basina
    ortalama kaç kg canli agirlik artisi (CAA)
    sagladigi hesaplanir. Ortalama CAAnin gün
    sayisina bölünmesi ile Günlük Ortalama Canli
    agirlik Artisi bulunur.
  • O dönemde tüketilen toplam yem miktari (kg)
    gurubun o dönemdeki toplam CAAna bölünmesi ile
    de her 1 kg CAA için kaç kg yem tüketildigi
    hesaplanir.

16
BESI PERFORMANSI NASIL ÖLÇÜLÜR (2)
  • Hayvanlarin kesime sevki sirasinda son defa canli
    agirlik tesbiti yapilir.
  • -Ahira giristeki ve kesim için çikistaki
    agirliklar arasindaki fark hayvanin tüm besi
    süresince kazandigi Toplam Canli Agirlik
    Artisini verir.
  • -Bu rakamin besi süresine (gün) bölünmesi ile
    Ortalama Günlük Canli Agirlik Artisi bulunur.
  • -Hayvanlarin tüm besi süresince tükettikleri yem
    miktarinin kazanilan toplam canli agirliga bölümü
    ile de 1 kg CAAnin kaç kg yeme mal oldugu
    belirlenir.

17
BESI PERFORMANSI IÇIN HESAPLAMA ÖRNEGI (1)
  • Hayvan sayisi10
  • Her 30 günde bir gögüs çevresi ölçümü ile canli
    agirlik hesaplanir.
  • 30 günlük yem tüketimi miktari kaydedilir.
  • Hayvanlar 5. ayda kesime sevkedilir.

18
BESI PERFORMANSI IÇIN HESAPLAMA ÖRNEGI (2)
19
ÜLKEMIZDE BESICILIKTE KARSILASILAN SORUNLAR
  • Egitim yetersizligi
  • Besicinin baslangiçta pahali ve kalitesiz mala
    bagimli kalmasi
  • Finansal özkaynak yetersizligi
  • Et ve kesime hazir canli besi sigiri ithalatindan
    kaynaklanan haksiz rekabetler
  • Üretimden tüketime uzanan entegrasyonun
    gelistirilememesi
  • Besicilerin iyi organize olamamalari nedeniyle
    sektörün ekonomik ve politik gücünün yetersiz
    olmasi
  • Canli hayvan, et ve özellikle süt fiyatlarinin
    çogu zaman gerçek maliyetlerin altinda kalmasi
  • Sigir eti ve canli sigir ihracati sansinin
    bulunmamasi
  • Yemlerin pahali olusu
  • Silajlik misir ve diger yemlik bitki ekimlerinin
    yeterince tanitilmamasi ve desteklenmemesi
  • Besi performansinin düsük olmasi
  • Hastalik problemleri (sap, pnömoniler, paraziter
    hastaliklar)
  • Egitilmis teknik eleman, yardimci personel ve
    bakici bulma zorluklari.

20
SORUNLARIN ÇÖZÜMÜ IÇIN ALINMASI GEREKEN TEDBIRLER
  • Besicilige yön veren her çesit mevzuatin
    düzenlenmesi
  • Kredi ve finansman sartlarinin ihtiyaca göre
    yeniden düzenlenmesi
  • Üreticinin aleyhine isleyen pazar sartlarinin
    kontrol altina alinmasi,
  • Ithalat ve ihracat rejimlerindeki aksakliklarin
    giderilmesi gibi genel sorunlar besicilerin tek
    baslarina çözebilecekleri sorunlar olmadigi için
    besicilerin çesitli sosyal ve ekonomik örgütler
    içinde organize olmalari sarttir.

21
BESICININ KENDI ÇÖZEBILECEGI SORUNLAR
  • Besiye en uygun hayvanin seçilmesi
  • Uygun nitelikte besi ahiri saglanmasi
  • Ihtiyaca yeterli yem temini
  • Besiye alinacak hayvanin besiye hazirlanmasi
    koruyucu asi ve ilaçlamalarin yapilmasi
  • Yeterli ve dengeli besi rasyonlarinin
    hazirlanmasi
  • Iyi bakim ve yönetim.

22
BESININ YARARLARI
  • Düsük kaliteli kaba yemler besi hayvanlari
    tarafindan iyi bir sekilde degerlendirilirler.
    Insanlarin beslenmesinde önemli bir yer tutan
    hayvansal protein üretimini saglarlar.
  • Beside hayvanlik agirlik artislari kas gelismesi
    seklindedir. Besinin sonlarina dogru kas lifleri
    arasinda yag birikimi olur.Bu da etin lezzetini
    ve kalitesini artirir.
  • Ölüme bagli kayiplar diger yetistiricilik
    sekillerine göre düsüktür.
  • Kaliteli gübre elde edilebilir.
  • Besi programinin süresi kisa oldugundan
    sermayenin yil içinde devir orani yüksektir.
  • Beside isçilik, bina ve ekipman giderleri diger
    hayvancilik kollarina göre düsüktür.
  • Beside et üretiminin yaninda kan,deri, sakatat,
    boynuz, kemik ve bagirsaklar gibi ürünlerle bazi
    sanayi kollarina hammadde saglanir.

23
BESICILIKTE BASARIYI ETKILEYEN FAKTÖRLER
  • A-HAYVAN ILE ILGILI FAKTÖRLER
  • Irk
  • Cinsiyet
  • Yas
  • Besi sonu canli agirligi,
  • Orjin
  • Kondisyon ve saglik
  • Besleme

24
IRK
  • Bir hayvandan elde edilecek canli agirlik kazanci
    basta hayvanin genetik yapisi ile sinirlidir. Bu
    sinira bakim ve besleme kosullari ile
    ulasilabilir. Bakim ve besleme kosullari ne kadar
    iyi olursa olsun, günlük canli agirlik artisi
    hayvanin genetik yapisiyla iliskili olur. Bunun
    tam tersine, hayvanin genetik yapisi çok iyi olsa
    bile bakim ve besleme iyi degilse yeterli canli
    agirlik artisi saglanamaz.
  • Yerli irklarin besi kabiliyeti kültür irklarina
    göre düsüktür. Ülkemizde besiye alinan
    hayvanlarin 65 ini yerli sigir irklari, 35ini
    ise kültür irki ve melezi sigirlar
    olusturmaktadir. Yerli sigir irklarinin büyük bir
    kismini Dogu Anadolu Kirmizisi, Güney Anadolu
    Kirmizisi, Yerli Kara ve Boz Irk olusturur. Bu
    hayvanlar içerisinde canli agirlik kazanci en
    uygun olani Dogu Anadolu Kirmizisidir.
  • Yerli irklarimizda günlük canli agirlik artisi
    700-800 grami asmamaktadir. Fakat bu hayvanlar
    genetik kapasiteleri ölçüsünde beslendiklerinde
    günlük canli agirlik artisi 1000 gram olur.
  • Kültür sigir irklari arasinda en yaygin olanlari
    Holstein, Montofon ve Simmental dir. Bu
    hayvanlarda günlük canli agirlik artisi 1400-1600
    gram arasindadir.
  • Beside yararlanilacak hayvanlar genelde sütçü
    veya kombine irklarin erkekleridir. Bu hayvanlar
    etçi irklardan daha hizli ve ekonomik olarak
    istenilen canli agirliga ulasirlar. Halbuki, etçi
    irklar daha yavas gelisir, ancak son agirliklari
    diger irklardan daha yüksek olur.

25
IRK (2)
  • Besiye en uygun sigir irklari
  • Hereford, Angus, Shorthorn, Sarole, Santa
    Gertrudis.
  • Besiye en uygun koyun irklari
  • Ile de France, Merinos, Hempshire, Lincoln,
    Suffolk.
  • Ülkemizde beside genelde Dogu Anadolu Kirmizi
    sigir irki kullanilir.
  • Koyunlarda ise beside genelde Ivesi, Karaman,
    Kivircik, Karayaka ve bunlarin etçi ve sütçü
    irklarla melezleri kullanilir.

26
Bazi kültür sigir irklarinda karkas ve et
kalitesinin karsilastirilmasi

27
Bazi kültür sigir irklarinda gelisme ve karkas
özelliklerinin karsilastirilmasi
28
CINSIYET
  • Erkek sigirlar gerek kastre edilmis ve gerekse
    disi sigirlardan daha iyi besi performansina
    sahiptir. Bunun nedeni cinsiyet hormonlarinin
    besi performansi ve et kalitesi üzerine olan
    etkisidir.
  • Cinsel olgunluga ulasmis erkeklerde testislerden
    üretilen testesteron ve androjen hormonlari
    anabolizan etkiye sahiptir ve kas gelisimini
    tesvik ederler.
  • Bu hormonlar, vücutta protein birikimini artirir
    ve metabolizmayi hizlandirarak büyümeye etki
    ederler.
  • Erkek hayvan etleri, daha koyu ve daha az
    yaglidir. Kastre edilmis hayvanlarda karkasta
    yaglanma daha fazladir. Kastre etmenin tek
    faydasi hayvanlarin uysal olmasidir.
  • Inek, düve ve kastre edilmis hayvanlarin besi
    performansi erkeklerden daha düsüktür.
  • Erkekler disilere oranla daha hizli ve daha fazla
    canli agirlik artisi gösterirler. Ayrica,
    erkeklerin besi sonunda ulastiklari canli agirlik
    miktari da disilere göre daha fazladir. Bu
    nedenle besiye erkek hayvanlarin alinmasi
    önerilir.
  • Disiler erkeklere göre daha çabuk yaglanirlar.
    Kisir düveler besiye alinmalidir. Biri erkek,
    digeri disi olan ikizlerden disi olaninin kisir
    olma ihtimali çok yüksek oldugu için besiye
    alinmalidir.

29
CINSIYET (2)
  • Kastre edilmemis erkek hayvanlarin etleri koyu
    parlak kirmizi veya kiraz kirmizisi renginde
    oldugundan böyle etler tüketiciye cazip
    gelmektedir.
  • Disilerin tercih edilmemelerin sebepleri arasinda
    ayrica besi sonu fiyatlarinin düsük olusu,
    kizginlik dönemlerinde bakimlarinin güç olmasi ,
    her türlü önleme ragmen gebeliklere engel
    olunamamasi, besi sonu randimanlarini düsüklügü,
    uzun süreli besiye erkekler kadar uygun
    olmamalari yer almaktadir.
  • BESIDE TERCIH SIRASI
  • KASTRE EDILMEMIS ERKEKLERgtKASTRE EDILMIS
    ERKEKLERgtDISILER

30
YAS
  • Beside yas önemli bir faktördür. Besiye alinacak
    hayvanlar genç olmalidir. Genç hayvanlar
    yaslilara göre daha iyi besi tutarlar. Kârliligin
    yüksek olmasi isteniyorsa hayvanlarin besi
    baslangicinda 1 yasindan daha küçük olmasi
    sarttir. Büyüme hizinin en yüksek oldugu dönem
    Siyah Alaca ve Esmer danalarda 8-18 ay,
    yerlilerde ise 15-25 aylar arasidir.
  • Genç hayvanlar henüz büyümelerini
    tamamlamadiklari için aldiklari besin maddelerini
    iskeletlerinin, kaslarinin ve organlarinin
    gelismesinde kullanirlar ve dolayisiyla daha az
    miktarda yag depolarlar. Kazandiklari canli
    agirligin büyük bir kismini et olusturur. Yani,
    kazanmis olduklari canli agirlik su ve proteince
    zengin olup, az miktarda yag kapsadigi için
    enerji içerigi düsüktür.
  • Buna karsilik yasli hayvanlar çok miktarda yag
    depolarlar ve kazanmis olduklari canli agirlik,
    genç hayvanlarin tersine enerjice zengin, su ve
    proteince fakirdir. Bunun sonucu olarak, bir
    hayvan tarafindan kaydedilen canli agirlik artisi
    yagca zenginse, birim canli agirlik artisi
    saglayabilmek için gerek duydugu enerji miktari
    da fazladir.Buna karsilik protein gereksinimi
    düsüktür. Kisacasi, hayvan yaslandikça enerji
    gereksinimi artmakta ve 1 kg canli agirlik artisi
    elde edilebilmesi için tüketmesi gereken yem
    miktari da artmaktadir. Bu da yem degerlendirme
    sayisinin (1 kg canli agirlik artisi yapabilmek
    için tüketilen yem miktari) artmasi, yani 1 kg
    canli agirligin daha fazlaya mal olmasi demektir.
  • Daha fazla maliyet ise, daha az kazanç demektir.
    O halde, 1-1,5 yasin üzerindeki hayvanlarla besi
    yapildiginda çok dikkatli olunmali, ancak karli
    olunabilecegi kanisina varildigi takdirde besiye
    alinmali, belli bir yasin üzerinde (3-4 yastan
    daha büyükler) olanlari ise besiye almamalidir.
    Aksi takdirde rasyonda maliyeti artiran yagca
    zengin yemlerin kullanilmasi, hayvanlarda asiri
    yaglanmaya neden olur.

31
YAS (2)
  • Genç sigirlar yedikleri yemin az bir kismini
    yasama payi , önemli bir kismini ise CAA için
    kullanirlar.
  • Yas ile yem kalitesi arasinda siki bir iliski söz
    konusudur. Genç hayvanlarda sindirilme derecesi
    yüksek ve yogun yemlere agirlik verilmesi
    gerekmektedir.Yas ilerledikçe yogun yem miktari
    azaltilmaktadir.
  • Elde bol miktarda ve ucuz kaba yem varsa buzagi
    ve danalar yerine 2 yas ve üzerindeki hayvanlar
    besiye alinmalidir.
  • Yas besi süresini etkiler. Besi süresi uzadikça
    yaslilarin verimliligi azaldigi halde gençler
    üstün verimlerini çok daha uzun sürelerde
    koruyabilirler. Bu durum besiciye fiyatlarin
    düsük oldugu devrelerde besiyi uzatip krizi
    atlatma imkani verir.
  • 1 yasin altindakilere genelde 8-9 aylik besiler
    uygulanirken 1 yaslilarda bu süre 6-7 ayla, 2
    yaslilarda 5-6 ayla sinirlandirilir.

32
YAS (3)
  • Kaslar kemikler üzerine yerlesmis oldugu için
    fiziksel olgunluga ulasmadan önce besiye alinan
    hayvanlarda kas gelisimi hizli olmaktadir. Bu
    nedenle genç hayvanlarin yemden yararlanma
    yetenekleri daha iyidir. Fiziksel olgunluga
    ulastiktan sonra besiye alinan hayvanlarin canli
    agirlik kazançlari gerçek bir büyümeden
    kaynaklanmamaktadir. Bu zamandaki büyümeye
    kimyasal olgunluk adi verilmektedir.

33
Besi uzadikça Yasin 100 kg CAA için Tüketilen Yem
miktarina Etkisi
34
BESI BASI AGIRLIGI
  • Besiye alinacak hayvanlarin besi basi agirliginin
    düsük olmasi arzulanir.Çünkü,
  • - Bu tip hayvanlara daha az para ödenir
  • - Bu tip hayvanlar daha az yem tüketirler.
  • Ancak besi basi agirligi düsük olan hayvanlarla
    yapilacak besinin süresinin de uzun olacagi
    dikkate alinmalidir.

35
BESI SONU CANLI AGIRLIGI
  • Besinin erken ya da geç bitirilmesi istenmez.
    Besinin gerekenden daha önce son vermek hem
    kârliligi hem de üretimi azaltir. Uygun besi sonu
    canli agirligina ulasildigi halde besiye devam
    edilmesi, besinin erken bitirilmesinden daha
    zararli olabilir.
  • Çünkü agirlik arttikça günlük artis düser, 1 kg
    canli agirlik artisinin maliyeti yükselir ve
    saglanan artisin büyük bölümü yag dokusunun
    artisi seklinde olur.
  • Kültür irki sigirlar için uygun besi sonu
    agirligi 500-550 kg, melezler için 380-450 kg
    arasi kabul edilir.

36
ORJIN
  • Damizlik degeri yüksek olan bogalardan elde
    edilen yavrularin beside kullanilmasi gerekir.
    Bilinen bir kaynaktan temin edilen hayvanlarin
    bakim, besleme kosullari, hastaliklari ve diger
    yetistirme problemleri hakkinda daha yakin bir
    bilgi sahibi olunur.
  • Besi danasinin anne ve babasinin bilinmesi
    durumunda yavrunun alabilecegi canli agirlik
    artisi daha iyi belirlenebileceginden yüksek bir
    besi performansi saglanabilir.

37
KONDISYON
  • Kondisyon denildiginde, hayvanin gelisme ve besi
    durumu anlasilir. Ayni kondisyonlu hayvanlardan
    vücutlari iri olanlar ufak yapililara göre beside
    daha hizli agirlik artisi saglarlar.
  • Çok zayif ve zayif kondisyonda olan hayvanlarin
    besiye alinmalari risklidir
  • Orta ve iyi kondisyondaki hayvanlar besiye
    alinmalidir.
  • Orta ve iyi kondisyondaki hayvanlarin
  • Ense ve omuzlari gelismis,
  • Açlik çukurlari, butlar ve kalça dolgun ya da
    dolmaya müsait
  • Hayvana arkadan bakildiginda kare görünümünde
    olmalari gerekir.

38
SAGLIK
  • Besiye alinacak hayvanlarin saglik durumlari
    gözden geçirilmelidir. Canli olmayan, durgun,
    ince kulakli, göz aklari sari olan hayvanlar
    hastalikli ve besiye elverisli olmayan
    hayvanlardir. Besiye alinan hayvanlarin vücut
    yapisinin da besideki agirlik artisina önemli bir
    etkisi vardir.
  • Genellikle derin, genis ve uzun gövdeli, küçük
    basli, kisa boyunlu, genis ve düz sirtli, genis
    ve uzun sagrili hayvanlar besiye elverislidir.
    Buna karsilik uzun bacakli, dar gövdeli, keskin
    sirtli, dar ve kisa sagrili, kalin derili, uzun
    boyunlu, iri basli hayvanlarin besiye alinmasi
    bir fayda saglamaz.
  • Besiye alinacak hayvanlar, iç ve dis parazitlere
    karsi ilaçlanmis ve gerekli asilamalari yapilmis
    olmasi gerekir. Buzagilik döneminde iyi bir bakim
    besleme geçirmis, iskelet çatisi kurulmus, ancak
    daha sonra hastalik disi nedenlerle (açlik,
    bakimsizlik, stres vb.) ciliz kalmis hayvanlar
    ile basarili bir besi yapilir. Bu hayvanlara besi
    öncesinde gerekli sartlar saglanip
    beslendiklerinde, yasitlarina göre daha hizli
    besi performansi saglarlar ve böylece
    aralarindaki canli agirlik farkini en kisa sürede
    kapatirlar.
  • Ayrica, bu hayvanlar ciliz ve hafif oldugundan
    ucuza satin alinirlar. Tükettikleri yemin az bir
    kismini yasama payi, daha fazlasini ise canli
    agirlik artisi için harcarlar.

39
BESLEME DURUMU
  • Hayvancilikta giderlerin yaklasik 70-90nini
    yem giderleri olusturmaktadir.Hayvanlardan
    beklenen yararin saglanabilmesi için hayvanlara
    bir günde verilecek olan yemin, hayvanin ihtiyaci
    olan besin maddelerini karsilamasi gerekir. Bunun
    için, hayvanin ihtiyaç duydugu besin maddeleri
    ile yemin besin maddeleri içerigi ve hayvanin
    günlük yem tüketim kapasitesinin bilinmesi
    gerekir.
  • Bir besi sigirinin günlük yem tüketimi, yemin su
    içerigine bagli olarak degisir. Bu yüzden tüketim
    miktari, kuru madde cinsinden ifade edilir.
  • Örnegin, yesil çayir otunun kuru maddesi 20
    iken, kuru çayir otunda bu deger 87, samanda
    90, arpada 87 civarindadir. Bir besi tosunu
    günde canli agirliginin yaklasik 2,5una
    esdeger agirlikta kuru madde tüketir. Örnegin,
    200 kg agirligindaki bir besi sigiri 5 kg kuru
    madde tüketirken, 500 kg agirligindaki bir hayvan
    için bu deger yaklasik 12,5 kgdir.

40
B-YEM ILE ILGILI FAKTÖRLER
Enerji ihtiyaçlari Protein ihtiyaçlari Mineral ve
vitamin ihtiyaçlari Su ihtiyaçlari Rasyonda
kaba/kesif yem orani Yem tüketim gücü Yem formu
41
Kuru Madde Ihtiyaçlari(1)
  • Besi sigirlari bir günde vücut agirliklarinin
    ortalama 2.5u kadar kuru madde tüketirler.
  • 300 kg agirligindaki bir sigirin günlük kuru
    madde tüketimi 300 x 0.025 7.5 kg
    kadardir.
  • Bu hayvan 90 KM içeren bir yem ile besleniyorsa
    7.50.90 8.3 kg yem tüketecektir.

42
Kuru Madde Ihtiyaçlari(2)
  • KM tüketimi
  • Besinin erken döneminde yüksek geç döneminde
    düsüktür
  • Canli agirlik artisi hizlandikça yem tüketimi de
    artar
  • Yemin enerji degeri yükseldikçe KM tüketim orani
    azalir
  • Yemdeki lifli kisim orani arttikça KM tüketimi de
    artar
  • Sogukta KM tüketimi artarken sicakta azalir.

43
Besi Sigirlarinda Kuru Madde Ihtiyaçlari
44
Besi Sigirlarinin Besin Maddeleri Ihtiyaci
45
Enerji Ihtiyaçlari
  • Besi rasyonlari hayvanin yasama payi ve büyüme
    için ihtiyaç duydugu enerjiden daha fazla enerji
    içermelidir.
  • Besi hayvanlarinin enerji ihtiyaçlari genelde
    hayvanin yasi veya agirligi esas alinarak
    bildirilir.
  • Besi rasyonlarini diger rasyonlardan ayiran en
    önemli özellik YÜKSEK ENERJILI olmalaridir.
  • Düsük veya orta derecede yüksek enerjili
    rasyonlarla da besi yapmak mümkün olsa da bu
    durumda hem besi süresi uzar, hem de yemden
    yararlanma, karkas randimani ve et kalitesi
    beklenenden düsük olur.
  • Kullanilan enerji birimleri
  • Nisasta degeri (ND)
  • Sindirilebilir enerji (SE)
  • Toplam sindirilebilir enerji ()
  • Metabolik enerji (ME)
  • Net Enerji (NE) (Yasama payi için NE ve Verim
    için NE)
  • Ülkemizde yürürlükte olan Yem Yönetmeligine göre
    halen kullanilan enerji birimi MEdir.

46
Protein Ihtiyaçlari(1)
  • Besinin baslangiç döneminde ve büyüme döneminde
    rasyondaki protein oraninin yüksek olmasi,
    semirme döneminde enerjinin daha da yükseltilip
    protein düsürülmesi gerekmektedir.
  • Yas ilerledikçe günlük toplam protein ihtiyaci
    artmakla birlikte proteinin rasyon içindeki orani
    (yogunlugu) azalir.
  • BESIN MADDELERI ORANI (BMO) ???
  • Pratikte toplam protein ihtiyacinin karsilanmasi
    için  12-14 ham protein içeren  rasyonlarin
    kullanilmasi gereklidir. Zira böyle bir rasyonla
    hayvan basina günde  590- 1315 g ham protein
    saglanir.

47
Protein Ihtiyaçlari(2)
48
Protein Ihtiyaçlari(3)
  • Dar BMOli rasyonlar vermek daha dogrusu daha
    fazla protein saglamak GCAAni yükseltmez ve
    YYOnini artirmaz.
  • Genç hayvanlarin uzun süre genis oranli
    rasyonlarla beslemede yani protein
    yetersizliginde hayvanin büyüme orani ve istah
    azalir. Ekstrem durumlarda CAA duracagi gibi
    azalis dahi görülebilir.
  • Protein ihtiyaçlari Ham protein (HP) cinsinden
    verilebilecegi gibi Sindirilebilir ham Protein
    (SHP) cinsinden de verilebilir. Elde SHP
    degerleri yoksa HP degerleri 0.75 degeri ile
    çarpilarak bulunabilir.
  • Elde HP degerleri de yoksa asagidaki formül
    kullanilir
  • SHP 2.79 W0.75 (1 1.905 A)
  • A GCAA (kg/gün)
  • W CA (kg)

49
Protein Ihtiyaçlari(4)
  • Beside protein kalitesi en azindan tek
    midelilerde oldugu kadar önem tasimaz.
  • Ancak bazi amino asitlerin yetersiz olmasi
    durumunda rumen mikroorganizmalarinin protein ve
    esansiyel amino asitleri sentezleme
    yeteneklerinin kisitlandigi da unutulmamalidir.
  • KÜSPE/DANE YEM ORANI.???
  • KORUNMUS PROTEIN, RUMENDE PARÇALANAN PROTEIN,
    METABOLIZE OLABILIR PROTEIN???

50
  • Daha önceki çalismalar bitirme dönemindeki
    sigirlarin HP ihtiyaçlarinin 12-13 arasinda
    degistigini ve diyet KMsinin 1.5u oraninda
    üre formunda (PTK ve SK yerine) protein katkisi
    yapilmasi durumunda besi performansi ve karkas
    karakteristiklerinin olumlu yönde etkilendigini
    göstermistir. Bununla beraber yapilan bazi
    çalismalar ürenin etkili bir rumeni
    alkalilestirici bir madde olarak
    düsünülebilecegini ancak sistemik bir tampon
    maddesi olarak kabul edilemeyecegini ortaya
    koymustur.
  • Yapilan bir çalismada düvelerin yüksek düzeyde
    verilen HPden ( 14 e kadar) daha etkin sekilde
    faydalandigini göstermektedir.
  • Cinsiyet ve genotipin HP ihtiyaçlarini nasil
    etkilendiginin belirlenmesine yönelik
    arastirmalara ihtiyaç duyulmaktadir.

51
Protein Requirements for Finishing Beef Cattle
Summary Reviewed research indicates that
feedlots currently feed protein concentrations
that vary from 12.5 to 14 CP (DM basis). Both
reviewed and current research at the University
of Arizona has indicated that optimal protein
concentrations in feedlot diets fall somewhere
between 12.0 to 13.0. Research suggests that
urea can be supplemented at up to 1.5 of dietary
DM and utilized as 100 of the supplemental CP
without any detrimental effects. Little
research has been reported on the effects of
gender and genotype on protein requirements. A
study at the University of Arizona showed protein
requirements to be similar between steers and
heifers with the exception that heifers were most
efficient at 14.0 CP while steers were most
efficient at 12.5 CP. The goal of this paper
is to review previous studies and utilize current
findings to suggest future research needs related
to protein requirements in finishing cattle.
52
Mineral ve Vitamin Ihtiyaçlari(1)
53
Mineral ve Vitamin Ihtiyaçlari(2)
  • Besi sigirlarinin Ca, P, Mg ve tuz ihtiyaci
    önemlidir. CA ve GCAA yükseldikçe mineral madde
    ihtiyaci da artmaktadir. Rasyonda baklagil otlari
    yer aldiginda Ca ihtiyacinin büyük bir kismi
    karsilanir. Konsantre yeme dayali entansif
    besilerde ise kireçtasi (mermer tozu) gibi Ca
    kaynaklarinin katilmasi gerekir. Entansif besi
    rasyonlari P bakimindan zengin yem maddeleri
    içerdiginden P noksanligi genelde görülmez. Ancak
    P bakimindan fakir topraklarda yetisen bitkileri
    tüketen sigirlarda P noksanligi görülebilir. Bu
    durumlarda kemik unu, florsuz fosfat kayasi veya
    DCP kullanilabilir.

54
Mineral ve Vitamin Ihtiyaçlari(3)
  • Silaj veya taze çayir otlari ile beslenen
    hayvanlarda tuz ihtiyaci kuru yemlerle
    beslenenlere nazaran çok yüksektir.
  • Kaba yem agirlikli rasyonlarla beslenenlerde
    tahil agirlikli yüksek enerjili rasyonlari
    tüketenlere göre tuz ihtiyaci 2-3 kat artabilir.
    Pratikte rasyon KMsinin 0.5i kadar tuz vermek
    gerekir.

55
Mineral ve Vitamin Ihtiyaçlari(4)
  • Ruminantlar suda eriyen vitaminleri (B grubu ve C
    vitaminleri) ve yagda eriyen vitaminlerden K
    vitaminini rumenlerinde sentezlerler. A vitamini
    de karotenden sentezlenir ve ruminantlar
    yeterince yesil yem tüketmedikleri taktirde
    ß-karotenin disaridan ilave edilmesi gereklidir.
    Hayvan basina yasama payi ß-karoten ihtiyaci 100
    mgdir. Yogun konsantre yem (1-1.5 kg/100 kg CA)
    ile beslenen besi sigirlarinin rasyonlarina
    vitamin katilir. A, D ve E vitamini rasyonlarla
    veya parenteral yolla saglanir. Çayira çikista da
    vitamin A, D ve E verilmelidir. Misir silaji,
    seker pancari yapragi silaji tüketimi halinde, bu
    silajlar fakir olduklari vitamin A ve D yönünden
    mutlaka desteklenmelidir.

56
Mineral ve Vitamin Ihtiyaçlari(5)
  • Besi sigirlarinda en fazla sorun ortaya çikaran
    vitamin A vitaminidir. Misir disindaki
    tahillarla veya kötü kaliteli kaba yemlere dayali
    rasyonlarla beslenen besi sigirlarinda Vitamin A
    eksikligi ortaya çikabilir. Vitamin A
    eksikliginin ortaya çikmasini önlemek amaciyla
    hayvan basina igneyle 0.5-1 milyon IUluk (veya
    her 100 kg CA için 600 IU) dozlar verilir.
  • Kapali yerlerde yapilan tahil agirlikli
    besilerde Vitamin D yetersizligi sorun
    çikarabilir. Bu gibi hayvanlara hayvan basina
    4000-6000 IU/gün vitamin takviyesi yapmak
    gerekir.
  • Tahillarin sicaklik uygulanan bir islemden
    geçirilmesi durumunda veya silaj agirlikli
    besilerde Vitamin E noksanligi ortaya çikabilir.
    Bu gibi durumlarda rasyonlarin en az 15 IU/kg
    düzeyinde Vitamin E içerecek sekilde
    düzenlenmeleri gerekir.

57
Su Ihtiyaçlari (1)
  • Besi hayvanlarina verilecek içme suyunun temiz ve
    taze olmasi ve 15 C sicakliga sahip olmasi
    istenir.
  • Besi sigirlari tükettikleri her 1 kg yem KMsi
    için 20 C çevre sicakliginda yaklasik 4-5 kg içme
    suyu tüketirler.
  • Hayvanlar sü tüketebildikleri sürece yem
    tüketirler. Su tüketimi yem tüketimini, yem
    tüketimi de günlük canli agirlik kazancini
    artirir.
  • KM içerigi yüksek saman, kuru ot gibi yemler su
    ihtiyacini artirdigi halde, silaj gibi su içerigi
    yüksek yemler su ihtiyacini azaltir.
  • Diyette protein, tuz, diuretik maddeler ve
    minerallerin yüksek oranda bulunmasi su
    ihtiyacini artirir.

58
Su Ihtiyaçlari (2)
  • SU TÜKETIMI (lt/gün)
  • -18.67(0.3937xMS)(2.432xKMT)-(3.870xGY)-(4.437xD
    T)
  • MS Maksimum sicaklik (F)
  • KMT Kuru Madde Tüketimi
  • GY Günlük yagis (cm/gün)
  • DT Diyetteki tuz orani ()
  • (Kaynak http//www.nap.edu/openbook.php?record_id
    9791page82)

59
Beside Kaba/kesif Yem Orani (1)
  • Pratik olarak besi basinda 70 kaba , 30 kesif
    yem, daha sonralari 30 kaba, 70 kesif yem,
    semirtme döneminde 10-15 kaba, 85-90
    kesif yem verilmesi gerekir. Yas pancar posasi
    kullaniliyorsa canli agirligin 5ini
    geçmemelidir.
  • Besi sigirlarina selüloz bakimindan fakir,
    enerjice zengin yemler verilir. Verilen konsantre
    yem miktari kaba yemin kalite ve miktarina
    baglidir. Entansif beside rasyonda az miktarda
    kaba yem yer alir. Kaba yem düzeyi 10lara kadar
    gerileyebilir. Ancak kural olarak günde yaklasik
    1 kg kaba yem kuru maddesi tüketmeleri gerekir.
    Besi sigirlarinda rasyon kuru maddesinin 12-14ü
    ham selülozdan olusmalidir.
  • Rasyonda kesif yem oraninin yükselmesiyle CAA
    artar.Agirlik artisi önceleri hizli olmakla
    birlikte kesif yem oraninin 50yi geçmesi ile
    bu hiz yavaslar. Oranin 60i geçmesi ile
    ekonomik karlilik azalmaya baslar.
  • Sindirim bozukluklarinin ortaya çikma ihtimali
    yüzünden kesif yemin rasyondaki oraninin 70in
    üzerine çikarilmasi pek önerilmez. Çikarilmasi
    gerekiyorsa ek önlemler alinmasi
    gerekir.
  • Kaba/kesif yemin verilis sirasi da önemlidir.
    Kesif yem mutlaka bir miktar kaba yem verildikten
    sonra verilmelidir. Aksi takdirde asidosis
    sekillenebilir.
  • Kaba/kesif yem karisim halinde verilmiyorsakesif
    yemin mutlaka ögünler halinde verilmesi gerekir.
    Kaba yem ise sürekli verilmelidir.

60
(No Transcript)
61
BESIDEKI SIGIRLARIN BESLENMESINDE DIKKAT EDILECEK
HUSUSLAR
  • Besi sigirlarinin dikkate alinmasi gereken ilk
    ihtiyaçlari enerjidir. Genellikle, enerji düzeyi
    yüksek rasyonlardan daha iyi sonuç alinmaktadir.
    Besi sigirlarinin enerji ihtiyaçlari,agirliklari
    arttikça yükselir.
  • Protein düzeyi, genç hayvanlar için önemlidir.
  • Besi hayvanlarinin mineral madde ve vitamin
    ihtiyaçlari, bunlari üreten firmalarin
    ürünlerindeki dozlara uyularak karsilanabilir.
    Buna ek bir önlem olarak, yemliklerde sürekli
    kaya tuzu veya yalama tasi bulundurmak yararli
    olur.
  • Fiyati ve teminindeki güçlük nedeniyle,
    genellikle beside kuru ot veya kuru yonca
    kullanilamaz. Bu yüzden besideki hayvanlara A, D
    ve E vitamini takviyesi yapilmalidir. Bu
    vitaminler yeme katilmamis ise, hayvanlara
    enjekte edilerek verilebilir.
  • Besi sigirlarina seker pancari posasi ve silaj
    gibi yemler verilmiyor ise, hayvan basina günde
    1-2 kg saman vermek gerekir. Daha fazla saman
    vermek, yem tüketimini azaltacagi için istenmez.
    Daha az verilmesi durumunda ise sindirim
    problemlerine yol açabilir.

62
  • Besideki hayvanlarin önünde sürekli temiz su
    bulunmalidir. Günde iki ya da üç ögün su vermek,
    hem isgücü ihtiyacini artirir hem de hayvanlarin
    yeterli suyu içmelerine engel olabilir.
  • Bir besi sigirinin günlük su tüketimi, ahir
    sicakligina ve hayvanin agirligina bagli olarak
    degisir. Hayvan basina günde ortalama 40-50 litre
    su saglamaya çalisilmalidir.
  • Beside kuru pancar posasi kullanilacak ise,
    posanin yedirilmeden 24 saat önce su ile
    islatilmasi gerekir. Pancar posasi mineral madde,
    vitamin ve protein bakimindan oldukça fakirdir.
    Rasyon hazirlanirken bu eksiklikler dikkate
    alinmalidir.
  • Dane yemler, mümkünse kirilarak degil ezilerek
    yedirilmelidir.

63
BESI YÖNTEMLERI (1)
  • BESI SÜRESINE GÖRE
  • Kisa süreli besi 120 gün veya daha kisa
  • Orta süreli besi 120 gün-240 gün (4-8 ay)
  • Uzun süreli besi 240-300 gün (8-10 ay)
  • VERILEN KESIF YEM MIKTARINA GÖRE
  • Tam besi 1.5-2 kg kesif yem/100 kg CA
  • Sinirli besi gt 1kg kesif yem/100 kg CA
  • MEVSIME GÖRE
  • Kis besisi
  • Yaz besisi

64
BESI YÖNTEMLERI (2)
  • BESI YERINE GÖRE
  • Mera besisi
  • Ahir besisi
  • Tamamen açikta besi
  • GÜNLÜK CANLI AGIRLIK ARTISINA GÖRE
  • Ekstansif besi
  • Yari entansif besi Günlük artis en fazla 1000 g
  • Entansif (yogun)besi Günlük artis 1000 gdan
    fazla

65
BESI YÖNTEMLERI (3)
  • VERILEN YEME GÖRE
  • Mera (ot) besisi
  • Silaj besisi
  • Pancar yapragi veya posasi ile besi
  • Kesif yemle besi
  • HAYVANIN YASINA GÖRE
  • Buzagi besisi
  • Dana besisi
  • Tosun besisi
  • Düve besisi
  • Öküz besisi

66
BESIYE ALINACAK HAYVANLARDA ARANACAK ÖZELLIKLER
  • Nispeten düsük kondisyonlu olmalari gerekir.
  • Kemik çatisi kurulu, yani iskelet sisteminin tam
    gelismis olmasi istenir.
  • Kafa, boyun, bacak ve gövde yapisi besiye uygun
    olmalidir.
  • Hayvanin durusu, yürüyüsü, sese duyarliligi,
    gözlerin ve killarin parlakligi, mermenin
    islakligi, gevis getirme durumu ve istahi
    incelenmelidir. Bu özellikler bakimindan uygun
    ancak zayif görünümlü hayvanlar pazarda daha
    ucuza temin edilebilir.

67
Besiye baslamadan önce gözönüne alinmasi gereken
bazi hususlar
  • Vücut belli bir ahenk içinde olmalidir
  • Bacak durusu düzgün, incikler uzun ve nispeten
    kalin olmalidir
  • Ergenligini tamamlamis erkeklerin gövde ön
    bölümü, disilerde arka bölümün daha gelismis
    olmasi makbuldür. Gögsü dar ve basik, kafa
    gövdeye oranla büyük veya küçük olanlarin besi
    performanslari düsük olur
  • Bilinen bir yerden hayvanlarin alinmasi daha
    uygundur
  • Ana ve babanin bilinmesi besi performansi
    hakkinda bilgi verir
  • Besi performansini etkileyen diger faktörler
    sunlardir
  • Sigirlarin uygun kesim agirliklari bilinmeli
    hizli canli agirlik saglayabilecek hayvanlar
    seçilmeli
  • Sigirin yemden yararlanma yetenegi yüksek olmali
  • Bakim ve beslenme sartlarina özen gösterilmeli
  • Ahir kosullari saglikli olmali
  • Barinaklar asiri sicak ve havasiz olmamali
  • Uygun besi yöntemi seçilmeli
  • Yeterli ve dengeli besleme yapilmali

68
BESIYE BASLAMADAN ÖNCE YAPILACAK ISLEMLER (1)
  • Besi baslangiç agirliginin belirlenmesi
  • Besinin ne zaman bitirileceginin belirlenmesi
  • Saglanmasi gereken GCAAnin belirlenmesi
  • Örnek
  • Besi sonu canli agirlik
    500-200
  • GCAA (Ort.)------------------------------------
    --- 1.25 kg
  • Besi süresi (gün) 240
  • Nakliye firelerinin belirlenmesi
  • a. Ölüm ve hastalik sonucu meydana gelen fireler
  • b. Yol firesi 24 saat için 2-4
  • 24-35 saat için 3.5-5.5
  • 36-72 saat için 4-6.5
  • NOT Nakliye öncesi hayvanlara antibiyotik
    takviyesi yapilmali, nakliye esnasinda da ot ve
    su verilmelidir.

69
BESIYE BASLAMADAN ÖNCE YAPILACAK ISLEMLER (2)
  • Disaridan gelen hayvanlara iç ve dis parazit
    mücadelesi yapilmalidir.
  • Ilk 3-4 hafta riskli dönemdir. Hayvanlara temiz,
    kuru altlikli bölme saglanmalidir.
  • Yeni gelen hayvanlara bol su ve kaliteli yem
    verilmelidir. Mineral yetersizligi göze alinarak
    takviye yapilmalidir.

70
BUZAGI BESISI (1)
  • 180 KG CAga kadar devam eden bir besi seklidir.
  • Yemleme metodunun seçimi verilecek içecegin (süt
    ve benzeri maddeler)) fiyatina bagli olmaktadir.
    Yagli sütün yüksek fiyatla satildigi yerde
    buzagiya yagli sütleri mümkün oldugu kadar az
    içirmek gerekir. Fazla miktarda yagsiz süt elde
    edilmesi durumunda bu sütün buzagilara içirilerek
    yagli sütten tasarruf etme imkani da vardir.
  • Buzagilar ilk hafta kolostrumla
    beslenmeldirler.Kolostrum buzagiya dogumu izleyen
    ilk 3 saat içinde içirilmelidir.

71
BUZAGI BESISI (2)
  • Ulasilmak istenen besi sonu canli agirligina göre
    2 çesit buzagi besisi vardir.
  • A-Hizli buzagi besisi (HBB)
  • B-Uzatilmis buzagi besisi (UBB)

72
A-Hizli buzagi besisi - Tam yagli sütle hizli
buzagi besisi - Yagsiz sütle hizli buzagi
besisi -Süt yerine geçebilen maddelerle (SÜT
IKAME YEMLERI) hizli buzagi
besisi B-Uzatilmis buzagi besisi -
Süt ve benzeri maddelerle uzun süreli buzagi
besisi - Süt ve benzeri maddeler ve yogun
yemlerle uzun süreli besi
73
A-HIZLI BUZAGI BESISI (HBB)
  • 50 günlük sürede 100-150 kg CAga ulastirilmak
    üzere yapilan kisa süreli bir besidir.
  • Genelde sivi gidalar kullanildigindan açik
    renkte, beyaz et elde edilmektedir. Bu nedenle
    BEYAZ ET BESISI olarak da adlandirilmaktadir.
  • HBB süt ve süt yan ürünleri ile yapildigindan
    rumen gelisememektedir. Yem ve dolayisiyla demir
    (Fe) tüketimi söz konusu olmadigindan ve sütte
    yeteri kadar Fe bulunmadigindan açik renkli,
    beyaz et elde edilmektedir.
  • Dogumdan sonra 2. haftada baslanmakta ve ilk
    hafta mutlaka agiz sütü verilmelidir.
  • Süt, yagsiz süt ve süt yerine geçebilen
    maddelerle (SÜT IKAME YEMLERI) yapilan buzagi
    besisinde ilk gün 1-1.5 l ilik su veya çay
    içirilmeli ve sivi gidalara yavas yavas
    alistirilarak geçilmelidir. Içirilecek sivi günde
    en az 3-4 ögünde verilmeli ve isisi ile
    temizligine azami dikkat gösterilmelidir.
  • Kisa süreli buzagi besisinde yüksek kaliteli et
    elde edilmesi için GCAAnin 1000 gin üzerinde
    olmasi gerekir. Ilk günlerde GCAAnin düsük
    olmasi durumunda son günlerdeki artisin 1400 g
    üzerine çikarilmasi gerekir.

74
TAM YAGLI SÜTLE HIZLI BUZAGI BESISI (1)
  • En basit ve en güvenilir bir besi yöntemidir.
  • Süt fiyatinin yüksek olmasi besinin maliyetini
    artirir.
  • Her 1 kg CAA için 11 kg süt içirilmektedir.
  • Bugünkü süt fiyatlariyla bir buzagiya yaklasik
    300 l veya daha fazla süt içirilmesi ekonomik
    olmamaktadir.
  • Besleme fizyolojisi açisindan da bu kadar süt
    içirilmesi dogru degildir
  • Ancak lüks tüketime yönelik olarak BEYAZ ETE
    karsi talebin olmasi durumunda bu besi metodu
    uygulanabilir.

75
TAM YAGLI SÜTLE HIZLI BUZAGI BESISI (2)
  • Ilk hafta sadece agiz sütü verilir,
  • 2. haftadan itibaren hayvan basina günde 7 lden
    baslayip her hafta 1-1.5 l artirarak besi sonunda
    20-21lye ulasacak sekilde tam yagli süt verilir.
  • 45 kg CAda besiye alinan buzagilar 1100 glik
    artisla ve toplam 550 kg süt tüketimiyle 7. hafta
    sonunda 100 kga ulasirlar (bu durumda her kg CA
    için 10 kg süt tüketilmis olur).

76
YAGSIZ SÜTLE HIZLI BUZAGI BESISI (1)
  • Yagsiz süt yagi ve yagda eriyem tüm vitaminleri
    alinmis süttür.
  • Bu beside yagsiz sütün yagda eriyen vitaminlerce
    zengin karmalarla desteklenmesi gerekir.ayrica
    3 düzeyinde bitkisel veya hayvansal yag
    katilmasinda yarar vardir.
  • Yagsiz süt tozu, yemlik kazein, soya fasulyesi,
    keten tohumu küspesi, bugday unu, bugday kepegi,
    misir gluteni ve tahil unlari gibi tasiyicilar
    kullanilarak yagsiz süt tamamlayici karmalari
    hazirlanir ve bu karmalarla yagsiz sütün
    eksiklikleri giderilmeye çalisir. Böyle bir
    karmanin kompozisyonu yanda görüldügü gibidir.
  • Böyle bir programla 45 kg agirligindaki buzagilar
    450 l süt tüketimiyle günde yaklasik 100 g
    artisla 50 günde 100 kg CAga ulastirilabilir.

77
YAGSIZ SÜTLE HIZLI BUZAGI BESISI (2)
  • Yagsiz Sütle Besi Için Uygun içirme Programi

78
ÖDEV
  • http//www.bolbilgi.com/30-baslik-buzagi-besisi-pr
    ojesi-t101108.html?s3b439feeeeb8bdbfc6ae42a56707d
    546amp
  • 100 BASLIK BESI SIGIRI PROJESI
  • 40 BASLIK BUZAGI BESISI PROJESI
  • 50 BASLIK BUZAGI BESISI PROJESI

79
(No Transcript)
80
Süt yerine geçebilen maddelerle (SÜT IKAME
YEMLERI) hizli buzagi besisi(1)
  • Yagsiz süt temin edilemezse, buzagi besisinde süt
    yerine geçebilen yem karmalari kullanilir. Bu
    karmalarin besin maddeleri miktarlari yönünden
    normal süte benzer olmasi saglanmalidir.
  • Bu beside sindirilme derecesi yüksek, suda kolay
    eriyebilen yemlerden yararlanilmaktadir.
  • Süt ikame yemi (SIY) yagli süt düzeyine
    ulastirilan bir yem olup yagsiz süt tozu, tatli
    ve eksi peynir suyu tozu, çesitli yaglar,
    sekerler ve vitaminlerden olusturulmaktadir.
  • SIYin besin madde içerigi yanda verilmistir.

81
Süt yerine geçebilen maddelerle (SÜT IKAME
YEMLERI) hizli buzagi besisi(2)
  • Süt ikame yemine protein kaynagi olarak soya
    küspesi unu gibi yemlerde katilabilir.
  • Süt ikame yemleri üretici firmanin tavsiyeleri
    uyarinca ya sicak suda eritilip 39-40 C
    civarinda iken içirilir, yada eksitilip soguk
    olarak içirilir. Içirme isi emzikli kovalar,
    normal kovalar, suluklar, yada otomatik
    yemliklerden yararlanilarak yapilabilir.
  • Besi baslangicinda buzagilara, bir litresinde
    150-180 gr süt ikamesi bulunan karisimdan 6 litre
    içirilir. Bu miktar gittikçe artirilir ve besi
    sonunda bir litresinde 200-250 gr süt ikamesi
    bulunan karisimdan 11-16 litre kadar
    içirilebilir.
  • Asagida verilen programla 45 kglik buzagilar
    toplam 70 kg yemle ve 1100 glik artisla 50 günde
    100 kga ulasabilir.

82
(No Transcript)
83
  • Feeding Directions
  • Mix 200 grams milk powder in 1 litre water (makes
    up 1.22 litres milk replacer)    Calf Age (days)
    / Feed rate  1-3 / Colostrum (4-6litres per
    day)    4-6 / 1-1.5    7-10 / 1.5-2    10-14 /
    2-2.25    15-Weaning / 2.5-2.75    Supply fresh
    feed daily (Barastoc Calf Feed)    Provide straw
    or hay as a roughage source to stimulate rumen
    development.    Ensure fresh, clean drinking
    water is available.   Mixing Directions
  • Pour half the total volume of water (38oC - 42
    oC) required into a bucket or mixer. Weigh the
    required amount of powder and pour it gently into
    the water.Mix well and make up to the final
    volume using warm water (38 oC). Mix well and use
    immediately. Wash buckets or bottles after each
    use.      

84
(No Transcript)
85
  • White Label Milk Replacer 
  • Protein 22Fat 20Fiber 0.15Designed
    for people that want better calf performance than
    what a 20 protein milk replacer will deliver. It
    contains all milk proteins and is two points
    higher in protein than most common calf milk
    replacers.

86
Özel besiye tabi tutulan süt danalari için
kullanilan SIY hayvansal yag IÇERMEMEKTEDIR ve
hayvansal yag içeren konvensiyonel SIY e göre
dana etinin kalitesini (renk, gevreklik ve besin
madde içerigi yöününden) artirmaktadir. Bu tip
SIYdeki yag karisiminin komposizyonu su
sekildedir 80 kismen hidrojenize edilmis soya
yagi, 15 kakao yagi, 4 lesitin ve 1
emülsifiyer. KAYNAK http//www.freepatentsonlin
e.com/6348222.html
87
B-UZUN SÜRELI BUZAGI BESISI (UBB)
  • Buzagi etine talebin yüksek olmasina karsin
    buzagi bulunmasi konusundaki güçlük yetistiriciyi
    daha uzun süreli besiye yönlendirmektedir.
  • Bu besi yönteminde de açik renkte et elde
    edilmesi arzu edilmektedir.
  • Uzun süreli buzagi besisinde süre 12-13 hafta
    dolayinda olup besi sonu agirliklari da 150-200
    kg civarindadir.

88
Süt ve Benzeri Maddelerle Uzun Süreli Buzagi
Besisi
  • Buzagilara sadece enerji ve etkicil maddeler
    yönünden besin degeri yükseltilmis yagsiz süt
    veya SIY verilir.
  • Kaba ve kesif yem kullanilmaz.
  • Buzagilar 150 kg CAga ulasincaya kadar kisa
    süreli buzagi besisinde oldugu gibi beslenirler,
    daha sonra 180 kg CAga ulasincaya kadar yagsiz
    süttamamlayici veya SIY ile beslenirler.
  • Istenilen et rengi ve kalitesi 180 kga
    ulasildiginda elde edildiginden besi sonu CAgi
    180 kg olarak belirlenmistir.
  • Bu beside GCAAnin 1200 g civarinda olmasi
    beklenir.

89
Ikame Süt içirme Programi
90
Süt ve Benzeri Maddelerle ve Yogun Yemlerle Uzun
Süreli Buzagi Besisi (1)
  • Uzun süreli buzagi besisinde süt, süt tozu ve SIY
    ile birlikte buzagi baslatma yemi ve iyi kalite
    kuru ot da kullanilabilmektedir. Ancak bu durumda
    etin koyulastigi ve satis imkanlarinin azaldigi
    unutulmamalidir.
  • Asagida verilen programla en az 1200 g/gün CAA
    ile 13 haftada 150 kgnin üzerine çikilabilir ki
    bunun için 1 ton yagsiz süte ek olarak 120 kg
    buzagi büyütme yemi ve 7 kg kuru ot gerekir.
  • Bu beside 150-200 kg CA elde edilinceye kadar
    devam edilmektedir.
  • Yagsiz sütle beslenen buzagilara 5. ve 7.
    haftalardan baslanarak ve miktari gittikçe
    artirilarak yogun yem ve kaba yem verilmeye
    baslanir.
  • Kesif yem miktari 0.8 kgdan baslanarak 4-5 kga
    kadar yükseltilirken kaba yem miktari 150 ga
    çikartilir.
  • Yagsiz süt veya SIYin miktari 6 kg a düsürülür.
  • Bu beside etin kalitesi bir miktar düsmekle
    birlikte besi maliyetinde azalmaya yol
    açmaktadir.
  • 180 kglik besi sonu canli agirligina kadar
    yaklasik olarak 1000 l yagsiz süt, 60 kg
    tamamlayici yem, 120 kg kesif yem ve 7 kg ot
    tüketilir. (BU BESININ MALIYET ANALIZI?)
  • Örnek bir besi programi asagida verilmistir.

91
Süt ve Benzeri Maddelerle ve Yogun Yemlerle Uzun
Süreli Buzagi Besisi (2)
92
GENÇ SIGIR BESISI
  • Genç sigir besisinde (GSB) buzagilar 4-5 aylik
    yasta besiye alinirlar (125 kg CA) ve 14-18 aylik
    yasta 500-600 kg CA elde edilinceye kadar beside
    tutulurlar.
  • GSBde 3 farkli alt grup vardir
  • a. Entansif Besi
  • b. Yari Entansif Besi
  • c. Ekstansif Besi

93
ENTANSIF BESI (EB) (1)
  • EB büyütme döneminden sonra hayvanlara besin
    maddelerince zengin, sindirilme derecesi yüksek
    yogun yemlerin verilmesi suretiyle kisa sürede
    istenilen canli agirliga ulastirilmalari
    arzulanan besi yöntemidir.
  • Günde 1000 g ve daha fazla canli agirlik artisi
    saglayacak sekilde yapilan besiye "Entansif sigir
    besisi" denir Entansif sigir besisi 6-18 aylik
    yaslar arasindaki erkek danalara uygulanir.Bu
    beside dane yemler, endüstri ürünleri ve yan
    ürünleri (üre ve yagli tohum küspeleri, kuru
    pancar posasi ve melas) önemli bir yer
    tutmaktadir.
  • Bu besi yönteminde kaliteli kesif yemlerin
    kullanilmasi ile kisa zamanda yüksek CA elde
    edilmektedir.
  • Istahsizlik ve asidosis gibi olumsuzluklarin
    önüne geçmek için 2-3 haftalik bir alistirma
    dönemi uygulanmali ve yemler 2 oraninda
    sodyumbikarbonat ile desteklenmeldir.

94
ENTANSIF BESI (EB) (2)Asagida verilen kaba ve
kesif yem oranlari kaba ve kesif yemin birlikte
verildigi isletmelerde uygulanabilir.

95
ENTANSIF BESI (EB) (3)
  • Kaba ve kesif yemin ayri ayri verildigi
    isletmelerde
  • 1. gün ½ kg kesif yem karmasi (1/2 tahil ½
    protein ek yemi)
  • hayvanin yiyebildigi kadar kuru ot veya silaj
    verilir.
  • Daha sonraki günlerde kesif yem miktari her gün
    ½ kg artirilmak suretiyle her 100 kg CA için 1 kg
    kesif yem düsecek sekilde devam edilir.
  • Daha sonra kesif yem her 3 günde bir buzagi ve
    danalar için 125 g, 1 yasindakiler için 250 g, 2
    yasindakiler için 500 g artirilarak entansif besi
    için kabul edilen rakamlara ulasilir ve besi
    sonuna kadar böyle devam edilir.

96
ENTANSIF BESI (EB) (4)
  • Yemleme günde 2 kez yapilir (sabah ve aksam)
  • Günlük yemleme sayisi arttikça yem tüketimi de
    artmaktadir (NEDEN?)

97
ENTANSIF BESI (EB) (5)
  • Kesif yemden kisinti yapilmak istenirse,
  • Besi süresinin 5 ay oldugu durumlarda
  • Ilk 2 ay sadece kaba yem, besi sonuna kadar tam
    besi için öngörülen kesif yem miktari verilir.
  • Besi süresinin 5 ayi geçtigi durumlarda
  • Ilk 3 ay tam besi için önerilen kesif yemin
    65-75i kadar kesif yem verilir,besinin sonuna
    kadar tam besinin kurallari uygulanir.

98
ENTANSIF BESI (EB) (6)
  • EBde uygulanabilecek bazi rasyon örnekleri
  • Yandaki rasyon 1 kg kuru ota ek olarak verilmesi
    durumunda 180 kglik SA tosunlar günde 1500-1600
    g CA artisi ile 100 günlük besi sonunda 300 kg
    CAga ulastirilabilmektedir.

99
ENTANSIF BESI (EB) (7)
  • Besiye 200 kg agirligindaki hayvanlarla
    baslanirsa 30-40 gün büyütme, 10 gün gelistirme
    ve sonra da 400-500 kg CAga ulasincaya kadar
    semirtme rasyonu uygulanir. Hayvanlarin 275 kg
    agirliginda olmasi durumunda ise büyütme yemi
    sadece 10 gün, gelistirme yemi 5 gün verilmeli,
    besi sonuna kadar semirtme rasyonu ile devam
    edilmelidir.

100
ENTANSIF BESI (EB) (8)
  • Yandaki karma mineral ve vitamin ile
    desteklenmesi durumunda 300 kglik tosunlarda 5
    aylik besi sonunda günde 1200 glik artisla 480
    kg CA elde etmek mümkündür.

101
ENTANSIF BESI ILE ILGILI BAZI AYRINTILAR (1)
  • Besiye alinacak hayvanlar saglikli,boy atmaya
    elverisli hayvanlar olmalidir. Performanslarindan
    süphe edilen hayvanlar duraklara baglandiklari
    gibi kapali ahirlarda serbest olarak
    barindirilabilirler, ayrica ülkemizin pek çok
    yerinde açiktada besicilik yapilabilir.
  • Besi için ayrilan hayvanlarda siki bir parazit
    mücadelesi yapilarak ilk on bes gün sadece kaba
    yem (kuru ot,saman.vb) verilmelidir.
  • Hayvan basina canli agirlik 250 kg'a ulasincaya
    kadar günlük canli agirlik artisi 800-1000g,250
    kg'dan sonra hayvanin irkina
    bagli
    olarak 1000-1400g
    düsünülmelidir.
  • Besi hayvanlarina kaba yem ve karma yem disinda
    bir sey verilmesine gerek yoktur. Verilecek besi
    karma yemi(fabrika yemi) miktari 100 kg canli
    agirlik için en az 1 kg olmali,besi entansitesine
    göre bu arttirilmalidir. Örnegin 300 kg canli
    agirliginda bir besi sigiri günde en az 3 kg besi
    karma yemi yemelidir. Besi entansitesine göre bu
    6 kg'a kadar çikarilabilir.

102
ENTANSIF BESI ILE ILGILI BAZI AYRINTILAR (2)
  • Holstein, montofon ve ileri melezleri için ideal
    besi bitirme canli agirligi 450-500 kg dir.
    Simentallerde bu rakam daha yüksek tutulabilir.
  • Ülkemizde 2 ve daha yasli hayvanlarda yapilan
    sigir besisi mevcuttur.ancak bu gercek besi degil
    kisa süreli bir semirtmedir yetirince
    beslenmedikleri için yaslarinin geregi olan olan
    canli agirliga ulasmamis olan hayvanlar
    birdenbire kuvvetli beslenmeye tabi tutulunca
    eskiden yapamamis olduklari agirliklari kissa
    sürede telafi edilmekte dolayisiyla 2-3 aylik bir
    süre boyunca ciddi canli agirlik artislari
    yapabilmektedirler ancak bu önerilebilecek bir
    entansif besi sekli degildir.

103
ENTANSIF BESI KURALLARI
  • Entansif Besi Beslemenin entansif olabilmesi
    için su kurallari yerine getirmesi gerekir.-
    Besiye alinacak sigirlar irkina, yasina, canli
    agirligina, beden yapilarina ve orjinlerine göre
    seçilecek- Besiye baslanmadan hayvanlar iç ve
    dis parazitlere karsi ilaçlanacak, sap ve sigir
    vebasi asilari yapilacak- Hayvanlar enerji ve
    protein ihtiyaçlarina göre ve dengeli rasyonla
    beslenecek- Hayvanlar besi öncesi tek tek
    tartilip numaralanacak ve canli agilik
    siniflandirmasi yapilarak yem miktarlari
    belirlenecek.- Kesif ve kaba yemler tartilarak
    verilecek- Besi süresince canli agirlik
    artislari takip edilecek, canli agirlik arttikça
    verilen yem de arttirilacak- Besideki
    hayvanlara hijyenik bir ortam temin edilecek-
    Hayvanlarin besi sonu agiliklari gelir-gider
    hesabi yapilarak hesaplanacakEkstansif Besi
    Yukaridaki sartlarin yerine getirilmeden
    yapildigi besi seklidir. Ekonomik sartlara uymaz.

104
Besi Sigirciliginin Avantajlari
  • 1-Kalifiye is gücü gerektirmez. 
  • 2- Ahir ve ekipman olarak fazla yatirim
    gerektirmez.
  • 3- Bireysel hareket kabiliyeti vardir.
  • 4- Pazar sartlari uygun olursa yatirilan
    sermayenin geri dönüsüm süresi besi süresine
    bagli olarak 310 ay arasinda degisebilir. 
  • 5- Kaba yem üretimi zorunlu degildir. Ancak
    ekonomik besicilik yapmanin yolu kaba yem
    kullanimindan geçmektedir.

105
Besi Sigirciliginin Dezavantajlari
  • 1-     Sürekli hayvan pazarlarinin takip edilmesi
    gerekir. Canli hayvan ve karkas et fiyatlarinda
    tutarlilik yoktur. 
  • 2-     Standart yas ve agirlikta her zaman uygun
    fiyatta hayvan teminindeki güçlük.
  • 3-     Disardan hayvan sirkülâsyonu oldugundan
    gerekli karantina sartlarina uyulmazsa sürekli
    hastalik riski vardir.
  • 4-     Belli bir sermaye birikimiyle baslamak
    gerekmektedir, günlük ve düzenli bir gelir
    yoktur.
  • 5-     Canli hayvan materyali uzun mesafelerden
    getirilmesi durumunda yol firesi fazla olacaktir.

106
ARASTIRMA (1)
  • 120 erkek buzaginin kullanildigi bir besi
    çalismasinda farkli rasyonlar (tam yagli süt veya
    süt ikame yemi), kesim agirligi (110 veya 140 kg
    CA) ve irkin (Simmental (S), Brown Swiss (BS)veya
    Holstein Friesian (HF)) besi performansi , et
    kalitesi ve besi maliyeti üzerindeki etkileri
    etkileri incelenmistir.
  • GCAAnin yemleme gruplari arasinda önemli düzeyde
    farklilik göstermesine karsin buzagilar 140 kg
    CAga ulasincaya kadar tam yagli sütle
    beslenmeleri durumunda GCAA daha düsük düzeyde
    olma egilimi göstermektedir. Kesim agirliginin
    daha yüksek olmasi durumunda (140 kg) GCAAlari
    her 2 yemleme grubunda da artmistir (1005 ve 1084
    g).
  • Yem tüketiminin düsük olmasina karsin Sin GCAA
    BS ve HFdan daha yüksek (sirasiyla 1100, 1010 ve
    1016 g/gün) ve dolayisiyla Sya ait YYO BS (1.38
    kg/kg CAA) ve HFye (1.56 kg/kg CAA) göre yüksek
    bulunmustur. Randiman buzagilarin SIY ile
    beslenmeleri durumunda artarken kesim agirliginin
    yükselmesi durumunda düsmektedir. S irki
    buzagilar BS ve HF buzagilarindan daha yüksek
    randiman degerlerine sahiptir (sirasiyla 59.1,
    57.9 ve 58.4). Degerli karkas parçalarinin orani
    S irki buzagilarda önemli derecede yüksektir.
    Organoleptik muayeneyle elde edilen et kalitesi
    110 kg CAda kesilen buzagilarda daha yüksek
    olmustur. Her ne kadar Tam yagli Süt ve SIYin Fe
    içerikleri arasinda fark olsa da et erngi
    yemleme rejimi ve kesim agirligindan
    etkilenmemistir. Bununla birlikte, Sin en koyu
    et rengine sahip oldugu belirlenmistir.

107
ARASTIRMA (2)
  • BS ve HF buzagilarinin tam süt ile
    yemlenmelerinin karli olabilmesi için süt
    fiyatinin çok düsük olmasi veya et fiyatinin çok
    yüksek olmasi gerekir.S buzagilari yüksek fiyatla
    satin alinabildiginden besi tutma kapasitelerinin
    ve kesim performanslarinin yüksek olmasina karsin
    S irki süt danasi üretimi karli olmamaktadir.
    Düsük kesim agirligi (110 kg) her zaman yüksek
    kesim agirligina (140 kg) nazaran ekonomik
    avantaja sahiptir.
Write a Comment
User Comments (0)
About PowerShow.com